dropEen uitgave van de Association Les Amis de Drop of Stroopwafels December 2017 • 119

5Een Nederlandse dokter in Frankrijk24Huis van

Georges Sand27Onder de bomen

Juliette Gréco‘Je suis comme je suis’

20

Het informatieblad voor Nederlandstaligen in Frankrijk lesamisdedrop.fr

dropVooraf 4

Mededelingen 4

Nederlandse dokter in Frankrijk 5

Dingen veranderen 8

Leve de globalisering 9

Hollandse schilder in Parijs 10

Financiën 13

Franse Graantjes 14

Bij overlijden partner 16

Parkeren, verkiezingen en cadeau 18

Van te veel naar te weinig 19

Juliette Gréco 20

De erfenis 23

Het huis van George Sand 24

Bomen 27

Weetjes 29

Culinair 30

De kleine prins 31

Boeken 32

Stripfestival Angoulème 33

Zingen 34

INHOUDSOPGAVE

Het informatieblad voor Nederlanders in Frankrijk December 2017 • 119

Boter 19

Sinds enige tijd heerst er boterschaarste in Frankrijk. De boeren moeten hun veestapel verkleinen, de Chinezen zijn kennelijk gek op boter…

Ary Scheffer 10

Christus Consolator, een schilderij van Ary Scheffer, een bijzondere Nederlandse schilder in de negentiende eeuw in Frankrijk.

Laatste Franse Graantjes 14

Hoe komt de koning der Nederlandse dichters, A. Roland Holst in de aller­laatste van de Franse graantjes?

COLOFONUitgever Association Les Amis de Drop of Stroopwafels (Association régie par la loi du 1er juillet 1901 – Décret du 16 août 1901)Voorzitter Reinier Sinaasappel, La Borderie, 16220 Écuras, tel. 0545 70 80 72, voorzitter@lesamisdedrop.frHoofdredacteur Barend de RondenRedactie Barend de Ronden, 1, Rue du Saint Suaire, 24480 Cadouin, tel. 0553 57 05 91, redactie@lesamisdedrop.frSecretaris Erna Froeling, p/a 40, Vieux Château, 87440 Maisonnais­sur­Tardoire, 0555 70 92 52,secretaris@lesamisdedrop.frLedenadministratie, Ans Roelofs, La Mouthe, 24260 Le Bugue, tel. 0553 09 60 11, administratie@lesamisdedrop.frPenningmeester Arie Sluimer, Lieu­dit Mouton, 24470 Saint Saud Lacoussière, tel. 0553 62 18 32penningmeester@lesamisdedrop.frSponsorrubriek Gert Rook, La Taupinière, 16220 Rouzède, tel. 0545 23 25 76, sponsoring@lesamisdedrop.frWebmaster Hans van Driel, 58B, av. Paul Painlevé, 24100 Bergerac, 09 724 523 52, 075 032 64 99 webmaster@lesamisdedrop.fr

Aan dit nummer zijn bijdragen geleverd door: Koos Slob, Jacques van Elst, Arie Sluimer, Reinier Sinaaappel, Ytje Poppinga, Nienke ten Hoor Aukema, Lowell Christiaanse, Tim Pavlicek, Karel Pavlicek, Wil de Jong, Peter Schoenmaker, Wim Kruize, Ronald Kerkhoven, Meta Boreel, Anke de Bruijn, Peter Hootsen en Ton Hilderink.

Lidmaatschap De lidmaatschapsprijs voor 2017 is € 22, voor 2018 € 25 en geldt per kalenderjaar. • Lid worden kan via een e­mail aan de ledenadministratie of ga naar de website www.lesamisdedrop.fr • Betaling voor het nieuwe jaar voor 1 februari met vermelding van lidnummer. Zie hiervoor de adressticker op uw Drop • Betalen graag met storting op ING (Nederland): IBAN: NL39 INGB 0007 5453 36 te Saint Saud Lacoussière, Frankrijk t.n.v. Drop of Stroopwafels. Betalen kan ook met een Franse cheque • Opzeggen voor 1 december per e­mail of brief aan de leden­administratie, echter bij voorkeur met het formulier op de website onder lesamisdedrop.fr/de­vereniging/

Nabestellingen Jaargangen (compleet) 2013 t/m 2016 kunnen nabesteld worden à € 20 per jaargang. Bestellen bij administratie@lesamisdedrop.fr of per

post bij Ans Roelofs, La Mouthe, 24260 Le Bugue. Betalen graag met storting op ING (Nederland): IBAN NL39 INGB 0007 5453 36 te Saint Saud Lacoussière, Frankrijk t.n.v. Drop of Stroopwafels. Betalen kan ook met een Franse cheque.

Sluitingsdata kopij 15 februari, 15 mei, 15 augustus, 15 november. Verschijning is dan een maand later.

De redactie van ‘Drop’ werkt zorgvuldig aan de informatieverstrekking in dit blad, maar kan niet aansprakelijk worden gesteld als blijkt dat het materiaal onjuistheden bevat.

© Association Les Amis de Drop of Stroopwafels Gedeeltelijke overname is toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. ISSN 2554­7070, Dépôt Légal. 4e kwartaal 2017, Nr. 119 – Périgueux Directeur de la Publication: Reinier Sinaasappel

Correctie: Marjolijn RoozenVormgeving: Ineke Oerlemans, info@iodesign.frDrukwerk: SBPost, EerbeekOplage: 750 exemplaren

3Drop 119 – December 2017

Drop 119 – December 20174 Drop 119 – December 2017 5

VOORAF

Drop 119, het laatste nummer van dit jaar.

We besteden aandacht aan vrolijke en ernstige zaken. Van het komende strip­festival in Angoulême tot het overlijden van een partner, wat dan te doen en… denk er eens over na en praat er met elkaar over.

Edward Kriek is een Nederlandse arts, die zich ruim twee jaar geleden in Frankrijk vestigde, vrij van het wantrouwen van de verzekeraars in Nederland en de daarbij horende rompslomp. Een interview.In de column gaat het over De Kleine Prins, u weet wel van Antoine De Saint­Exupéry.Praktische zaken als de veranderingen met betrekking tot het aanvragen van een kentekenbewijs, de carte grise, het gebrek aan boter en de verhoging van de sociale premies voor de belastingbetaler in Frankrijk.De globalisering heeft ook gevolgen voor de natuur en er zijn weer weetjes.Een groot verhaal over de schilder Ary Scheffer die furore maakte als hofschilder in Parijs in de negentiende eeuw. Ook in de boekenrubriek aandacht voor hem, maar ook voor andere Nederlandse schilders die in Parijs gewerkt hebben.De schrijfster George Sand en de componist Frédéric Chopin leefden tien jaar samen in een bijzonder huis bij Nohant­Vic (36).We blijven in de ban van bomen en een advies: hef van tijd tot tijd eens een lied aan, want zingen is gezond. En hoe een erfenis toch nog aan je neus voorbij kan gaan. In zo’n geval: geen nood, neem en lekker hapje, Peter zorgt voor het recept.

In deze Drop de laatste aflevering van ‘Franse Graantjes’. Wim heeft al een poos geleden aangekondigd er met de twintigste aflevering mee te willen stoppen. Vanaf deze plaats een hartelijk ‘Dank je wel’.

Een geluk bij dit ongeluk is, dat Wim wel andere verhalen wil blij­ven schrijven. In dit nummer over Juliette Gréco.

Rest mij u allen mooie kerstdagen en een goed begin van 2018 toe te wensen.

Barend de Ronden

MEDEDELINGEN INTERVIEWBarend de Ronden

Contributiebetaling

Met ingang van 2018 zal de jaarlijkse contributie voor Les Amis de Drop of Stroopwafels € 25 bedragen, zoals door de Alge­

mene Ledenvergadering vastgesteld, dit is inclusief een door de ver gadering voorgestelde toeslag van € 1 als reservering voor het Stéphanie Noordhoff Jubileumfonds waaruit het feest ter gelegen­heid van het 25­jarig bestaan van Les Amis de Drop of Stroopwafels in 2020 mede zal worden gefinancierd. De ingestelde jubileumcommissie is inmiddels begonnen met de voorbereiding.Betaling van € 25 graag als het kan voor februari 2018* aan: Penningmeester Drop of StroopwafelsIBAN NL39 INGB 00075453 36 te Saint­Saud­LacoussièreBetaling met een Franse cheque is ook mogelijk.* Nog beter: als u het nu meteen regelt, hoeft u niet meer bang te zijn het te vergeten. •

Twee jaar geleden stond een grote reportage

over hem in NRC Handelsblad. Uit onvrede

over het zorgsysteem met de administratieve

rimram die hem naar zijn gevoel zijn vrijheid

ontnam, wilde Edward Kriek weg uit Neder-

land. Hij wilde weer ‘gewoon dokteren’.

Dat was in Nederland niet meer mogelijk.

Hij werkt in een modern ‘Cabinet médical’

waar ook andere disciplines als een

osteopaat en een psychotherapeut

werken.

Heel anders dan in Nederland“Het is in Nederland allemaal zo negatief. Het is geïnstitutiona­liseerd wantrouwen, met name bij de verzekeraars. Ik ben blij dat ik daar vanaf ben.”

Hoe is dat hier in Frankrijk? Er wordt veel geklaagd over de bureaucratie.“Ja, dat is bij het lachwekkende af, af en toe. Maar het is anders. Als de dokter het zegt, is het waar. Ik krijg soms een negentig­plusser op mijn spreekuur, die een verklaring moet hebben, dat hij jeu­de­boules mag spelen. Dat is een soort veiligstelling voor de club die het organiseert, voor het geval dat er iets mis­gaat. Ze kunnen dan zeggen: ”Ja, maar hij heeft een medisch attest.” Ik heb een prefab verklaring in mijn bureau liggen dat

hij ook een pastis na afloop mag nemen. Dat is Frankrijk, ik heb me erop ingesteld, ik vind het niet erg.”

Het uitoefenen van het beroep is dat anders?“Het is anders. Het is veel meer basic hier dan in Nederland. In Nederland neemt een huisarts veel dingen van een specialist en van het ziekenhuis over, zoals bijvoorbeeld een spiraaltje plaatsen, een plekje in de huid verwijderen, hechtingen ver­wijderen, ja dat soort dingen. Hier komen de mensen voor hun herhaalrecept iedere drie maanden. Dan doe ik het standaard onderzoek, veel meer basic. In Nederland deed ik infiltraties; een injectie in geval van een ontstoken pees of zoiets. Ik geef injecties. Het wordt hier nagenoeg onmogelijk gevonden, dat een generalist een infiltratie doet. Hier doet de reumatoloog dat. De mensen moeten weten dat ik het doe en wat ik ervan terugkrijg is dat ze enthousiast zijn; ze hoeven niet lang te wachten op een specialist en ze hoeven niet naar het zieken­huis. Ze kunnen het ook door mij laten doen.”

En wat kost dat dan? “Ik reken daar meestal een gewoon consult voor, dat is vijfen­twintig euro. Dat is goedkoper dan bij de specialist of het ziekenhuis.Maar het grote probleem hier is het grote tekort aan huisartsen. De mensen zijn gewend om met oorpijn of zoiets niet naar de huisarts maar naar de urgence te gaan. Dat is iets wat de zorg

Van de jubileumcommissie

Zoals u weet bestaat Drop in 2020 vijfentwintig jaar. Dat moet gevierd worden! Tijdens de laatste ALV heeft een aantal leden

zich aangemeld om hun steentje bij te dragen aan de organisatie van het jubileumfeest.

Op 20 september was de eerste bijeenkomst waarbij veel ideeën voor deze feestelijke gebeurtenis opborrelden over: wanneer, een of twee dagen en heel belangrijk: waar? Inmiddels hebben we drie ge­schikte locaties gevonden waar we een keuze uit kunnen maken. Daarna zullen we ons buigen over het programma.Ons motto is, wij doen ons best, uw aanwezigheid doet de rest. •

De jubileumcommissie, van links naar rechts: Erna Froeling, Ellen Jacques, Nienke ten Hoor-Aukema, Jan Jaap ten Hoor (voorzitter), Lowell Christiaanse (secretaris, in de halfschaduw), Ria Breuring, Henk Sloot, Reinier Sinaasappel (geheel in schaduw) en Arie Sluimer.

Edward Kriek

‘Gewoon dokteren’ in Dordogne

“Als de dokter het zegt,

is het waar”

Drop 119 – December 20176 Drop 119 – December 2017 7

hier ontzettend duur maakt. Er is een tekort, de mensen hebben weinig keus.”

Dan zijn ze hier in Groléjac goed af.“Ik denk dat de mensen heel blij zijn dat er een dokter is. Ook de burgemeester is heel blij. Er komt binnenkort nog een tweede dokter bij.”

Is er genoeg werk voor twee artsen?“Meer dan. We zijn eigenlijk allebei al gesloten voor nieuwe patiënten. Dat komt doordat de omringende dorpen geen enkele huisarts hebben, de mensen komen hiernaartoe. Er is heel veel werk. Ik denk dat we er gemakkelijk twee artsen bij zouden kunnen hebben. Grolejac heeft zo’n 600 inwoners, maar met de omringende dorpen erbij gaat het toch om een behoorlijk aantal mensen.

Niet om het geld“Kijk, daar is ook een groot verschil met Nederland. Daar telt een volle praktijk 2.400 mensen. Hier is dat duizend. Daardoor is er ook zo’n grote vraag naar huisartsen.”

Hoe zit het dan met het inkomen dat je hier kunt halen?“Het is hier minder dan in Nederland. Voor een hoog inkomen moet je het niet doen, het is hier echt minder. Het is een heel bewuste keuze die ik heb gemaakt. Ik moet er wel aan toevoegen, dat waar ik nu zit, is een zone ZRR, Zone de Revita-lisation Rurale. Dat betekent dat ik gedurende vijf jaar geen belasting hoef te betalen. Dat scheelt natuurlijk flink.”

Maar na vijf jaar staat de fiscus aan de deur?“Dat gaat in stappen. Eerst moet je een kwart van het bedrag betalen, het volgende jaar de helft, dan driekwart en daarna het volle bedrag. De regeling is zo opgezet om artsen te lokken om naar dunbevolkte gebieden te komen.”

Jonge artsen kunnen toch ook een inkomensgarantie krijgen van € 3.500 als ze zich in een ruraal gebied vestigen?“Volgens mij kunnen ze kiezen: of inkomenszekerheid of je eigen omzet proberen te genereren, maar ze kunnen ergens op terugvallen.”

