Durf uniek te zijn! Hoe onderscheid jij je in je loopbaan?

3 3

VOORWOORD

Het is één van de dingen waar ik echt in geloof: als je rond 35 tot 45 jaar bent, heb je een eigen manier, een eigen

vorm van leven en werken ontwikkeld. Je hebt jouw manier gevonden, jouw aanpak waarin je sterke kanten naar voren

komen, waar je in gelooft en die je graag wil blijven toepassen en verbeteren. Dat maakt je uniek.

In ons bureau dagen wij iedereen uit om dat unieke in je persoon, in je manier van leven en werken op te sporen,

te ontwikkelen en meer te laten zien. Dat leidt tot energie, zin in uitdaging of in werktermen: werkondernemerschap.

Je weet en voelt waar jouw onderscheidende kennis, competenties en motivatie zit en wat je er mee wil gaan doen.

Zo helpen wij onze cliënten zich persoonlijk en professioneel te ontwikkelen en ondernemender te zijn.

Dat doen we in persoonlijke coaching en loopbaancoaching, in het begeleiden van werk naar werk en bij het begeleiden

van zelfstandig ondernemerschap.

Wie werk wil kunnen vinden op de arbeidsmarkt moet beschikken over een krachtige Personal Brand, moet verhalen

kunnen vertellen die overtuigen en weten op welke persoonlijke arbeidsmarkt je jouw kwaliteiten en brand kunt

verkopen.Dat jij doelen haalt én persoonlijk en professioneel groeit, dat is onze uitdaging.

In dit boekje vind je kennis, tips en vragen om te werken aan je eigen loopbaanontwikkeling. Ik heb het vermengd met

reflecties over mijn eigen inzichten en inspiratiebronnen.

Bij Bureau Gerritsen zijn wij daar uniek in. Al bijna 20 jaar.

www.bureaugerritsen.nl 1 oktober 2016

Willem IJzereef

4 5 4 5

INHOUDSOPGAVE

1 MIJN LOOPBAAN 7 2 IT’S THE ENERGY, STUPID! 10

3 WILLIAM BRIDGES : DE VASTE BAAN GAAT ER AAN! 14

4 DE LOOPBAAN VAN MIJN VADER 18

5 DUURZAME INZETBAARHEID 19

6 DE LOOPBAAN VAN MIJN DOCHTER 22

7 LEVENSFASES EN BIOGRAFIE 23

8 GROEIEN DOOR FASES HEEN 25

9 ANDERS DENKEN OVER LEVEN EN WERKEN 32

10 BLIJVEN GROEIEN: EYEOPENER SOC 33

11 DUURZAME INZETBAARHEID 36

12 WELKE VRAGEN HEB JIJ OVER JE LOOPBAAN? 39

13 LEVENSLOOPBEGELEIDING 40

LITERATUURLIJST 41

1 MIJN LOOPBAAN

Ik werkte tot mijn 34e jaar als onderzoeker op een universiteit. Hoewel ik een aansprekend boek had geschreven was

ik niet gelukkig. Ik zat te lang in een studeerkamer te werken met alleen mijn hoofd. Ik kon mijn energie niet kwijt.

Wat moest ik doen? Wat kon ik eigenlijk en waar was werk dat bij mij paste? Aanvankelijk dacht ik dat ik allerlei functies wel

zou kunnen: redacteur, uitgever, journalist, docent en nog meer, maar toch lukte het me niet om een andere baan te vinden

door te solliciteren. Anderen hadden steeds meer relevante ervaring. Ik moest dus dieper nagaan wat ik echt wilde en waar

ik goed in was. Na vele maanden piekeren bedacht ik dat ik eigenlijk maar in twee dingen echt goed was: ik kon heel goed

lezen en schrijven en ik kon heel goed een complexe en grote hoeveelheid informatie analyseren en op een eenvoudige

manier vertellen aan anderen.

En wat gebeurde er? Op een feestje spreek ik met een psycholoog die vertelde dat hij trainer was bij een commercieel

opleidingsinstituut. Ik merkte dat zijn verhaal al mijn aandacht trok. Hij vertelde over zijn werk en na een poosje vroeg hij

wat ik deed. Ik vertelde dat ik eigenlijk maar twee dingen kon: lezen en schrijven en .. Toen gebeurde er iets: hij keek mij

scherp aan en vroeg of ik interesse had om ook trainer te worden. Hij dacht dat er misschien een vacature aankwam.

Ik vond het doodeng. Een commercieel opleidingsinstitiuut, wat had ik nou te bieden? Maar twee dagen later belde

de psycholoog mij op en zei dat ik een afspraak kon maken bij zijn leidinggevende want er was inderdaad een vacature.

En drie weken later kon ik beginnen. Waarom lukte dit ineens bijna vanzelf?

6 7

Men moet de dingen de eigen, stille ongestoorde ontwikkeling laten die diep van binnen

komt en door niets of niemand kan worden bespoedigd, alles moet uitgedragen en dan

geboren worden. Men moet geduld hebben. Met het onbeantwoorde in het hart proberen

de vragen zelf lief te hebben, als afgesloten ruimtes, als boeken, geschreven in een verre,

vreemde taal. Het gaat erom alles te leven. Als men de vragen leeft, leeft men misschien

geleidelijk, zonder het te merken, op een zekere dag de antwoorden binnen.

Rainer Maria Rilke

8 9

In de eerste week liep ik mee met een training loopbaanontwikkeling en solliciteren met dezelfde psycholoog. En wat

gebeurde er? Ik werd gepakt door het onderwerp. Ik vond het razend interessant om mensen te begeleiden bij een

zelfonderzoek en bij het vertalen van hun sterke kanten naar een curriculum vitae en in een sollicitatiebrief. Een paar weken

later gaf ik dezelfde training aan een andere groep, hij duurde vijf dagen. Tijdens de training werd er ook echt gesolliciteerd.

Eén van de cursisten kreeg direct een uitnodiging voor een sollicitatiegesprek. En daarna de baan. Geweldig.

In die eerste weken als beginnend trainer was er iets bij mij geraakt: ik was goed in het begeleiden van mensen bij het vinden

van hun sterke kanten, hun talenten en het effectief vermarkten daarvan. Ik heb jarenlang ook andere trainingen gegeven,

maar zodra het onderwerp met loopbaan en nu duurzame inzetbaarheid te maken heeft, dan ben ik op mijn best.

