Wim Littel

Drugs in kleurProject ter bestrijding van drugsoverlast, voor en door bewoners

Een initiatief van:

Voorwoord

Drugsoverlast is een duidelijk aanwezig probleem in het OudeWesten. Overlast voor, door en na het gebruik van drugs kan zichop vele manieren voordoen. Confronterende handelingen, agressiefgedrag tot aan getuigen van drugsgebruik. Bewoners ervaren deoverlast als een inbreuk op hun woonplezier en gevoel van veilig-heid en willen hier iets aan doen. Nu zijn bewoners in het OudeWesten niet gewend lijdzaam toe te zien als ze een probleem in hunbuurt ervaren; ook in dit geval niet.Bewoners hebben samen met politie, de Nieuwe Unie en coördina-tiebureau Centrum de handen ineen geslagen en het project Drugsin kleur opgezet. Daar is het niet bij gebleven; ze zijn ook bij nachten ontij in de weer om informatie te verzamelen en aan politie,woningcorporatie en gemeentelijke diensten over te dragen.Met “Drugs in kleur” heeft het Oude Westen aangetoond dat het creatief is, verantwoordelijkheid neemt en aan wil pakken.

Jan de KloetStadsmarinier Oude Westen

2

3

Inhoudsopgave

Inleiding 4Hoofdstuk 1 - Drugs in kleur 5Hoofdstuk 2 - Stappenplan 7Hoofdstuk 3 - Praktijk 10Indicatoren 11Hoofdstuk 4 - Kleurenschema 12Hoofdstuk 5 - Toelichting bij het schouwformulier 14Hoofdstuk 6 - Bewoners en professonials aan het woord 16Bijlage - Schouwformulier 22

4

Hen

egou

werlaan

's-G

rave

ndijk

wal

Westkruiskade Westersin

gel

Mauritsw

eg

Bata-vieren-

straat

gaarde

Dier-

Singel-

straat

Coolsestr.

Palm dw. str.

Zijde-winde-plein

Adri

anas

traa

t

Door-braak

St. M

aria

stra

at

Gaf

fels

traa

t

Weena

Nieuwe Binnenweg

Roch

usse

nstra

atMathenesserlaan

Breitnerstraat

Het Oude WestenHet Oude Westen is een wijk met veelhistorie gelegen in het centrum vanRotterdam. Haar dichte ligging bij debinnenstad met z’n vele winkels enhoreca en de goede bereikbaarheid(Centraal Station, metro- en tramverbin-dingen op loopafstand) maken de wijkgeliefd bij haar bewoners. Daarnaastzijn de huurwoningen relatief goed-koop. Ondanks deze aantrekkelijkeeigenschappen, scoorde de wijk in delaatste Veiligheidsindex laag. Het OudeWesten was volgens de index zelfs demeest onveilige wijk van Rotterdam.Vooral de drugsproblematiek ervarende bewoners als groot knelpunt. Dedrugsoverlast is daarom een van deproblemen die nu gericht en met veelinzet wordt aangepakt.

Drugs in KleurHet project Drugs in kleur startte op initiatief van de Nieuwe Unie, de politie,SONOR en Centrumraad in nauwesamenwerking met een groep bewonersuit het Oude Westen. Bewoners lopengezamenlijk en op verschillendetijdstippen (ochtend, middag, avond ennacht) via drie routes door heel de wijk.Professionals van divers organisatiesondersteunen hen hierbij. Op de routeregisteren de bewoners aanwezigheidof sporen van drugsgebruik. Het lopenvan de routes wordt ‘schouwen’genoemd, de plekken die zij bezoekenheten ‘schouwplekken’.

Op basis van hun bevindingen geven zijde diverse plekken een kleur. De kleurgeeft aan hoe erg de overlast van dedrugsproblematiek is. Groen is goed,geel is beperkte overlast, oranje is duide-lijke aanwezigheid van overlast, rood isernstige overlast, paars is excessieveoverlast. Op basis van de bevindingenwordt een overzichtskaart van de wijkgemaakt waarmee de overlastplekkenin beeld worden gebracht. De overzichts-kaart is voor politie, Stadstoezicht, Roteben de woningcorporatie een waardevolinstrument om afspraken te makenover de aanpak van de problemen.

Inleiding

5

Om de problemen op te lossen is hetbelangrijk om op een constructievemanier discussie te kunnen voeren metbewoners en ondernemers.Medewerkers van politie, de Nieuwe Unie,CBC en SONOR zochten daarom naar eenobjectief middel om de drugsoverlastin het Oude Westen meetbaar te maken.Op basis hiervan kunnen dan gerichtemaatregelen worden genomen. Met dezegedachte is ‘Drugs in kleur’ ontstaan.

De opzet van ‘Drugs in kleur’ komt opveel punten overeen met normering-systemen die gebruikt worden om in debuitenruimte ‘schoon’, ‘heel’, en/of‘beeldkwaliteit’ te meten. Bij de verdereontwikkeling van het systeem van‘Drugs in kleur’ is daarom gekeken of dedocumenten, instructies en ervaringenvan het Rotterdamse systeem vanProductnormering gebruikt kon worden.

Dit systeem is in het kader van ‘Schoon& Heel’ ontwikkeld. Hoewel onderdelenvan dit systeem bruikbaar bleken,waren er wel aanpassingen nodig omeen systeem te ontwikkelen voor hetnormeren van drugsoverlast.

Bij productnormering wordt gemeten incijfers van 1 tot en met 5 om aan te gevenhoe goed of slecht het met de buiten-ruimte is gesteld. In ‘Drugs in kleur’worden kleuren gebruikt. Groen is verge-lijkbaar met de 5 van productnormering,dus uitstekend. Met de kleuren geel,oranje, rood en paars worden steedsslechtere situaties gerapporteerd.

Waarom Drugs in kleur?Omdat een normeringsysteem inzichtelijkmaakt en objectiveert waar we het preciesover hebben. Het geeft een beeld vande veiligheid of onveiligheid van een

Hoofdstuk 1 - Drugs in kleur

6

gebied, of hoeveel overlast de bewonerservaren. Het gaat kortom om het opelkaar afstemmen van ieders opvattingen.Dit is handig voor bestuurders, maarook voor diensten en instellingen dieeen taak hebben in toezicht en handha-ving, en drugshulpverlening. Daarnaastis het voor de dialoog met bestuur,bewoners en winkeliers erg waardevolals iedereen over hetzelfde praat.