Maar u kunt er goed van leven?“Ja, ik kan er goed van leven. Als je flink de handen uit de mouwen steekt en aanpakt, dan kun je er prima van leven. We hebben een huis in Sarlat. Dat is een huur­koopconstructie. Je kunt als beginnend ondernemer – een arts wordt ook als ondernemer gezien –

bij geen enkele bank een lening sluiten om een huis te kopen. Ze willen eerst over drie jaar cijfers zien. Dat kon bij mij natuur­lijk niet, ik kwam net uit Nederland. Dat is nu afgerond en alle­maal prima verlopen.”

Hoe gaat het eigenlijk. Je komt als Nederlandse arts binnen lopen en zegt: “Goedemiddag, ik wil hier graag dokter worden.” En dan? “Ik zou eigenlijk in een dorp hier in de buurt beginnen, waar ik een arts zou opvolgen met wie ik een heel goed contact had. Nou, dan moet je met de burgemeester goede afspraken maken, bijvoorbeeld over het pand waar ik in zou komen te werken. Dat was van de gemeente. Hij deed beloften, maar hield zich daar niet aan. Ik had het gevoel aan het lijntje te worden gehouden. Mijn voorgangster zei toen ‘ga eens in het dorp verderop, in Groléjac praten’ en dat klikte meteen. Alles was prima in orde en de burgemeester was blij (er was hier geen arts); toen heb ik de knoop doorgehakt en ben ik hier begonnen. Ik ben blij dat ik hier zit, met die andere burgemeester klikte het helemaal niet.”

Is er overleg met andere artsen in de omgeving?“Een keer per jaar komen we bij elkaar om de diensten te regelen: jij doet dat weekend en dergelijke. Over het werk is geen inhoudelijk overleg. Dat is jammer, je kunt heel veel van elkaar leren maar dat zit niet in de cultuur hier.”

Moet een Nederlandse arts die hier binnenkomt extra examens afleggen?“Het ‘papiertje’ is Europees erkend, ik kon hier zonder aanvul­lende eisen gewoon beginnen. Er was een hobbel; dat was de Franse orde van artsen. Je hebt een lang gesprek met het hoofd van de orde over je curriculum, het verloop van je carrière tot dusver en de Franse taalvaardigheid. Dat zijn twee dingen waar goed naar gekeken wordt. Ik had een informeel gesprek, gedetailleerd in een goede sfeer. Ik merkte dat ze blij waren dat een arts zich op het platteland wilde vestigen. Maar het duurt toch erg lang voor alles rond is. Er moet een commis­sie naar kijken, dan zijn ze met zomerreces… er zijn zo een paar maanden mee gemoeid.”

Dat is dus een periode die overbrugd moet worden, ook financieel?“Ik had met de verkoop van mijn praktijk in Nederland wat overgehouden om die periode te overbruggen, maar dat was drie, vier maanden en ik was blij dat ik kon beginnen. Anders was het penibel geworden.” (lacht)

Meer tijd voor de mensenU was huisarts in Almelo. Nu is Almelo geen wereldstad, maar wel een stad. Is de overgang naar ‘la France profonde’ gemakkelijk gegaan?“Ja,ja. Ik kan me gemakkelijk aanpassen. In mijn opleidingstijd

heb ik als huisarts op het platteland gewerkt… ik heb er totaal geen probleem mee gehad. Ik geniet ervan, de rust, het tempo ligt lager, de mensen zijn dankbaar.”

Heeft dat er ook mee te maken dat een praktijk hier veel kleiner is dan in Nederland?“Ja dat speelt zeker mee. De praktijk is kleiner; daardoor kan ik meer tijd aan de mensen besteden.”

En dat levert toch een behoorlijk inkomen op?“In Nederland doe je elke tien minuten een patiënt, hier heb je vijftien minuten minstens. In Nederland begon ik om acht uur en stopte rond halfvijf. Hier begin ik om negen uur, maar ga wel door tot zeven uur, half acht ’s avonds. Ik draai meer uren en zie minder patiënten. Ik zie op een dag vijfentwintig à dertig personen, in Nederland was dat soms wel eens veertig à vijftig. Ik ben heel bewust begonnen met me in te werken, maar ik heb veel te weinig tijd gehad om te dossiers goed op orde te brengen. Dat ligt nog allemaal op me te wachten.De onderlinge communicatie vind ik slecht, de uitwisseling van informatie door specialisten… die hebben vaak een houding van: kom niet aan mijn koninkrijk. Dat zit in de cultuur hier. Het kan wel, bijvoorbeeld in Bordeaux werkt het goed, maar in de periferie niet. Ach, je leert ermee leven.”

Is er verschil tussen patiënten hier en in Nederland?“Hier hebben ze heel graag dat de dokter zegt wat hij vindt, de dokter moet zeggen wat er moet gebeuren. Wat dat betreft zijn ze heel onderdanig. Maar als er maar een ding is wat niet goed gaat, misschien wel buiten zijn schuld, dan zeggen ze niks en gaan ze naar de buurman. Daar heb ik wel even aan moeten wennen.”

Is het hier niet zo, dat men zich in een praktijk moet inschrijven, wat ook mee bepalend is voor het inkomen van de arts?“Veel minder dan in Nederland. Hier doe je gewoon je basis­dingen; het spreekuur en de visites ongeacht hoeveel mensen bij je zijn ingeschreven. Dat heeft voor het inkomen weinig betekenis. De betaling is per handeling. Ik vind dat wel over­zichtelijk: als ik niks doe, komt er niks binnen en als ik wel wat doe, komt er wel wat binnen (lacht). Ik kan goed uit de voeten met dit systeem.”

Notabel tegen wil en dankVroeger had je in een dorp in Nederland de ‘Notabelen’: de dominee, de dokter, de notaris.“Ja, dat ben ik toch ook wel een beetje, tegen wil en dank. Het zit niet in mijn karakter om daar echt veel plezier van te hebben, maar ik besef dat mijn rol als dokter wel belangrijk is. Dus als er officiële gelegenheden zijn, probeer ik er wel bij te zijn. Als de burgemeester met de feestdagen een praatje houdt, ben ik er. Dat hoort er een beetje bij. Het heeft ook wel zijn charme.

“De praktijk is kleiner;

daardoor kan ik meer tijd

aan de mensen besteden.”

“…het grote probleem hier

is het grote tekort aan huisartsen”

Drop 119 – December 20178 Drop 119 – December 2017 9

Je ziet wat er hier leeft en je ziet de mensen ook eens anders dan in de spreekkamer. Het is goed.”

Hoe is het met het gewone sociale contact, gaat dat een beetje of vindt u het wel prettig dat u in Sarlat woont?“Ik vind het heel prettig dat ik buiten het dorp woon. Ik houd van mijn privacy, ik werk graag gestructureerd. De mensen komen gemakkelijk even binnenvallen voor een kleinigheid, zonder afspraak. Is er een klein ongelukje gebeurd, dan stuur ik ze niet weg, doe ik een hechting of zo, dan moeten de anderen maar even wachten. Dat vind ik ook wel leuk om te doen. Het komt wel eens voor dat op vijftien kilometer afstand iemand onwel wordt en ik gebeld word. Als ik dan een paar spoedgevallen in mijn wachtkamer heb zitten, moet ik nee verkopen. Dan

“Nederland is een

afgesloten hoofdstuk,

dat is echt voor mij

afgelopen”

gaat er een ambulance heen. Ik vind dat wel lastig hoor, om in een spoedgeval nee te moeten verkopen. Het aantal patiënten groeit, er is toch toenemende druk. Ik ben bereikbaar van negen uur tot half acht ‘s avonds en daarna ben ik thuis. Tenzij ik dienst heb natuurlijk.”

Hoe ziet u de toekomst. Ooit nog eens terug naar Nederland?Heel beslist: “Nee, nee. Nederland is een afgesloten hoofdstuk, dat is echt voor mij afgelopen. Ik zie mijn toekomst hier in deze regio. Ik ben nu zesenvijftig, ik wil dit nog elf jaar doen en dan: pensioen. Dan zie ik wel wat er komt. Misschien ga ik een boek schrijven of iets met dieren doen. Maar voorlopig nog een poos doordokteren, prima.” •

Dingen veranderen

WIJZIGINGENBarend de Ronden

Op 1 november jl. zijn enkele belangrijke veranderingen ingegaan met betrekking

tot de dienstverlening aan het publiek door de (sous)prefecturen. Voor een aantal zaken gaan de deuren voor het publiek dicht.Voor Nederlanders die in Frankrijk wonen zijn de belangrijkste:• Aanvragen van een rijbewijs;• Aanvragen van een kentekenbewijs

(carte grise).Verder kun je ook niet meer terecht voor het aanvragen van een Frans paspoort of een Franse identiteits­kaart.In principe moet alles via internet worden aangevraagd. Wie daar niet toe in staat is, kan hulp vragen bij de plaatselijke Mairie, of bij een bedrijf dat computerhulp verleent. Dat laat­ste kost geld.Ik beperk me nu tot het rijbewijs en de carte grise. Die zijn het meest van belang. Het aanvragen van een Frans paspoort vergt een lange procedure, die laat ik nu buiten beschouwing.

Als u niet meer staat ingeschreven in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) in Nederland is het raadzaam een Neder­lands rijbewijs om te wisselen voor een Frans. Mocht het rijbewijs om welke reden dan ook verloren gaan, dan is er in Nederland niets meer waar op terug gevallen kan worden. Er zit dan moge­lijkerwijs niets anders op dan in Frankrijk opnieuw rijexamen te doen.

Een Nederlands rijbewijs omwisselen voor een Frans kan uitsluitend nog in Nantes. Via internet moet een pré-demande worden ingediend: permisdeconduire.ants.gouv.fr. Daar wordt informatie gegeven over welke documenten moeten worden toegestuurd. Per aangetekende post met bericht van ontvangst.Voor het afgeven van een carte grise, bijv. als u een auto uit Nederland in Frankrijk wilt importeren, zijn vijf zogenaamde plateformes ingesteld: cartegrise.com.De websites voorzien in een niet al te overzichtelijk zoekplaatje. Als u twijfelt aan uw Frans, vraag dan hulp. •

Het zal velen zijn opgevallen dat deze zomer de buxus­struiken enorm te lijden hebben gehad van een plaag. De boosdoener is de buxusmot of liever gezegd, zijn

rups. Deze soort kwam dit jaar zo talrijk in Frankrijk voor dat op enorme schaal, zowel in tuinen als in de vrije natuur buxus­struiken of ­hagen vaak volledig kaal zijn gevreten. Deze plaag heeft, mede dankzij de globale opwarming, inmiddels ook Nederland bereikt. Het is nog maar de vraag of – en in hoeverre – de buxus in de natuur zich hiervan kan herstellen. Voor uw tuin zijn er gelukkig effectieve, biologisch verantwoorde bestrijdingsmiddelen te koop. Producten die sporen van Bacillus thuringiensis bevatten, worden al jaren in de fruitteelt gebruikt en zijn ook prima tegen de rups van de buxusmot*. Overigens, deze struik wordt niet alleen door deze mot belaagd, maar heeft last van veel ziekten en plagen; reden voor veel tuiniers om hun buxus op te ruimen en te vervangen door bij voorbeeld de Japanse hulst (Ilex crenata) of vergelijkbare soorten.De buxusmot is een ongeveer vier centimeter groot, wit vlindertje met een donkere vleugelrand. Het is vanuit Azië naar Europa gekomen, waarschijnlijk via import van geïn­fecteerde buxusplanten. Daarmee komen we bij een van de kernen van het probleem: de grootscheepse, internationale goederenstroom.De mot is inmiddels een plaag; want zo mogen we het echt wel noemen. Ze behoort tot de zogenaamde invasieve exoten: ‘soorten (planten, dieren, micro­organismen) die zich door menselijk handelen of hun snelle uitbreiding een bedreiging vormen voor inheemse soorten.’ (Wikipedia)Deze uitheemse soorten kunnen niet alleen een bedreiging vormen voor de biodiversiteit, maar veroorzaken soms gezond­heidsproblemen bij de mens (tijgermug, malariamug) of eco­nomische schade (alweer onze buxusmot, maar ook o.m. de suzuki fruitvlieg). Voor alle duidelijkheid: lang niet alle uitheemse soorten (exoten) veroorzaken overlast. Vele verdwijnen na verloop van tijd of integreren (zij ook al!) probleemloos. Zouden er nog veel men­sen zijn die de klaproos een probleemplant vinden? Wie weet nog dat de konijnen ooit zijn ingevoerd door de Romeinen?Exoten die wel een probleem vormen, profiteren meestal van het feit dat ze in hun nieuwe omgeving nog niet in toom worden gehouden door hun natuurlijke vijanden en parasieten. In onze

NATUURKarel Pavlicek

Leve de globaliseringtuin waren de rupsen niet erg in trek. De mezen en de kikkers die we enkele rupsen voerden, walgden er zelfs van. Het ligt voor de hand om bestrijding van ‘plaagsoorten’ niet alleen te zoeken in het veld van de chemicaliën, maar ook de biologische aspecten serieus te nemen. Dat moet dan wel goed en grondig gedaan worden. Zo is niet lang geleden het veelkleurig Aziatisch lieveheerbeestje ingevoerd als biologische bestrijder van blad­luizen in kassen. Helaas is niet voldoende naar het dieet van dit beestje gekeken, want het blijkt zich hier liever tegoed te doen aan andere kevers en onze inheemse lieveheersbeestjes (ook bladluiseters!).Er zijn tal van andere ‘probleem­exoten’ te noemen zoals de coloradokever die nu met forse chemische oorlogsvoering een beetje in toom gehouden wordt, of de muskusrat die niet alleen

de rattenvanger van Hamelen aan een baan helpt, of de malaria tropica die afstamt van een

parasiet van de gorilla’s. Ook handels­stromen hebben onbedoelde neven­

werkingen.Soms blijkt dat langdurige, inten­

sieve en kostbare bestrijdings­middelen en ­methoden toch onderdoen voor de aanpas­singen van Moeder Natuur. De Amerikaanse vogelkers is ooit naar Nederland gehaald om het humusgehalte van de

bosbodem te verbeteren, maar ontpopte zich tot een plaag.

