Een CO -vrije · Duurzame mobiliteit & logistiek Energievraag en flexibiliteitsopties EV MMIP 1 ......
Transcript of Een CO -vrije · Duurzame mobiliteit & logistiek Energievraag en flexibiliteitsopties EV MMIP 1 ......
31 oktober 2019
Michiel Kirch
Een CO2-vrije
gebouwde omgeving
CO2-reductie in 2030: 3,4 Mton
Via (oa.) meerjarig missiegedreven innovatieprogramma’s (MMIP’s):
• meerjarig
• met focus op expliciete doelen
• door een programmatische aanpak (i.p.v. een projectmatige aanpak)
• gericht op opschaling en brede toepassing/vermarkting
Opschalen van woning-
en gebouwrenovaties
naar aardgasvrij
(MMIP3)
• 50.000 woningen in 2021
• 200.000 per jaar ruim voor
2030
(1,5 mln. in 2030)
• 150.000 gebouwen
aardgasvrij
3 MMIP’s voor de gebouwde omgeving
niet zo:
maar zo:
Duurzame warmte en koude (MMIP4)
• Collectieve warmtevoorziening
door middel van warmtenetten
i.c.m. met duurzame bronnen
(geothermie, aquathermie en
restwarmte)
• Individuele warmtevoorziening
door middel van warmtepompen
• Opslag (zowel elektriciteit als warmte)
ter overbrugging van ‘de donkere
winterdagen’.
3 MMIP’s voor de gebouwde omgeving
Een gebalanceerd energiesysteem bij 20%
opwek in de gebouwde omgeving (MMIP5)
• Productie-, afname-, opslag- en
conversiepunten zijn online en
real time verbonden om 24/7 op verschillende
tijdschalen vraag en aanbod van energie op elkaar af te
stemmen
3 MMIP’s voor de gebouwde omgeving
Voor ‘t overzicht
• 13 innovatieprogramma’s die de doelen
uit het Klimaatakkoord moeten helpen behalen
• Met MMIP3 en MMIP4 is al gestart in 2019;
de overige 11 starten in 2020
• Voor inschrijvingen op MMIP3 en MMIP4
was gezamenlijk €40 mln. beschikbaar
Een MMIP ziet op de hele keten van fundamenteel
onderzoek, experimentele ontwikkeling en implementatie;
verschillende regelingen zijn van toepassing op een MMIP!
Key Performance Indicators
• Methodiek monitoring op basis van KPIs past bij missiegedreven
innoveren
• Doel:
• KPI’s onderdeel laten uitmaken van regeling en beoordelingscriteria
• KPI’s monitoren bij uitvoering en afronding- en eindrapportages
• KPI’s jaarlijks aanpassen naar nieuwe inzichten
• Jaarlijkse portfolioanalyse
a) Aantal projecten op thema
b) Verdeling over de TRL’s
c) Budgetten op dit thema
d) Voortgang KPI’s
Oproep
Bent u een ambitieus bedrijf met heldere
innovatieve producten of diensten
(of concrete ideeën daarover)?
Vorm dan (nu al) een consortium met sterke
kennispartners en partijen die uw product of
dienst willen gaan kopen, en stel een voorstel
of programma op dat in januari kan worden
ingediend!
Voor inhoudelijke ondersteuning of het vinden van partners,
neem contact op met TKI Urban Energy!
31 oktober 2019 – Werkconferentie Topsector Energie
Rogier Groeneveld
Versnelling van
Energierenovaties:
MMIP- 3
Versnelling energierenovaties – MMIP3
vraag aanbod
massa
vraagbundeling innovatie
kostendaling
valorisatiemarktcreatie
continuiteit
bewoners / eigenaren centraal stellen
industrialiseren – digitaliseren
ketenoptimalisatie – standaardiseren
Deelthema’s programma ‘energierenovaties’ (MMIP 3)
1: Gebouweigenaren en -gebruikers centraal
Op maat aansluiten bij eigenaren
en gebruikers
Ontzorging via klantreis en
financiering
3: Industrialisatie en digitalisering van het renovatieproces
2: Integrale renovatieconcepten
Industrialisatie Digitalisering
Prestatiecriteria,
monitoring en
optimalisatie
Afwegingsmodellen
en -toepassingenRenovatie-concepten
1: Gebouweigenaren en -gebruikers centraal
Op maat aansluiten bij eigenaren
en gebruikers
• Bewonersbehoeften als drijfveer: …
comfort, gezonder, veiliger, leefbaarder
• Ontwikkeling van maatwerkproposities
en verkoopkanalen…. die passen in
het dagelijks leven!
