EEN GECONVERGEERDCLOUD OPERATING MODELVOOR OPTIMALE INPASSINGVAN DE CLOUD

NIEUWE ONTWIKKEL- EN BEHEERMETHODEN VRAGEN OM EEN GECONVERGEERD CLOUD OPERATING MODEL

3

De inzet van de Cloud beoogt het hergebruiken van Cloud applicaties voor het standaardiseren van bedrijfsprocessen. Tegenover dit hergebruik en deze standaardisatie staat dat nieuwe ontwikkel- en beheermethoden (op basis van CI/CD en DevOps) het ontwikkelen en beheren van uw eigen, specifieke, applicatieportfolio juist efficiënter en flexibeler maken.

Hoe vindt uw organisatie hierin de voor haar optimale balans? Een geconvergeerd Cloud operating model kan beide ontwikkelingen voor uw organisatie in balans brengen. PBLQ en TNO hebben gezamenlijk een aanpak ontwikkeld om te komen tot een geconvergeerd Cloud operating model die bij uw organisatie past. Hierin komt Cloud technologie samen met uw organisatie-, ontwikkel- en beheerprocessen.

De Cloud is voor organisaties in toenemende mate een flexibel bedrijfsinstrument. Als eerste stap worden de kosten voor het uitvoeren van applicaties en opslag van data met de Cloud onder controle gebracht en onder de juiste condities geminimaliseerd. Daarbij worden de bereikbaarheid en beschikbaarheid van systemen voor gebruikers op het niveau gebracht dat deze tijd vereist.

Dit is echter slechts een eerste stap in het benutten van de mogelijkheden van de Cloud. De mate waarin haar IT-omgeving flexibel is en kan inspelen op verandering draagt in toenemende mate bij aan het succes van organisaties en daarmee ook aan haar bestaanszekerheid. Gebruik van Cloud-applicaties en standaardisatie van bedrijfsprocessen kan een IT-organisatie aanzienlijk ‘ontzorgen’ en efficiënter maken.

4

Maar dit kan ook ten koste gaan van de flexibiliteit en het zelf in-control blijven over de geboden functionaliteit. Deze aspecten zijn juist de sterke punten van nieuwe ontwikkel- en beheermethoden. Methoden zoals CI/CD en DevOps maken het ontwikkelen en beheren van uw eigen applicatieportfolio juist efficiënter, waarbij de geboden functionaliteit flexibel en adequaat kan worden aangepast aan de snel veranderende gebruikersbehoeften en te realiseren bedrijfsdoelstellingen.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat bij veel private en publieke organisaties de interesse voor zowel de Cloud technologie als de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden toeneemt. De uitdaging voor uw organisatie is om daarbij de optimale balans te vinden in het ten volle benutten van de mogelijkheden van beide ontwikkelingen. Dit vergt het opzetten van een ‘geconvergeerd Cloud operating model’ voor uw organisatie waarin de organisatie-inrichting en de ICT ontwikkel- en beheerprocessen samenkomen met Cloud technologie. Het resultaat is een voor uw organisatie uitgebalanceerde en afgestemde aanpak voor ontwikkeling, beheer en exploitatie van Cloud diensten en -omgevingen. Het geconvergeerd Cloud operating model sluit daarbij naadloos aan bij uw organisatiedoelstellingen en haar dienstverlening.

Deze brochure beschouwt de PBLQ / TNO visie op de ontwikkelingen en de betekenis van Cloud technologie en de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden voor de transformatie van (overheids-)organisaties naar een geconvergeerd Cloud operating model. Het beschrijft de methode om te komen tot een geconvergeerd Cloud operating model voor uw organisatie,

gebruik makend van het IT Capability Maturity Framework. Zowel de uitgangspositie met uw erfenis aan ICT-voorzieningen als uw organisatiestrategie zijn daarbij bepalend voor de aan te brengen verbeteringen en de digitale transformatie van uw organisatie.

UITBESTEDEN OF INHUISDe Cloud staat volop in de belangstelling, met goede reden. Zij kan de beheersbaarheid van kosten aanzienlijk verbeteren en de kwaliteit van de IT-organisatie naar een hoger niveau brengen. Zowel Cloud IaaS-, PaaS- als SaaS-oplossingen kunnen hierin een rol spelen, zoals de tabel hierna beschrijft.