Kapitalen zijn besteed aan de bestrijding. Tevergeefs. Sinds kort

lijkt een natuurlijke parasiet grip te krijgen op deze exoot. Een ander voor­

beeld vormen de twee soorten waterpest die halverwege de 19e eeuw vanuit Noord­Amerika

Europa begonnen te overwoekeren. In korte tijd raakten water­lopen zodanig verstopt dat een krant berichtte dat: “… de grachten van Utrecht er zo vol mee zaten dat men er overheen kon lopen.” Ruim een eeuw later is de smalle waterpest een veel verkochte aquarium­ en vijverplant geworden die daarbuiten her en der nog wel wat overlast oplevert, vooral voor de plezier­vaart in ondiepe waterwegen.Kortom, we moeten van een mug geen olifant maken, maar ook de problemen absoluut niet bagatelliseren. We hebben – en krijgen – ernstige problemen; van malariamug tot tijgermug en vele andere, maar goed onderzoek kan goede oplossingen aandragen. •

* Bijvoorbeeld Pyrale du Buis au Bacillus thuringiensis

FOTO

: TIM

PAV

LIC

EK

Drop 119 – December 201710 Drop 119 – December 2017 11

KUNSTWil de Jong

In 1811 vertrok een 16-jarige Hollandse jongen

op goed geluk naar Parijs. Twintig jaar later

was Ary Scheffer de beroemdste en meest

succesvolle schilder van zijn tijd; de Franse

Romantiek. Daarnaast speelde hij een

belang rijke rol in de woelige politieke

ontwikkelingen in Frankrijk. Hij was bevriend

met grote kunstenaars, vooraanstaande

politici en zelfs met de koning.

opwierp als zijn beschermheer. In dat liberale oppositiemilieu ontmoette Ary de politicus Adolphe Thiers, die veel later de eerste president van de Derde Republiek zou worden. Tussen hen ontstond eveneens een hechte vriendschap.

PortretschilderDoor die contacten in hogere kringen werd Ary Scheffer een veel gevraagde portretschilder. Zijn naam was echter helemaal ge­maakt toen hij in 1822 werd aangesteld als leraar tekenen en schilderen voor de kinderen van de hertog van Orléans, die later koning zou worden. Hij werd een huisvriend van de hertogelijke familie en kreeg een nieuwe klantenkring onder de aristocratie en de grote bourgeoisie. Ary portretteerde hun families, voor­aanstaande politici, beroemde schrijvers, dichters en musici. Die portretopdrachten zouden altijd zijn belangrijkste bron van inkomsten blijven.De Julirevolutie maakte in 1830 een einde aan het repressieve en antiliberale bewind van de Bourbons. Ary Scheffer had daar een aanzienlijk aandeel in. Te paard – hij was een uitstekende ruiter – reed hij met Adolphe Thiers, een van de leiders van de opstand, naar de hertog van Orléans. Ze boden hem de troon

aan, want ondanks de revolutie zou Frankrijk toch een monar­chie moeten blijven. De hertog, die als jongeman nog in de republikeinse legers had gevochten, was zowel aanvaardbaar voor de republikeinen als voor de liberalen. Met een terugkeer naar de revolutionaire waarden vestigde hij als ‘burgerkoning’ Louis­Philippe de constitutionele Julimonarchie.

Atelier en salonToen begon Ary Scheffers finest hour, want als vriend van de koning en hofschilder werd hij de meest gezochte en best betaalde schilder van Frankrijk. Op 35­jarige leeftijd was hij welgesteld en gesetteld. Hij verhuisde naar een grote stadsvilla met twee ateliers, een koetshuis, stallen en woningen voor de bedienden. Het kleine atelier werd vooral gebruikt door Henry, die als schilder wel succes had maar toch altijd in de schaduw van zijn beroemde broer bleef. In het grote atelier werkte Ary samen met een hele schare assistenten, leerlingen en kopiisten. Dat atelier was een soort bedrijf, waar de assistenten de werken van de grote meester grondig voorbereidden. Sommige schil­derijen werden vele malen gekopieerd en er werden gravures van gemaakt.Hoewel hij pas twintig jaar later tot Fransman zou worden genaturaliseerd, maakte de Nederlandse schilder al volop deel uit van het artistieke en sociale establishment in Parijs. Zijn salon was een ontmoetingsplaats voor de belangrijkste intel­lectuelen en kunstenaars van die tijd. Voor componisten als Liszt, Chopin, Rossini en Gounod; voor schrijvers als Charles Dickens en George Sand. De gastheer maakte van de gelegen­heid gebruik en schilderde hun portretten.

Hoe een Hollandse schilder beroemd werd in Frankrijk

Het fascinerende levensverhaal van Ary Scheffer

Dat leven van de Nederlands­Franse schilder wordt door de Leidse historicus Henk Wesseling beschreven in het eerste deel van zijn dit jaar verschenen boek Scheffer Renan

Psichari. Een Franse cultuur- en familiegeschiedenis. 1815-1914.

Naar ParijsAry Scheffer werd geboren in Dordrecht in 1795, het jaar dat Franse troepen Nederland binnenvielen en de Franse tijd begon. Dat Ary schilder zou worden lag voor de hand; zijn vader was schilder en zijn moeder had naam gemaakt als fijnschilderes. Drie jaar na Ary’s geboorte verhuisde het gezin naar Den Haag en vervolgens naar Amsterdam. Daar werd vader Scheffer hof­schilder van Lodewijk Napoleon, een broer van keizer Bonaparte, die koning van Holland was geworden. Na de dood van zijn vader, die hem les had gegeven, vertrok Ary met zijn moeder naar Parijs om daar verder te worden opgeleid. Later volgden zijn jongere broers Henry, ook een talentvol schilder, en Arnold, die journalist werd.Ze arriveerden in een spannende tijd, in de nadagen van het keizerrijk van Napoleon Bonaparte, dat in 1815 definitief ein­digde met de Slag bij Waterloo. Daarna volgde de Restauratie, het koninkrijk van de Bourbons, die trachtten terug te keren naar de alleenheerschappij van voor de revolutie.

De doorbraakIn Parijs kreeg de jonge Ary al snel een plaats als leerling op het atelier van de bekende schilder Pierre Guérin en hij ging stude­ren aan de École des Beaux­Arts. Maar de eerste jaren waren moeilijk, want moeder en zoon hadden bijna geen inkomsten en konden de touwtjes nauwelijks aan elkaar knopen; totdat Ary in 1817 een concours van de Academie van Schone Kunsten won en tegelijkertijd de opdracht kreeg om een portret van generaal Lafayette te schilderen. Dat betekende een doorbraak. Lafayette was een invloedrijk man, die aan het hoofd van de Franse troe­pen in de Amerikaanse vrijheidsoorlog had gevochten. Terug in eigen land speelde hij een leidende rol in de liberale oppositie tegen het koninkrijk van de Bourbons.Ary Scheffer had Lafayette leren kennen door zijn broer Arnold, die met zijn liberale publicaties tegen de absolute monarchie keer op keer in aanvaring kwam met het regime en tenslotte secretaris van Lafayette was geworden. Ook Ary sloot zich aan bij de oppositie en raakte zeer bevriend met Lafayette, die zich

…leraar tekenen en schilderen voor

de kinderen van de hertog van Orléans,

die later koning zou worden.

Les Femmes Souliottes

Ary Scheffer

Drop 119 – December 201712 Drop 119 – December 2017 13

Een dichterDe Franse Romantiek, het tijdperk waarin Ary Scheffer furore maakte, werd gekenmerkt door verbeelding, gevoel, hartstocht en zelfs melancholie. Ook Ary was een romanticus, niet zozeer in zijn portretten maar meer in zijn andere werk. Zo maakte hij zes schilderijen en een aantal prenten over de Griekse vrijheids­strijd tegen de Turken; een geliefd thema van de liberale Franse schrijvers en schilders. Beroemd werd Scheffers schilderij Les femmes souliotes over de massale zelfmoord van Griekse vrouwen bij het naderen van de vijand.In zijn latere werk hield hij zich vooral bezig met literaire en godsdienstige thema’s. Hij raakte zeer onder de indruk van het Faustverhaal van de Duitse dichter Goethe en schilderde diverse scènes. Een bekend schilderij van hem is Francesca da Rimini,

geïnspireerd door de 14e­eeuwse Italiaanse dichter Dante. De schrijver Émile Zola schreef daarover aan de schilder Paul Cézanne: “Ik weet niet of je Ary Scheffer kent, die geniale schilder. Hij is een dichter in iedere zin van het woord.”De religieuze schilderijen van Ary waren niet bestemd voor de kerken. Weliswaar had hij katholieke vrienden, maar hij was en bleef een belijdend protestant; aangetrokken tot een vroege oecumenische vorm van het christendom. Zijn bekendste religieuze voorstelling is Christus Consolator met een Christus, die de behoeftigen en onderdrukten helpt. De domineeszoon Vincent van Gogh was diep onder de indruk en schreef aan zijn broer Theo: “De Scheffers […] die zijn toch zo schoon.” Een zinnebeeldige voorstelling van De hemelse en aardse liefde ver­wekte echter veel ophef want een van de twee vrouwenfiguren was bijna naakt. Toen het schilderij in 1854 in Dordrecht werd tentoongesteld, schijnt de plaatselijke predikant zo ongeveer een hartaanval te hebben gekregen.

Depressieve buienTijdens de Februarirevolutie van 1848 kwam de Julimonarchie van Ary’s vriend Louis­Philippe ten val. De opstand, gevoed door sociale onrust, voedselgebrek en een kredietcrisis, duurde slechts kort. Na drie dagen werd de republiek uitgeroepen. Ary Scheffer was ook bij deze staatsgreep betrokken. Als kapitein van de Nationale Garde bestreed hij de opstandelingen en toen

Wat gaat er zoal fiscaal veranderen in 2018?

Belastingplan 2018 Frankrijk• De sociale lasten stijgen in 2018 naar 17,2%, (nu 15,5%).

• Forfaitaire heffing revenus mobiliersVanaf 2018 bedraagt de impôt over o.a. rente­inkomsten, dividenden en de winst bij verkoop van effecten forfaitair 30%, de sociale lasten zijn hierbij inbegrepen. Indien toe­passing van het schijventarief voordeliger is mag hiervoor worden gekozen, echter dan is behalve de impôt ook 17,2% sociale lasten verschuldigd.

• Impôt Sur la Fortune (ISF)Vanaf 2018 is slechts vermogen belegd in onroerend goed met een waarde van meer dan € 1,3 miljoen belast voor de ISF (vermogensbelasting). Het hoofdverblijf mag op 70% worden gewaardeerd. De overige bezittingen zijn dus vrij­gesteld van de ISF.

• Taxe d’habitationVanaf 2018 wordt een verlaging doorgevoerd van 30%, in 2019 wordt de aanslag verminderd met 65% en in 2020 bedraagt de vrijstelling 100%. De voorwaarden hiervoor zijn: uitsluitend van toepassing op het hoofdverblijf, men mag niet belastingplichtig zijn voor de ISF, het revenu fiscal mag niet meer bedragen dan € 27.000 voor alleenstaanden en voor samenwonenden zonder kinderen € 43.000.

• Crédit d’impôt op energiebesparende investeringenVanaf 27 september 2017 is de crédit d’impôt op investerin­gen in een energiezuinige verwarmingsinstallatie op olie afgeschaft. Voor investeringen in luiken, toegangsdeuren en ramen bedraagt de crédit d’impôt vanaf 27 september 15% (was 30%). Indien echter voor 27 september een offerte is geaccepteerd en de eerste aanbetaling is gedaan; dan is de oude regeling nog van toepassing.

Opgemerkt moet worden dat dit kabinetsvoorstellen betreft. Er wordt in het parlement in december 2017 over de voorstellen gestemd. •

FINANCIEELArie Sluimer

Arie Sluimer

ariesluimerconseil@gmail.com

het afgelopen was, hielp hij de koninklijke familie bij hun vlucht naar Engeland. De Tweede Republiek bracht echter niet wat er van verwacht werd. President werd Lodewijk­Napoleon, een neef van keizer Bonaparte, die al na vier jaar het voorbeeld van zijn grote oom volgde en het Tweede Keizerrijk uitriep. Teleurgesteld trok Ary Scheffer zich terug uit het politieke en sociale leven.In de laatste jaren van zijn leven kreeg Ary last van depressieve buien. Dat kwam vooral door het gemis van de vele dierbaren – vrienden en familieleden – die hem waren ontvallen. Zijn moeder overleed in 1840. Zo lang zij leefde had hij met haar samengewoond en was hij niet getrouwd. Toch had hij wel relaties met vrouwen en er was zelfs een buitenechtelijke dochter, Cornélia, maar dat hield hij aanvankelijk geheim. Toen moeder Scheffer dat ontdekte, werd het kind terstond naar Parijs gehaald en opgenomen in de familiekring. Tien jaar na de dood van zijn moeder trouwde Ary Scheffer met Sophie Martin, die eerder zijn model en maîtresse was geweest. Het huwelijk duurde slechts zes jaar, toen overleed zij. Inmiddels was ook zijn broer Arnold gestorven en Ary bleef in het grote huis alleen achter met zijn broer Henry en dochter Cornélia. Hij schilderde nog wel wat portretten maar werd ziek en overleed op 15 juni 1858, drieënzestig jaar oud.

Terug naar DordrechtNa zijn dood raakte Ary Scheffer nogal in de vergetelheid. De tijd van de Romantiek was voorbij en er waren andere stijlen en schilders die de aandacht opeisten. Maar hij werd niet helemaal vergeten. Enkele van zijn werken hangen in grote musea als het Louvre, het Rijksmuseum en Boymans. In zijn vroegere woonhuis in Parijs is nu het Musée de la Vie Romantique geves­tigd met kunst uit de negentiende eeuw. Zijn atelier werd ge­reconstrueerd naar een schilderij dat de Dordtse schilder A.J. Lamme, een neef van Ary, in 1851 maakte. Dat schilderij is te zien in het Dordrechts Museum, want Dordrecht heeft zijn grote zoon altijd in ere gehouden.Ary had een bijzondere band met zijn geboortestad, waar hij toch maar drie jaar woonde. Hij reisde meermalen van Parijs naar Dordrecht en exposeerde zijn werk in het Dordrechts Museum. Zijn Hollandse bewonderaars onthulden vier jaar na zijn dood in Dordrecht een standbeeld van de geliefde schilder. Het staat er nog, in het centrum van de stad, op het Scheffersplein. Dochter Cornélia schonk de hele artistieke nalatenschap van haar vader – schilderijen, tekeningen en prenten – aan het Dordrechts Museum, dat daardoor de grootste Scheffercollectie heeft.Ary Scheffer, die als zestienjarige naar Parijs vertrok en daar roem vergaarde, keerde uiteindelijk toch weer terug naar Dordrecht. •

Na de levensgeschiedenis van Ary Scheffer gaat Wesseling in zijn boek

verder met de filosoof Ernest Renan en de geleerde Jean Psichari, die later

in de familie Scheffer terechtkwamen. Beiden hebben in hun tijd veel

invloed gehad op het culturele en politieke leven van Frankrijk.