• Acceptatie van nieuwe oplossingen
vergroten… in het ontwerp en proces
1: Gebouweigenaren en -gebruikers centraal
Ontzorging via klantreis en
financiering
• Gestroomlijnde klantreis en wijkreis
• Verkoopkanalen gericht op bewoners
- One Stop Shop, Catalogus, personalisatie
• Randvoorwaarden meenemen
- Financiering
2: Integrale renovatieconcepten
Renovatie-concepten
• Optimalisatie van
renovatieconcepten
• Inzet op spijtvrije renovaties
• Integratie van functionaliteiten in
plug&play units
• Standaardisatie en
uitwisselbaarheid
• Focus op meervoudige waarde
2: Integrale renovatieconcepten
Afwegingsmodellen
en -toepassingen
• Beslissingsondersteuningstools voor
configuratie van renovatieconcepten
• Afwegingskaders die Warmtevisies van
gemeentes vertalen naar consequenties
voor renovatieconcepten
2: Integrale renovatieconcepten
Prestatiecriteria,
monitoring en
optimalisatie
• Ontwerpen van prestatiecriteria
• Prestaties koppelen aan garanties
• Validatie en verbeteren
renovatieconcepten door gebruik van data
• Monitoringsdata als input voor energie-
management
• Terugkoppeling naar gebouweigenaren- en
gebruikers
3: Industrialisatie en digitalisering van het renovatieproces
Industrialisatie
• gestandaardiseerd en fabrieksmatig
ontwerp- en productieproces
• Nieuwe bouw- en installatietechnieken
• Flexibilisering en configureerbaarheid
van het verbouwproces
3: Industrialisatie en digitalisering van het renovatieproces
Digitalisering
• Optimalisering van de
ketensamenwerking
• Aansturing van het industriële
fabricageproces (off-site)
• Stroomlijnen van het
verbouwproces op de werkplaats
(on-site)
Deelthema’s
MMIP 3: Versnelling van energierenovaties in de gebouwde omgeving
KPI’s… naar een objectieve maat voor ambities en
resultaten van programma’s
1 Prijs / kwaliteit • Prestatie (kWh/m2/jaar)
• Circulariteit
• Kostprijsreductie 20-40% (t.o.v. huidige kosten)
2 Schaalbaarheid • Productiecapaciteit (aantal renovaties/jaar)
• Beoogd marktvolume (% aantal gebouwen in Nederland)
3 Aantrekkelijkheid • Optimale uitvoering
• Aansluiten op behoeften
Energierenovaties (MMIP3)
Samenhang met andere MMIP’s van de gebouwde omgeving
Collectieve en
Individuele warmte /
koude oplossingen
(MMIP 4)
Gebouw-geintegreerde
zonnestroom systemen
(MMIP 2)
Flexibilisering
electriciteitssysteem
(MMIP 5)
• Doorontwikkeling van aardgasvrije arrangementen (en proces) die op grote schaal
geproduceerd kunnen worden en tegelijkertijd kunnen rekenen op enthousiasme
van eigenaren en bewoners.
• Innovatieve bedrijven: samenwerken om betaalbare, goede en aantrekkelijke
producten en geïntegreerde systemen te gaan leveren.
Werk aan de winkel…
31 oktober 2019 – Werkconferentie Topsector Energie
Rik te Raa
Warmte en koude in de
gebouwde omgeving:
MMIP- 4
• Missie: Een CO2-vrije Gebouwde Omgeving in 2050.
• Tussendoelstelling 2030:
- 1,5 miljoen bestaande woningen aardgasvrij.
- 15% van de utiliteitsbouw en maatschappelijk vastgoed aardgasvrij;
- Verduurzaming warmtevraag glastuinbouw door geothermie, seizoensopopslag en lage
temperatuur bronnen (1 Mton CO2 besparing in 2030).
• Uitgangspunt:
- renovatieconcepten gebaseerd op vergaande isolatie in combinatie met elektrificatie door
middel van compacte warmtepompen, ventilatiesystemen en compacte warmteopslag. Dit
is een individuele manier van duurzaam verwarmen.
- de ontwikkeling van collectieve warmtenetten met de duurzame bronnen van warmte zoals
geothermie, biomassa en lage temperatuur bronnen in combinatie met seizoensopslag
van warmte.
