Duitsland 2011, 22 jaar na de hereniging

Rob Sentse, 2011. http://nl.linkedin.com/in/robsentse


1989 – 2011. Duitsland …. 22 jaar later. Proloog Nadat Napoleon was verslagen werd een verbond opgericht van onafhankelijk blijvende staten die wat buitenlandse Zaken betreft onder Duitse supervisie stonden. De Duitse Confederatie. Een fors gebied dat het huidige Polen en Tsjecho-Slowakije omvatte.

Na de oorlog tussen Frankrijk en Pruisen werd door Bismark het Duitse Rijk gesticht dat onder invloed van Pruisen stond. Na WO I ontstond de Duitse Republiek. Het Verdrag van Versailles zorgde er echter voor dat de republiek ca. 10% van het gebied moest afstaan. Na WO II zag Europa er weer anders uit. Polen werd 150 km in westelijke richting op geschoven, hierbij de voormalige Duitse gebieden Pommeren en Silezië op-nemend. Het overige Duitsland werd verdeeld in de BRD en de Sovjet bezettingszone welke op 10 oktober 1949 werd omgedoopt in de Duitse Democratische Republiek. Nadat in november 1989 de ineenstorting van de DDR in gang werd gezet viel begin oktober 1990, nog voordat de 4l-ste verjaardag moest worden gevierd, het doek voor de DDR. Het land werd opgeheven. Er was weer één Duitsland, in ieder geval in naam

Op naar de vrijheid ? Gorbatsjov’s politiek van perestrojka heeft grote gevolgen voor de bondgenoten in het Warschau Pact. De lidstaten kunnen zich steeds meer onafhankelijkheid veroorloven. Op 2 mei 1989 werden de eerste grensversperringen ontmanteld en op 27 juni 1989 knipten de ministers van Buitenlandse Zaken van Hongarije en Oostenrijk het IJzeren Gordijn door. Dit was niet alleen een historisch moment voor Hongarije, maar eigenlijk voor heel Europa. Vanaf dat moment probeerden DDR-burgers die op vakantie gingen naar Hongarije bijvoorbeeld massaal naar West-Duitsland te reizen. In september 1989 opent de Hongaarse regering de Oostenrijkse grens voor Oostduitse vakantiegangers die hun toevlucht hadden gezocht in Westduitse ambassades in Praag en Boedapest.

Naarmate deze gebeurtenis wereldkundig werd stroomden steeds meer Oostduitsers via Hongarije naar de Bondsrepubliek Het was het begin van de grootste exodus sedert de oprichting van "de muur" in 1961.



Tijdens de bouw van de Berlijnse muur in 19611 stonden Amerikaanse en Sovjet-tanks dreigend te-genover elkaar. Op 9 november 1989 werd het grensverkeer door grenstroepen van de DDR en hun Westduitse collega's in goede banen geleid. Voor de NAVO opeens een gegeven waarvoor geen scenario bestond.

In plaats van de aanname dat door oorlogshandelingen en een grote vluchtelingenstroom de logistiek van Duitsland in de war zou worden gestuurd, kwam het Oostduitse volk zelf legaal een

kijkje nemen in het Westen. Geen Sovjet-tanks richting Westen maar stinkende Trabanten en Wartburgs die hinderlijk voor de BMW's, Mercedessen en Porsches hun weg zochten in een gebied dat voorheen voor hen was afgesloten door een 1391 km lange grens. Het begin van een beter leven dacht men in de DDR. De inwoners van dit land zijn hiervan teruggekomen. Op onzachtzinnige wijze want het droombeeld dat zij van het Westen hadden bleek utopisch te zijn.

Een groeiende werkloosheid, criminaliteit, verrechtsing, duurdere artikelen en onvoldoende geld om de geboden waar aan te schaffen. Het is niet wat men voor ogen had toen de DDR en de BRD in juli 1990 monetair één werd. Het gevolg van de hereniging is dat de "Wirtschaflwunderleute~' de voormalige DDR-burgers zien als tweederangs burgers, lastige mensen die voor belastingverhogingen zorgen. Politieke idealen worden pas dan door de basis, het volk, gedragen wanneer dit het bestedingspatroon niet ondergraaft. En die basis vertoont flinke barsten. Vooral nu steeds duidelijker wordt dat het prijskaartje voor de verdeelde eenheid hoger uit valt dan voorzien. De toenmalige SED heeft in het boeren- en arbeidersparadijs in de ruim veertig jaar van haar bestaan een wantrouwige, ongeïnteresseerde en egoïstische bevolking achtergelaten die het gevoel heeft dat zij sedert de oprichting van de DDR in 1949 voor niets heeft gewerkt. 1 Op 13 augustus 2011 was het 50 jaar geleden dat Oost Duitsland op slot ging.