H.L. Wesseling Scheffer Renan Psichari. Een Franse cultuur- en familie-

geschiedenis.1815-1914. Uitgeverij Prometheus. € 24,99.

Émile Zola…: “Ik weet niet of je

Ary Scheffer kent, die geniale schilder”

Het atelier van Ary Scheffer

Christus Consolator

Drop 119 – December 201714 Drop 119 – December 2017 15

Dit wordt de 20e aflevering van mijn taalrubriek ‘Franse graantjes’. Twintig afleveringen, dat betekent

dat er voor mij een periode van vijf jaar mee gemoeid is geweest. Ik vind het een goed moment om nu met de Graantjes te stoppen. Er is immers een tijd van komen en een tijd van gaan.

Grammatica, een feestOmdat grammatica bedrijven zo leuk is, wil ik in de laatste Graantjes natuurlijk weer iets op dat gebied te berde brengen. Het lijkt me nuttig iets te zeggen over de plaats van de persoonlijke voornaam­woorden als ze de functie van mee­werkend en lijdend voorwerp hebben.

Jullie herinneren je vast en zeker de twee bekende rijtjes me te lui lui nous vous leur leur (meewerkend voorwerp) en me te le la nous vous les les (lijdend voorwerp). Over het algemeen staan ze in het Frans, in tegenstelling tot het Nederlands, vóór

de persoonsvorm, dat wil zeggen vóór de vervoegde vorm van het werkwoord. Voorbeelden: Il lui donne un livre (Hij geeft hem/haar een boek). Je ne la vois pas (Ik zie haar niet).In twee gevallen staan de genoemde voornaamwoorden op een andere plaats.­ Als de persoonsvorm gevolgd wordt

door een infinitief, dan komen ze vóór die infinitief. Voorbeeld: Je veux leur écrire une lettre (Ik wil hun een brief schrijven).

­ In de gebiedende wijs bevestigend staan ze achter de persoonsvorm. Voorbeeld: Dites-le avec des fleurs (Zeg het met bloemen). Maar is de

grammatica is monnikenwerk!) en torste een groot houten kruis op zijn rug waar­op diverse grammaticaboeken waren vastgebonden.Waarom haal ik deze herinnering op? Wel, om nog maar weer eens te be­klemtonen dat je van het bedrijven van Franse grammatica een feest moet en kunt maken.

Le démon de midiZo rond het vijftigste levensjaar krijgen veel mensen – maar het zijn vooral mannen – te maken met een midlifecrisis. Ze gaan zich vragen stellen: Was dit het nu? Wat is de zin van dit alles? Zijn er nog perspectieven in mijn leven? Heel vaak steekt een nieuwe verliefdheid de kop op. Nog één keer verleiden, nog één keer op zoek naar nieuwe amoureuze horizonten. De Fransen hebben voor deze opwellingen een naam bedacht: le démon de midi. Démon begrijpen we wel, maar midi ? De stap van het midden van de dag, want dat betekent midi, naar het midden van het leven is snel gemaakt. De uitdrukking bestaat sinds het eind van de 17e eeuw.

Une madeleine de ProustMarcel Proust (1871­1922), een van de grootste Franse schrijvers, misschien wel de grootste. Met zijn À la recherche du temps perdu (Op zoek naar de verloren

tijd) heeft hij een uniek en geniaal werk geschreven. Een van de beroemdste episodes daaruit is die van de madeleine, dat schelpvormige cakeje dat zo bekend is in Frankrijk. De verteller (Marcel Proust zelf) drinkt op een goede dag thee bij zijn moeder. Hij neemt een lepeltje thee tot zich waarin hij een stukje van dat cakeje heeft gedoopt. Dan gebeurt er iets won­derlijks, iets dat grote vreugde bij hem oproept. Door de geur en de smaak komt ineens een deel van het verleden bij hem naar boven: het huis van zijn grootouders waar zijn tante Léonie hem thee en madeleine gaf, de tuin van dat huis, het stadje, kortom de hele wereld komt ineens voort uit dat ene lepeltje thee met dat stukje madeleine. In de wetenschap dat hij aldus het verleden

TAALWim Kruize

Franse graantjes

gebiedende wijs ontkennend, dan is er weer de hoofdregel. Voorbeeld:

Ne me quitte pas (Verlaat me niet).Er kunnen uiteraard nog allerlei bijzonder­heden vermeld worden, maar laat ik maar met deze belangrijkste regels volstaan.

GrammaticafeestIk heb jarenlang op een lerarenopleiding gewerkt en gaf voornamelijk grammatica. Ik sloot dat onderdeel van de opleiding af met een tentamen waarbij de hele stof gekend moest worden. Mijn slottentamens werden gevreesd en daar ben ik nog steeds een beetje trots op. Ik streefde een hoog niveau na, een niveau waarbij je flink moest presteren. Van een leraar mag je namelijk het een en ander ver­wachten, zo was mijn redenering.Ik heb een keer het idee gehad om na zo’n vreselijke beproeving een gramma­ticafeest te organiseren met de studen­ten om op een leuke manier afscheid te nemen van al die jaren zwoegen. Dat krankzinnige idee, want zo werd ertegen aangekeken, werd een daverend succes. De genodigden waren in groten getale aanwezig, want zoiets wilden ze weleens meemaken. Een van mijn toegangseisen was dat iedere feestganger grammaticaal gekleed moest komen. Hoe extremer hoe mooier. Wel, de grammaticafantasie vierde hoogtij. Natuurlijk was er een prijsje voor de origineelste creatie. De winnaar had zich in een monnikshabijt gehesen (het beheersen van de Franse

Leuk om te weten

Mijn computer is gecrasht = Mon ordinateur s’est planté.

Spam = pourriel (m)Ongewenste mails =

du courriel poubelle (vuilnisvat)Zich een bult/aap/kriek/ongeluk lachen = rire comme une baleine

(walvis)Dronken zijn = être paf

Illusies koesteren = se faire un film (dans la tête)

CourtoisieCourtoisie betekent hoffelijkheid. Het woord komt voor in véhicule de courtoisie, dat is een leenauto die je van de garage krijgt als je auto gerepareerd wordt. En in miroir de courtoisie, dat is een make­upspiegeltje in de zonneklep van je auto. Twee prachtige en elegante vond­sten van het Frans. Ze doen me denken aan Toon Hermans die de Nederlandse naam Lena vergeleek met het Franse Hélène.

terug kan halen, gaat Marcel op zoek naar dat verleden. En dat leidt tot het ontstaan van zijn meesterwerk.Ik denk dat de episode van de madeleine bekend voorkomt. Het gebeurt ons ook dat een bepaalde geur, een bepaald geluid, een bepaalde smaak opeens iets oproept bij ons. Een deuntje uit vroeger tijden kan tot een bijzondere ervaring leiden. Ik heb het als ik het Wilhelmus hoor. Ineens zie ik dan de markt in Delft voor mij (waar ik geboren ben) begin mei 1945. De markt was volgestroomd met blije bevrijde mensen, die spontaan het Wilhelmus begonnen te zingen. Als jon­getje van 9 jaar stond ik erbij en luister­de ernaar. Het Wilhelmus is sindsdien een madeleine voor mij gebleven.

Ten slotteIk ben aan het eind van de Graantjes gekomen en wil graag zeggen dat het schrijven van al die afleveringen mij heel veel plezier heeft gegeven. Ik neem afscheid van mijn rubriek met een paar toepasselijke dichtregels van A. Roland Holst, de Prins der Nederlandse Dichters:

“Ik zal de halmen niet meer zien

noch binden ooit de volle schoven,

maar doe mij in den oogst geloven

waarvoor ik dien…”

Bedankt, Wim!

A. Roland Holst

Madeleines

Drop 119 – December 201716 Drop 119 – December 2017 17

In het algemeen geldt dat de huisarts een certificat de décès opmaakt, dat zal bijvoorbeeld het geval zijn als

iemand thuis in zijn slaap overlijdt. Als het overlijden plaats heeft in een zieken­huis is dat de dienstdoende arts en in geval van een ongeluk (ook een éénzijdig ongeluk) doet de Gendarmerie dat uit naam van de Procureur de la République. Met dat certificat moet binnen 24 uur bij het gemeentehuis de akte van overlijden worden aangevraagd. Dit is nodig voor het vragen van een verklaring van erfrecht aan een notaris en het regelen van de uitvaart. De uitvaart wordt in Frankrijk bijna altijd door een begrafenisondernemer verzorgd, maar het mag ook door de nabestaanden zelf worden geregeld. De uitvaart moet wettelijk uiterlijk zes dagen na overlijden plaatsvinden.De praktijk leert dat de notaris vaak wacht op bijvoorbeeld een in het Frans vertaald bericht van een Nederlandse notaris of een vertaling van de huwelijksakte, de huwelijksvoorwaarden, het testament of een ander document. Als de overledene heeft laten vastleggen dat vererving en de afwikkeling van de nalatenschap volgens Nederlands recht plaats moet vinden, is er voor de Franse notaris weinig reden om haast te maken. De verklaring van erfrecht kan dan lang op zich laten wachten. In de tussentijd zijn er geblok­

keerde bankrekening(en), niet opgezegde, maar toch beëindigde (mobiele­) telefoon­contracten, de auto(‘s) kan/kunnen niet overgeschreven of verkocht worden, de verzekering kan niet worden stopgezet, de auto kan niet terug naar Nederland, enzovoort.

Regel zaken die nu geregeld kunnen wordenDe Franse overheid moderniseert in hoog tempo de administratieve systemen, niet te verwarren met de administratieve processen. Dit betekent dat (nu al de meeste en binnenkort zijn dat alle) administratieve handelingen via internet moeten worden verricht. Voor hen die zelf geen toegang hebben tot internet zijn er in grotere dorpen en steden internetcafés en ­lokalen waar vaak tegen betaling ge­internet kan worden. In de kleinere dorpen wil de Mairie nog wel eens uitkomst bieden. • Deel de inlognamen en wachtwoorden

voor internettoegang tot belangrijke sites, of zorg ervoor dat ze voor de partner terug te vinden zijn.

• Met het telefoonnummer, het e­mail­adres en het wachtwoord krijgt men toegang tot de klantenpagina (espace client) van de telefoonmaatschappij. Aldaar kunnen de bestaande klant­gegevens gewijzigd worden. Doe dat echter alleen als erfgenaam en niet

OVERLIJDEN PARTNERReinier Sinaasappel

OVERLIJDEN PARTNERYtje Poppinga

De dood houden we graag ver van ons en toch zijn we dag in dag uit ons leven niet zeker. Daar staan we doorgaans

niet zo bij stil en dat maakt het leven ook leefbaar. Velen van ons zijn op latere leeftijd in Frankrijk komen wonen en hopen hier nog mooie jaren door te brengen! In de meeste gevallen lukt dat, maar het leven kan ons ook nare verrassingen brengen en hoe dan te handelen? Geen mens is gelijk en dat is maar goed ook. De een kan met de dag leven en de ander heeft meer houvast nodig. Waar een ieder vroeger of later een ant­woord op moet hebben is: Als ik ouder of ziek word, wil ik dan terug naar Nederland of blijf ik definitief hier en de volgende vraag is dan: wat brengt dat met zich mee? In ieder geval zul je het erover eens moeten worden als je samen bent, maar je kunt het er ook op aan laten komen.

Toch is het goed om hierbij stil te staan. Stel je eens voor hoe het eruit ziet als een van beiden alleen achter blijft. Ken je in Frankrijk veel mensen en zijn daar ook echte vrienden onder die je door dik en door dun zullen steunen? Realiseer je dat mensen

die je als ‘stel’ kennen het soms lastig vinden om in een drie­persoonssetting voort te gaan…Houd je ervan om mensen uit te nodigen en kun je er altijd iets leuks van maken, of ben je meer iemand die afwacht. Of leef je sowieso meer afgezonderd van andere Nederlanders en andere buitenlanders. Of ben je goed geïntegreerd in de Franse samen­leving en heb je daar voldoende houvast aan? Het kan ook zijn dat de mensen van vroeger, met wie je een gemeenschappelijke geschiedenis hebt, nog steeds je beste vrienden zijn. Dat zijn doorgaans niet de mensen die met jou in Frankrijk wonen. Al deze factoren kunnen je keus om al dan niet terug te keren naar Nederland beïnvloeden.

Altijd samen kunnen we ons eigenlijk niet goed voorstellen hoe ‘een leven alleen’ eruit zal zien. We zien het verdriet opdoemen en een peilloze diepte van het ’nooit meer’…Daarom laten we deze gedachten liever rusten, ze zijn niet te bevatten en angstaanjagend tegelijk.

Toch kan het geen kwaad om eens stil te staan bij een mogelijk afscheid en elkaar hierop voor te bereiden. Niet alleen zakelijk, zoals Reinier Sinaasappel op de vorige pagina heeft beschreven, maar ook op die andere ‘emotionele’ kant.Om eens na te denken over je wensen. Wil je begraven worden of gecremeerd?Is er in de nabijheid een geschikte ruimte om een samenzijn te houden? Moet er ook ‘iets’ georganiseerd worden voor de familie en vrienden die in Nederland wonen?Het is belangrijk elkaar bijvoorbeeld te vertellen welke muziek je mooi vindt, van welke gedichten je houdt en wie bij jouw afscheid zou mogen spreken. Hoe is de relatie met familie in het algemeen en kinderen en kleinkinderen in het bijzonder. Daar hoef je niet direct voor te gaan zitten, maar laat het eens passeren als je iets moois hoort of leest, deel je gedachten hierover met elkaar.Het kan ook zijn dat je het aan de ander wilt laten, maar maak dat wel duidelijk. Dan is de verantwoordelijkheid afgebakend, want het ergste is om van de achterblijvers spoorzoekers te maken.