Doelstelling MMIP 4
In het nieuws:
Gebouwde omgeving: MMIP4 leverancier voor gebouwrenovatie
Energierenovaties (MMIP3)
Collectieve en
Individuele warmte /
koude oplossingen
(MMIP 4)
Gebouw-geintegreerde
zonnestroom systemen
(MMIP 2)
Flexibilisering
electriciteitssysteem
(MMIP 5)
MMIP uitwerking van het klimaatakkoord, samenhang
Afnemers
en gebruikers
Energie-
infrastructuur
MMIP 13Systeemintegratie
MMIP 3Versnelling energierenovaties
MMIP 2Hernieuwbare elektriciteitsopwekking op land
BIPV
compo-
nenten
Slimme flexibiliteitsoplossingen
voor invoedenGebouwen als
flexibiliteitsbronSlimme aansturing
gebouwinstallatie
Wa
rmte
po
mp
en
-b
att
eri
j a
ls
fle
xib
ilite
itsb
ron
P2Heat
MMIP 5Afnemers en invoeders op het elektriciteitsnet
Elektriciteitssysteem in de gebouwde omgeving
MMIP 4Individuele warmteproductie en -opslag
Collectieve warmteproductie en opslag
1.1 Enablers en breed toepasbare innovaties op het gebied van
technologie
2.1
Zon
in de GO
2.2
Zon
in het
buiten-
gebied
2.3
Wind
In het
buiten-
gebied
2.4
Overige
opties op
land en
GO
1.2 Enablers en breed toepasbare innovaties op het gebied van
markt en beleid
3.1 Ontwikkeling van integrale renovatieconcepten
3.2 Industrialisatie en digitalisering
van het renovatieproces
3.3 Gebouweigenaren en -gebruikers
centraal stellen bij energierenovaties
MMIP 7CO2-vrij industrieel
warmtesysteem
HT-warmtepomp en
restwarmte (uit UDG en
industrie)
MMIP 11-12 Warmtelevering
glastuinbouw
(Rest)warmte en
opslag
4.6 Geothermie
4.7 LT-bronnen zoals aquathermie
4.1 Stille, compacte, slimme, kostenefficiënte
warmtepompen
4.3 Slimme compacte
warmte-batterij
4.2 Afgifte-, ventilatie- en tapwatersystemen
4.4 Duurzame warmtenetten
4.5 Grootschalige
thermische opslag
MMIP 9-10Duurzame mobiliteit &
logistiek
Energievraag en
flexibiliteitsopties EV
MMIP 1Hernieuwbare
elektriciteits-opwekking
op zee
Koppeling met (inter)nationale flexmarkten/flexmarktmechanismen
Integrale besluitvorming koppeling tussen infrastructuren/energiedragers
Integrale besluitvorming koppeling tussen
infrastructuren/energiedragers
5.1 Slim energiegebruik in/tussen gebouwen
en haar gebruikers.
5.2 Flexibiliteit van/voor het energiesysteem
(in de gebouwde omgeving).
5.3 Systeemontwerp voor het elektriciteitssysteem
in de gebouwde omgeving.5.4 Handel in/uitwisseling van energie in de gebouwde omgeving.
Com
po
ne
nte
n v
oo
r
ren
ova
tie
co
nce
pte
n
Innovatieopgaven individuele warmte en koude productie
Deelprogramma’s:
•4.1. Stille, compacte, slimme,
kostenefficiënte
warmtepompen•4.2. Afgifte-, ventilatie- en
tapwatersystemen•4.3. Slimme compacte
warmte-batterij
• Activiteit 1: (Door)ontwikkeling warmtepompconcepten met een geïntegreerde
aanpak in één systeeminnovatie.
• Activiteit 2: Kostprijsverlaging in productie, levering en installatie van
warmtepompsystemen.
• Activiteit 3: Optimaliseren van materiaaleigenschappen voor de toepassing in
warmtepompen en warmtebatterijen.