Integrale visie en kwaliteitsbeeldenOm de methode toe te kunnen passen,is een brede samenwerking tussen dediverse partijen vereist. De samenwer-king van mensen is ingebouwd, iederheeft zijn eigen verantwoordelijkheid.Hierdoor verbetert de afstemming tus-sen alle activiteiten. Dit vormt de basisom de stad aantrekkelijk, ordentelijk enleefbaar te krijgen en te houden.

Het instrumentDe kleurnormering in ‘Drugs in kleur’ iseen instrument om te bepalen wat desituatie in de straat is ten aanzien vandrugsoverlast en overlast veroorzaaktdoor bedelaars en zwervers. Het gaatniet op een bepaald moment in demaand, maar om meerdere malen permaand en op vier verschillendemomenten per dag.

Naast ‘Drugs in kleur’ wordt op anderemomenten en door andere groepen ookgeschouwd op basis van deProductnormering ‘Schoon en Heel’.Omdat Schoon een grote relatie heeftmet een gevoel van veiligheid of onvei-ligheid, nemen we met ‘Drugs in kleur’ook een aantal schoonelementen mee.

7

Of het nu gaat om Schoon en Heel ofom het meten van drugsproblematiek,het ontwikkelen van een dergelijksysteem gebeurt min of meer vergelijk-baar. Het meetinstrument dat voor dezeprojecten is ontwikkeld, is ook bruik-baar in andere gebieden en andere vormen van overlast. De bestaandemethodiek kan toegespitst worden opde specifieke situatie. Het is daarombelangrijk om het systeem niet klakke-loos te kopiëren, maar om het met allebetrokkenen samen te ontwikkelen. Dit proces van ontwikkelen is zeker zobelangrijk als het verdere gebruik vanhet instrument. In ieder geval leidt hetsamen ontwikkelen tot een beteresamenwerking tussen partijen en meerbegrip voor elkaars insteek. Deelnemende bewoners merken dat zijinvloed hebben op hetgeen er in hunwijk gebeurd door de maatregelen dievolgen op hun schouwresultaten.

Stap 1, de voorbereidingIn een voorbereidingsgroep moet eerst be-paald worden waar we het over hebben.Welke elementen bepalen de overlast?Wat zijn de indicatoren? Vervolgens moetbepaald worden welke indeling wordtgehanteerd. Uit de ervaring die is opge-daan met verschillende normering-systemen blijkt dat een vijfschaal hetbeste toepasbaar is. Als slot van de eerste stap moeten op basis van deindicatoren conceptteksten bij de niveaus worden gemaakt.

Stap 2, vaststellen van de tekstenZowel de lijst met indicatoren als deconceptteksten worden vervolgens aaneen representatieve klankbordgroep

voorgelegd. Wanneer op- en aanmer-kingen verwerkt zijn, kan het geheelaan de volledige groep (de mensen die eruiteindelijk mee gaan werken of er meete maken krijgen) voor commentaarworden voorgelegd. Neem voor deze

Hoofdstuk 2 - Stappenplan

commentaarronde de tijd. De ervaringleert dat meerdere sessies noodzakelijkzijn. Het doel is dat uiteindelijk de lijstmet indicatoren en de teksten bij vijfniveaus door de gehele groep wordengoedgekeurd en vastgesteld.

Stap 3, huishoudelijke zakenNaast het vaststellen van de tekstenmoet ook een aantal huishoudelijkezaken worden geregeld. Belangrijk ishet bepalen van de schouwpunten tij-dens de proef schouwperiode. Hoeveelen waar? Deze punten worden op eenkaart aangegeven. Vervolgens wordener afspraken gemaakt over het schou-wen: wanneer en met welke frequentie?De samenstelling en het aantal schouw-groepen moeten worden geregeld: uithoeveel mensen en uit welke mensenbestaat de schouwgroep? Ook wordener afspraken gemaakt over de maniervan schouwen en de manier van rap-porteren. Er moet in dit stadium eenschouwformulier worden ontwerpendie gebruikt kan worden in de testfase.Ten slotte wordt er nagedacht over

bestandsbeheer: hoe en waar wordende gegevens opgeslagen?

Stap 4, de pilotfaseHet is nu zaak om met de teksten vande vijf niveaus en het concept-schouw-formulier te oefenen. Eerst kan ‘droog’geoefend worden aan de hand van bij-voorbeeld fotomateriaal. Vervolgenslopen de deelnemers een aantal proef-schouwen die uitgebreid worden geë-valueerd. Tenslotte moet een periodeworden afgesproken waarbij wel volgensde afgesproken regels met de vastegroepen wordt geschouwd, maar waarinnog zeer regelmatig wordt geëvalueerden bijgesteld. Zowel naar aanleiding vande proefschouwen als het schouwen inde testfase kunnen de teksten, hetschouwformulier en de lijst met indica-toren nog worden aangepast. Aan heteinde van de ontwikkelfase wordt hethele systeem definitief vastgesteld.

Stap 5, aan het werkNadat het systeem definitief is vastge-steld, gaat het echte schouwen beginnen:

8

9

de vaste schouwgroepen gaan op de vast-gestelde tijden de gehele wijk schouwen.Tegelijkertijd worden de schouwgege-vens in een goed bestand verwerkt. Aande hand van de schouwgegevens moetenop geregelde tijden (1x per week, 1xper maand, dat is onderling te bepalen)conclusies worden getrokken en maat-regelen worden genomen. Uiteraardworden de schouwgegevens vergelekenmet de hiervoor genoemde wensbeelden.