Een uitvaart in Frankrijk is eenvoudig maar waardig, veelal vanuit de kerk. Los van de parochie of gemeente, kan men de kerk gebruiken of ‘huren’ of is er in goed overleg veel ruimte om het naar eigen wensen in te kleden. Op de plaatselijke begraafplaats kun je altijd een graf kopen, ofwel een concessie van bijv. 10 of 30 jaar, maar dat kan ook eeuwigdurend zijn.Een ceremonie in een crematorium met een samenzijn na af­loop kent men in Frankrijk eigenlijk niet. Soms is er maar een kwartier beschikbaar. Vooral daarom is het goed om tijdig nagedacht te hebben over een geschikte ruimte om het af­

Je partner overlijdt. Wat komt er op je af?

Soms zie je het lang van tevoren aankomen, soms gebeurt

het van het ene moment op het andere: iemands partner

overlijdt. Waar kom je allemaal voor te staan? Hoe zijn de

nare gevolgen van het plotseling wegvallen van een partner

enigszins te verzachten? Het verdriet wordt er niet minder

van, maar het onwelkome gedoe, zeker zo kort na het

wegvallen van een partner, wel. Wie moet wat doen?

voordat de verklaring van erfrecht is ontvangen. Zo zal de telefoonverbinding en daarmee ook de internetaansluiting actief blijven.

• Meestal doen de energie­ en water­leveranciers niet moeilijk bij het veran­deren van de contracthouder in geval van overlijden (inloggen op leveranciers­site, espace client, mon profil) maar toch kan het geen kwaad de contracten op beider naam te stellen.

• Op de carte d’immatriculation kan de partner worden bijgeschreven, dit kan sinds kort alleen nog op internet (site: service­public.fr/carte grise/change­mentmatrimonial).

• Zet de bankrekening(en), in ieder geval die waarmee de dagelijkse bankzaken worden gedaan en waarop de betaal­pas staat, op beider naam, een zoge­naamde en/of rekening. Dit kan (nog) niet met internet; daarvoor moet naar de bank worden gegaan.

Het op tijd regelen van bovengenoemde zaken kan later een hoop gedoe voorko­men.Als de verklaring van erfrecht is ont­vangen, kunnen alle zaken door degene die het erfrecht heeft verkregen, of zijn of haar gevolmachtigde, worden afge­handeld. •

Memento mori

Realiseer je dat mensen die je als ‘stel’

kennen het soms lastig vinden om in

een driepersoonssetting voort te gaan…

Drop 119 – December 2017 19

Lege schappenFrankrijk is niet alleen het land van wijn en circa 500 kazen. Vergeet niet het krantje en het croissantje, iedere ochtend weer, en de bladerdeeghapjes zoals appeltaart, quiches of een velletje pâte feuilletée op de soep? Ook in éclairs gaat niet weinig boter en wat te denken van een koninklijke vol-au-vent rijkelijk ge­vuld met ragoût?Ruim voor Kerst was het in Frankrijk al penibel met de boter. Grote supermarkt­ketens hadden (bijna) lege schappen. Bak­kers klaagden steen en been; koks huilden bij het bereiden van sauzen met marga­rine. In Frankrijk is zoiets ondenkbaar, terwijl in Nederland rustig kruidenboter op tafel komt op basis van margarine. Hoe kan het dat de boter in Nederland en Duitsland alleen maar duurder is en er in Frankrijk een groot tekort dreigt te ontstaan? Heel simpel. Ze gebruiken er gewoon tweemaal zoveel van. De Franse consument verorbert ongeveer acht kilo boter per jaar, terwijl de gemiddelde Nederlander met drie kilo genoegen neemt. Margarine werd eind jaren zestig van de negentiende eeuw ontwikkeld in Frankrijk in opdracht van Napoleon III om de soldaten die in de Frans­Duitse oorlog vochten van voldoende broods­

DIETETIEKNienke Ten Hoor Aukema

Dit verhaaltje gaat over boter. Ooit kenden wij een boterberg en nu is er in Frankrijk een tekort aan

boter. De prijzen zijn verdubbeld, zeker in Nederland. Hoe heeft dit kunnen gebeu­ren met megastallen vol koeien en zulke geavanceerde productiemethoden. Het antwoord is even simpel als ingewikkeld.

Boter mag weerJarenlang heeft zuivel in het verdom­hoekje gezeten. Vet was fout en de voe­dingsvoorlichters vonden dat we te veel melk dronken. Van pap werd je dik en de melk bij de lunch werd door sapjes ver­vangen. Dit is volledig herzien. Melk verzadigt juist heel goed en met sapjes giet je de vruchtensuikers naar binnen. De lever maakt er snel buikvet van. Sinds diverse studies ons vertellen dat verzadigd vet niet de enige oorzaak is van hart­, en vaatziekten kiezen mensen met een gerust hart weer voor boter.Tegenwoordig wil de bewuste gebruiker steeds minder bewerkt voedsel zonder chemische toevoegingen. De keuze voor natuurlijke producten wordt gestimuleerd. De kritische consument kiest steeds vaker roomboter in plaats van margarine of halvarine.

Heel Holland baktOok ik heb vele zondagavonden genoten van alle amateurbakkers, die de indruk­wekkendste creaties leverden. Mede hierdoor is het thuisbakken weer popu­lair geworden en wees eerlijk, een cake met boter smaakt toch heus anders dan met margarine. Mijn vader wilde met margarine zijn schoenen niet eens poetsen. Wij hebben het thuis dus ook nooit gegeten. De cupcake­rage lijkt zijn hoogste punt gehad te hebben, maar onze Hollandse appeltaart blijft onover­troffen; zelfs met een hogere boterprijs en als je in Frankrijk al boter kunt bemachtigen.

Van te veel naar te weinigmeersel te voorzien. Na de oorlog brach­ten Van den Bergh en Jurgens in Neder­land op grote schaal margarine op de markt als antwoord op de toen bestaan­de boterschaarste. Nederlanders zijn echte margarine­smeerders.

Andere prioriteitenHet is een ingewikkeld rekensommetje. Boeren moeten voldoen aan de milieu­eisen en door het mestoverschot hun veestapel inkrimpen. Hiervoor kunnen zij ter compensatie Europese subsidie aanvragen. Veel Franse, maar ook Neder­landse melkveehouders zijn gestopt. Logisch dat de zuivelfabrikanten minder melk aangevoerd krijgen; voor een kilo boter is altijd nog 22 liter melk nodig. Bovendien krijgt de fabrikant voor kaas en yoghurt meer dan voor melk, room en boter. Expres schrijf ik boter en geen room­boter, want dat is altijd gemaakt van room. Ik vrees dat boter straks, net als vlees, weer een lekkernij wordt dat alleen op hoogtijdagen op tafel komt. Maar, liever kwaliteit dan kwantiteit! En voor ons lichaamsgewicht is het misschien zo gek nog niet. •

Bon Appétit, Nienke

Drop 119 – December 201718 Drop 119 – December 2017 19

scheid naar je eigen zin en behoefte vorm te geven, alvorens naar het crematorium te vertrekken. Het laatste afscheid kan men daar dan in kleinere en/of familiekring beleven. De urn krijg je (nog warm) meteen mee naar huis, niet pas na zes weken zoals in Nederland. Waar de as geplaatst mag worden, is ook geregeld. De urn mag ook in eigen huis of tuin worden gezet.

Er volgt een periode van verdriet en rouw, verwarring en vragen. Het hangt erg van je persoonlijkheid af of je ‘de benen er snel weer onder krijgt’, ieder mens gaat hiermee op een eigen manier om. Voor de een kan het prettig zijn veel te moeten regelen, om even niet te hoeven denken en voelen. Te ‘moeten’ handelen geeft

Je moet het maar weten...

Dat we niet voor een oprit mogen parkeren weet iedereen. Maar, je

mag ook niet op de openbare weg voor je eigen oprit/garage parkeren; zelfs niet als het overige verkeer of voetgangers hiervan geen hinder ondervinden.Dit op straffe van een boete van € 35 of wegslepen van de auto.Aldus het Cour de Cassation, chambre criminelle (pourvoi n° 16-86838 d.d. 20 juni 2017) •

(Met dank aan Renso Vonk)

Verkiezingen in Nederland

Op 1 april 2017 is de Kieswet veranderd waardoor u zich voortaan nog maar één keer ‘permanent’ hoeft te registreren voor verkiezingen. Bent

u eenmaal opgenomen in het register dan krijgt u automatisch uw briefstem­ bewijs toegestuurd. Met deze permanente registratie kunt u stemmen tijdens Tweede Kamer­verkiezingen, Europese Parlementsverkiezingen en raadgevende referenda. Unit Verkiezingen van de Gemeente Den Haag stuurt u dan voor elke verkiezing de documenten waarmee u per brief kunt stemmen. U hoeft zich dus niet meer voor elke verkiezing opnieuw te registreren. Zie verder onze website: lesamisdedrop.fr/ informatie/algemene informatie onder ‘Registratie om in Nederland te stemmen vereenvoudigd’. • BdR

… verdriet is ook besmet-

telijk en ga er zeker naar

vrienden en familie ook

voorzichtig mee om.

afleiding en kan het gevoel van machte­loosheid wat indammen. Voor een ander zijn dat de onoverkomelijke horden, die daarom beter al eerder genomen kunnen zijn. Het is fijn om goede vrienden te hebben, waar je altijd welkom bent. Toch, verdriet is ook besmettelijk en ga er zeker naar vrienden en familie ook voorzichtig mee om. Check af en toe of het okay is dat je je verdriet toont en je tranen de vrije loop laat, het is goed om te weten wat je aan elkaar hebt. Echte vrienden kunnen wel tegen een stootje. Maar, mensen kunnen je ook mijden omdat het voor hen te zwaar wordt, als je blijft verzanden in je eigen verdriet. Als dat het geval is, is het goed om hulp te zoeken bij een professional en je vrienden en kennissen er niet voort­durend en blijvend mee te belasten. Zo blijft het glas halfvol en niet half leeg... •

Ytje Poppinga is remonstrants predikant

Idee: Geef eens een Dropje cadeau

De mogelijkheid bestaat iemand een abonnement op Drop cadeau

te doen. Weer eens wat anders en leuk met de feestdagen in zicht.Het kan via onze website: (https://lesamisdedrop.fr/de­vereniging/)Kijk bij cadeauabonnement en klik het inschrijfformulier aan.

KORT

Hier mag ook je eigen auto niet.

Nienke ten Hoor Aukema is diëtiste.

info@uwdietist.eu

nieuwe denkstroming gaan heten) voortaan een tehuis. Juliette staat te boek als rebels en eigenzinnig (“Gréco, c’est la liberté”, zo zegt de cineast Yves Robert). Met haar donkere ogen, zwarte haar, zwarte trui, zwarte pantalon (kleding die duizendmaal elders geïmiteerd zal worden) en vooral ook haar ongeremde maar toch mysterieuze manier van doen steelt de 20­jarige Juliette de show.

Je suis comme je suisOp een avond in 1949 gebeurt het… Haar hartsvriendin Anne­ Marie Cazalis – Juliette zit met haar en onder anderen ook Jean­Paul Sartre te eten – zegt opeens: ‘En als Gréco nu eens wat zou zingen’. Gréco weigert. Maar Sartre nodigt haar wel uit om de volgende morgen eens bij hem langs te komen. Ze doet ‘t. Sartre laat haar teksten zien van schrijvers als Paul Claudel, Tristan Corbière, Jules Laforgue en Raymond Queneau. De keus van de toekomstige zangeres valt op Si tu t’imagines van Queneau en op L’Eternel féminin van Laforgue. Sartre stelt ook een tekst van hemzelf voor: La rue des Blancs-Manteaux. Hij raadt haar aan contact te zoeken met de componist Joseph Kosma voor de muziek. Een paar dagen later gaat ze zingen, begeleid door pianist Jean Wiener. C’est le succès! François Mauriac nodigt haar aan zijn tafel uit. Marlon Brando brengt haar voortaan op zijn motor thuis. Van Jacques Prévert, Frankrijks meest geliefde volks­dichter, mag ze de teksten Les feuilles mortes (‘Oh, je voudrais tant que tu te souviennes…’) en Je suis comme je suis (Ik ben zo­als ik ben) zingen. Prévert heeft goed in de gaten gehad dat de tekst Je suis comme je suis precies past bij Gréco. De woorden tekenen haar ten voeten uit: Je suis comme je suisJe suis faite comme çaQuand j’ai envie de rireOui je ris aux éclatsJ’aime celui qui m’aimeEst-ce ma faute à moiSi ce n’est pas le mêmeQue j’aime chaque foisJe suis comme je suisJe suis faite comme çaQue voulez-vous de plusQue voulez-vous de moi*

Je suis comme je suis roept naast positieve ook andere reacties op. De fatsoensrakkers hebben moeite met haar manier van leven, met de vrijheid die ze nastreeft in haar liefdesleven en in haar chansons. Ze trekt zich er weinig van aan. Juliette Gréco is voortaan vedette. Ze treedt op in La Rose Rouge, het be­roemdste cabaret van de wijk. Haar lange zwarte robe (wat

Bordeaux. Vader Gréco verlaat al spoedig zijn gezin, de moeder wil carrière maken en de beide zusjes worden opgevoed in Bordeaux door de grootouders van moederszijde. In haar kinderjaren voelt Juliette zich eenzaam.In 1933 vertrekken moeder en dochters naar Parijs. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de moeder van Juliette actief in het verzet en wordt in 1943 door de Gestapo gearresteerd. Dat lot treft ook Juliette en haar zuster Charlotte. Juliette komt snel vrij omdat ze nog zo jong is. Ze zwerft rond op de Rive gauche van de Seine en ontdekt in het Quartier Latin en in Saint­Germain­des­Prés de intellectuele en artistieke kiemen die na de bevrijding zo explosief tot wasdom zullen komen.Moeder en dochters komen levend de oorlog uit. Het drietal brengt een tijdje door in het familieverblijf in de Dordogne. De moeder van Juliette wordt officier bij de Franse zeestrijd­krachten. Juliette gaat terug naar Parijs. En natuurlijk naar haar geliefde Saint­Germain.In 1947 gaat daar in de rue Dauphine een nieuwe club/kelder open, Le Tabou, en Juliette wordt daar een van de bekendste stamgasten. Andere namen: Boris Vian, Jean Cocteau en de Amerikaanse trompettist Miles Davis. Met Le Tabou, een privé­club, hebben de existentialisten (zoals de aanhangers van de

Drop 119 – December 201720 Drop 119 – December 2017 21

Fransen, maar ook veel Nederlanders, associëren de Parijse wijk Saint­Germain­des­Prés met de jaren na de Tweede Wereldoorlog, toen het dáár

allemaal gebeurde. Een buurt die in de jaren vijftig uit haar voegen barstte van energie. Cafés, caves, cabarets, jazzclubs openden deuren en waren de plaatsen waar jonge filosofen, dichters, schrijvers, musici en schilders elkaar ontmoetten. Er werden ideeën geuit, er werd gediscussieerd, er werd ontdekt, er werd gedroomd, er werd gehunkerd, er werd… geleefd.Grote namen, die later in Frankrijk en de rest van de Westerse wereld zouden klinken, komen op in die bruisende smeltkroes: de filosoof Jean­Paul Sartre met levensgezellin Simone de Beauvoir, de schrijvers

Albert Camus en Raymond Queneau, ‘alleskunner’ Boris Vian, de dichter Jacques Prévert en vele anderen. Ook Juliette Gréco stort zich in ‘la vie de bohème des folles nuits de Saint-Germain- des-Prés’. Wie is dat nieuwe zangeresje?