Een bevolking die meer betrokkenheid toonde voor het weekendhuis, de moestuin, de kleurentelevisie en de "Trabbi" dan voor de SED. Een probleem dat de DDR leiding zorgen baarde en niet opgelost kon worden. Bijna 41 jaar DDR met een uitgekiende politieke opvoeding van kinderopvang via school naar werkplek en pensioen zonder een voor de staat positief gevolg. Een uiting van woede

Alleen het gevolg van een rigide SED-politiek? Niet helemaal. Een groot deel van deze meegaandheid was het gevolg van een opstand die door de DDR-leiding als zeer traumatisch moet zijn ervaren. Wie zich afvraagt waarom dit volk vier decennia van wanbeleid heeft geslikt moet eens terugkijken naar het moment toen op 17 juni 1953 de regering van het boeren- en arbeidersparadijs door Sovjet-troepen gewapenderhand beschermd moesten worden tegen arbeiders. Beschermd tegen arbeiders die andere ideeën hadden over de inrichting van hun

"paradijs". Deze DDR-burgers waren de eersten die tegen een communistische dictatuur in verzet gingen. Ruim voordat Polen (1956), Hongaren (1956) en Tsjechoslowaken (1968) de straat opgingen. In 1951 verklaarde de toenmalige partijleider, Walter Ulbricht, dat het "Plan" voorzag in een nieuwe democratische orde waarin het productietempo zou worden opgevoerd zodat de BRD hierin voorbij zou worden gestreefd. Maar waar dit plan ook in voorzag de crisissituatie groeide en hiermee het aantal mensen dat de DDR voor gezien hield. De eerste van vele aderlatingen totdat het volk in 1961 werd opgesloten. Na de dood van Stalin in maart 1953 vonden elementen binnen de DDR leiding dat een nieuwe koers moest worden uitgezet. De dwangrnaatregelen waarmee de DDR omhoog gestoten zou moeten worden in de vaart der volkeren werden enigszins afgezwakt. De productie moest met 10% groeien en in de bouw en in de fabrieken begon de onvrede vorm aan te nemen. Als gevolg hiervan legden op 17 juni l953 tienduizenden arbeiders het werk neer en gingen de straat op. Ook andere voegden zich bij hen. Alles ging zo snel dat na een paar uur in vele steden in de industriegebieden werd gestaakt. De slechts in naam regerende arbeidersklasse dreigde nu daadwerkelijk de macht in handen te krijgen en er ontwikkelde zich een revolutionaire situatie. Op het verlanglijstje stond onder meer vrije verkiezingen en betere levensomstandigheden, de regering zou moeten aftreden. Veel van deze demonstranten wilden dan geen nieuwe, aan het Westerse systeem analoge staatsorde, wel eisten zij het systeem dat hen in 1949 was beloofd. En geen staat boven of tegen de arbeiders. Het antwoord bestond uit Sovjet-tanks van de Groep van Sovjet-strijdkrachten in Duitsland 2.

2 De DDR beschikte toen al over gewapende eenheden In 1946 werden door Sovjets uit de voormalige Wehrmacht militaire grenseenheden geformeerd. In 1952 werden deze politie eenheden militair georganiseerd en in kazernes gelegerd. Eind 1955 vond de eerste militaire oefening plaats en op 18 januari 1956 werd een wet aangenomen waardoor deze eenheden verder zonden gaan onder als Natzionale Volks Armee (NVA). In 1968 mocht de NVA bewijzen dat zij ook buiten de grenzen van de DDR de socialistische idealen kon verdedigen.