Verder wordt een actieplan opgesteldom de wensbeelden te realiseren of omte kunnen corrigeren wanneer gehaaldedoelen weer op het oude niveau drei-gen terug te vallen. Het is daarom ver-standig om een tijdspad vast te stellenwaarbij nauwkeurig wordt aangegevenwie wat gaat doen en vooral ook wan-neer. Dat voorkomt dat mensen opelkaar wachten. Of dat mensen gelijktij-dig aan hetzelfde werken, terwijl ande-re acties blijven liggen. Van tevoren moeten evaluatiemomentenworden afgesproken. Bijvoorbeeld natwee of drie maanden en na een half jaar.

Op basis van de evaluatie kan nog aanhet systeem worden gesleuteld, maardoe dit niet te snel. Sleutelen aan hetsysteem wil zeggen dat indicatorenworden toegevoegd of afgevoerd, datteksten worden aangepast, datschouwpunten worden afgevoerd oftoegevoegd en dat het schouwformulierwordt aangepast.

NazorgNa een periode van een jaar blijkt eenopfrisser voor alle medewerkers, maarook voor het systeem noodzakelijk. Ineen jaar sluipen er bij het schouwenallerlei foutjes in, worden zaken andersgeïnterpreteerd. Daarom is het goed omregelmatig (bijvoorbeeld ieder jaar) eenopfriscursus te houden. Dat kan door metde deelnemers een aantal proefschouwente lopen en de resultaten uitvoerig tebespreken. De ingeslopen foutjes kunnendan gecorrigeerd worden. Tegelijkertijdis dit een mooi moment om het systeemte evalueren en zonodig aanpassingenen verbeteringen aan te brengen.

10

De schouwgroepDe schouwgroepen moeten niet te grootzijn. Een te grote groep kan provocatiefwerken. De ideale groep bestaat uittwee bewoners, aangevuld met eenbuurtagent, een medewerker van decorporatie, een medewerker van dedeelgemeente of een medewerker vanopbouwwerk. Eventueel kan ook gekozenworden voor een grotere groep bewo-ners. Door de grote frequentie van deschouwrondes is er immers bijna altijdwel iemand verhinderd. Indien een gro-tere groep toch voltallig gaat schouwen,probeer dan om in twee- of drietallen telopen en op een strategische plek geza-menlijk het formulier in te vullen.

De schouwlocatiesIn eerste instantie is er niet in het geheleOude Westen geschouwd. Het proef-gebied was enigszins beperkt. Het aan-tal locaties werd vooraf vastgelegd

Het schouwenIedere schouwgroep schouwt om deweek een van de drie buurten afwisselend

in de ochtend, de middag, de avond ende nacht. De overlast die wordt gecon-stateerd wordt bij het dichtstbijzijndeschouwpunt genoteerd.

Vervolgens wordt op een strategischeplek, dus niet in het zicht van dealersen verslaafden, de schouwlijst inge-vuld. Een kruisje per onderdeeltje ophet formulier (zie bijlage) is genoeg.Wanneer onderdelen van de schouwlijstniet voorkomen, wordt uiteraard nietsingevuld. Wanneer het schouwen meteen grote groep (meer dan 3 personen)op een bepaalde locatie provocerendzou kunnen werken, ga dan in tweegroepen kort achter elkaar schouwen.Die tactiek kan ook gebruikt wordenwanneer het niet prettig is om op eenbepaalde locatie te lang stil te staan.

In een nabespreking worden de resultatenvan de schouw besproken, zodat aande schouwplek een ‘kleur’ kan wordengegeven. Bij het onderdeel ‘opmerkingen’worden die zaken vermeld die niet in hetsysteem van ‘Drugs in kleur’ zijn opge-nomen. Schouwers kunnen hier ookopvallende zaken noteren, bijvoorbeeldeen opvallend vieze plek in een verderschone straat. Of een bij herhalingterugkerende vorm van drugsoverlast.

De tijdenIn het schouwformulier wordt gesprokenover ochtend, middag, avond en nacht.Het gaat hierbij om de volgendetijdstippen:Ochtend (o) = van 06.00 tot 12.00 uurMiddag (m) = van 12.00 tot 18.00 uurAvond (a) = van 18.00 tot 24.00 uurNacht (n) = van 24.00 tot 06.00 uur

Hoofdstuk 3 - Praktijk

11

T.a.v. personen T.a.v. ‘stille getuigen’

Aanwezigheid van verslaafden • lege flesjes en blikjes• aantal • vuilnisbak waar vuil uit is gehaald• gedrag (rustig, omstanders aan- • kapot gescheurde vuilniszakken

spreken, confronterend aanwezig • glas van autoruitenzijn, gillen, ruziemaken, stiekem • sloten en resten van gestolen gebruiken, openlijk gebruiken, fietsenovernachten in buitenlucht, over- • menselijke uitwerpselen ennachten in een portiek of een gang) urineplekken;

Aanwezigheid van bedelaars en daklozen • gebruikers artikelen zoals spuiten,• gedrag (alleen staan, aanspreken, verpakkingen van spuiten,

confronterend aanwezig zijn, uit- verpakkingen van pillen, zakjes schelden, overnachten in buiten- en zilverpapier.lucht, overnachten in een portiek of een gang)

Aanwezigheid van dealers (op straat of vanuit woning)

• aantal• gedrag (rustig, voorbijgangers aan-

spreken, verkopen, confronteren, provoceren)

Urineren in het openbaar Openlijk overmatig alcoholgebruik

Indicatoren

12

T.a.v. personen T.a.v. ‘stille getuigen’

GROEN = rustig straatbeeld

Er is geen enkele vorm van overlast zichtbaar. Er zijn geen ‘stille getuigen’ zi

GEEL = rustig straatbeeld met incidentele verstoringen, lichte vorm van overlas

Er is een enkele verslaafde aanwezig die echter (nog) Er zijn enkele ‘stille getuigen’ geen overlast veroorzaakt. • leeg blikje of flesje.

• vuilnisbak die leeggehaald i• opengescheurde vuilniszak

ORANJE = straatbeeld met regelmatige verstoringen

• Of er hangen meerdere verslaafden rond en het • Of glas van autoruiten, slotevermoeden bestaat dat ze zich met drugszaken fietsen. bezighouden/stiekum gebruiken. • Of menselijke uitwerpselen

• Of er kunnen bedelaars aanwezig zijn die je aanspreken. buitenruimte. • Of er overnachten verslaafden/daklozen in de buiten- • Of lege blikjes of flesjes, vu

ruimte. is of opengescheurde vuilni• Of het kan zijn dat er in het openbaar overmatig alcohol • Of ‘slaapartikelen’ zoals mat

wordt gebruikt.• Of er is sprake van enig confronterend gedrag door

zwervers of verslaafden.