5

Eigenschappen Toelichting

Software asa Service (SaaS)

– Microservices en traditionele applicaties

– Uitbesteed applicatiebeheer en back-ups

– API’s– Dashboards

De SaaS-laag bevat een portfolio aan software dat online als dienst (vanuit de Cloud) wordt aangeboden Voorlopig zal er een grote diversiteit van SaaS diensten bestaan, met als extremen enerzijds de bestaande monolithische applicaties (bijvoorbeeld traditionele kantoorapplicaties) met een ‘Cloud laagje’ waardoor ze schaalbaar, verplaatsbaar en voor meerdere klanten inzetbaar zijn, en anderzijds nieuwe software diensten gebaseerd op moderne ontwikkelmethoden (microservices verpakt in software containers). Beide vergen aanpasbaarheid van software, configureerbaarheid en schaalbaarheid.

Platform asa Service (PaaS)

– Continuous Integration / Delivery (CI/CD)

– Ontwikkeling, Test, Acceptatie, Productie (OTAP)

– Geautomatiseerde builds– Software containerisatie

De PaaS-laag bevat belangrijke bouwblokken voor ontwikkel- en beheerteams van software. Dit maakt het snel uitrollen van nieuwe software mogelijk. Deze laag is daarom belangrijk voor bijvoorbeeld het inrichten van ‘Cloud Broker’ functies. Het is niet mogelijk om voor de PaaS-laag een ‘one size fits all’ oplossing te bieden. Zowel voor traditionele als moderne software moeten de juiste tooling en processen aangeboden worden.

Infrastructure as a Service (SaaS)

– Virtuele machines en servers– Gedistribueerde opslag– Back-ups en snapshots– Netwerkinfrastructuur en virtuele

LAN’s– Security en firewalls

De IaaS-laag zorgt voor (virtuele) machines, netwerken en gedistribueerde opslag. Voor IaaS kan gebruik worden gemaakt van bestaande dienstverleners, zowel van private Cloud als publieke Cloud aanbieders. Een publieke Cloud wordt gedeeld met andere klanten. Voor bedrijven en (overheids-)organisaties met gevoelige informatie voldoet deze niet altijd aan de eisen rondom beschikbaarheid van diensten, veiligheid van data en de locatie waar data opgeslagen wordt.

De Cloud IaaS-, PaaS- en SaaS-laag.

6

Op zowel de IaaS-, Paas- als SaaS-laag kan uw organisatie besluiten om Cloud diensten in te passen in de eigen IT-voorziening. In het maken van een optimale keuze daarvoor spelen standaardisatie van bedrijfsprocessen en afstemming van inkoop en inrichting een belangrijke rol. In onderstaande figuur zijn zowel de optie van inhuis ontwikkeling en beheer (linker zijde) als het gebruik van Cloud diensten (rechter zijde) daarvoor weergegeven.

Infrastructure as a Service (IaaS)

Platform as a Service (PaaS)

Optimaal afgestemdeinkoop en inrichting

van diensten

Software as a Service (SaaS)

Cloud

Gestandardiseerd

Spec

ifiek

InfraProces

Specifiek, eigen, procesportfolio

Specifiek, eigen, dienstenportfolio

Specifiek, eigen, dienstenplatform

Specifiek, eigen, infrastructuur

Inhuis

PlatformD

ienstIn

fraPr

oces

Plat

form

Die

nst

Inhuis ontwikkeling en Cloud diensten in de IT-voorziening

7

De figuur illustreert de opties voor het gebruik van Cloud diensten op de verschillende lagen. Hiermee liggen nieuwe mogelijkheden voor het standaardiseren, optimaliseren en flexibiliseren van uw IT-organisatie in het verschiet. Om in de figuur ‘naar boven’ te kunnen doorgroeien en transformeren moeten daarbij zowel de organisatorische, technische als beheersmatige voorzieningen aanwezig zijn.

ONTKOPPELEN EN ONTZORGENHet inpassen van Cloud dienstverlening in de IT-voorziening kan voor uw organisatie het doorbreken van een ‘traditionele, monolithische’ IT-organisatiestructuur betekenen, waarbij zowel de aansturende als operationele processen nog onder eigenaarschap en verantwoordelijkheid van de eigen organisatie waren. Dit is weergegeven met de verticale pijlen in het activiteiten raamwerk zoals weergegeven in de volgende figuur.