In de herfst van 1952 werden door partijleden van de SED bedrijfsverdedigingseenheden samengesteld uit arbeiders die werkzaam waren bij de "Volkseigenen Betrieben" (VEB). De eenheden bestonden uit mannen en vrouwen in de leeftijd variërend van 25 tot 60 jaar. Geschrokken door de opstand van 16 en 17 juni 1953 ging de SED over tot het versneld oprichten van de "Kampfgruppen der Arbeiterklasse". Een militie van fabrieksarbeiders, in de weekeinden getraind en bij gelegenheid gestoken in grijze uniformen. In totaal ca. 400.000 min of meer partijgetrouwe lieden die maar één opdracht hadden Stakingen zoals die op 17 juni 1953 in de kiem te smoren! De officiële DDR-lezing luidde: "Nooit meer zullen de boeren en arbeiders van de DDR met zich laten sollen." Zouden ze bereid zijn geweest als stakingsbreker op te treden? Deze vraag hoeft niet meer te worden beantwoord. Voordat het tot een testcase kon komen werd de DDR failliet verklaard en opgeheven. Iets dat langer had geduurd wanneer Gorbatsjov geen "duwtje" had gegeven. In Berlijn werden Sovjetdivisies ingezet terwijl in meer dan 120 steden de opstand door Sovjettroepen werd neergeslagen.

De bij de DDR-bevolking inge-wortelde haat tegen de Sovjets werd hierdoor vergroot maar voor de SED vormde de Sovjet-strijdmacht een garantie voor de macht van deze Partij. Doordat de stakingen spontaan en ongeorganiseerd plaatsvonden kon worden ingegrepen voordat een centrale stakingsleiding zou worden opgericht. Walter Ulbricht en consorten waren gered en gedurende 36 jaar kon van een wapenstilstand worden gesproken. De kloof tussen propaganda en realiteit werd hierna alleen maar groter en de werkzaamheden werden steeds ongeïnteresseerder en ongemotiveerder uitgevoerd.

Het feit dat het plan zelden werd gehaald verhinderde het partijorgaan Neues Deutschland niet het tegengestelde te berichten. Het maakte de werknemers niet enthousiaster.

Gezamenlijk met elementen van de overige Warschau-Pact legers, zonder Roemenië en Albanië, vielen twee NVA divisies Tsjechoslowakije binnen.



Leven en laten leven Het volk kon rondkomen. Als de eerste levensbehoeften maar niet zouden stijgen. En dat deden ze ook niet. De Staat subsidieerde zichzelf het graf in. Betrokkenheid voor de Partij heeft de leiding haar volk niet kunnen bijbrengen. De bevolking

begon zich steeds meer te spiegelen aan hetgeen de Westerse media boden. Zo trachtte men op alle manieren om mee te doen. Heb je wat, dan ben je wat. Meer dan tien jaar werd gespaard voor de plastic hoestbui op wielen, de Trabant. Het bracht aanzien en respect. Politieke interesse? Die was er wel, zelfs goed ontwikkeld, maar niet op de wijze die de leiding voor ogen had. Alle moeite die de SED zich getroostte om een

socialistische staat te creëren liep dood op de politieke realiteit en op het gevoel van het volk een Duitse en zeker geen DDR geschiedenis te hebben. Een volk en een regering die tot elkaar waren veroordeeld omdat het volk geen andere regering en de regering geen ander volk kon kiezen. Tijdens de 1 mei-viering van 1988 gaf Honecker nog uiting aan zijn blijdschap over het feit dat de arbeiders in de eerste rijen liepen, want, zoals hij zonder enig historisch gevoel zei, "auf Euch konnten wir uns immer verlassen". Elk jaar trok op 1 mei het volk aan haar leiders voorbij. Beiden in het volle besef dat leiding en volk elkaar beloog en oplichtte. Men berustte in het lot, er viel toch niets aan te doen. Het volk wist precies wat wel of niet officieel gezegd mocht worden, gezegd moest worden. Maar thuis en onder vrienden werd een andere taal gesproken. De SED had onderdanen gecreëerd die op het juiste moment de juiste dingen vertelden. Meelopen met het systeem had zijn aantrekkelijke kanten. Het voorkwam bijvoorbeeld dat je in de gevangenis kwam, van het werk werd weggetreiterd of dat de kinderen moesten omzien naar een andere school.

Daarom kon de "Freie Deutsche Jugend" zich in een grote belangstelling verheugen. Daarom deed nagenoeg iedereen wat hij moest doen want tussen je buren of de familie of de collega's konden wel eens informanten van de Stasi zitten. Wat mag Duitsland nu wel en niet van haar nieuwe burgers verwachten? Van de mensen die nu worden behandeld als tweederangs Duitsers? Mensen voor en over wie dagelijks werd beslist. Hoe de jongeren reageren die zijn opgegroeid en opgevoed met het "reële socialisme" wordt in de vroegere DDR echter meer en meer duidelijk.