Energie Passie

Gevoel Gedachte Idee

Inhoud VormGeld Geluk

WAT GEEFT JOU ENERGIE?

10 11

Het kind voelt en ervaart iets en krijgt zin in meer gooien of schoppen. Zo ontstaat een passie voor spelen met een bal.

Passie is de richting die we aan onze energie geven. Iemand met een passie voor lezen, zal vaak energie stoppen in het lezen

van teksten en boeken. Iemand met een passie voor techniek zal veel tijd besteden aan een technische hobby.

Waar stopte jij als kind graag energie in? Wat voor dingen vond jij leuk om te doen?En nu? Op je huidige leeftijd? Waar stop je graag energie in? Waar ga je in op? Wat geeft jou energie? Wanneer vergeet je de tijd? Is dat anders dan vroeger? Wat is er anders?

Met welke passies wil jij meer gaan doen?

Zodra je weet wat jouw passie is, krijg je daar gedachtes over. Je gaat op voetbal of handbal. Door je eerste fietservaring ga

je misschien wielrennen. Je denkt na over je passie en gaat die vormgeven: je gaat op een voetbalclub, een technische club,

of je gaat naar een opleiding die past bij je passie. Sommige kinderen ontdekken al jong een passie voor geld. Ze maken van

een dubbeltje een kwartje en gaan handelen. Je passie krijgt inhoud.

2 IT’S THE ENERGY, STUPID!

Mensen komen vaak bij een loopbaanadviseur met de vraag: ik zoek een baan, of: ik weet niet wat ik wil, of: ik wil iets anders.

Ze willen concreet weten wat ze moeten doen, welke baan ze moeten zoeken, wat bij hen past. Een loopbaanadviseur moet ze

daar natuurlijk snel mee kunnen helpen. Ze denken dan in vorm en geld. Een functie als programmeur, docent of commercieel

manager, zou dat wat kunnen zijn? Dan hebben ze een goed inkomen. Het zou ze gelukkig maken…verwachten ze.

Soms weten mensen inderdaad goed wat ze willen en hebben ze de kennis en ervaring voor dat specifieke beroep in huis maar

meestal gaat loopbaancoaching anders.

“Ik weet niet of ik nog wel in de zorg wil” zegt een 45 jarige mevrouw die vijftien jaar in de zorg heeft gewerkt.

“Ik heb altijd met plezier bij mijn werkgever gewerkt, maar de laatste maanden ben ik moe en prikkelbaar. Dat is niet goed

voor mijn medewerkers en niet voor mij. Wat is er met mij aan de hand?” zegt een 53 jarige regiodirecteur van een grote

overheidsorganisatie.

“Denk je dat ik geschikt ben om leiding te gaan geven?” vraagt een 33 jarige productmanager.

“Ik droom er van om voor me zelf te gaan beginnen, maar ik durf niet” zegt een 38 jarige ICT-er.

Bij deze loopbaanvragen moet je beginnen bij de kern: de kern van wie je bent, wat je kunt en wat je drijft. Dat begint bij

jouw energie. Een mens is een enorme brok energie. Bedenk eens wat we allemaal doen op een dag, wat we aan handelingen

uitvoeren, wat we aan informatie verwerken, hoe veel mensen we (vaak) zien en spreken, hoeveel zaken we afhandelen.

Wij zijn waanzinnig energiek en actief. Onze energie stuurt ons aan. Dat begint al bij kinderen. Geef een kind een bal in de

achtertuin en er gebeurt iets. Meteen rent het kind achter de bal aan en pakt hem op of geeft hem een schop.

10 11

12 13

De vorm en de inhoud die je aan je passie geeft bepalen geld en geluk. Als je er in slaagt professioneel voetballer te worden

kun je veel geld verdienen, blijf je amateur dan wordt dat veel minder of niets. Je voetbalt voor je plezier. Je niveau hangt af

van je talent, je doorzettingsvermogen en je doelgerichtheid.

Begin bij het nadenken over je loopbaan bij je energie en passie. Waar krijg jij energie van? Van een ander helpen?

Van lesgeven? Van iets uitvinden? Van dingen mooi maken?

PASSIE VORMGEVEN

14 15

Wat betekent dat voor de automonteurs? De olie-industrie, de elektriciteitsmaatschappijen, ze zullen verdwijnen of totaal

veranderen.

William Bridges zegt: Elke mens kan zich beter als een IK BV beschouwen. Wat bedoelt hij? Als mens moet je in staat zijn

toegevoegde waarde voor een ander te leveren, anders heb je geen economische toekomst. Tegenwoordig spreken we van

Het Merk IK, jouw personal brand. Als je in staat bent goed te weten wat jij kan toevoegen in de processen van een ander(e

organisatie) kun je van betekenis zijn. Zo niet, dan zit er niemand op je te wachten.

(Het is wel een koud verhaal!)

3 WILLIAM BRIDGES: DE VASTE BAAN GAAT ER AAN!

In het midden van de jaren negentig las ik een boek dat me enorm raakte. William Bridges, een Amerikaanse expert op

loopbaangebied, schreef in ‘Job Shift; de vaste baan gaat er aan’ dat iedereen er rekening mee moest houden dat het

einde van de periode van vaste banen in zicht was. We zouden allemaal moeten gaan denken en handelen als een IK BV.

Vaste banen komen voort, volgens Bridges, uit de industriële fase in onze economische ontwikkeling. Voor de industriële

revolutie die rond 1830 in Engeland begon was iedereen zelfstandig. Als boer, bakker, handelaar enzovoort, alleen wie

afhankelijk was van een adellijk heer leefde bij gratie van wat hij kreeg van zijn graaf of landheer.

In de industriële tijd ontstond de vaste baan. Mensen werden in continuprocessen ingezet in fabrieken. Met arbeidstijden en

contractloon. Nu, in de postindustriële economie, de diensten en kenniseconomie, zijn die vaste dienstverbanden minder en minder

nodig. Tegenwoordig wordt bijna alle werk in projecten georganiseerd en hebben werkgevers graag specialisten aan het werk

voor de looptijd van het project. Daarna gaat de zelfstandige specialist weer op zoek naar een volgend project.