Het activiteiten raamwerk in de figuur is gebaseerd op het ‘enhanced Telecom Operations Map (eTOM) Business Process Framework’ voor het leveren van telecommunicatiediensten, zoals gestandaardiseerd door het TeleManagement Forum. Ook andere referentiekaders voor IT-beheerprocessen, zoals ITILv3 of COBIT 5, kunnen worden gebruikt om te komen tot een vergelijkbaar activiteiten raamwerk. De horizontale lagen in de figuur zijn de IT-hoofdfuncties die binnen uw organisatie moeten worden aangestuurd. Van boven naar beneden zijn dat de afnemergerichte, de dienstgerichte, de infrastructuurgerichte en de toeleverancier-gerichte IT-hoofdfuncties. In het linker vlak zijn de aansturende

‘Beleid en Ontwikkeling’ processen hiervoor weergegeven: strategie en draagvlak en life cycle management van de diensten en de infrastructuur. In het rechter vlak zijn de operationele ‘Uitvoer en Beheer’ processen hiervoor weergegeven: levering, service en planning.

Zoals de figuur illustreert geeft de Cloud de mogelijkheid de monolithische’ organisatiestructuur open te breken. Op de IaaS-, PaaS- en SaaS-laag kan besloten worden diensten af te nemen bij gespecialiseerde Cloud aanbieders waardoor eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor diensten en infrastructuur extern wordt belegd.

8

Het activiteiten raamwerk: Van ‘monolithische’ aansturende en operationele processen naar ontkoppeling.

Het gebruik van een activiteiten raamwerk zoals weergegeven in de figuur geeft uw organisatie een handvat om ‘Eigenaarschap Ontkoppelpunten’ in te voeren op zowel de Cloud infrastructuur-, platform- en/of dienstenlaag en de verantwoordelijkheid daarvoor te beleggen bij externe Cloud aanbieders. Deze ontkoppelpunten duiden we daarom ook wel aan als ‘Ontzorgpunten’.

De keuze over uit te besteden verantwoordelijkheden worden daarbij door uw organisatie genomen in een spanningsveld waarbij enerzijds de eigen organisatie verantwoordelijkheid blijft dragen over de (kwaliteit van de) door haar geleverde diensten, maar anderzijds de controle over de inrichting en uitvoering ervan (deels) overdraagt aan de Cloud aanbieder waaraan wordt uitbesteed. De vraag in welke mate het toegestaan en verantwoord is vertrouwelijke data door anderen te laten beheren is daarbij ook altijd aan de orde. Maar ook speelt mee de mate waarin het uitbesteden van diensten van invloed is op uw eigen flexibiliteit om snel in te spelen op verandering en het zelf in-control

Infrastructuur

Toeleveranciers

Eigenaarschap Ontkoppelpunt

Beleid en Ontwikkeling– Strategie en Draagvlak– Dienst Life Cycle Management– Infrastructuur Life Cycle Management

Diensten

AfnemersAa

nstu

ren

de

Pro

cesse

n‘M

on

olith

isch’

Cloud gebaseerd

Optimaal afgestemdeinkoop en inrichting van services

Software as a Service (SaaS)

Platform as a Service (PaaS)

Infrastructure as a Service (IaaS)

Uitvoer en beheer– Levering– Service– Planning

Op

era

tion

ele

pro

cesse

n‘M

on

olith

isch’

Cloud gebaseerd

Optimaal afgestemdeinkoop en inrichting van services

Software as a Service (SaaS)

Platform as a Service (PaaS)

Infrastructure as a Service (IaaS)

9

blijven over de geboden functionaliteit. Dit zijn juist de aspecten waarop de nieuwe methoden voor ontwikkeling en beheer (CI/CD en DevOps) inspelen.

ONTWIKKELING EN BEHEER: CI/CD EN DEVOPS VOOR FLEXIBILITEIT EN ‘IN-CONTROL’ ZIJNBij de digitale transformatie speelt naast de Cloud ook de inrichting, aansluiting en afstemming op de ontwikkel- en beheerprocessen van uw organisatie een grote rol. En ook op dit vlak zijn er veelbelovende ‘New Kids-on-the-Block’:

Continuous Integration / Continuous DeliveryContinuous Integration / Continuous Delivery (CI/CD) omvat een aantal methoden en technieken voor het versneld ontwikkelen en beschikbaar stellen van software (-updates). Het werken met en wachten op een beperkt aantal releasedata is daarbij niet meer aan de orde.