Met name bij de voormalige DDR-burgers is de onverschilligheid groot. Vanaf hun geboorte hebben ze gehoord en gelezen dat ze leven in een politiek en anderszins goed gestructureerde samenleving waaraan niets meer hoefde te worden veranderd, hooguit verbeterd. Geen creativiteit tonen, niet meedenken en vooral niet doordenken. Slechts orde en discipline, levend volgens de opgelegde regelmaat.

Een volk dat geleerd heeft elkaar te wantrouwen en met een fikse dosis desinteresse hun opdracht uit te voeren voor een regering die zich in Westerse luxe wentelde heeft een, aan die opvoeding gekoppeld ethisch besef. Dat daar tevens meer dan veertig jaar van waarden en normen bij hoorde, die absoluut niet in de pas liepen/lopen met de BRD, wordt de politieke leiding van het “herenigde” Duitsland steeds pijnlijker duidelijk.

De SED schoot haar doel voorbij. Het volk voelde zich terechtkomen in het proletariaat van de kleine en grote knoeiers. Van de leiding hoefde men niets te verwachten. "Go West", een sigarettenreclame uit de 80-er jaren, kreeg voor hen een dubbele betekenis. Maar daar stonden hekwerken, bewaakt door grenstroepen die nog moesten wennen aan de opheffing van de opdracht tot het schieten op vluchtelingen. En al deze mensen, ook degenen die de lessen "partijverheerlijking" op school gaven en elkaar aangaven bij de Staatsveiligheidsdienst of zich op een andere wijze hadden "ingezet" voor de DDR wonen nu in één Duitsland. Opgenomen door een land dat tot 9 november 1989 door de pers en nieuwsmedia was verguisd. Extreem rechts en extreem links Het volk en vooral de jongeren, toch al gewend onder extremen te leven, hebben er geen moeite mee om over te gaan op het andere extreme Onvrede over de resultaten van de hereniging worden gericht tegen alles wat buitenlands is. Ook de Joden blijken weer eens "de schuldigen" te zijn. Een gezonde basis voor neo-nazi's. Onder "Nieuwe Duitsers” en met name onder jongeren bevinden zich velen die tot gewelddadigheden bereid zijn. De leuzen zijn als vanouds, "Ausländer raus" en "Deutschland den Deutschen". Voor de jongeren hebben zij een grote aantrekkingskracht. Vooral omdat juist zij het zijn die worden geconfronteerd met de gevolgen van monetaire eenwording en markteconomie. Het vooruitzicht van miljoenen werklozen stemt tenslotte ook niet optimistisch Daarnaast worden de tegenstellingen in de afgelopen 20 jaar alleen maar duidelijker. Vooral langs de Poolse grens en in het noorden voelt de bevolking zich nog steeds omgeven door vervallen woningen, slechte infrastructuur en armoede. Door de rechtse bewegingen wordt het haatgevoel tegen buitenlanders gecultiveerd en waar kan dat beter dan bij een volk dat ruim veertig jaar onder een rigide dictatuur heeft moeten leven. Veel voormalige DDR burgers hebben de “Wende” psychisch niet kunnen verwerken. Tenslotte zijn niet alleen twee Duitslanden samengevoegd maar ook twee forse volks(oorlogs)trauma’s. één Duitsland, één volk?



Een dure exercitie, die hereniging. Een hereniging waarop men zich in zowel Oost- als West Duitsland heeft verkeken. Ook binnen Defensie.

De integratie van het voormalige Nationale Volksleger heeft veel kosten met zich meegebracht. Dat is niet het enige. Na de “Wende” stortte het jarenlang in stand gehouden en gekoesterde vijandbeeld ineen. Niet geleidelijk maar ineens en totaal. De identiteit crisis die hiervan het gevolg was, is na de opname binnen de gelederen van de Bundeswehr alleen maar toegenomen. De in 1989 in het vleesgeworden utopia gehouden verkiezing, gaf aan dat de meeste officieren van de NVA nog pal achter de SED stonden. Gelukkig als zij met de in 1987 geleverde MIG-29 waren, zo verstoord kijken zij nu omhoog wanneer dezelfde toestellen met de kentekens van de voormalige vijand overvliegen