Belangrijkste opgaven: individuele systemen
Innovatieopgaven collectieve warmte en koude
Deelprogramma’s:
•4.4 Duurzame warmtenetten•4.5 Grootschalige thermische
opslag•4.6 Geothermie•4.7 Laagtemperatuur (LT)
bronnen zoals aquathermie
• Ontwerpmethodes voor warmte(koude)netten met:
1. gedistribueerde bronnen
2. onderling uitwisseling op gebiedsniveau
3. opslag
4. regelstrategieën en piekoplossingen
• Kosten reducerende aanlegmethodes en materialen
• Grootschalige thermische opslag
1. potentieel & inpassing
2. begrijpen en beheersen milieu impact
3. begrijpen van fysische en chemische processen die optreden in de bodem
4. Kostenverlaging door toepassing op grote schaal
Belangrijkste opgaven collectieve systemen
• Geothermie:
1. verdieping kennis van de diepe ondergrond
2. kostprijsreductie
3. efficiënte en duurzame exploratie-, ontwikkel- en productiestrategieën
4. gerichte pilots bijdragen aan de versnelde inpasbaarheid van aardwarmte
• LT warmtebronnen:
1. ontwikkeling en kostprijsverlaging van grootschalige laagtemperatuur warmte concepten
2. systeemintegratie: koppeling, inpassing en optimaal gebruik van laagtemperatuurbronnen aan
warmtenetten.
3. onderzoek naar lange termijn effecten van aquathermie, op de omgeving en het watersysteem
waaruit warmte en koude onttrokken wordt.
Belangrijkste opgaven collectieve systemen
• Doorontwikkeling van individuele aardgasvrije arrangementen die
op grote schaal geproduceerd kunnen worden en jaarrond in balans
zijn en warmte en koude kunnen produceren in een
woningrenovatieconcept
• Doorontwikkeling van collectieve aardgasvrije arrangementen voor
collectieve warmte en koude concepten
Hoe verder:
31 oktober 2019 – Werkconferentie Topsector Energie
Maarten de Vries
Elektrificatie energie-
systeem in de GO
MMIP- 5
• Missie: Een CO2 vrije Gebouwde Omgeving in 2050.
• Tussendoelstelling 2030:Het energiesysteem in de gebouwde omgeving maakt het mogelijk dat minimaal
20% van het lokale energiegebruik, inclusief dat voor elektrische voertuigen, binnen
de gebouwde omgeving duurzaam wordt opgewekt (exclusief restwarmte).
• Uitgangspunt: Het huidige (lokale) energiesysteem is niet
toegerust op de energietransitie. Elektrificatie zorgt voor:
- Toename elektriciteitsverbruik
- Toename piekvraag
- Fluctuerend vraag/aanbod van elektriciteit
Missie MMIP 5
37
Energiesysteem in de gebouwde omgeving
• Opschaalbare oplossingen voor het faciliteren van een betrouwbaar,
efficiënt, betaalbaar, slim, integraal en maatschappelijk gedragen
systeem van opwek, opslag, conversie, transport en gebruik van
elektriciteit in de gebouwde omgeving
• Oplossingen die eindgebruikers in staat stellen zelf vorm te geven aan
en in te grijpen op de wijze waarop zij duurzaam voorzien in de eigen
energiebehoefte
• Het realiseren van de flexibele elektriciteitscapaciteit van en voor de
gebouwde omgeving die in 2030 nodig zal zijn
Drie doelstellingen
• Systeeminnovaties zijn nodig:
- bij/in gebouwen,
- bij elektrische laadinfrastructuur,
- bij de opwek, opslag en conversie van duurzame energie/elektriciteit,
- bij het combineren van energievraag en aanbod op gebiedsniveau,
- bij het aanbieden van flexibiliteit aan het grotere energiesysteem.
• Oplossingsrichting:
- Geïntegreerde oplossingen zijn vereist
- Een divers palet aan locatie-specifieke oplossingen
- Maar in relatie met het gehele energiesysteem
- Mogelijk gemaakt door een virtuele infrastructuur
- Met aandacht voor sociale aspecten en dilemma’s
- Met aandacht voor institutionele aspecten, marktrollen, wet- en regelgeving
Probleemstelling MMIP 5
1. Slim energiegebruik in/tussen gebouwen door haar gebruikers
2. Flexibiliteit van/voor het energiesysteem
3. Systeemontwerp voor het elektriciteitssysteem in de gebouwde omgeving
4. Lokale flexibiliteit ten behoeve van het totale elektriciteitssysteem
MMIP 5 - Vier deelprogramma’s
MMIP 5 - Vier deelprogramma’s
• Slim energiegebruik in/tussen gebouwen door haar gebruikers
• Verbeteren (zelflerende) regelsystemen voor efficiënt energiegebruik
• Toekomstgerichte (zelflerende) regelsystemen met nieuwe functionaliteiten
• Doorsnijdend onderzoek: Participatie van/acceptatie door eindgebruikers
• Drie KPI’s
• Energieoptimalisatie
• Installatie- en onderhoudstijd.