DevOpsDevOps is de samengestelde term van ‘software DEVelopment’ en ‘information technology OPerationS’. Het omvat werkwijzen voor samenwerking en communicatie tussen enerzijds software ontwikkelaars en anderzijds IT-beheerders om een afgestemd en geautomatiseerd proces vanaf software ontwikkeling tot en met beschikbaarstelling in de Cloud te realiseren en te optimaliseren.Met CI/CD en DevOps werken teams van software ontwikkelaars en beheerders samen, ondersteund door vergaande automatisering, om de ontwikkel- en beheerprocessen te stroomlijnen en flexibel en

efficiënt in te richten. In het samenspel met de Cloud is het daarbij de doelstelling te komen tot ‘Cloud-Native Applicaties’ waarbij de ontwikkelde software stabiel en voorspelbaar kan draaien en schalen op een potentieel onbetrouwbare Cloud infrastructuur. Cloud-native applicaties hebben geen afhankelijkheid van de onderliggende Cloud infrastructuur en zijn in staat om dynamisch tussen Cloud-infrastructuren te bewegen. Onderstaande tabel geeft de belangrijkste verschillen weer van deze moderne manier van software ontwikkeling en beheer ten opzichte van de traditionele situatie.

10

Traditioneel Modern

Architectuur Gekoppeld: De architectuur is meestal groot van omvang, met sterke afhankelijkheden tussen systemen en componenten binnen deze systemen. Het is lastig om een component te vervangen.

Ontkoppeld: Met Micro-services wordt de architectuur eenvoudiger met minder afhankelijkheden tussen componenten. Goed gedefinieerde interfaces maken het mogelijk implementaties van microservice te vervangen.

Uitrol Niet-frequent: Uitrol gebeurt slechts één of meerdere keren per jaar, waarbij de uitrol niet altijd vlekkeloos verloopt doordat deze enkel intern is getest.

Vroeg en vaak: Met CI/CD wordt software vaker naar productie uitgerold, bijvoorbeeld wekelijks of zelfs dagelijks. Dit is in lijn met Agile ontwikkelmethodieken. Softwarefouten worden eerder herkend.

Beheer Niet mijn probleem: In veel gevallen staat er een “wall of confusion” tussen de softwareontwikkelaars en de beheerders. Software die “over de schutting” wordt gebracht door ontwikkelaars draait niet altijd vlekkeloos in productie.

Samenwerking: Met DevOps delen beheerders en ontwikkelaars verantwoordelijkheden en werken beter samen: Ontwikkelaars zorgen voor uitrol-baarheid van software, ondersteund door nieuwe technologie voor snelle software ontwikkeling.

Verschillen tussen de traditionele en moderne manieren voor software ontwikkeling en beheer.

11

CI/CD en DevOps vormen de vervolgstap op de ontwikkelingen die met Agile ontwikkeltechnieken (zoals Scrum en Kanban) zijn ingezet. Zij zullen daarmee grote invloed hebben op de effectiviteit en efficiëntie waarmee organisaties naar de Cloud transformeren. Hierbij dient ermee rekening te worden gehouden dat de transformatie normaliter niet een volledige ‘Big Bang’ vernieuwing zal zijn. In de ideale situatie (volgens sommigen) zal er alleen nog op de ‘moderne’ manier software ontwikkeld worden. Dit is echter voorlopig niet realistisch, aangezien er binnen veel organisaties nog traditionele software operationeel is waaraan nog actief doorontwikkeld wordt. Voorlopig zullen daarom zowel nieuwe als oude IT-oplossingen en zowel traditionele als moderne manieren van software ontwikkeling en beheer naast elkaar blijven bestaan en ondersteund moeten blijven worden.

TRANSFORMATIE OP BASIS VAN EEN GECONVERGEERD CLOUD OPERATING MODELDe Cloud en de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden bieden beide toegevoegde waarde in het optimaliseren van uw IT-processen en -inrichting. De Cloud, CI/CD en DevOps vormen daarmee de basis voor de digitale transformatie van uw huidige systemen en infrastructuur. De Cloud beoogt daarbij het hergebruiken van Cloud applicaties en standaardisatie van processen, terwijl CI/CD en DevOps het ontwikkelen en beheren van uw eigen applicatieportfolio juist efficiënter en flexibeler maken.

Het optimaal inzetten van beide vergt voor uw organisatie het vinden van de juiste balans. Dit vraagt veel van de organisatie: o haar organisatie- en procesinrichting moeten worden afgestemd zodat de Cloud daadwerkelijk optimaal benut wordt in een beheerste omgeving. De figuur illustreert hoe de organisatie de aansturing van zowel haar organisatie, processen als techniek met gebruikmaking van de CI/CD en DevOps methoden in balans dient te brengen met de IaaS-, PaaS- en SaaS-laag van de Cloud infrastructuur.