« Gréco, c’est la liberté »Juliette Gréco, geboren op 7 februari 1927 in Montpellier, is de tweede dochter van een Corsicaanse vader en een moeder uit

MUZIEKWim Kruize

Juliette GrécoLa Muse de Saint Germain

Juliette Gréco, de immer

in het zwart geklede,

mysterieuze zangeres van

Saint-Germain-des-Prés,

met bijnamen als ‘la reine de

la nuit’, ‘la rose des ténèbres’

(de roos der duisternis),

hoe zat het ook al weer met

haar? En hoe zit het nu?

Zingt ze nog? Een beeld

van toen en nu…

Ik ben zoals ik benZo zit ik in elkaarWanneer ik zin heb om te lachenJa dan schaterlach ikIk houd van wie van mij houdtKan ik het helpenAls het niet dezelfde isVan wie ik steeds houdIk ben zoals ik benZo zit ik in elkaarWat wilt u nog meerWat wilt u van mij

De fatsoensrakkers hebben moeite

met haar manier van leven…

Wat zegt Juliette van zichzelf ?

• Ik wil niet dat men mij aanraakt als ik dood ben.

• Ik ben niet ijdel, ik ben trots.• Het is met het toneel en het publiek net als met de liefde. Hoe meer je je eraan overgeeft,

hoe meer je er zin in krijgt.• Ik ben een vrouw die staat. Zelfs als ik lig.• Je n’aime pas les choses tristes.

J’aime les choses fortes, brûlantes, glacées.Le Tabou

Drop 119 – December 201722

VERHAALPeter Schoenmaker

De erfenis

Zelf hadden we waarschijnlijk wel zonder gekund, maar als je ‘hôtelier’ wilt worden, moet je je gasten toch een zwembad kunnen aanbieden. Het vinden van een zwembadbouwer viel nog niet mee. Iedereen aan wie we om raad

vroegen, kon ons meteen vertellen wie we niet moesten nemen. Uiteindelijk kwamen we uit bij Donald en Bob, twee Engelse zestigers die samen jarenlang in de olie hadden gewerkt.

Op vakantie in Frankrijk hadden ze twintig jaar eerder besloten dat het leven hier toch veel leuker was dan op een booreiland in de koude en natte Noordzee. Ze hadden goede referenties en we gingen om tafel zitten. Vijf bij twaalf stelden ze voor, dat was een mooie maat die ze altijd bouwden. Zelf vonden we de vijvers van tuinarchitect Dick Beyer mooi: strak, smal en lang. Dat vertaalden we naar een zwembad van tweeënhalve meter bij vijftien. Precies breed genoeg voor één persoon om een baantje te trekken. We werden hartelijk uitgelachen en ze hadden ook wel een argument: hotelgasten zijn zelden in hun eentje en willen wel wat armslag in een zwembad.Wij gingen naar vier bij vijftien en dat is het gebleven, al werd het vanaf dat moment geen zwembad meer genoemd maar een ‘Dutch canal’. Soit.

Toen ze in februari begonnen waren wij in Nederland, maar tegen het eind van het project waren we aanwezig en leerden we ze wat beter kennen.Ze wérkten niet alleen samen, ze woonden ook al twintig jaar (met hun vrouwen erbij) in het zelfde huis. Na hun pensionering zouden ze dat verkopen en er ieder een eigen huisje voor terugkopen om eindelijk wat privacy te hebben. ‘Wanneer is dat?’ vroegen wij?Het gezicht van Bob, de kleinste, betrok. Met pensionering hadden ze bedoeld de dag dat zijn schoonmoeder zou overlijden, want die had geld. Die was gek op haar dochter, zijn vrouw dus. In de tijd dat hij op booreilanden zat, twee weken op en twee weken af, had zijn vrouw alle tijd voor haar moeder gehad. Toen ze naar Frankrijk emigreerden hadden ze het mindere contact zoveel mogelijk geprobeerd te com­penseren. Zijn vrouw ging regelmatig een paar weken terug naar het UK en verder lieten ze de oude dame regelmatig een maandje bij hen logeren. Toen stierf ze.In haar testament had ze wraak genomen. Omdat Bob haar dochter mee had genomen naar Frankrijk en dochter daarmee akkoord was gegaan, kregen ze geen cent. De miljoen pond ging naar haar zoon; die drie maanden later overigens ook overleed, zodat al het geld bij diens zoon terecht was gekomen.Bob en Donald moesten nu wel blijven werken tot ze een koper voor de zaak zouden vinden. Zuchtend legden ze de laatste hand aan onze ‘gracht’...

Dat ze niet de enige pechvogels waren op deze klus bleek een week later, toen de tegels van het terras zouden worden gelegd. We moesten het niet gek vinden, maar dat ging ’s nachts gebeuren.Het was snikheet toen de tegelzetter eerst overdag de boel kwam opmeten. Van top tot teen gekleed, met handschoenen en zelfs zijn hoofd was ingepakt. De arme man bleek allergisch voor licht te zijn en kon dus alleen ver na zonsondergang aan de slag. Ik was mijnwerker geworden als ik hem was. Of nachtwaker. •

Een verhaal uit Je maakt wat mee als Hotelier van Peter Schoenmaker. Hij schreef ook De hotelier

maakt weer wat mee. Zie Drop 117. (peterschoenmaker.nl)

klinkt ‘robe’ toch anders dan ‘jurk’!) wordt nu echt haar ‘noir de travail’.

WervelendVelen in Nederland denken dat de periode van de jaren vijftig dé periode was voor ‘le beau poisson maigre et noir’ (zo noemt François Mauriac haar). Niets is minder waar. Ze zal het Franse chanson nog lang daarna en tot ver over de Franse grenzen uitdragen. Afgewisseld met beroemde optredens binnenlands. Ze is overal en ze doet van alles. Ze is actief op het gebied van toneel, film en chanson. Ze trouwt, ze krijgt een dochter (Laurence­Marie) en scheidt. Ze werkt

samen met Serge Gainsbourg (La Java-naise), Guy Béart (Il n’y a plus d’après), Léo Ferré (Jolie Môme). In 1965 doet ze mee aan de televisieserie Belphégor. Ondanks haar schitterende carrière doet ze – wanneer ze te maken krijgt met ver­moeidheid en depressies – een vergeefse poging een eind aan haar leven te maken. Ze trouwt opnieuw, in 1965, met de acteur Michel Piccoli. Ze ontmoet Georges Brassens (Chanson pour l’Auvergnat) en Jacques Brel (La chanson des vieux amants). In 1967 treedt ze op voor 60.000 mensen in Berlijn. In 1968 zingt ze een van haar beroemdste chansons Déshabillez-moi. In het chanson speelt de chanteuse met de sensuele en mysterieuze kanten van haar persoon.

Af en toe laat haar stem het even afweten, maar haar elan en haar manier van op­treden compenseren dat euvel ruimschoots.In mei 1999 krijgt ze op een podium in de buurt van Montpellier een lichte hart­aanval. Het loopt goed af. Tijdens een persconferentie een paar maanden later in Montréal zegt ze erover: ‘On n’a pas voulu de moi cette fois-ci.’Ze blijft scherp op het politieke vlak en verklaart zich solidair met de antiglobali­seringsdemonstraties van Genua.Op 2 februari 2003 – een paar dagen voor haar 76e verjaardag – geeft de Grand Old Lady van Saint­Germain­des­Prés een concert in Conflans­Sainte­Ho­norine (bij Parijs). In 2004 weer een keer terug in het Olympia. In 2006 opnames in New­York. Ze gaat maar door, ze gaat maar door. In 2012 krijgt ze uit handen van burgemeester Delanoë de ‘Grande médaille de vermeil’ van Parijs. Haar reactie: “Je ne suis pas née à Paris, mais j’ai été mise au monde ici.” (Ik ben niet in Parijs geboren, maar ik ben hier ter wereld gebracht).In 2015 deelt ze het volgende mee: ‘Ik ben 88 jaar, ik heb geen zin om het toneel op te strompelen, het moet waardig blijven, ik ga nog één keer een tournee doen’. Op 24 april 2015 begint ze eraan. De afscheidstournee zal een jaar duren en krijgt de naam Merci. Ze treedt op, om maar wat te noemen, in Bourges, Tel Aviv, Montréal, Milaan, Antwerpen, Amsterdam, Berlijn, Parijs. Op 24 maart 2016 krijgt ze, in een hotel in Lyon, een beroerte, ze moet de rest van de tournee uitstellen tot najaar 2016. Van uitstel is afstel ge­komen. Eigenlijk kunnen we zeggen dat ze op 12 maart 2016 voor het laatst is opgetreden. Dat was in Saint­Estève, bij Perpignan.

90 jaarOp 7 februari 2017 is Juliette Gréco 90 jaar geworden. In de pers wordt uitgebreid aandacht gegeven aan het zangeresje van weleer dat in haar lange leven is uitgegroeid tot een icône de la chanson française. •

‘Ik ben 88 jaar, ik heb

geen zin om het toneel

op te strompelen,

het moet waardig blijven,

ik ga nog één keer

een tournee doen’.

met een antimilitaristisch repertoire te komen. Dat komt haar op een algemeen boegeroep te staan. Ze is niettemin trots op haar daad van verzet in dat land.In 1989 trouwt ze met Gérard Jouannest, een veelzijdig man met wie ze al jaren samenwerkt.

Stoppen?Geen sprake van! Nog steeds gaat ze overal het podium op.In juni 1997 geeft ze een onvergetelijk recital in het Théâtre antique van Arles. Terwijl de mistral loeit… In 1998 komt ze met een nieuw album Un jour d’été et quelques nuits. In 1999 – ze is dan 72 jaar! – zingt ze anderhalf uur lang in het Odéon van Parijs al haar successen sinds 1949. Meer dan 25 chansons. En nog steeds boeit ze haar publiek. Nog steeds komt ze verleidelijk en mysterieus over.

En zo gaat het maar door. Ovaties tot in alle uithoeken der aarde. Op politiek gebied durft ze voor haar mening uit te komen. In Santiago, ten tijde van het regime van Pinochet, heeft ze de moed om

Met echtegenoot Gérard Jouannest

Tijdens een van de laatste tournees.

Drop 119 – December 2017 23

Drop 119 – December 201724 Drop 119 – December 2017 25

BIJZONDERE HUIZENRonald A.R. Kerkhoven

Huizen met een verhaal:

George Sands’s Nohant

Niet voor niets is Nohant, in cultureel historische zin, een van de ‘mai-sons des illustres‘ van Frankrijk,

is de tuin eromheen geclassificeerd als ’remarquable‘ en is het geheel een ’Monument Historique‘.Wie Nohant bezoekt, komt in de wereld van twee belangrijke figuren uit de geschiedenis: George Sand, Frans schrijfster en Frédéric Chopin, Pools componist. Nohant ademt tot op de dag van vandaag nog altijd zo sterk de sfeer van hun beider aan­wezigheid, dat een bezoek aan dit huis voor bijna iedereen een onvergetelijke ervaring is.

anarchist, en Marx. Ze pleitte voor socialisme en vrouwenrechten, waaronder vrouwenkiesrecht. Met haar geld hielp ze familieleden van gevan­genen en werklozen, maar de burgerij van La Châtre wilde haar huis in brand steken, om deze ’communiste‘ mores te leren. Teleurgesteld in de politiek ging ze opnieuw romans schrijven met als onderwerp de streek die ze zo goed kende: de Berry.

Onsterfelijk is de relatie tussen George Sand en Frédéric Chopin (1810­1849) geworden, die tien jaar duurde van 1837 tot 1847. Het was niet alleen maar een fysieke liefdesrelatie. Daarvoor was zij te excentriek en te extravert en hij te teruggetrokken en te nerveus. Zij wilde voor hem zorgen en hij wilde wel verzorgd worden. Maar het was ook een relatie met spanningen tussen zulke uiteenlopende karakters. Sand zelf wordt wel omschreven als zeer dominant, Chopin componeerde niet altijd even ge­makkelijk (continu ijsberen, pennen kapot gooien, huilbuien, enz.) Hij had een hekel aan de socialistische vriendenkring van zijn vriendin. Sands zoon Maurice schijnt op zijn beurt niet op Chopin gesteld te zijn geweest. Sand beschouwde haar dochter Solange als haar ’ergste vijand‘. Wanneer er een relatie dreigt te ontstaan tussen Chopin en de al gehuwde Solange, betekent dat een definitieve breuk tussen Sand en Chopin. Solange had een rampzalig huwelijk met de beeldhouwer Clésinger. Artistieke hoogtepunten, gezellige creatieve avonden, maar ook diep­gaande onderlinge conflicten, kenmerkten de sfeer op Nohant.

Wie tegenwoordig Nohant bezoekt, komt in de vertrekken waarin al die hoogte­ en dieptepunten elkaar troffen. Op de benedenverdieping in de hal zien we de muurschilderingen in wazige zachtroze, groene, blauwe en gele kleuren van Maurice Sand. De keuken met zijn grote houten tafel, zijn zwarte fornuis onder een sobere schouw en met zijn koperen pannen, is niet alleen maar een gezellige eetkeuken. Aan de tafel werd ook overlegd met de ’gens de la maison‘, zoals het personeel stee­vast werd genoemd. In de keuken waren allerlei moderne snuf­jes voor die tijd aangebracht, zoals meerdere barbecues in het aanrecht. De salon even verderop heeft nog zijn oorspronkelijk behang, en verder hangen er familieportretten met op de spie­gel een opvallend portret van George Sand zelf. Naast de deur een Pleyel pianino uit 1849.