ROOD = straatbeeld met forse verstoringen

• Openlijk gebruiken. Er zijn verschillende stille get• Of 1 of meer verslaafden, die gillen en ruziemaken of • gebruikers artikelen (spuite

Overnachten van verslaafden/zwervers, in portieken en • glas van autoruiten, sloten enbergingsgangen. • menselijke uitwerpselen en

• Of aanwezige bedelaars kunnen je op een agressieve • Lege blikjes of flesjes, vuilnimanier benaderen. opengescheurde vuilniszak

• Of 1 of meer dealers zijn aanwezig die zich min of meer • ‘slaapartikelen’ zoals matrasonopvallend gedragen en niet al te openlijk handel drijven.

PAARS = straatbeeld volledig in handen van overlastgever

• Aanwezigheid van 1 of meerdere verslaafden die zich agres- ‘Stille getuigen’ zoals gebruikesief gedragen en/of zonder schroom openlijk gebruiken. papier e.d.), uitwerpselen en u

• Bedelaars die je uitschelden en je vastpakken voor geld. ruiten, sloten en resten van ge• Meerdere dealers die openlijk handelen en zelfs de politie uitwerpselen en urineplekken,

provoceren. bak die leeggehaald is of openg

Hoofdstuk 4 - Kleurenschema

13

Totaal beeld

ichtbaar. De openbare ruimte wordt gebruikt op de manier die opdat moment van de dag wenselijk is. Het publiek voelt zichprettig

st zichtbaar

zoals: De openbare ruimte wordt nauwelijks door overlast beïnvloed. Publiek voelt zich niet gehinderd door overlast.

s. ken.

en en resten van gestolen Straatbeeld wordt nog niet zichtbaar door overlastbeïnvloed, maar is niet meer prettig in gebruik zoals dat

en urineplekken in de wenselijk zou zijn. Publiek stoort zich wel aan de overlast-gevers maar begeeft zich wel normaal op straat.

ilnisbak die leeggehaaldszakken.trassen, dekens en dozen.

uigen: Straatbeeld wordt ernstig beïnvloed door de overlast.n, zilverpapier e.d.) Publiek voelt zich gehinderd en onveilig door de overlast resten van gestolen fietsen. en begeeft zich minder gemakkelijk op straat en de plekurineplekken in portieken. wordt door kinderen en ouderen gemeden wanneer ditsbak die leeggehaald is of mogelijk is.ken.ssen, dekens en dozen.

rs artikelen (spuiten, zilver- Publiek mijdt deze straat. Vluchten als een dief in de nachtrineplekken, glas van auto- de woningen in en uit. Aanwezigheid van de politie heeftestolen fietsen, menselijke slechts tijdelijke invloed op het straatbeeld. lege blikjes of flesjes, vuilnis-gescheurde vuilniszakken.

Een voorbeeld van het Schouwformulieris te vinden in de bijlage op pagina 22.

GroenEen locatie kan alleen als ‘groen’gescoord worden, wanneer er geenenkele vorm van overlast zichtbaar isen er ook geen stille getuigen aanwezigzijn. Het schouwformulier is leeg of teltalleen maar ‘nullen’.

GeelEr is een enkele verslaafde aanwezigdie nog geen overlast veroorzaakt of erzijn enkele (dus meer dan één) stillegetuigen. Voor wat betreft de stillegetuigen gaat het dan nog om relatiefonschuldige zaken als lege flesjes enblikjes, opengescheurde vuilniszakkenen leeg gehaalde vuilnisbakken. Dusgeen autoglas, geen spuiten en/ofandere gebruikersartikelen, geen slaa-partikelen. Let op: het moet wel afvalzijn dat met verslaafden of zwervers temaken heeft. Vuilniszakken die doormeeuwen zijn opengescheurd vallenhier dus niet onder. En dat geldt ookvoor blikjes en flesjes die kennelijkdoor kinderen zijn achtergelaten.

OranjeMeerdere verslaafden die rondhangenwaarbij het vermoeden bestaat dat zezich met drugszaken bezighouden. Ofer zijn bedelaars aanwezig die je aan-spreken. Of er wordt geslapen in debuitenruimte. Of er wordt in het open-baar overmatig alcohol gebruikt. Ditzijn situaties die ieder afzonderlijk inaanmerking komen voor de score oran-je. In z’n totaliteit kun je spreken vanconfronterend gedrag van meerdere

personen. Het is ook oranje als er éénvan de genoemde categorieën ‘stillegetuigen’ aanwezig is, dus of hetgebroken glas van autoruiten, of men-selijke uitwerpselen en urineplekken,of lege blikjes/flesjes en vuilniszakkenof slaapartikelen. Zodra er meerdereonderwerpen tegelijkertijd voorkomen,dan wordt oranje rood.

RoodBij rood gaat het in ieder geval om deitems van oranje, maar er is geen spra-ke van of..of, maar van en..en. Eén ofmeerdere verslaafden die gillend ruzie-maken en openlijk gebruiken is ookgoed voor een rode score. Dit geldt ookvoor bedelaars die zich op een verbaalagressieve manier gedragen of voordealers die aanwezig zijn en onopval-lend handel drijven. Rood is ook wan-neer de stille getuigen van oranje incombinatie met gebruikersartikelenworden waargenomen.Gebruikersartikelen zijn niet alleenspuiten, maar ook verpakkingen vanpillen, zilverpapier, zakjes e.d. Spuitenen hun verpakking alleen is ook goedvoor een rode score. Menselijke uit-werpselen en urineplekken in portiekenkunnen, scoren ook rood.