12

TechniekProcessenOrganisatie

Software as a Service (SaaS)

Platform as a Service (PaaS)

Infrastructure as a Service (IaaS)

TransformatieProcesinrichtingOntwikkeling vs UitbestedingDienstportfolio Management

DevOps teamsCloud Native Applicaties(Multi-party) CI/CDDelivery pipelines

Software ContainerisatieMicroservicesOrchestratieAutomatisering

Afstemmen van de organisatie, processen en techniek op de Cloud infrastructuur.

Een ‘Cloud operating model’ vormt daarbij de sleutel tot succes. Hierin komen de ontwikkelingen van Cloud en CI/CD en DevOps methoden samen ten behoeve van een geoptimaliseerde inrichting van uw organisatie, processen en techniek. Een integrale aanpak waarin de mogelijkheden van de nieuwe CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden zijn afgestemd en gebalanceerd met de opties die de Cloud kan bieden maakt het succesvol, toekomstvast en kosteneffectief benutten hiervan mogelijk. Dit leidt tot minder meerkosten, hogere kwaliteit en betere bestuurbaarheid.

13

Het ‘geconvergeerd Cloud operating model’ brengt deze aspecten samen en stelt organisaties in staat vanuit de huidige situatie beheerst te migreren naar de Cloud.

Een geconvergeerd Cloud operating model vormt de leidraad voor de transformatie van uw organisatie naar een moderne en voor haar optimale Cloud omgeving. Belangrijke vragen zijn uiteraard welk geconvergeerd Cloud operating model voor uw organisatie optimaal is en hoe daarin voor uw organisatie de balans wordt gevonden in het gebruik van de Cloud en de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden. Dit is namelijk specifiek voor elke organisatie met haar eigen diensten, cultuur, beleid en eisen met betrekking tot organisatie-, proces- en techniek-inrichting.

Het figuur op de volgende pagina illustreert het vinden van deze balans met enerzijds de criteria voor de baten en anderzijds de criteria voor de kosten. De baten aan de linker zijde hebben daarbij betrekking op de bestuurbaarheid van de organisatie en de kwaliteit van de geleverde diensten. De kosten aan de rechter zijde hebben betrekking op de inrichting van de ICT-omgeving en de aanpassing van de organisatie.

Cloud(laaS,PaaS,Saas)

ConvergentieBeheer &Techniek

CI/CD &DevOps

Samenwerken van de Cloud met CI/CD en DevOps ontwikkel- en

beheermethoden.

14

Het vinden van de balans tussen baten en kosten in het geconvergeerd Cloud operating model.

Het geconvergeerd Cloud operating model kan uw organisatie helpen in het ‘onderbouwd’ maken van de voor u optimale keuzes voor uitbesteding en ‘ontzorging’ als eigenaar. De uitdaging voor het definiëren van het geconvergeerd Cloud operating model voor uw organisatie is daarbij hoe deze optimaal kan aansluiten bij (de transformatie van) de organisatie, beleid, cultuur en processen.

Baten

Kwaliteit van de geleverde diensten

Inhu

is: b

ehee

r en

ontw

ikke

ling

Inhu

is: b

ehee

r en

ontw

ikke

ling

Uitbesteed: Procesafstemm

ing en Cloud diensten

Uitbesteed: Procesafstemm

ing en Cloud diensten

Bestuurbaarheid van de organisatie

Duurzaamheid

Afstemming

Beheersbaarheid

Beschikbaarheid

Voorspelbaarheid

Wendbaarheid

Flexibiliteit

Betrouwbaarheid

Kosten

Organisatorische aanpassingen

Inrichting van de ICT-omgeving

Contracten en SLA’s

Systemen

Doelstellingen

Ontwikkelplatform

Beheer

Migraties

Cultuur

Opleiding

15

HET VINDEN VAN DE BALANS: BATEN EN KOSTENBeheerst migreren is een lange weg, vooral wanneer het huidige beheer nog niet op orde is en / of het applicatielandschap uitgebreid is. Gouden bergen kunnen niet a priori worden beloofd. Het gebruik van een geconvergeerd Cloud operating model als leidraad geeft wel beheersbaarheid aan de transformatie naar de moderne flexibele ICT-omgeving die bij uw organisatie past.

De verwachte baten van de afgestemde aanpak op basis van het geconvergeerd Cloud operating model zijn veelvuldig: kostenminimalisatie, verbeterde bestuurbaarheid en kwaliteitsverbetering. In het linkerdeel van onderstaande tabel zijn deze weergegeven.

Het spreekt voor zich dat het overgaan naar de Cloud en het overgaan naar IaaS, PaaS en SaaS stevige investeringen en migratiekosten vergt. Niet alleen in geld, maar ook in andere middelen en bijvoorbeeld organisatievolwassenheid zal geïnvesteerd moeten worden om succesvol te zijn. Het rechterdeel van onderstaande tabel geeft de verschillende inspanningen weer die daarvoor moeten worden geleverd.