Door automatisering, digitalisering en robotisering van het standaardwerk verdwijnen er momenteel veel banen. Dit wordt

alleen maar verder versneld. Allerlei rapporten en trendwatchers voorspellen dat mogelijk de helft van de vaste banen zal

verdwijnen.

Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde in Rotterdam voorziet ook een totale verandering in alle takken van de economie.

We leven niet in een tijdperk van verandering, van transitie, maar, zo zegt hij, in een transitie van tijdperk. In elke bedrijfstak

zal een geweldige verandering optreden: wat denk je van de elektrische auto? Er zullen geen verbrandingsmotoren meer zijn.

14 15

16 17

Wie stevig in zijn schoenen staat op de arbeidsmarkt:

1. Is in staat goed te reflecteren op zichzelf. Steeds denk je wat weet ik, wat kan ik en wat wil ik?

Wat drijft mij en hoe moet ik dat omzetten in werk?

2. Kent zijn/haar toegevoegde waarde voor een ander

3. Kent de arbeidsmarkt waarin die toevoegde waarde kan worden verkocht en heeft een netwerk

dat interesse heeft in die specifieke kennis en competenties

4. Bouwt voortdurend aan dat netwerk

5. Kan met overtuiging een gesprek voeren waardoor de ander zich in jouw waarde interesseert

6. Breidt steeds kennis en competenties verder uit.

Toegevoegde waarde zit in jouw kennis, competenties en ervaring. En omdat kennis snel veroudert en dan minder waard

wordt, zorgt een zelfstandige professional (al dan niet in overleg met zijn werkgever(s) voor constante kennisvermeerdering.

Een leven lang leren. Wie recente kennis heeft en kan toepassen die heeft werk.

Wat vind jij van de Ik BV? Heb je op een rijtje wat jouw toegevoegde waarde is?

Hoe kun je die opsporen?

Met wie moet je nodig eens in gesprek?

Waar ben jij uniek in? Wat is jouw personal brand?

DUURZAME INZETBAARHEID

16 17

18 19

5 DUURZAME INZETBAARHEID

Duurzame inzetbaarheid is het begrip dat tegenwoordig centraal staat bij de loopbaanontwikkeling van medewerkers in

arbeidsorganisaties. Het begrip heeft de term employability verdrongen: employee adaptability. Het vermogen van de

medewerker zich aan te passen aan het werk dat voorhanden is om zo inzetbaar te blijven.

Rond het midden van de jaren negentig ontdekte Philips dat het niet langer al die duizenden medewerkers in de wereld aan het

werk kon houden. De productie verplaatste zich naar andere delen van de wereld en de garantie op levenslang werk kon niet langer

worden gewaarborgd. Bedrijven gingen zich concentreren op hun kernactiviteiten en stootten geleidelijk alles af dat daar

buiten viel.

In plaats van lifetime employment kwam de term lifetime employability: een levenlang inzetbaar. De medewerker werd

verantwoordelijk voor zijn of haar eigen loopbaan en inzetbaarheid. Arbeidscontracten werden geleidelijk minder dicht-

getimmerd, er ontstond flexibiliteit door tijdelijk werk en interim werk. Modieus wordt wel gesproken van flexicurity. Steeds

meer professionals werden door deze veranderingen gedwongen voor zichzelf te gaan werken. Omgekeerd vinden steeds

meer professionals het interessant om “voor zichzelf te werken”. Het geeft vrijheid en autonomie en soms verdien je beter.

Eigenlijk paste dat wel in het IK- tijdperk. ‘Je bent jong en je wilt wat!’, een slogan (uit de vorige eeuw) die iedereen kent.

Aan kinderen wordt al op jonge leeftijd gevraagd wat ze zelf willen. Dat geeft tegelijk een zware belasting: je moet steeds

maar weten wat je wilt en keuzes maken, ook over zaken waar je nog niet veel van af weet. Voor velen is het lastig om een

goede studiekeuze te doen. Het leidt er ook toe dat kinderen en pubers steeds zelfbewuster zijn en kunnen tobben met

vragen over zingeving en identiteit.

4 DE LOOPBAAN VAN MIJN VADER

Mijn vader werkte 45 jaar bij de Landmeetkundige Dienst van Rijkswaterstaat. Hij slaagde in 1935 als eerste katholieke jongen

uit een Twents dorp voor het diploma voor de HBS. Maar voor zijn droom – dokter worden – was er door de crisistijd geen

geld om te studeren. Via de relaties, het netwerk, van zijn vader kon hij na twee jaar in dienst komen van de Landmeetkundige

Dienst. Hij moest verhuizen naar West-Nederland, hij ging in de kost en werd leerling cartograaf, kaartenmaker. Onderbroken

door de oorlog en de strijd in Nederlands-Indië bleef hij bij “de dienst” tot zijn 64e jaar. Geen moment was zijn aanstelling in

gevaar. Hij groeide door tot referendaris, een baan waarmee hij tussen de Delftse ingenieurs verbleef. Maar omdat hij geen

academische graad had werd hij regelmatig geconfronteerd met de situatie dat hij niet mee mocht beslissen. Terwijl de

ingenieurs bij hem om raad kwamen als ze het niet meer wisten: hij had immers de ervaring.

Hij heeft zijn kinderen ingeprent: als je niet gestudeerd heb, heb je niks te vertellen. Maar geen seconde was zijn baan in

gevaar. Hij was loyaal, verantwoordelijk en bleef steeds inzetbaar. Lifetime employment, een baan voor het leven.

Zo verliep vaak de loopbaan van de generaties ouders voor ons.

18 19

20 21

Alles is gericht op het aanleren van zelfstandigheid en autonomie. En dat betekent voor je loopbaan dat je steeds moet weten

wie je bent, wat je wilt en wat je kunt.