PaarsPaars is in feite de combinatie van alleonderwerpen die bij rood en oranjeworden genoemd.Daarnaast is de aanwezigheid van éénof meerdere verslaafden die zich zeerconfronterend gedragen (extreemagressief, zonder schroom en haastprovocerend gebruiken) ook al goedvoor een paarse score. Dat geldt ook

14

Hoofdstuk 5 - Toelichting bij het schouwformulier

15

voor agressieve bedelaars (uitschelden/vastpakken of hinderlijk meelopen) envoor dealers die provoceren.

SchoonOmdat er een relatie zit tussen Schoonen Drugsoverlast is een score lijst toe-gevoegd waarin ook schoon gescoordkan worden zoals dat ook bijProductnormering wordt gescoord. Hetinvullen van deze lijst is niet noodzake-lijk, maar geeft soms een duidelijkerbeeld. Met dit deel van de lijst kan ookROTEB worden aangestuurd om bijexcessen op te treden. In de scorelijst isde situatie die met een 5 (in ‘Drugs inkleur’ dus groen) aangemerkt wordt,niet opgenomen. Als er geen kruisjesworden geplaatst, is de situatie groen.De scorelijst Schoon kan de scorelijstvan ‘Drugs in kleur’ beïnvloeden enandersom. Het is bijvoorbeeld nietmogelijk dat bij ‘Drugs in kleur’ eenlocatie groen gescoord wordt, terwijlde locatie volgens het systeem product-normering Schoon een 1 of een 2 (paarsof rood) scoort. In zo’n situatie moet in‘Drugs in kleur’ tenminste geel scoren.

OpmerkingenNaast het beoordelen van de verschil-lende items met een kruisje, benuttenschouwers ook de kolom Opmerkingen.De kolom kan bijvoorbeeld benut wor-den als iets niet kon worden genoteerd,omdat het niet in het schouwformulierals item is aangegeven. Geef eventueelook oorzaak en gevolg van eenextreem slechte score aan.Opmerkingen kunnen zowel op hetgedeelte ‘Drugs in kleur’ als op hetgedeelte Schoon worden gemaakt.

Kanttekening Er zit een zwakke plek in dit meetin-strument . Een schouw is en blijft eenmomentopname. En drugsoverlast kanheel vluchtig zijn. Een deal kan in 3seconden gesloten zijn. Daarom is afge-sproken dat voor locaties waar we aan dekleur twijfelen extra schouwmomentenplaatsvinden. De locatie wordt dangeadopteerd door een bewoner of onder-nemer die regelmatig meet of er overlastis. Op die manier proberen we een nauw-keuriger beeld van de overlast te krijgen.

Hoofdstuk 6 - Bewoners en professionals aan het woord

Jan Buijs levert graag een bijdrage aan zijn buurt‘We laten beleidsmakers zien waar de overlast vandaan komt’

In 1981 koopt Jan Buijs een huis in hetOude Westen, ‘een gezellig wijk metleuke cafés en vlakbij het centrum’.Nu, ruim 24 jaar later, is er veel ver-anderd, maar woont hij nog steedsnaar tevredenheid in de kleurrijke wijk. Jan is al ruim 20 jaar actief op allerleigebieden in de buurt. Zo was hijbetrokken bij de start van de tennisclubin het Oude Westen, brengt hij debuurtkrant rond en kaart hij regel-matig problemen aan die hij ziet in zijnomgeving. Drugsoverlast is één vandeze problemen. ‘Soms zitten er junksvoor mijn deur of zie ik de sporen diezij achter hebben gelaten.’

Toen Jan werd gevraagd om mee tedoen aan het project wilde hij eerstgoed weten wat het inhield. ‘Ik vroegme af of ik niet voor het karretje vande politie werd gespannen, maar ditbleek bij ‘Drugs in kleur’ niet hetgeval. De drugsproblematiek is heelmobiel, daarom is het logisch datbewoners worden ingezet om de over-

last in kaart te brengen. Ik doe mee,omdat ik denk dat het een zinvol pro-ject is. Door het gebruik van de kleu-ren worden er duidelijke resultatenzichtbaar. Aan gemiddelden heb jeniets, met kleuren kun je de overlastzien bewegen door het gebied. Enkeledeskundigen brengen de problemenbovendien helder in beeld.’

Sturing geven aan aanpakJan constateert regelmatig een pro-bleem in de buurt, zoals een poortjedat op instorten stond. Hij merkte dater heel veel instanties bij betrokkenmoesten worden. ‘Het kost dan veelenergie om iets te bereiken. Dankzijde inzet van Petra van den Berg * vande Aktiegroep Oude Westen werd hetprobleem uiteindelijke opgelost.’ Hetdoel van het project ‘Drugs in kleur’heeft Jan daarom helder voor ogen:‘Beleidsmakers laten zien waar deoverlast vandaan komt, zodat zij stu-ring kunnen geven aan de aanpak vanhet probleem. Bij het project zijn depolitie, de Nieuwe Unie en de Rotebbetrokken, zij kunnen direct iets doenmet de schouwresultaten.’

Het meest opvallende aan de schouw-resultaten is volgens Jan de beweeg-lijkheid van de overlast. ‘De hotspotszijn niet in iedere periode hetzelfde.Door de kleuren kun je het zien ver-schuiven.’ Sommige gebieden krijgenstructureel de kleur groen: er is geen �

16

enkele vorm van overlast zichtbaar.Volgens Jan komt dit door de betrok-kenheid van de mensen in deze gebie-den. ‘Natuurlijk heeft het te makenmet de structuur van de straat, maarook zeker met de mensen die er wonen.Het zijn actieve mensen die zich inzet-ten voor een goede woonsfeer. Er iseen goed onderling verband.’

Rood en paars uitzonderingenJan vertelt dat hij onderdeel is van eenhele enthousiaste schouwgroep. Bangtijdens het schouwen is hij nooit. ‘Ikben zelfs een keer alleen ’s nachtsgaan schouwen, omdat ik niet wisthoe laat de groep was begonnen. Toenkreeg ik wel van de projectleider tehoren dat dit niet helemaal de bedoe-ling is. Ik merk dat er de laatste tijdsteeds minder is op te merken, deoverlast lijkt minder te worden. Dekleuren rood en paars zijn nu uitzon-

deringen, maar het blijft wisselend.Ook het weer is van invloed, bij goedweer gebeurt er meer op straat. Hetzijn momentopnamen, maar de krachtis dat we schouwen op verschillendetijden en in verschillende gebieden.’