Met het vinden van de balans tussen enerzijds de inzet van de Cloud en anderzijds het gebruik van de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden komt uw organisatie tot het voor haar optimaal geconvergeerd Cloud operating model!

16

Bestuurbaarheid van de ICT-organisatie Inrichting ICT-omgeving

Beheersbaarheid– Verhoogde grip op kosten en baten– Richten op kernactiviteiten

Systemen– Infrastructuur wordt uitbesteed (evt. pay-per-use)– Kosten van aanpassing systemen zijn laag

Voorspelbaarheid– Kortere doorlooptijden– Voorspelbare inspanning en kosten

Ontwikkelplatform– Herbruikbaarheid van software– Aanpassing naar geautomatiseerde ontwikkeling en uitrol

Wendbaarheid– Kleinere en toegespitste organisatie– Automatisering van leverketen en rapportages

Beheer en in beheernemen– Minder eigen personeel, uitbesteding aan professionals– Nieuwe tooling voor geautomatiseerd delivery pipelines

Flexibiliteit– Versnelde ontwikkelcyclus– Continue uitrol mogelijk

Migraties– Aanzienlijk migratie is nodig– Afhankelijk van o.a. applicatieportfolio en documentatie

Opleiding en training– Beheerders, ondersteuners en ontwikkelaars zullen intensief getraind moeten worden

Kwaliteit van de geleverde ICT-diensten Besturing van de ICT-organisatie

Betrouwbaarheid– Belegd bij gespecialiseerde Cloud-hostingpartij– Betere bewaking leveringsketen

Cultuurverandering– Zowel invoering van Cloud als CI/CD en DevOps vergen een grote

cultuurverandering

Beschikbaarheid– Altijd en overal toegang (anytime, anywhere)– Snelheid en bandbreedte op afspraak

Sturen op nieuwe doelstellingen– Om de nieuwe situatie te bestendigen moet op de nieuwe

doelstellingen gestuurd worden

Duurzaamheid Nieuw contracten, SLA’s, kost- en verrekenmodel– Nieuwe kostenpatronen vergen aangepast verrekenmodel– Veranderde kwaliteitsaspecten beïnvloeden de SLA

Afstemming en levering– Afgestemde klant- en operationele processen– Snel aanpassen en corrigeren

Verwachte baten en kosten van het geconvergeerd Cloud operating model.

17

Voor het vinden van het optimale geconvergeerd Cloud operating model voor uw organisatie met de goede balans in het gebruik van de Cloud en de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden, kan gebruik worden gemaakt van de kennis die gebundeld is in het IT Capability Maturity Framework (IT-CMF), zoals hieronder beschreven.

HET IT CAPABILITY MATURITY FRAMEWORKHet IT-CMF (https://ivi.ie/it-capability-maturity-framework) is een raamwerk gericht op het optimaliseren van de business waarde van IT. Het helpt bij het ontwikkelen van robuuste strategieën, het maken van goed-onderbouwde beslissingen en een effectieve, efficiënte en consistente bedrijfsvoering in ICT. Het IT-CMF beschrijft vier macro-processen voor het optimaliseren van de business waarde van IT. Zoals aangegeven in onderstaande figuur geeft de uitwerking van deze vier macro-processen met het IT-CMF raamwerk het gereedschap voor het vinden van de balans tussen enerzijds de inzet van de Cloud en anderzijds van de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden in een geconvergeerd Cloud operating model voor uw organisatie.

De vier macro-processen van het IT Capablity Maturity Framework (IT-CMF)

Managing IT like a business Managing the IT budget Managing the IT capability Managing IT for business value

Kwaliteit

Inhu

is

Uitbesteed

Bestuurbaarheid

Baten

Organisatie

Inhu

is

Uitbesteed

Inrichting

Kosten

De IT-CMF macro-processen voor het vinden van de balans voor het geconvergeerd Cloud operating model.

18

Het IT-CMF raamwerk definieert hoe de vier macro-processen worden ondersteund door 35 kritische processen, die elk op hun beurt zijn beschreven in termen van bouwblokken, best practices, resultaten en metrieken. Voor elk kritisch proces zijn er vijf niveaus van volwassenheid vastgesteld. Deze componenten van het IT-CMF raamwerk vormen het gereedschap om voor uw organisatie de balans te vinden in het gebruik van de Cloud en de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden op elk van de baten en kosten criterial, ofwel tussen enerzijds het uitbesteden naar de Cloud en anderzijds het inhuis ontwikkelen en beheren.