Veel organisaties voeren een beleid voor duurzame inzetbaarheid uit. Sommige hebben een eigen loopbaancentrum. Andere

hebben en combinatie van zelf hulp, korte trajecten en intensieve loopbaancoaching voor wie diep wil graven in zichzelf en de

loopbaan beter wil vormgeven. Op het intranet kunnen medewerkers testen en oefeningen invullen om zichzelf beter te leren

kennen; via korte workshops, bijvoorbeeld netwerken of beroepskeuze, kunnen de medewerkers zich versterken en wanneer

nodig kan een groter traject van loopbaancoaching worden gevolgd. Tijdens functioneringsgesprekken worden medewerkers

aangespoord zich verder te ontwikkelen.

Omdat de medewerker verantwoordelijk wordt gemaakt voor de eigen ontwikkeling, ook op het gebied van de loopbaan,

is het niet altijd gemakkelijk alle medewerkers te bereiken. Vaak nemen enthousiaste medewerkers die toch al aan hun

loopbaanontwikkeling werken het eerste deel aan cursussen of coaching. Inzetbaarheidsbeleid is nog niet generiek:

eigenlijk zou elke medewerker elke vijf of zeven jaar moeten reflecteren op beweging, groei of verandering.

DE LEVENSFASEN

22 23

7 LEVENSFASES EN BIOGRAFIE

Tussen geboorte en dood reizen we door vele levensfases. Wie geen pech heeft getroffen te worden door ziekte of ongeval,

kan tenminste 90 jaar worden. Volgens Rudi Westendorp, hoogleraar ouderengeneeskunde, worden er nu kinderen geboren

die mogelijk 135 jaar oud zullen worden.

Gedurende ons hele leven willen we groeien. Dat gaat niet gelijkmatig, maar in fases, soms geleidelijk, maar soms ook

met schokken of crises. Iedereen maakt periodes door van onvrede, gevoel uit balans te zijn, teleurstelling of wanhoop.

Er zijn veel visies en theorieën over levensfases. Volgens de antroposofische visie op het leven gaan wij door cycli van circa

zeven jaar waarin we groeien, bloeien en in een crisis belanden. Als we goed uit deze crisis komen kunnen we weer verder

groeien. Volgens de Amerikaanse psycholoog Erikson gaan we door een aantal fases die elke een bepaald conflict of een

bepaald thema in zich hebben dat we moeten oplossen. Lukt dat niet dan leidt dat tot stagnatie. We zetten onszelf stil en

komen niet meet tot groei en ontwikkeling. Dan zijn er visies over midlife. Er is een Indianen-overlevering die zegt: Het leven

gaat 40 jaar bergop en 40 jaar bergaf. Wij kennen de traditie van Abraham en Sarah: als we vijftig worden gaan we een

nieuwe fase in het leven in, van wijsheid en rijpheid.

6 DE LOOPBAAN VAN MIJN DOCHTER

Mijn dochter is een voorbeeld van autonomie. Tijdens en na de studie Communicatiewetenschappen werkte ze als redacteur

bij een regionale krant, ging werken bij een landelijk vakblad en studeerde ’s avonds Psychologie. Daarna werkte zij bij twee

psychologische bureaus om al gauw te ontdekken dat zij een eigen praktijk als zelfstandige wilde opzetten. Dat lukte en

ondertussen bleef zij leren en ging schrijven. Verschillende publicaties en boeken verschenen en zij ontwierp testen.

Zij is gespecialiseerd in het thema autonomie. Voor haar geldt: als je echt doet wat je wilt hoef je nooit meer te werken.

Dan is werken een passie. Door steeds te blijven leren, eigenheid te creëren in wat zij wil en doet, lijkt alles te stromen.

Is dit wat William Bridges bedoelde?

22 23

24 25

8 GROEIEN DOOR FASES HEEN

Rond ons 20e levensjaar zijn we fysiek volwassen. Maar we hebben nog wel 20 jaar nodig om mentaal tot volwassenheid

te komen. We moeten vele jaren oefenen om onze mentale voorkeuren en zwaktes goed te ontwikkelen en autonomie te

oefenen. Zo hebben we allemaal een voorkeur om met situaties om te gaan. Bij lastige situaties schieten we in gedrag dat in

onze genen zit, of aangeleerd door ouders of anderen, terwijl dat vaak niet de beste manier is om met de lastige situatie om

te gaan. Het duurt vaak vele jaren voor we meerdere manieren van handelen en gedrag kunnen toepassen en zo volwassen en

wijs reageren.

0 - 12 jaarHet leven bestaat in ieder geval uit een groot aantal fases waar we doorheen gaan. Tot ongeveer de leeftijd van 12 zijn we zeer

ontvankelijk voor wat onze directe omgeving ons laat zien en ervaren. We vertrouwen ouders, familie, opvoeders in de crèche,

de juf en de meester. We zuigen ons vol met informatie en ervaringen. We leren van onze opvoeders normen en waarden en

zien heel veel voorbeeldgedrag.

13 - 20 jaarDan volgt de fase van puberteit en adolescentie waarin we naar identiteit zoeken. We kiezen een peergroup waar we samen

mee leren en vormen eigen normen, waarden en doen zelfstandig ervaringen op. We ontdekken onze IK, worden bewust van

wie we zijn ten opzichte van anderen. Parallel leren we in de opleiding die we volgen kennis en competenties.

20 -30 jaarRond 20 jaar zijn we fysiek volwassen. Dan komt er bijna altijd een fase van verzelfstandiging. We ronden de opleiding af en

gaan werken. Soms vroeger, soms later gaan we op onszelf wonen of met een partner. We bouwen aan de zelfstandigheid op

de drie levensgebieden:

Mijn visieOnze loopbaan zo tussen 20 en 67 jaar bestaat uit drie globale fases. De eerste fase klinkt bekend: de fase van de Young

Professional. Veel organisaties hebben een Young Professional Club en een Young professional programma. En het bijzondere

is dat overal de leeftijdsgrens wordt gelegd bij 35 jaar. Kennelijk ben je dan niet meer Young, maar heb je een volgende fase

bereikt. Wat ook opvalt is dat rond 50 jaar, soms zelfs eerder, een nieuwe fase intreedt. Van Vugt en Ahuja hebben laten zien

dat werkgevers medewerkers die tekenen vertonen van vermoeidheid of ouderdom (grijs, rimpels, mindere alertheid) geen

spannende projecten geven. We voelen in ons onderbewuste wel degelijk de verschillen tussen jong (Young), sterk

(Full) en oud (Mature) aan. De loopbaan is dus te verdelen in drie fases van circa 15 jaar:

Young Professionals > 20 - 35 jaarFull Professionals > 36 - 50 jaarMature Professionals > 51 - 67 jaar

Young Professionals zijn gedreven, leren werken en een loopbaan opbouwen. In de eerste functies verzamelen zij ervaringen

en daarmee competenties. Ze leren de rol die bij hen past kennen (manager, projectleider, adviseur, specialist of

ondersteuner). Ze worden sterk. Full professionals worden mentaal volwassen. Ze hebben zichzelf leren kennen op de

drie domeinen in het leven: privé, werk en publieke domein, weten hoe ze verbonden willen en kunnen zijn met anderen.