Wat aan militair materieel overbleef kon slechts minimaal en met grote moeite binnen de Bundes-wehr worden geïntegreerd. Voor een deel heeft de Bundeswehr haar externe vijand ingelijfd. Een groot heeft moeten omzien naar ander werk, velen zijn nog steeds werkloos. Toekomst? De verdedigers van het voormalige boeren- en arbeidersparadijs hebben tegen een gunstige prijs militaire bouwmachines aangeboden gekregen, vooral als zij met de verworven spullen een bedrijf wilden oprichten. Daarnaast hebben NVA-militairen die een Oosteuropese taal spreken een baan gevonden bij bedrijven die met de voormalige Warschau-Pact landen zaken doen. Weet u nog? Het Warschau-Pact, die per 1 april 1991 uiteengespatte zeepbel waaromheen sedert 1955 een spiraal van bewapening en scenario’s was gesponnen. Het (oost)Duitse volk, degenen die hun baan bij de VOPO, de grenstroepen en de overige (gemilitariseerde) eenheden die door de hereniging hun betrekking in rook zagen opgaan, worden nog steeds geconfronteerd met de gevolgen van de “Wende”. Gevolgen die onder meer voortkomen uit volslagen verschillende waarden, normen en ethisch besef. Het lijkt erop dat de Westerse regeringen in hun euforie van de relatieve overwinning voor de zoveelste keer in een bekende valkuil zijn gekomen. Namelijk het opleggen van Westerse waarden en normen aan mensen die dit als een shock ervaren.



Militair gezien zette het herenigde Duitsland zes jaar na het vallen van de muur voorzichtig de eerste militaire schreden op het wereldtoneel. Voor het eerst namen Duitse militairen 1995 te Bosnië met enkele logistieke taken deel aan NAVO optreden. En dat terwijl Joegoslavië buiten het verdragsgebied ligt en de volkenrechtelijke basis voor de actie uiterst omstreden was. Bijna 54 jaar na de Tweede Wereldoorlog was het tijdperk waarin Duitsland zich afzijdig hield bij internationale conflicten definitief voorbij. Na het openschuiven van het “ijzeren gordijn’ in 1989 zijn de tegenstellingen binnen de Duitse bevolking steeds manifester en groter geworden met een daaraan gepaard gaande stijgende werkloosheid. Iets veranderd in twintig jaar als het gaat om integratie en wederzijdse acceptatie? De groei van de Duitse economie vertoont al drie jaar een neerwaartse spiraal. Het bruto nationale product is in 2004 in reële termen nauwelijks gestegen. De langdurige conjuncturele malaise laat ook steeds merkbaarder sporen op de arbeidsmarkt achter: de werkgelegenheid is sinds medio 2004 verder gedaald en het werkloosheidscijfer steeg in april 2005 naar 10,7%, waarbij vooral de Oost-Duitse arbeidsmarkt met een percentage van meer dan 18% zwaar is getroffen. In 2004 zijn in die cijfers geen verandering gekomen.

De noodzakelijke structurele hervormingen, waarover momenteel nog flink wordt gediscussieerd en die nog maar nauwelijks in gang zijn gezet, kunnen pas later hun eventuele vruchten afwerpen.

Deze vruchten hebben wel een prijs, tussen 1990 en 2005 bedroegen de kosten voor de “hereniging” 1250 miljard Euro. De Duitse deelstaatverkiezingen in Brandenburg en Saksen hebben in september 2004 winst opgeleverd voor extreem links en rechts. De PDS,voortgekomen uit de voormalige communistische partij van Oost-Duitsland,en de rechts-radicale NPD en DVU hebben parlementszetels gekregen. De PDS is in Brandenburg in 2004 zelfs de tweede partij worden,met 27 procent van de stemmen. Velen in Brandenburg en Saksen zijn ontstemd over de ingrepen in de sociale zekerheid van de regering-Schröder.



En in 2011? Op 9 november 19893, 22 jaar geleden, werd gezegd: “Wir sind EIN Volk”. De toenmalig bondskanselier Kohl introduceerde in 1990 een nieuw woord: “Solidariteitstoeslag”. Elke gemeente in het voormalige West Duitsland betaalde een bedrag voor de opbouw van het eveneens voormalige Oost Duitsland, inmiddels zou die solidariteit een totaalbedrag van zo’n 1600 miljard Euro vertegenwoordigen. Van de 22 jaar geleden in gang gezette solidariteit is weinig meer over. De Westduitsers zeggen het als volgt: “de Ossies spreken ook Duits, maar dat is dan wel het enige”.

3 http://nos.nl/video/264091-de-val-van-de-muur.html

Duitsland 2011, 22 jaar na de hereniging

News & Politics

Transcript of Duitsland 2011, 22 jaar na de hereniging