In Nederland is het IT-CMF raamwerk door TNO en PBLQ gevalideerd op basis van een casusbeschrijving inzake de Loonaangifteketen van de Nederlandse Belastingdienst. Omdat organisaties in sterk toenemende mate samenwerken in ketens, waarbij de organisatie, processen en techniek optimaal op elkaar moeten aansluiten, hebben TNO en PBLQ het IT-CMF raamwerk aangevuld met een raamwerk ontwikkeld dat organisaties in een keten kan helpen om hun volwassenheid op het gebied van ketensamenwerking te bepalen en te verbeteren.

WAT KAN DIT VOOR OVERHEIDSORGANISATIES BETEKENEN? Onderstaande casus beschrijvingen maken het belang en de verschillen in aanpak concreet voor het komen tot het optimale geconvergeerd Cloud operating model voor respectievelijk de situatie van de Shared Services Organisaties van de nationale overheid en de (verbanden van) gemeentelijke organisaties.

Rijks Shared Services Organisaties (SSC) en Overheids Diensten Centra (ODC): De opschaling van ICT-dienstverlening binnen de Rijksoverheid heeft in de laatste vijf jaren een enorme vlucht genomen. Na de samenwerking van een aantal departementen bij het ondersteunen van Rijkswerkplekken, wordt nu hard gewerkt aan het inrichten van een netwerk van SSC’s / ODC’s, waarin ook de uitvoerings-organisaties deelnemen. Sommige SSC’s zijn uitgebouwd vanuit bestaande samenwerkingen, andere zijn en worden nieuw opgezet. Kenmerken voor de meeste is dat de nadruk ligt op datacenters, waarin applicaties worden gehost en werkplekken ondersteund.

Er wordt gesproken over een overheidsCloud. De infrastructuur daarvoor is in opzet aanwezig met IaaS als basis voor dienst-verlening. Om te transformeren naar een geconvergeerd overheidsCloud voor het Rijk is een krachtige organisatie nodig die de capaciteit in de SSC’s / ODC’s weet te ontsluiten op het niveau van minimaal PaaS en SaaS én Continuous Integration / Continuous Delivery én DevOps ondersteunt. De weg daar naar toe is lang en vergt een programmatische en lerende aanpak om vanuit de uiteenlopende belangen van partijen convergentie te bereiken en van daaruit de bestuurlijke en praktische problemen aan te pakken en gezamenlijk een geconvergeerd Cloud operating model in te richten. Informatisering bij gemeentesDe gemeenten in Nederland zijn op verschillende manieren bezig om slagkracht te ontwikkelen in haar informatievoorziening en de

19

inzet van ICT-middelen en dienstverlening te optimaliseren. Grote gemeenten bundelen ICT-krachten intern tot gezamenlijke Automatiserings- en Informatiseringsorganisaties. Kleinere gemeenten doen dit door hun infrastructuur, beheerders en informatiseerders samen te voegen in ICT-samenwerkings-organisaties van uiteenlopende aard.

Bij de meeste van deze initiatieven slaagt de integratie van middelen en mensen, zij het een paar jaar later dan verwacht, met minder besparing dan verwacht, maar wel met moderne, vaak dubbel uitgevoerde rekencentra. Er bestaan inmiddels rond de honderd ICT-clusters en de overige gemeenten redden het nog met hun eigen afdelingen automatisering en informatisering.

Hoe succesvol ook, zelfs samenwerkingsverbanden die de dienstverlening aan circa 200.000 burgers ondersteunen lijken te klein te worden om tegen redelijke kosten haar infrastructuur en de nieuwe ontwikkelingen in dienstverlening en technologie blijvend te ondersteunen. Daarbij zijn de gemeenteraden in het algemeen wars van de grote periodieke investeringen die ICT vergt. Het grootste deel van de aanschaf van infrastructuur heeft rond 2015 plaatsgevonden, zodat de volgende investeringsgolf rond 2020 verwacht mag worden. De omvang van de investeringen zal in de honderden miljoenen gaan lopen.

Het mag dan ook geen verbazing wekken dat de belangstelling bij gemeenten voor de Cloud en SaaS groot is, ware het niet dat men terughoudend is om gevoelige gegevens (zoals de BasisRegistratie

Personen – BRP) bij private organisaties onder te brengen. Een overheidsCloud die zij kunnen vertrouwen zou een geweldige uitkomst zijn.