Het is er allemaal nogIn de eetkamer met de reeds gedekte tafel onder een blauw­achtige Venetiaanse kroonluchter, kun je zo aanschuiven. Bij de borden staan kaartjes met namen. Iedereen had dus zijn eigen plaats. Naast de eetkamer bevindt zich de mooie slaap­kamer van de grootmoeder van George Sand. Later sliepen er haar kinderen en nog later Franz Liszt en de schilder Delacroix. Zeer speciaal is het theater voor kleine toneelstukken en rechts daarvan is een poppentheater. De bewoners, familie en vrien­

den speelden hier hun toneelstukken (les comé-dies en famille). Maurice maakte de poppen en de decors voor het poppentheater. Aan gasten werd dikwijls gevraagd of men hun haar mocht

knippen, bedoeld voor de eigenhandig gemaakte poppenkoppen. De kostuums werden door George

Sand en haar schoondochter Lina, de vrouw van Maurice, gemaakt. Al die poppen zijn er nog!

Op de tweede verdieping vinden we de kamer waar George Sand in 1876 overleed. Het is een van de mooiste kamers van het huis. Opvallend is het prachtige, blauwe behang met medaillons, dat ook terug te vinden is in de gordijnen van het hemelbed. Na het vertrek van Chopin werd zijn ruime kamer in tweeën gedeeld. In wat er nog van over is, kunnen we Chopins schrijftafel en boekenkast bewonderen. Via een trap komt men uiteindelijk op de zolder, waar Maurice zijn atelier had. Hier is ook zijn kast met ’curiosa‘, waaronder geologische en botani­sche voorwerpen, houten sculpturen, munten, schelpen, enz.

Wie in de Berry bij La Châtre de D943 in noordelijke richting naar Nohant-Vic rijdt, komt

rakelings langs een groot huis met de naam Nohant. We zijn hier midden in het hart van

Frankrijk. Hoewel de omgeving niet bekend staat als zeer toeristisch, geldt dat niet voor

Nohant. Dit huis is goed voor minstens 36.000 bezoekers per jaar, van over de hele wereld.

Van Flaubert tot MarxGeorge Sand (1804­1876) schreef meer dan

zeventig romans, tientallen toneelstukken, een autobiografie, ruim dertigduizend

brieven en honderden artikelen en pamfletten. Ze heeft nooit een ‘meesterwerk’ geschreven, maar kenners zeggen, dat haar werk niet onder doet voor dat van Honoré de Balzac, Alexandre Dumas en Gustave Flaubert. Dostojevski, Toergenjev en Heine noemden haar zelfs ’de groot­

ste‘ van de Franse Romantiek. Ze droeg in het openbaar mannenkleding

en rookte sigaren. Ze schreef pamflet­ten voor de revolutie van 1848. Ze corres­

pondeerde met Bakoenin, de Russische

Frédéric Chopin

George Sand

Drop 119 – December 201726 Drop 119 – December 2017 27

BOMENKoos Slob

Een rustige, stille middag eind oktober. Een strakblauwe lucht, een lekker

zonnetje en overal bomen en struiken in hun mooiste herfstkleuren. De suiker­esdoorns hebben inmiddels de meeste van hun oranje en rode bladeren laten vallen en zijn over hun hoogtepunt heen. De ijzerbomen zijn net begonnen met het verkleuren van hun bladeren. De fluweel­bomen zijn op hun mooist en tonen hun pracht langs de randen van ons arboretum. We hebben ze ook staan als ondergroei bij groepjes bomen.Maar het mooist van alles zijn een aantal esdoornsoorten. De prachtig felgele bla­deren van de slangenhuidesdoorn en de vuurrode bladeren van Freeman­esdoorn en driebloemige esdoorn zijn al een flinke tijd een ware lust voor het oog.De herfst vind ik een van de mooiste sei­zoenen, alhoewel het voorjaar ook fan­tastisch is. Als de bomen en struiken weer uit hun winterslaap ontwaken en al die verschillende frisse kleuren groen tevoor­schijn komen aan de bomen. Voor mij zijn dan zeker ook de uitlopende coniferen altijd weer een feest om naar te kijken.

Wat is er veel veranderd in ons arboretum de afgelopen 27 jaar. De wei is veranderd in een echt park met een mooie collectie bomen en struiken. En wat hebben som­

mige bomen een verrassend snelle groei. Om er een paar te noemen: Mammoet­boom, Noorse esdoorn, grootbladige po­pulier, gewone plataan en Montereyden. Die hebben al een mooi (jong)volwassen formaat in zo’n 20 tot 25 jaar. Niks ‘boompje groot, plantertje dood’.

Ook de biodiversiteit is toegenomen met tientallen soorten paddenstoelen, vogels, reptielen (hagedissen en slangen), amfi­bieën (kikkers, salamanders en padden) en vissen (karpers en goudvissen). En

De schilder Charpentier beschreef het leven op Nohant als ’zo vrij mogelijk‘. De gasten en bewoners, vertelt hij, staan op wanneer zij willen, iedereen luncht wanneer hij wil, men gaat werken of bij elkaar op bezoek, mevrouw Sand blijft vrijwel de hele dag op haar kamer en ontvangt niemand. Om vijf uur ’s middags klinkt een bel en men kleedt zich dan netjes aan om gezamenlijk naar de eetkamer te gaan. Vanaf dat moment begint het ’gezinsleven‘. Om elf uur trekt iedereen zich terug. Op de eigen kamer brandt dan al het haardvuur, het bed is uit­nodigend opengeslagen en glazen met suikerwater staan klaar. Kortom, ’alle luxe van een echt kasteel‘.

Het is deze ongedwongen sfeer, die nog zo goed is voor te stellen in de vertrekken die men bezoekt. Waar de negentiende eeuw formeler, burgerlijker en stijver werd, is het hier een bohémienachtig samenkomen met een doe­maar­wat­je­wilt­houding en met als enige verplichting: gezellige, inhoudelijke gesprekken en meedoen aan de culturele activiteiten. Deze ongedwongen vrijheid is nog steeds voelbaar in de speelse manier waarop het interieur en het meubilair werden gebruikt. Nohant was te modern voor zijn tijd. Zo modern zelfs, dat wij ons heel gemakkelijk in dat toenmalige huiselijke leven kunnen herkennen. Nog in 1873 schreef George Sand, toen toch al 69 jaar oud, in haar dagboek: “We springen, we dansen, we zingen, we schreeuwen, we pesten. Toergenjev houdt van lawaai en

vrolijkheid. Hij is net zo’n kind als wij”. Hij is net zo’n kind als wij… het klinkt ons zo bekend in de oren.

Concerten en lezingenSinds 1968 is deze aantrekkingskracht van Nohant versterkt met de Fêtes Romantiques en de Rencontres Internationales de Frédéric Chopin, waarin op Nohant Chopin­concerten, Sand­ voordrachten en lezingen worden gegeven. Er zijn twee George Sand­routes in de Berry gemaakt, die langs de plekken van haar leven en haar romans voeren. In La Châtre is nu een George Sand­museum en in Gargilesse kan men nóg een George Sand­huis bezoeken, waarin zij met haar laatste liefde verbleef. Wat hadden de potentiële brandstichters van La Châtre het ongelijk aan hun kant. George Sand en Nohant zijn nu belangrijke toe­ristische trekpleisters in de Berry. Sterker nog, dit deel van de Berry is ’George Sand Country’ aan het worden. •

Ronald Kerhoven is antropoloog en kunsthistoricus.

Sponsoring

Aanbevolen literatuur:

Anne­Marie de Brem, La Maison de George Sand à Nohant, Editions du Patrimoine, 2010.

Anne Muratori­Philip, La Maison de George Sand à Nohant, Editions du Patrimoine, 2012.

Daphne Schmelzer, George Sand, een leven in rebellie en liefde, Uitgeverij Balans, 2000.

Rudi Wester, Beau Berry, Leven in het hart van Frankrijk, Prometheus, 2004.

Website: https://festivalnohant.com

‘In de ban van bomen’ oftewel ‘Sous le charme des arbres’

niet te vergeten de zoogdieren: vossen, beverratten en reeën (een enkele keer wilde zwijnen en de das). De vossen zorgen voor ‘overlast’ en dus moeten we onze kippen en eenden ’s nachts goed beschermen; overdag lopen ze vrij rond over het land. En vanwege de reeën (vraat en vegen) moeten we in­middels standaard alle nieuwe boom­ en struikaanplant beschermen. Maar als ik bij het ochtendgloren vanuit de keuken een moeder­ree met haar twee bijna volwassen jongen rustig zie gra­zen, dan is dat toch een ‘rijk’ gevoel.

Wat is bomen en struiken verzamelen en meemaken hoe ze groeien toch een bijzondere liefhebberij. We hebben van het motto van de Nederlandse Dendrologische Vereniging ‘In de ban van bomen’ het motto van het arboretum gemaakt en vertaald in het Frans ‘Sous le charme des arbres’. •

Arboretum La Tuillière

tuilleriearboretum@free.fr

Freeman-esdoorn (links) en driebloemige esdoorn echte blikvangers in de herfst.

FOTO

: KOO

S SLOB

FOTO

’S: KOO

S SLOB

Drop 119 – December 201728 Drop 119 – December 2017 29

WEETJESMeta Boreel

Cêpes

Bent u ook zo dol op cêpes? Maar nu blijkt dat zij bijzonder gevoelig

zijn voor insecten en dat ook de ge­droogde vaak vol zitten met, ook gedroogde, larfjes van kleine mug­ achtige vliegjes en mugjes. Ook in de funghi porcini. Ik ben er helaas niet achter gekomen of dat ook eiwit is en dus goed voor ons is. Wel weet ik dat bij het schoonmaken we vaak aan­gestoken delen aantroffen, maar als die nu goed doorgebakken zijn?

Taal-problemen

Iemand in Neder­land feliciteerde

Brigitte Macron met het feit dat haar man en zij de presidents­verkiezingen ge­wonnen hadden en dat zij daarmee een volmaakt ander beeld toonde dan de verhouding ‘mach­tige man met mooie jonge vrouw’. Presi­dent Trump is 24 jaar ouder dan Melania maar Brigitte slaat het record. Zij was 40 toen zij de 15­jarige Macron in de klas kreeg.Een eind aan het gegeven van de mach­tige man, die een mooie vrouw aan zijn zij presenteert en dan nog een beetje vreemd gaat met nog mooier en jonger. Een eind aan Le Penisme. Slaat dit nu op Le Pen of op een mannelijk lichaamsdeel?

Melania bedankte Emmanuelle (+le) via een bekend geworden twitter voor het prachtige diner op de Eiffeltoren, dat Macron voor hen gaf tijdens hun visite aan Parijs. Wist u trouwens dat Brigitte stamt uit een welgestelde patisserie­familie, die vooral naam gemaakt heeft met hun macaronen?

BourgesWij reden door naar Bourges, een stad met een prachtige kathedraal in het magnifique centrum. Ook weer een détour die erg de moeite waard is. En nu we het toch over de Loire hebben: het kasteel van Chambord heeft een prachtige opknapper gehad. Vooral de tuinen.

U kent toch het verschil tussen faience (aardewerk) en porcelaine? Aardewerk is minder hard en min­der wit dan porselein. Limoges is de porseleinstad. Daar is op de boulevard Louis Blanc een fabrieks­winkel (er zijn ook twee andere) die tweede keusartikelen verkoopt en artikelen, ‘fin de ligne’, die over zijn van uit de handel genomen model­len. Altijd nog prachtige kwaliteit maar heel aantrekkelijke prijzen.

Boutique d’Usine aan de Boulevard Louis Blanc in Limoges.

Gien

Jaren geleden, terwijl wij weg van Nederland weer naar Nontron

reden, zijn Max en ik bij Orléans af­geslagen richting Gien. We wilden wat van ons ‘wilde beesten’­servies erbij kopen in de Boutique d’Usine.

Gien ligt heel mooi aan de Loire, met gezellige restaurants aan de rivier en boven de stad een historisch kasteel dat nu een jachtmuseum is. Het gaat natuurlijk vooral om jachtserviezen, maar verder is de verzameling ook erg mooi. Het aardewerk van Gien heeft een rijkdom aan vormen, patronen en kleuren. De détour is de moeite waard!

Drop 119 – December 201730 Drop 119 – December 2017 31

CULINAIRPeter Hootsen

Kaas!

Kaassoufflé

Allereerst het recept van een kaassoufflé die iedereen wil kunnen maken, maar die ‘niet altijd’ lukt. Vandaar een recept met een trucje erin gebouwd, zodat de kans van slagen groter wordt. Serveer het als voorgerecht met bijvoor­beeld een handje gemengde salade erbij of als lunch, succes!

Ingrediënten (voor 6 personen):­ 6 eieren ­ 30 gr boter + 10 gr voor het insmeren

van de vuurvaste schaaltjes­ 30 gr bloem ­ 2 dl melk­ 1 dl slagroom 1­ 150 gr geraspte Comté (ik gebruik ook wel restjes – franse – kaas, geen

geitenkaas want die verliest z’n smaak, gebruik pittige kazen)

­ Grote snuf nootmuskaat, zeg een half koffielepeltje

­ Snufjes zout en peper.

1. Verwarm de oven voor tot 200°C.2. Splits de eieren in dooiers en witten.3. Maak een roux van de boter en de

bloem, laat hem twee minuten sudde­ren zodat de bloem gaar wordt, maar zorg dat de roux niet kleurt. Voeg dan de melk en de room toe en roer tot hij glad en gebonden is.

4. Neem het pannetje van het vuur en roer er de kaas doorheen tot deze

gesmolten is; daarna de eierdooiers, de nootmuskaat, het zout en de peper, laat het geheel goed afkoelen.

5. Klop de eiwitten stijf en spatel dit door de roux met kaas enz.

6. Beboter de vuurvaste schaaltjes/rame-quins (een grote kan natuurlijk maar per persoon is leuker) en vul deze voor driekwart met het kaasmengsel.

7. Bak de soufflé 20 minuten in de oven tot hij mooi goudbruin is en boven het schaaltje uit bolt.

8. Dien snel op want anders...

Voor bij de borrel, u verrast uw gasten, succes verzekerd!

Deze keer twee keer kaas omdat wij Hollanders Kaaskoppen

blijven en kaas gewoon erg lekker is. In welke vorm dan ook,

in welk gerecht dan ook: koud, warm, op de boterham, in

een saus, op de soep, noem maar op, kaas blijft een heerlijk

ingrediënt voor vele gerechten.