Ze zijn sterk en autonoom. Toch ontstaan zingevingsvragen en gedachten over de tweede helft van de loopbaan en het

leven.Mature professionals zijn autonoom en vernieuwen zich door een eigen vorm en stijl te vinden. Ze dragen over.

Naast werk zijn andere thema’s in het leven meer van belang om in balans te blijven: iets voor anderen doen, een bijdrage

aan het geheel leveren, kennisoverdracht.

24 25

26 27

1. In ons privéleven: we doen ervaring op met liefdesrelaties, vrienden en familie; we gaan op onszelf wonen.

2. In ons werk: we bouwen relaties op en rond ons werk; we genereren een eigen inkomen.

3. En in ons publieke domein: met buren, in de wijk, in dorp of stad, vereniging of sportclub; misschien in de politiek

of in besturen. In binnen- of buitenland.

En dan ga je meters maken. Samenwonen, trouwen, gezin, of als alleenstaande. Je leert jouw manier van leven door

te doen en te ervaren. Wat voelt goed en wat voelt niet goed?

In je werk begin je als twintiger heel gemotiveerd en gedreven. Je wilt van alles en vooral snel leren en nieuwe dingen

oppakken. Dat is voor veel jonge professionals nogal frustrerend. In de meeste arbeidsorganisaties kom je in een

specialistische functie waarin je een paar jaar verblijft. Je gaat programmeren, werkt op de help desk, doet inkoop,

maar je weet niet of het bij je past. Misschien vind je het ontzettend saai. Je wilt iets anders of verder.

Je groeit door naar je tweede functie, je derde en zo vermeerder je je kennis en competenties en je maakt vlieguren.

Je wordt goed in bepaalde taken. Je profileert langzaam een eigen stijl, een imago. Je ontdekt of leidinggeven bij

je past of dat je meer een adviseur bent, of een specialist die heel goed en diep op een smal gebied wil presteren.

Of een projectleider, iemand die graag een doel wil halen en daarvoor afgebakend mensen en middelen ter beschikking

krijgt. Of ondernemer, steeds op zoek naar iets nieuws waarvoor belangstelling bestaat.

PERSONAL BRANDING

29 28

30 jaarRond het dertigste levensjaar hebben veel mensen een zekere stabiliteit en eigenheid opgebouwd op de drie

levensdomeinen. Je wordt sterk. Rond 35 jaar heb je iets neergezet, je bent vaak op het niveau waar je je op je plaats voelt,

je hebt de ervaring die je zelfvertrouwen geeft, je hebt je privéleven zoals je het wilt. Je bent sterk en voelt je sterk. Je bent

mentaal volwassen geworden: je kent jezelf en kunt lastige situaties en uitdagingen in privé, werk en daarbuiten met

vertrouwen aan. Je hebt een manier gevonden om met alle drukte om te gaan. Of nog niet.

MidcareerEén fase later, ergens tussen 35 en 45 jaar, kom je op een moment dat je terugkijkt naar wat je hebt opgebouwd.

Van bouwen en groeien komt er een moment van diepere reflectie of vraagtekens? Hoe heb ik het nou eigenlijk gedaan?

Is dit het nou? Is dit alles? Wordt het van nu af stabiel en saaier? Hoe wil ik verder?

Er werd vroeger vaak gesproken over midlife en midlife crisis, maar een fase van diepere zelfreflectie en vraagtekens

kan op meerder momenten ontstaan. Je vraagt je af of je goed gekozen hebt, of het anders had gekund. Soms voel je

leegte of somberheid, teleurstelling in jezelf of anderen.

Bij sommigen leidt dit tot een crisis. Ze sluiten hun loopbaan tot nu toe af en gaan iets anders doen. Ook leidt deze

fase wel tot een crisis in de privésfeer. Je komt erachter dat je zo niet de rest van je leven verder wilt. In hun loopbaan

en/of relatie komen mannen en vrouwen er achter dat ze eigenlijk toch iets anders wilden. Dat ze naast het pad zitten

dat ze eigenlijk willen volgen.

Tijdens zo’n transitiefase is het belangrijk te durven veranderen en je te vernieuwen. Wat wil je los laten en wat komt er

voor in de plaats? Hoe kun je kleine of grote stappen nemen om te onderzoeken en uit te proberen?

Als we door zo’n overgangsfase komen is er weer ruimte voor balans en groei. We gaan een nieuwe fase in waarin we

verder groeien, of heel goed in balans zijn. Aukje Nauta, bijzonder hoogleraar Employability in Amsterdam is van mening

dat medewerkers na hun 45e jaar allemaal zelfstandige moeten worden. Als je autonoom bent, als je volwassen bent

uitgegroeid en je inzetbaarheid zelf kan sturen, dan heb je geen baas meer nodig. Dan kun je er niet tegen als iemand

roept wat je moet doen en laten. Dat is wel een mooie variant op levensloop en loopbaan: kennelijk heb je tot ongeveer

het midden van je leven nodig om te worden wie je bent, persoonlijk en professioneel.

Deze op werk gerichte visie van Nauta valt goed samen met het proces van mentale volwassenheid. Rond 40 jaar heb

je genoeg meegemaakt in leven en werken om jezelf te kennen en te weten wie je bent in werk en privé. Je hebt

gedrag ontwikkeld om je te redden in vele situaties, bent autonoom en hebt iets opgebouwd.