Volgens Jan kunnen andere buurtende aanpak van ‘Drugs in kleur’ zoovernemen. ‘Het systeem is helder,begrijpelijk en werkt bovendien. Je moet er wel vertrouwen in hebbendat politie en overheid iets doen metde resultaten. In het Oude Westen is deRoteb heel actief en is er verhoogdepolitie-inzet. Ik heb het idee dat deoverheid op dit moment zijn bestdoet. Daarnaast moet je het probleemzien om er mee aan de slag te gaan. Je moet betrokken zijn en een bijdragewillen leveren aan je buurt.’

(* opbouwwerker in dienst bij SONOR)

Nanda Almeida is moeder van tweekinderen en woont al heel haar levenin het Oude Westen. Al jaren is zeactief betrokken bij het verbeteren

van de leefbaarheid van de buurt.Deze betrokkenheid kreeg ze met depaplepel ingegoten. ‘Mijn moeder zetzich al voor de wijk in vanaf ik me kanherinneren. Vroeger was er meer een-heid, mensen kwamen meer voor elkaarop. Deze eenheid is er niet meer, maarin het project ‘Drugs in kleur’ hebbenwe nu wel een hechte groep mensendie allemaal gemotiveerd zijn iets aande problemen te doen.’

Toen Nanda hoorde van het projectwas ze meteen geïnteresseerd. ‘Hetleek mij heel interessant. Ik kende�

Nanda Almeida wil een veilige buurt voor haar kinderen‘De junks krijg je nooit helemaal weg, maar de overlast misschien wel.’

17

eigenlijk alleen de problemen in mijndirecte omgeving. In het project zie jede situatie in de hele wijk. Ik wist nietdat het probleem zo groot was. De over-last zit verspreid door heel de buurt.’Als moeder van twee kinderen vindtNanda het erg belangrijk om de drugs-overlast aan te pakken. ‘Mijn kinderenmoeten veilig buiten kunnen spelen,zonder last te hebben van allerleismerigheid op straat. Ook moeten dedealers weg uit wijk, zij zijn de kernvan het probleem. De junks krijg jenooit helemaal weg, maar we kunnenwel iets doen aan de overlast die zeveroorzaken.’

Pittige opgaveNanda vertelt dat het project starttemet het bespreken van de aanpak.‘Daarna zijn we begonnen met eenproef in een aantal straten. Telkenszijn er weer stukjes van de wijk bij-gekomen, zodat we nu in vrijwel degehele wijk schouwen. Bij het projectzijn zo’n 35 inwoners van het OudeWesten betrokken, mensen uit allerleiculturen. Bijvoorbeeld eenMarokkaanse man die erg alert is.Door zijn achtergrond kan hij ookMarokkaanse jongeren aanspreken ophun gedrag.’ Het schouwen is volgensNanda best een pittige opgave. ‘Jesteekt er de nodige tijd in. Toch is leukom te doen, omdat het een gezelligegroep is. We hebben veel lol metelkaar.’ Uit het verhaal van Nandablijkt dat schouwen niet alleen maarleuk is. ‘Tijdens een schouwbeurt inde nacht stonden we ineens tussen

een groep dealers. Dat was erg span-nend, maar gelukkig was er een agentbij aanwezig.’

StimulansNanda haalt haar motivatie vooral uitde verbeteringen die ze ziet in debuurt. ‘Sinds de start van het project isde buurt een stuk schoner geworden.Onlangs roken we tijdens het schouwende schoonmaakmiddelen, het rook echtfris. Als wij zien dat er iets smerig is,geven we dit meteen door. De Rotebkomt dan in actie om de boel op te ruimen.’ Nanda vertelt dat haar beeldvan de politie door het project is veranderd. ‘Ik was eerst heel negatiefover de politie. Ik had al een paar keermeegemaakt dat de politie na eenmelding niets deed. Tijdens de maan-delijkse overleggen vertelt de politiewelke acties zij nemen naar aanleidingvan het schouwen. Het is duidelijk datze er wel mee bezig zijn. Dit geeft mijeen extra stimulans om door te gaan.’

Nanda denkt dat ‘Drugs in kleur’ ookvoor andere wijken in Rotterdam nuttigis. ‘Je moet proberen om zoveel mogelijkmensen te betrekken bij het project.Hiervoor is mond-op-mond reclameerg belangrijk. Er hoeven niet honderdmensen mee te doen, als er maar groepis met mensen uit verschillende delenvan de wijk en met verschillende achter-gronden.’ Voor Nanda is het project pasecht helemaal geslaagd als het OudeWesten vrij is van overlast, vrij is vannaalden. Mijn kinderen kunnen dangewoon de straat op om te spelen.’

18

19

Kees de Vries gaat de overlast niet uit weg‘Je moet problemen direct aanpakken, anders wordt het erger.’

‘Onlangs is er iemand doodgeschotenin de buurt. Dat zijn excessen waar wijniet mee zijn opgegroeid.’ Aan hetwoord is Kees de Vries*, al 47 jaar in-woner van het Oude Westen. Kees vertelt dat veel vrienden en kennissende buurt in de loop van de tijd hebbenverlaten. ‘Maar mijn vrouw en ik hoevennog niet weg. Er is soms overlast, maardaar probeer ik dan iets aan te doen.We moeten dit met elkaar aanpakken,’aldus Kees. Hij twijfelde daarom nietlang toen hij werd gevraagd om meete doen aan het project ‘Drugs inkleur’. ‘Ik zei meteen: graag!’