• Aantrekkelijkheid en waardecreatie
MMIP 5 - Deelprogramma 1
• Flexibiliteit van/voor het energiesysteem
• Schaalbare en verbeterde flexibiliteitsopties: Demand-side management,
opslag, conversie en curtailment
• Lokale uitwisseling van elektriciteit binnen de gebouwde omgeving
• Doorsnijdend onderzoek: Maatschappelijke innovatie/transitiepad voor
grootschalige inzet van flexibiliteit in de GO
• Drie KPI’s
• Impact flexibiliteitsoplossingen
• Schaalbaarheid
• Relevante én gedragen oplossingen
MMIP 5 - Deelprogramma 2
• Systeemontwerp voor het elektriciteitssysteem in de gebouwde omgeving
• Verbeteren en nieuwe functionaliteiten voor huidige lokaal energiesysteem
• Tools voor ontwerp lokaal elektriciteitssysteem
• Doorsnijdend onderzoek: Afwegingskaders & referentiearchitecturen voor
het elektriciteitssysteem
• Twee KPI’s
• Kwaliteit van elektriciteitsnetten
• Effectieve ontwerpmogelijkheden elektriciteitsnetten
MMIP 5 - Deelprogramma 3
• Lokale flexibiliteit ten behoeve van het totale elektriciteitssysteem
• Gerichte inzet van flexibiliteit vanuit de gebouwde omgeving
• Twee KPI’s
• Impact
• Markttoegankelijkheid
MMIP 5 - Deelprogramma 4
MMIP uitwerking van het klimaatakkoord, samenhang
Afnemers
en gebruikers
Energie-
infrastructuur
MMIP 13Systeemintegratie
MMIP 3Versnelling energierenovaties
MMIP 2Hernieuwbare elektriciteitsopwekking op land
BIPV
compo-
nenten
Slimme flexibiliteitsoplossingen
voor invoedenGebouwen als
flexibiliteitsbronSlimme aansturing
gebouwinstallatie
Wa
rmte
po
mp
en
-b
att
eri
j a
ls
fle
xib
ilite
itsb
ron
P2Heat
MMIP 5Afnemers en invoeders op het elektriciteitsnet
Elektriciteitssysteem in de gebouwde omgeving
MMIP 4Individuele warmteproductie en -opslag
Collectieve warmteproductie en opslag
1.1 Enablers en breed toepasbare innovaties op het gebied van
technologie
2.1
Zon
in de GO
2.2
Zon
in het
buiten-
gebied
2.3
Wind
In het
buiten-
gebied
2.4
Overige
opties op
land en
GO
1.2 Enablers en breed toepasbare innovaties op het gebied van
markt en beleid
3.1 Ontwikkeling van integrale renovatieconcepten
3.2 Industrialisatie en digitalisering
van het renovatieproces
3.3 Gebouweigenaren en -gebruikers
centraal stellen bij energierenovaties
MMIP 7CO2-vrij industrieel
warmtesysteem
HT-warmtepomp en
restwarmte (uit UDG en
industrie)
MMIP 11-12 Warmtelevering
glastuinbouw
(Rest)warmte en
opslag
4.6 Geothermie
4.7 LT-bronnen zoals aquathermie
4.1 Stille, compacte, slimme, kostenefficiënte
warmtepompen
4.3 Slimme compacte
warmte-batterij
4.2 Afgifte-, ventilatie- en tapwatersystemen
4.4 Duurzame warmtenetten
4.5 Grootschalige
thermische opslag
MMIP 9-10Duurzame mobiliteit &
logistiek
Energievraag en
flexibiliteitsopties EV
MMIP 1Hernieuwbare
elektriciteits-opwekking
op zee
Koppeling met (inter)nationale flexmarkten/flexmarktmechanismen
Integrale besluitvorming koppeling tussen infrastructuren/energiedragers
Integrale besluitvorming koppeling tussen
infrastructuren/energiedragers
5.1 Slim energiegebruik in/tussen gebouwen
en haar gebruikers.
5.2 Flexibiliteit van/voor het energiesysteem
(in de gebouwde omgeving).
5.3 Systeemontwerp voor het elektriciteitssysteem
in de gebouwde omgeving.5.4 Handel in/uitwisseling van energie in de gebouwde omgeving.
Com
po
ne
nte
n v
oo
r
ren
ova
tie
co
nce
pte
n
Q&AVragen