Je hebt een fase van zelfreflectie achter de rug en hebt balans hersteld of weten vast te houden. Of je hebt je vernieuwd

op delen van je leven. Niets meer aan de hand dus. En dan worden we 50 jaar. Hoewel iedereen leeftijd op een andere

manier ervaart, is dit toch een mijlpaal. Je hebt 50 jaar, een halve eeuw, geleefd. De kans is groot dat je dan echt op

de helft bent. Nu moet je het leven snappen. Je kent je zelf, je bent wijs.

Na je vijftigste moet je een eigen stijl hebben ontwikkeld in werk. Als je die laat zien dwingt dat respect af en hoef je niet meer

klakkeloos anderen na te doen. Je hebt je ervaringen geïnternaliseerd en een eigen visie. Maar dan moet het wel gelukt zijn.

28 29

30 31

50 jaar: wijsheid om te vernieuwenAls je vijftig bent lijkt alles dan koek en ei? Maar schijn bedriegt. De grootste bedreiging voor vijftigers is sleur en gebrek

aan perspectief en verandering.

Daarom moet je als vijftiger heel dicht bij jezelf blijven. Wat is voor jou echt belangrijk in leven en werk? Hoe blijft het voor

jou zinvol? Wat wil je met je loopbaan?

Als vijftiger moet je je levenservaring inzetten. Het is goed om eens na te gaan wat jij van het leven hebt geleerd. Wat zijn

jouw eigen overtuigingen en eigen wijsheid? Door dit te onderzoeken en op een rijtje te zetten zul je ervaren dat je een

nieuwe eigenheid ontdekt. Je vindt je zelf eigenlijk opnieuw uit. Dat is geweldig inspirerend, zeker als je dat aan anderen

laat zien. Ik geloof dat dat een voorwaarde is om in de tweede helft van je leven geïnspireerd te leven en te werken.

Eigenheid, daar gaat het om. Als je de vijftig bent gepasseerd realiseer je je dat het leven versnelt. De jaren gaan sneller,

je wilt je tijd goed besteden. Werk moet zinvol zijn. Je wilt bijdragen aan het geheel en niet alleen op je zelf gericht zijn.

Dus ook als vijftiger is er een hele uitdaging. Hoe ga je om met je levenswijsheid? Hoe vernieuw jij en blijf je geïnspireerd

leven en werken?

Wat als je dit proces niet doormaakt? Dan loop je kans om in routine te vervallen, in volhouden, dan kun je cynisch, somber

en depressief, uitgeput of boosaardig en eenzaam worden. Zonder reflectie en vernieuwing kun je niet altijd maar doorgaan.

60 jaar: balancerenOmdat werknemers steeds langer doorwerken, zelfstandig maar ook in dienstverband, is er de laatste jaren een nieuw

aandachtsgebied ontstaan: hoe blijf je als zestiger productief, vitaal en inzetbaar? Hoe blijf je plezier houden in werk?

En dat in een tijd waarin veel werkprocessen worden gestandaardiseerd en geautomatiseerd.

Vaak dachten onderzoekers van de oudere mens dat je in de laatste fase van je loopbaan moest afbouwen omdat je

lichamelijk en geestelijk minder capabel werd. Er kwamen wettelijke regelingen voor vervroegd uittreden, ouderendagen enz.

Nu de meeste mensen langer gezond en vitaal blijven zijn deze regelingen verdwenen. Maar dar betekent niet dat medewerkers

geen last hebben van uitputting en routine en sleur ervaren.

Voor de oudere medewerker speelt een ding een heel belangrijke rol: wat je doet moet zinvol zijn. En dat niet alleen in werk.

Je wilt zinvol je tijd besteden, omdat het besef van tijd heel aanwezig is. Jaren gaan steeds sneller. je wilt van alles nog doen.

Omdat werk veel energie vraagt neig je er toe om belangrijke zaken of dingen waarvan je kunt genieten uit te stellen.

Na mijn pensioen ga ik..

30 31

32 33

9 ANDERS DENKEN OVER LEVEN EN WERKEN

Hoe bereid je je het beste voor op het stoppen met werken? Er is een nieuwe visie aan het opkomen over de pensionering.

Terwijl we vroeger dachten dat het leven bestond uit 20 jaar leren, 40 jaar werken en dan genieten op camping, met boot of

camper, is dat nu sterk aan het veranderen. We blijven langer gezond en werken langer door. De hoogte van pensioenen is

steeds onzekerder en niet meer gegarandeerd. Privé en werk gaat meer door elkaar lopen. Dat geldt niet alleen voor Young

professionals, maar ook voor zestigers. Omdat werken wel belangrijk is, maar andere passies en verlangens ook sterk aanwezig

zijn, is het de uitdaging een ‘arrangement’ te vinden waarin alle wensen en behoeften op tijd naar voren kunnen komen.

Voorbeeld 1 Onderzoeker P.(62) heeft op zijn 59e een auto-ongeluk gehad. Hij is van achter aangereden door een

automobilist die aan het telefoneren was en niet tijdig remde. Hij heeft drie jaar herstel nodig gehad om weer voor 30 uur

te kunnen werken. Niet alleen was deze periode heel emotioneel en was hij vaak boos op het gemak waarmee iedereen in

het verkeer het mobieltje gebruikt. Hij wil ook iets betekenen voor lotgenoten. Ze hebben net als hij emotionele en juridische

ondersteuning nodig. Zijn behoefte om iets te betekenen is groter dan zijn goede motivatie voor zijn werk. Daarnaast heeft hij

zijn vroegere passie voor schilderen tijdens zijn herstelperiode opgepakt. Ook dat wil hij niet loslaten. Maar hoe moet hij dit

alles combineren met zijn intensieve baan?

Voorbeeld 2 Beleidsmedewerker M. (64) heeft een geweldig netwerk in de tuinbouwsector opgebouwd. Hij wordt vaak door

ondernemers in de tuinbouw om advies gevraagd. Hij weet dat hij als zelfstandige geld zou kunnen vragen voor zijn adviezen.

Hij zou ook na zijn pensionering graag parttime verder willen met dit advieswerk. Hij besluit zijn eerste opdracht te

aanvaarden en gaat zodra die is gelukt een dag minder werken. Hij besluit ook dat een specifiek project dat nog vijf jaar

doorloopt zo interessant is, dat hij gaat proberen er tot het eind (dan is hij 68 jaar) bij te blijven. Twee dagen per week.