De reden dat Kees meedoet aan het pro-ject is om iets tegen de overlast te doen.‘Veel buurtbewoners hebben angst endurven de straat niet meer op. Dealershebben een grote mond en kunnen men-sen bang maken.’ De filosofie van Keesis dat je problemen direct moet oplos-sen, anders wordt het alleen maar erger.Daarom spreekt het project hem ookaan. ‘Als wij overlast signaleren, komtdit bij de juiste personen terecht. Zo kanhet probleem gelijk worden aangepakt.Een tijdje geleden meldde ik graffiti, eenweek later had de Roteb het eraf ge-haald. Dat voelt dan als een soort be-loning op ons werk.’ Kees vertelt dat hijschouwt met een groepje van ongeveerzes mensen. We schouwen twee keerper maand en op verschillende tijden.Ik noteer de zaken die ik tegenkom enwerk dit uit op een schouwformulier.Er is vaak een politieagent bij en datgaat prima. Een agent kan van tevorenhet risico van een situatie inschatten.’

Mensen betrekken bij projectKees denkt dat de politie de problemenwel kende, maar er weinig tegen kondoen. ‘Om iets te kunnen doen, heeftde politie signalen uit de maatschappijnodig en die kregen ze te weinig. Ditis denk ik typisch Nederlands, mensenzien een probleem en denken: datmeldt iemand anders wel.’ Kees zietbij het project ‘Drugs in kleur’ eengrote betrokkenheid van de inwoners.‘Iedere bijeenkomst zijn er weer 25 tot30 mensen aanwezig. De groep bestaatuit Marokkanen, Turken, Surinamers enga zo maar door. Ook de achtergrondenvan de mensen is verschillend, vanhavenwerkers tot leraren. Ik zeg ookaltijd: praat met je familie en vriendenover het project. Vertel ze waar je meebezig bent. Het is heel belangrijk ommensen voor het project te interes-seren, ze erbij te betrekken.’

‘Voorkomen is beter dan genezen.’Volgens Kees kan de gemeente meerdoen om overlast te voorkomen. Alsvoorbeeld geeft hij het ontwerp vannieuwe woningen. ‘Een groot probleemin onze buurt zijn de portieken endonkere hoeken waar mensen zichkunnen verschuilen. Hier kunnen zebij het ontwerp van huizen rekeningmee houden. De gemeente geeft dearchitect de opdracht en kan dus zeggen: geen portieken en donkerehoeken in het ontwerp.’

Kees merkt dat de straten een stukschoner zijn geworden. ‘Er is goedwerk verricht, maar we zijn zeker �

Wim Littel en André Kegge werktensamen aan de productnormering voor‘Schoon en Heel’. Met de kennis enervaring die zij hiermee opdeden, spelenzij een belangrijk rol in het project‘Drugs in kleur’. Als onafhankelijkedeskundigen gaven zij ondersteuningbij het introduceren en verbeteren vanhet normeringsysteem. Ook begeleidenzij zowel de bewoners als de gemeen-telijk diensten bij het gebruik van hetsysteem waarmee zij drugsoverlast inkaart kunnen brengen.

Hoe zijn jullie bij het projectbetrokken?Wim Littel: ‘De actiegroep Oude Westenwilde een meter ontwikkelen om dedrugsoverlast in kaart te brengen.Omdat André en ik eerder betrokkenwaren bij het normeringsysteem voor‘Schoon en Heel’, vroeg stadsmarinierJan de Kloet ons om mee te helpen aandit systeem.’ André Kegge: ‘Ze haddende indicatoren al in concept klaar liggenen ook de kleurenschaal was er al. Hetviel me op dat er verassend veel over-eenkomsten waren tussen ‘Drugs enkleur’ en ‘Schoon en heel’. Het was toen

zaak om de teksten scherp te formu-leren met elkaar. De betekent veeloverleg met elkaar en de beschrijvingengoed testen in de praktijk’.

Wat was de aanleiding van hetproject ‘Drugs in kleur’?Wim Littel: ‘Het probleem was dat debewoners van het Oude Westen en depolitie een verschillende taal spraken.De bewoners gaven aan dat de over-last in de wijk verschrikkelijk was, ter-wijl politie soms het idee had dat deproblemen werden opgeblazen. Zekonden niet op één lijn komen.’ AndréKegge: ‘Er was daarom een instrumentnodig waarmee zij subjectieve dingenobjectief kunnen beschrijven.Iedereen moet van elkaar weten waarze het over hebben.’

Wat is de kracht van het project?André Kegge: ‘Hoewel zowel politieals bewoners streven naar een veiligebuurt hebben zij verschillende prio-riteiten. Politie vindt het bijvoorbeelderg belangrijk om te letten op samen-scholende groepen, terwijl bewonersjuist veel last hebben van de sporen�

nog niet klaar. In een grote stad zul jealtijd overlast houden. De vraag isechter: wat accepteer je? Ik denk datje altijd mensen nodig zult hebben diede boel in de gaten houden. Dit kan depolitie niet alleen, je moet zelf ook ietsdoen om het probleem op te lossen.

De groep mensen die nu schouwenzijn in ieder geval erg gemotiveerd.Onze boodschap is: we latenRotterdam niet naar de donder gaan.’

* Om privacy redenen is in dit artikel niet de

echte naam van de geïnterviewde gebruikt.

Wim Littel en André Kegge, deskundigen achter het project ‘Drugs in kleur’‘De inzet van bewoners in Oude Westen is uniek’

20

21

die zij achterlaten, de zogenaamdestille getuigen. Door het project lerende bewoners de insteek van de politiekennen, en andersom. Ze krijgenbegrip voor elkaar.’

In ‘Schoon en Heel’ worden cijfersgebruikt, in dit project kleuren.Wat is het verschil?Wim Littel: ‘De keuze voor kleuren isniet door ons gemaakt, maar ik vindhet gebruik van kleuren erg overzich-telijk. Door de kleuren kun je snellerzien of er verbeteringen zijn.’ AndréKegge: ‘Bij ‘Schoon en heel’ merktenwe dat de instanties de normeringbeschouwden als een soort rapportcij-fer, terwijl dat niet de bedoeling is vanhet normeren. Kleuren zijn minder eenoordeel en meer een constatering.’