De weg die het Rijk nog moet gaan met Cloud diensten is voor gemeenten waarschijnlijk te lang en zelf initiatief nemen lijkt daarmee een voor de hand liggende keuze. Zou het een te grote stap zijn om vanuit een groep gemeenten een gemeentelijke Cloud dienst op te zetten met een geconvergeerd Cloud operating model? Door te beginnen met een schone lei, ligt de uitdaging in de techniek en niet in het overwinnen van bestuurlijke tegenstellingen. Samen met betrouwbare partners en in een groeimodel zijn de risico’s beheersbaar en is succes binnen een paar jaar mogelijk, zodat de huidige infrastructuur kan worden uitgefaseerd. Tevens zal het een grote impuls geven om het applicatielandschap uit te dunnen en delen uit te faseren.

PBLQ EN TNO SAMENWERKING: EEN KRACHTIGE COMBINATIEDe samenwerking van PBLQ en TNO combineert jarenlange kennis van ICT en programmatische veranderaanpak bij de Nederlandse Overheden met diepgaande technische kennis van de Cloud en de CI/CD en DevOps ontwikkel- en beheermethoden. Zij is daarmee in staat de digitale transformatie van uw organisatie tot een succes te maken, gebruik makend van IT-CMF raamwerk om te komen tot het optimale geconvergeerd Cloud operating model dat aansluit bij uw organisatie, strategie en cultuur.

20

Met deze ‘top’ van de beschikbare kennis garandeert de PBLQ en TNO samenwerking onafhankelijkheid in de toepassing ervan bij het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. De door TNO speciaal voor de Nederlandse situatie ontwikkelde IT-CMF capabilities voor informatieketens en de toepassing daarvan door PBLQ verhoogt onze gezamenlijke slagkracht. PBLQ EN TNOTNO is één van Europa’s leidende onafhankelijke organisaties voor toegepaste onderzoek. In 1932 is bij wet de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek opgericht: TNO. Het doel van TNO is om kennis toepasbaar te maken voor bedrijven en overheden. Als publiekrechtelijke organisatie heeft TNO een onafhankelijke positie. TNO is een organisatie zonder winstoogmerk die wettelijk verplicht is om op een onafhankelijke en objectieve manier te opereren. Het handelsmerk van TNO is het toepassen van degelijke en grondige wetenschappelijke principes op een breed palet aan disciplines.

PBLQ heeft ruim 25 jaar ervaring op het gebied van ontwikkeling van ICT, bestuur en veranderprogramma’s in de publieke sector. In rap tempo transformeert Nederland naar een digitale informatiesamenleving waarin de overheid een cruciale rol speelt. PBLQ adviseurs zijn stuk voor stuk gepokt en gemazeld in het publieke domein; elk met zijn of haar eigen focus, maar altijd met veel affiniteit en passie voor de publieke zaak.

PBLQ is specialist in het oplossen van verandervraagstukken waarbij de focus ligt op informatiemanagement in het publieke domein. PBLQ adviseurs staan bestuurders en (programma- en project)managers met raad en daad bij in complexe (keten- en netwerk)verandervraagstukken en bij het inrichten van informatiemanagement. Hiermee biedt PBLQ bestuurders comfort door de effecten van ICT inzichtelijk te maken met bewezen eigen methoden en technieken. PBLQ zet de belangen van de burger centraal en is pleitbezorger voor eenduidig taalgebruik en een veilig gebruik van ICT tussen burger en overheid.

21

CONTACTPERSONEN:

Dhr. R.J. (Ruud) Mollema RE E r.mollema@pblq.nlT +31 (0)61 131 61 32

Drs. M. (Maarten)de Roos EMIA ROE m.de.roos@pblq.nlT +31 (0)64 642 51 73

Bezoekadres:Muzenstraat 1202511 WB Den Haag

Postadres:Postbus 186072502 EP Den Haag

Contactinformatie:T +31 (0)70 376 36 36E info@pblq.nl

CONTACTPERSONEN:

Dhr. J.L. (Jean-Louis) RosoE jean-louis.roso@tno.nlT +31 (0)65 140 87 29 Dr. Ir H.J.M. (Harrie) BastiaansenE h.j.m.bastiaansen@tno.nlT +31 (0)65 129 55 27

Bezoekadres:Anna van Buerenplein 12595 DA Den Haag

Postadres:Anna van Buerenplein 12595 DA Den Haag

Contactinformatie:T +31 (0)88 866 08 66E wegwijzer@tno.nl

TNO.NL

17-9

30

7 n

ovem

ber

20

17