10 BLIJVEN GROEIEN: EYEOPENER SOC

Een oplossing voor de vraag hoe je oudere medewerkers kunt helpen bij hun loopbaanvragen kwam in de vorm van de

SOC-theorie. Ik las deze in een boek en ineens wist ik het: dit is de basis voor de loopbaanontwikkeling van de oudere

medewerker, vanaf bijvoorbeeld 55 jaar. Dit was weer zo’n moment van inzicht en inspiratie.

De theorie gaat er van uit dat elke mens in elke fase van haar/zijn leven wil groeien. Afhankelijk van onze mogelijkheden

kiezen we doelen (Selectie) en proberen die zo goed mogelijk te halen (Optimalisatie) en als dat niet lukt dan proberen we

er het beste van te maken (Compensatie) of kiezen een ander doel.

De sportmetafoor is handig om dit toe te lichten. Een handbalster wil steeds beter presteren. Door doelen te stellen kan zij

meten of er vooruitgang en groei is. Als zij een terugslag of blessure heeft dan probeert zij te herstellen en op het oude niveau

terug te komen. Lukt dat niet dan zal zij proberen te stabiliseren op een wat lager niveau. Is de terugslag of blessure zo erg dat

zij niet meer kan sporten op het hoogste niveau dan moet zij genoegen nemen met bijvoorbeeld spelen in de tweede divisie.

Zij moet haar verlies incasseren en een plaats geven.

SOC: HET LEVEN BESTAAT UIT:

Groeien - Herstellen - Stabiliseren - Verliesregulatie

32 33

34 35

Dus: als zestiger wil jij niet afbouwen maar groeien waar mogelijk. Maar dan gaat het niet alleen over werk maar

over alle gebieden in het leven. Om in balans te blijven en te kunnen groeien op één of meer van de vijf levensthema’s:

1. Lichamelijke en geestelijke vitaliteit: hoe blijf je lichamelijk en mentaal zo fit mogelijk?

2. Sociale relaties: hoe tevreden ben je met je relaties in privé, werk en daarbuiten?

3. Materiële situatie: hoe tevreden ben je over je materiële situatie?

4. Werk en prestatie: waar wil je groeien in werk en prestatie of wil je stabiliteit?

5. Zingeving en inspiratie: wat houdt jou geïnspireerd en maakt het betekenisvol?

DURF UNIEK TE ZIJN!

36 37

veel medewerkers van verschillende afdelingen zitten. Je kunt actief worden in medezeggenschap, als vertrouwenspersoon of

interne mentor. Er zijn altijd afdelingsoverschrijdende activiteiten. Je leert anderen kennen en bouwt een netwerk op.

3. Inzetbaarheid buiten de organisatie Maak je Plan B. Voor veel medewerkers is het nodig om alert te zijn op banen buiten de eigen organisatie. De eigen

baan is niet zeker: hij kan tijdelijk zijn of verdwijnen. Het is goed om je arbeidsmarktwaarde te kennen. Is er buiten mijn

organisatie een plek voor mij. In welke functie? Heb ik kennis en competenties waarmee ik daar binnen kan komen?

Of moet ik dan onmiddellijk bijscholen? Waar ligt mijn persoonlijke arbeidsmarkt? Wat ga ik doen als ik mijn baan verlies?

Ook hier is netwerken van groot belang. Wie in andere bedrijven of instellingen contacten heeft en daar makkelijk mee

kan spreken, heeft een streepje voor. 75% van het werk wordt via-via verdeeld.

4. OndernemerschapOndernemerschap komt voor in vele gedaantes. Een jurist van een gemeente vertelde dat hij zijn wielrenfiets op internet

goed had verkocht. Hij ging met zijn winst andere fietsen verkopen, knapte ze een beetje op en verkocht ze door met € 500,-

of meer. Hij had het laatste jaar € 15.000,- overgehouden aan zijn handel. Hoe kon hij dat het beste verder aanpakken?

Duizenden professionals werken drie of vier dagen in loondienst en doen er een tweede activiteit naast. Soms is dat

hetzelfde als in hun baan: juridisch advies, coaching, ontwerpen maken enzovoort. Soms is het iets anders: een tv producers

werkt ernaast als zangcoach, een beleidsmedewerker maakt meubelen. Daarnaast zijn er honderdduizenden zzp’ers:

zelfstandigen zonder personeel. Zij doen interimwerk, adviseren of laten zich detacheren. Ze gaan van de ene tijdelijke

opdracht naar de volgende. En dan natuurlijke de ondernemers die een bedrijf willen opzetten. Vaak zijn zij ervaren geworden

in een bepaald vak en ontdekken een niche of een nieuwe behoefte. Of stappen in een bestaand bedrijf en gaan verder.

11 DUURZAME INZETBAARHEID

Als werknemer kun je op vier manieren aan je inzetbaarheid en ontwikkeling werken.

1. Inzetbaarheid binnen je eigen functie (job crafting)Wanneer je het gevoel hebt dat je niet zo geïnspireerd in je functie functioneert, kun je door reflectie op je motivatie,

je competenties en je ontwikkeling ontdekken wat er ontbreekt. Is de routine toegeslagen? Word je vooral geïnspireerd

door initiatief en wordt dat ingeperkt door anderen? Kun je een sterke kant of talent niet kwijt? Zoek je uitdaging? Is de

functie te veel uitgekleed? Je kunt dan proberen iets te veranderen door job crafting. Door de taken binnen je functie meer

te laten aansluiten op jouw sterke kanten en ontwikkeling kan het zijn dat je weer goed in je vel komt te zitten en door kunt

groeien. Elke functie heeft een inwerktijd, een bloeitijd (waarin je de taken goed en gemotiveerd aankunt) en een fase van

stagnatie. Daarom is het goed om tenminste elke twee jaar te onderzoeken hoe goed jij matcht met je baan.

2. Inzetbaarheid binnen de organisatieAls je toe bent aan een volgende stap kun je simpel zoeken naar een interne vacature die bij je past. Soms bestaat die.