Hoe ervaren jullie de inzet van debewoners?André Kegge: ‘Die is uniek! Het OudeWesten is een hele bijzondere wijk. Erwonen studenten, allochtonen, yup-pen, havenwerkers en ga zo maardoor. Deze mix van mensen maakt ditproject mogelijk.’ Wim Littel: ‘Het zegtal genoeg dat er tot nu toe geen enke-le bewoner is afgevallen. Iedereen isenthousiast en gemotiveerd omsamen met politie, gemeente,Centrumraad, Nieuwe Unie enopbouwwerk aan de slag te gaan omde drugsoverlast in kaart te brengen.Dit blijkt ook tijdens de werkgroep-vergaderingen. Niet alleen zijn dezebijeenkomsten leuk, bewoners komenook met hele goede ideeën om hunwijk te verbeteren.’

Wat zijn de resultaten van het project?Wim Littel: ‘Er is een betere samenwer-king tussen bewoners en politie engemeentelijke diensten. Dit komt omdatde overlast nu in kaart wordt gebrachtmet objectieve criteria. Iedereen zit nuop één lijn. Bewoners voelen zich ookserieus genomen.’ André Kegge: ‘Hetis nu mogelijk om de overlast in kaartte brengen en aan te pakken. Uitein-delijk kunnen gemeente en politie eenactieplan maken om de problemenstructureel op te lossen. ‘Drugs inkleur’ is voor hen een machtig middelom gerichte acties te ondernemen.

Wat zijn de aandachtspunten bijhet opzetten van een project als‘Drugs in kleur’?Wim Littel: ‘Ik denk dat het belangrijkis dat er goede begeleiding is.Daarnaast moeten de goede instantieserbij betrokken zijn, met name depolitie. Niet een wijkagent, maar eencorpschef die open en gemotiveerd is,zodat er iets gebeurt met de input vande bewoners.’ André Kegge: ‘Iederproject moet aan het normeringsysteemzijn eigen luchtje hangen. Het ontwik-kelen van een systeem is een procesdat je samen moet doorlopen. Hetnormeringsysteem van ‘Drugs inkleur’ kan een goede basis zijn, maarje moet de beschrijvingen goed tegenhet licht houden aan de hand van desituatie in jouw gebied.’ Wim Littel:‘Hierdoor blijven bewoners ook gemo-tiveerd. Zij werken immers met eensysteem dat ze zelf hebben bedacht.’

Drugs in kleur, registratieformulier Locaties: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Datum en tijd:

Ingevuld door: Eindoordeel over de kleur

Aanwezigheid van verslaafden

Aantal 1

2

groep<5

groep 5 of>

Gedragonopvallend, op weg ergens naar toe

hangen rond

spreken voorbijgangers aan

gillen en maken ruzie

gedragen zich agressief naar voorbijgangers

gebruiken stiekum, niet openlijk

gebruiken openlijk, onbeschaamd

slapen in de buitenruimte

slapen in portieken en gangetjes

Aanwezigheid van bedelaars en daklozen

Gedraghouden hun hand op

spreken voorbijgangers aan

benaderen voorbijgangers op een agressieve manier

worden boos als ze geen geld krijgen

slapen in de buitenruimte

slapen in portieken en gangetjes

Aanwezigheid van dealers

Aantal 1

2

groep<5

groep 5 of>

Gedraghangen rond

handelen onopvallend

vragen aandacht van voorbijgangers

provoceren (in de weg staan, nadrukkelijk aankijken)

openlijke handel

Openlijk alcohol gebruik

Urineren in het openbaar

poepen in het openbaar

"Stille getuigen" aanwezigheid van

lege flesjes en blikjes

vuilnisbak waar vuil uit is gehaald

kapot gescheurde vuilniszakken

glas van autoruiten

sloten en resten vanb gestolen fietsen

gebruikersartikelen zoals zakjes, verpakkingen e.d.

gebruikersartikelen zoals spuiten

menselijke uitwerpselen

Slaapartikelen zoals matrassen, dekens, dozen e.d.

Eindoordeel over de kleur t.a.v. stille getuigen

Eindoordeel over kleur totaal

22

23

Drugs in kleur, onderdeel schoon, keuze 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Zwerfafval

Op het eerste gezicht geen vuil, maar toch ligt er iets

Hier en daar kleiner zwerfafval

Over de hele lengte van de straat ligt troep,

vnl middelgroot

Over de hele lengte van de straat ligt troep,

alle maten

Papierkorven

Zit haast niets in, goed te gebruiken, redelijk netjes

Redelijk vol, kan nog iets bij, van buiten niet vies

Zijn goed vol, alleen met moeite kan er iets bij,

zien er vies uit

Puilen uit, ligt vuil onder, stinken, te vies om aan

te pakken

Onkruid

Onkruid net opgekomen, amper aanwezig

Hier en daar kort onkruid

Nogal wat onkruid in flinke plukken

Onkruid staat flink hoog, lang niets aan gedaan.

Plak- en kladvandalisme

Op het eerste gezicht geen kladvandalisme

Graffiti/stickers/affiches wel aanwezig,

niet overheersend

Grote stukken muur beklad en beplakt, onrustig beeld

Muren gevels straatmeubilair zitten helemaal vol

Uitwerpselen

Op eerste gezicht geen uitwerpselen, alleen

wanneer je goed kijkt

Hier en daar wat poep van dieren

Poep van dieren en/of mensen, maar niet overal

Overal ligt poep en/of braaksel (mensen en/of dieren)

Eindoordeel over de kleur

Opmerkingen:

Betreft Locatie

ColofonDit is een uitgave van Stadsmarinier Oude Westen, Rotterdam, mei 2005

Met dank aan Initiatiefgroep Drugs in kleur, bewoners Eindredactie Jan de Kloet, Stefan Herwig,Jordie van den Heuvel Oplage 500 stuks Vormgeving Front-taalVoor meer informatie over het project ‘Drugs in kleur’ kunt u contact opnemen met 010 - 440 07 38.

NawoordDrugs in kleur is inmiddels een waardevol instrument in het Oude Westen. De krachtvan het instrument zit vooral in de hoge betrokkenheid van bewoners. Deze betrokkenheidis meteen ook dé succesfactor in het Oude Westen. Zonder bewonersinzet verliest hetinstrument zijn kracht en waarde. Bezint daarom eer ge begint.

Jan de KloetStadsmarinier Oude Westen