Maar vaak weten medewerkers niet goed wat andere afdelingen precies doen, wat er van je verwacht wordt als je daar werkt

en hoe je je interne kansen kunt benutten. Je kunt jezelf goed voorbereiden op een volgende functie door te gaan praten

met leidinggevenden op andere afdelingen of hun medewerkers. Je bouwt een netwerkje op van collega’s op andere

afdelingen en houdt relevante informatie bij. Als je veel samenwerkt met andere afdelingen is dat makkelijker. Soms kom

je er achter dat er geen enkele functie is die bij jouw kennis en competenties past. Je kunt dan onderzoeken wat je voor

andere functies bij moet leren en een opleiding gaan volgen. Je kunt ook jezelf weer inspiratie geven door micromobiliteit.

Je kunt in sommige organisaties een dag of meer (tijdelijk) voor een andere afdeling werken of meedoen in een project waarin

36 37

38 39

12 WELKE VRAGEN HEB JIJ OVER JE LOOPBAAN?

Welke vragen houden jou bezig als je denkt aan je werk en je loopbaan?

Welke passies verwaarloos jij?

Wat brengt jou in balans?

Heb je behoefte aan een volgende stap?

Hoe bestrijdt je sleur, routine, of cynisme?

Wat zou je willen ondernemen?

Hoe uniek ben jij?

HET VERHAAL VAN ROLAND: DUURZAME INZETBAARHEID

Roland, 54 jaar, is documentalist bij een omroep. Het is een prachtige baan. Hij beheert het knipselarchief en assisteert

de journalisten van de actualiteitenprogramma’s om zo veel mogelijk achtergrond informatie te krijgen voor de programma’s

die ze willen maken. Maar zijn werk is minder interessant geworden. De journalisten zijn het internet gaan gebruiken en laten

hem vaak links liggen. Zijn werk droogt op. Misschien houdt de functie over enkele jaren gewoon helemaal op te bestaan.

Hij krijgt een loopbaantraject aangeboden.

Tijdens het loopbaantraject onderzoekt hij zijn passies en inspiratiebronnen. Hij heeft een grote passie voor sport: vroeger

heeft hij in de eerste divisie gevoetbald, maar op zijn 23e jaar moest hij stoppen met een hardnekkige blessure. Nu geeft

hij tennisles aan vrienden en bekenden. Ik vroeg hem of hij een gediplomeerd tennisleraar zou willen zijn. Daar dacht hij

over na en zei: dat wil ik eigenlijk wel, maar de opleiding tot tennistrainer kost € 3000,-

We zijn naar het hoofd personeelszaken gegaan van de betreffende omroep. Roland stelde het volgende voor: als ik een

dag minder ga werken, zijn jullie dan bereid om mijn opleiding te betalen. En zo gebeurde het: een jaar later was hij

gediplomeerd tennisleraar en gaf hij 1,5 dag betaald tennisles.

Toen zijn baan twee jaar later kwam te vervallen bij een reorganisatie bleek hij het geld dat hij had gekregen als

schadeloosstelling te hebben geïnvesteerd in een kookstudio. Nu gaf hij tennisles en besteedde ook een paar dagen

per week aan een tweede passie. Wat was er gebeurd als hij niet op zijn 54e jaar met een loopbaantraject was begonnen?

38 39

40 41

LITERATUURLIJST

William Bridges, Job Shift: how to prosper in a workplace without jobs, 1994 In het Nederlands vertaald in 1995 als Job shift.

De vaste baan gaat er aan, Zaltbommel, THEMA.

David Jan van Stolk Halverwege De Baak, 2003

Fiona Stoop, Een baan vinden met social media in 90 minuten, Boom/Nelissen, 2013

Annet de Lange en Beatrice van der Heijden, Een leven lang inzetbaar? Duurzame inzetbaarheid op het werk: interventies, best practices en integrale benaderingen. Vakmedianet, Hoofddorp, 2013

Mark van en Anjana Ahuja, De natuurlijk leider. Bruna, 2011

Bernard Lievegoed, De levensloop van de mens. 1976

Piet Houben, Interactief loopbaanbeleid. Vensters en gereedschap om de tweede levenshelft vorm te geven. Amsterdam, 2009

Annelies E.M. van Vianen, Dynamische loopbanen. Een kwestie van vooruitkijken. Assen, 2013.

13 LEVENSLOOPBEGELEIDING

Door dit boekje te schrijven voel ik mij weer helemaal opgeladen en geïnspireerd. En dan lees ik in het boek van

Annelies van Vianen, ‘Dynamische loopbanen’ het volgende:

“Vanwege de verstrengeling van levensdomeinen zouden begrippen als ‘loopbaanontwikkeling’ of ‘loopbaanbegeleiding’

eigenlijk moeten worden vervangen door ‘levenstrajecten’ en ‘levensloopbegeleiding’. De vraag ‘wat ga ik doen met mijn

leven’ geldt niet langer exclusief voor jongeren die op het punt staan een studie of beroep te kiezen, maar komt gedurende

ons hele leven aan bod. Op vele momenten in ons leven krijgen we, al dan niet gedwongen, te maken met belangrijke

veranderingen in onze werk- en privésituaties. We worden bijvoorbeeld ontslagen, ons contract wordt niet verlengd, we

krijgen een andere functie aangeboden, we vertrekken voor onze baan naar het buitenland, we scheiden van onze partner

of verbreken banden met familie of vrienden”.

Vaak zullen we ons op die momenten afvragen ‘wat het leven de moeite waard maakt’ of ‘welke zaken er werkelijk toe doen’.

Er moeten immers keuzes worden gemaakt – en keuzes vragen nu eenmaal om reflectie’.

Aangezien de mogelijkheden onbegrensd lijken voelen we ons vaak alleen bij deze diepere vragen.

Toen ik op mijn 34e jaar iets anders wilde ging ik nadenken en piekeren. Een half jaar. Nu weet ik dat ik in vier gesprekken

met een goede loopbaancoach veel sneller de nieuwe richting in mijn loopbaan had gevonden.

Daar zijn wij als Bureau Gerritsen uniek in!

40 41

42

Bezoekadres

Brediusweg 201401 AG Bussum

Postadres

Postbus 3311400 AH Bussum

T (035) 693 78 11E info@bureaugerritsen.nl www.bureaugerritsen.nl

WIJSHEID OM TE VERNIEUWEN