Peter Hootsen heeft gîtes,

chambres­ en table d’hôtes

en minicamping ‘Rastaillou’

in Salles de Cadouin.

www.rastaillou.com

Heerlijk bij salades of gewoon als kaaskoekje bij de borrel.

Voor de kaas­olijven­koekjes pak je een balletje in de muis van je hand, plet dat uit tot een rondje en drukt daar een olijf in, vouw de randjes om en draai het kaasdeegje mét olijf erin als een soep­balletje in je beide handen tot het deeg goed om de olijf heen gerold zit (zonder kieren of gaten). Bak de balletjes af in 20­30 minuten in een voorverwarmde oven van 170°C. Het worden nu vanzelf kleine piramides. Heerlijk bij de borrel!

PS: Tijdens het bakproces wel zo nu en dan kijken of het goed gaat, als ze goud­bruin zijn uit de oven halen! Koken is ook gevoel!

Succes en smakelijk appétit,Peter Hootsen

Kaas-(olijven)-koekjes

Maak van gelijke delen (bijv. 80­80­80 gram) boter, bloem en geraspte kaas (Parmezaan, Pecorino, Old Amsterdam of andere harde kaas) een soepel deegje.

Neem er een balletje van, druk dat op een bakplaat (met of zonder bakpapier) plat met je vinger en plet het uit tot je een mooi rondje van gelijke dikte hebt.

Bak de koekjes af in 20­30 minuten in een voorverwarmde oven van 170°C.

Zo werd de kleine prins weer wakker

Achter de deur van kamer 32 van hotel Le Grand Balcon in Toulouse gaat een bijzondere geschiedenis schuil. In 1926 neemt Antoine de Saint­Exupéry er

zijn intrek. Het hotel is dan nog een eenvoudig familiepension. Kamer 32 staat op de Franse erfgoedlijst en is zeer gewild. Wij logeren in een andere kamer, maar mogen even naar binnen gluren. De jaren twintig in volle glorie. ’s Middags, in de hoofdstraat van de roze stad, koop ik Le Petit Prince.

Bladerend denk ik terug aan mijn Franse lessen, op de middelbare school. Ik weet de naam van mijn leraar nog: Gribnau. Wij botsen veelvuldig, omdat ik weigerde op de automatische piloot woordjes in mijn kop te stampen. Daar heb ik nog dagelijks spijt van, maar dat is een ander verhaal. Le Petit Prince stond op mijn leeslijst, niet omdat de schrijver en titel mij ook maar enigszins boeiden, maar omdat het boekje lekker dun was. Toen maakte ik me er met een jantje­van­leiden vanaf. Thans heb ik mijn schuld aan meester Gribnau ingelost door het poëtische sprookje ademloos uit te lezen.

‘Kijk niet met je ogen, maar met je hart’Antoine de Saint­Exupéry (1900­1944), luchtvaartpionier, vliegenier, avonturier, journalist en romancier, schreef De Kleine Prins tijdens een verblijf in New York, kort voor de Tweede Wereldoorlog. Zijn creatie behoort tot de meest vertaalde werken uit de Franse literatuur en stond in 1999 op de vierde plaats in Le Monde’s lijst van de beste boeken van de eeuw. De ik­persoon, een vliege­nier die strandt in de Sahara, verhaalt over zijn speelse dialogen met een filosofisch en melancholisch manneke, dat zijn eenzame plek aan de Melkweg verliet om een ontdekkingsreis te maken langs andere planeten. Hij valt van de ene in de andere verbazing. Over alle grote mensen die hij spreekt, zegt hij: ‘Ze zijn beslist zéér, zéér bizar’. Ze streven naar macht om de macht, vergaren geld om nóg rijker te worden, tutten zichzelf op om hun spiegelbeeld te behagen en zijn verleerd te kijken met hun hart, zoals kinderen dat doen – onbevangen en onbevooroordeeld.

Als onuitstaanbare middelbare schoolrebel had ik niets op met de ‘lessen’ die je kunt trekken uit de vele levensvragen die De Kleine Prins op zijn tijdelijke vriend in de woestijn afvuurt. Liever dan op te letten en na te denken, kwaakte ik erop los om meester Gribnau het leven zuur te maken. Nu dacht ik bij elke bladzijde: wat een tijdloze observaties! Wat passen ze wonderwel bij de huidige tijdgeest, waarin miljoenen ijdeltuiten hun achterste laten zien op Facebook en Instagram, hippe bitcoinspeculanten zich schathemeltjerijk rekenen en op macht beluste bullebakken de ene na de andere platte tweet de wereld insturen.

Le Petit Prince heeft me de ogen geopend. Als ik straks, tijdens de feestdagen, mijn tuin inloop en naar de Franse sterrenhemel kijk, amechtig van de ganzenlever en de wijn, weet ik dat de kleine prins in mezelf is wakker gekust. Ik werp alle ballast van me af en denk: nous, les grandes personnes sommes décidément très très bizarres!

Ton Hilderink is tekstschrijver en journalist (www.tekstenuitfrankrijk.nl)

COLUMNTon Hilderink

En iets heel anders: Nederlanders in Parijs

Ary Scheffer (zie het artikel van Wil de Jong op pagina 10 van deze Drop) was niet de enige Nederlandse schilder die zich in de 19e en 20e eeuw in Parijs vestigde. In het Van Goghmuseum in Amsterdam is een prachtige tentoonstelling van werken van Nederlandse schilders in Parijs in samenhang met hun Franse collega’s uit die tijd. Bij uitgeverij Thoth is daarover een prachtig geïllustreerd boek verschenen: ‘Nederlanders in Parijs 1789-1914’.

De tentoonstelling in het Van Gogh­museum duurt nog tot 7 januari. Voor wie de feestdagen in Nederland gaat doorbrengen een mooie gelegen­heid om te gaan kijken en het boek als mooie herinnering aan te schaffen. www.vangoghmuseum.nl De tentoonstelling zal ook te zien zijn in Parijs in het Petit Palais – Musee des Beaux­Arts de la Ville de Paris van 6 februari tot 13 mei 2018. www.parismusees.paris.fr

• Ewoud Kieft: Oorlogsenthousiasme,

Europa 1900-1918. 554 pp. De Bezige Bij,

€ 29,90; als e­book € 14,99.

• Paolo Coelho: De Spion. 174 pp.

Uitgeverij De Arbeiderspers, € 12,50.

• Jan Brokken: Mata Hari, de ware en de

legende. 254 pp. Atlas Contact, € 12,50

• Mayken Jonkman (red.) en anderen:

Nederlanders in Parijs 1789-1914. 271 pp.

Uitgeverij Thoth, € 29,90

Drop 119 – December 201732 Drop 119 – December 2017 33

Oorlogs-enthousiasme

Hoe kon de Eerste Wereldoor­log ontstaan? Was de moord op de Oostenrijkse kroonprins echt de aan leiding of broeide er allang het een en ander? Op die vraag wordt een mooi en helder geschreven antwoord gegeven door Ewoud Kieft.

Ewoud Kieft is zanger in een popband, schrijver en histori­cus. In zijn omvangrijke boek Oorlogs-enthousiasme, Europa 1900-1918 beschrijft hij hoe in allerlei avant­gardistische kunst­zinnige en intellectuele kringen een ‘nieuw soort religieuze beweging’ ontstaat. Men kijkt met afschuw naar de maatschappij, hunkert naar zuivering, en droomt ervan die te bereiken door de zuiverende wer­king van een oorlog. Ewoud Kieft maakt een uitvoerige rondreis door Europa, van Wenen tot Sint Petersburg, van Parijs tot Prokuplje in Zuid­Servië. We komen grote namen tegen: Appolinaire, Cézanne, Freud, aan wie veel aandacht wordt besteed, Thomas Mann, Rachmaninov, Hermann Hesse… Allemaal droomden ze over of dachten ze op een of andere manier na over zuivering, die een oorlog wellicht zou kunnen brengen.

“Dat bevalt mij eigenlijk aan deze fantas­tische oorlog, dat die helemaal geen ‘zin’ lijkt te hebben”, schreef Hermann Hesse op 26 december 1914, vijf maanden nadat de Eerste Wereldoorlog was uit­gebroken. En hij stond niet alleen in zijn geestdrift: duizenden van Europa’s meest vooraanstaande kunstenaars, schrijvers en wetenschappers waren euforisch toen de oorlog uitbrak.

De ontgoocheling was groot toen de gruwelen, die de oorlog met zich meebracht, begonnen door te dringen. Het was toen wel te laat. Later probeerde Freud het oorlogsenthousia­me, waar hijzelf ook door bevangen was, te duiden. Ewoud Kieft beschrijft het als volgt: “De plotselinge moord­zucht en vreemdelingen­

haat, waar zelfs – en juist – de hoogst opgeleide, meest ‘geciviliseerde’ lagen van de bevolking zich aan overgaven, zonder enige scrupules of achting voor het internationaal recht, waren eigenlijk heel logisch. Beschaving was in feite niets meer dan de kunstmatige inperking van de menselijke driften”. Freud had eerder de oorlog positieve effecten toegedacht: “Het leven verarmt, wordt minder interessant wanneer de hoogste inzet in het spel van het leven, namelijk het leven zelf, niet mag worden geris­keerd”. (pp 464, 465)De dichter Hermann Hesse kwam na de oorlog tot ‘zinnen’. Hij liet de gruwelen tot zich doordrin­gen en waarschuw­de voor nieuw groot onheil dat over Duitsland zou komen. Hij had een vooruitziende visie.

BOEKENBarend de Ronden

Mata Hari, de dubbel-spionne in de Tweede Wereldoorlog

In Drop 118 staat een mooi verhaal van Wil de Jong over Mata Hari. Honderd jaar geleden werd ze terechtgesteld. Sinds­dien zijn er bibliotheken over haar en het proces tegen haar, vol geschreven, vooral Franse boeken. Tik op Google ‘Mata Hari livres’ en er ontrolt zich een hele lijst.Recentelijk zijn twee boeken in het Neder lands verschenen: in september 2016 De Spion van Paolo Coelho en in september jl. een geheel herziene versie van zijn boek uit 1975 van Jan Brokken: Mata Hari, de ware en de legende.

Het boek van Brokken is extra interessant omdat de Nederlandse en Franse elemen­ten worden beschreven en op elkaar worden betrokken. Hij heeft minutieus onderzoek gedaan. Het tweede deel van zijn boek over het proces en de aanloop daar naartoe, laat zich lezen als een spannende thriller.

Paolo Coelho heeft het heel anders aan­gepakt. In een romanvorm laat hij Mata Hari en haar advocaat, in de vorm van twee monologen haar geschiedenis ver­tellen, gebaseerd ‘op ware feiten’ waar hij soms een beetje mee op de loop gaat.

In het Fries Museum in Leeuwarden is een tentoonstelling aan Mata Hari gewijd tot 2 april 2018. www.friesmuseum.nl

We hebben veel aandacht besteed aan de Eerste Wereld-

oorlog in een paar afleveringen van Drop. Ter voorlopige

afsluiting wil ik graag de aandacht vestigen op een paar

boeken met betrekking tot de Eerste Wereldoorlog.45e ‘Festival International de la Bande Dessinée d’Angoulême’25 t/m 28 januari 2018

Toen op 5 oktober jl. de minister van cultuur, Françoise Nyssen en die van onderwijs, Jean­Michel Blanquer samen de ‘Rencontres de la Bande Dessinée’ in Angoulême bijwoonden, begon minister Blanquer zijn toespraak met: “J’ai été puni pour avoir écrit une BD á l’école primaire. À cette époque la bande dessinée était considérée comme mineure….”*. Hoe anders is dat nu. De strip is een fenomeen in de kunst geworden, zowel in de beeldende kunst als in de literatuur.Het internationaal stripfestival van Angoulême, Festival international de la Bande Dessinée d’Angoulême is het belangrijkste jaarlijkse stripfestival van Europa. Dit festival, dat sinds 1974 in januari wordt georganiseerd, beleeft van 25 tot 28 januari 2018 zijn 45e editie. Het is bovendien het grootste Franstalige stripfestival ter wereld. Er komen zo’n 300 exposanten, meestal uitgeverijen en bijna 40.000 bezoekers (waarvan 7.000 professionals) uit ca. 35 landen. Op het festival worden meerdere prijzen toegekend aan stripauteurs en hun strip­albums. De bekendste en meest prestigi­euze is de oeuvreprijs Grand Prix de la vil-le d’Angoulême. Daarnaast wordt ook de prijs voor het beste stripalbum uitge­reikt. In de internationale jury is vaak een plaats ingeruimd voor een Nederlandse striptekenaar.

* “Toen ik op de lagere school zat, ben ik

ooit bestraft omdat ik een stripverhaal had

geschreven. In die dagen werd de strip nog

als minderwaardig beschouwd.”

FESTIVALJacques van Elst

Charlie HebdoVanaf 2015 wordt jaarlijks de Charlie de la liberté d’expression toegekend, een prijs voor een strip­ of cartoontekenaar die zijn beroep niet in alle vrijheid kan doen. Het verwijst naar de aanslag op het kantoor van Charlie Hebdo in Parijs op 7 januari 2015. Dat het festival – en trouwens ook de bande dessinée op zich – populair is bij politici, mag blijken uit het eerder genoemde bezoek van twee ministers en het voor de komende editie aangekondigde bezoek van ex­president François Hollande. •

www.bdangouleme.com

Stripfestival Angoulême

Drop 119 – December 201734 Drop 119 – December 2017 35

ZINGENAnke de Bruijn

Zangers zijn jolly

Hoe komt dat? Het feit dat zangers jolly people zijn (zoals mijn Canadese zang­docente altijd zei), heeft deels te maken met ademhaling en de opname van zuurstof in het bloed. Wie zingt, krijgt vanzelf behoefte om dieper te ademen. En omdat we doorgaans te oppervlakkig ademhalen, merken we daar onmiddellijk de effecten van. Een belangrijk effect is dat stress en spanningen verdwijnen. Ook is er onderzoek gedaan naar het verband tussen muziek (ernaar luisteren en zelf zingen) en de aanmaak van endorfines, stoffen die in de hersenen worden afgescheiden en voor een geluksgevoel zorgen. Die endorfines kwamen vrij bij de onderzoeksgroep die naar muziek luisterde, maar de groep die zelf ging zingen, had nog weer een aanzienlijk hoger gehalte van deze stoffen in het bloed!

Een ander deel van de verklaring waarom zingen zo weldadig is, ligt meer op het spirituele vlak. Vooral het samen zingen, al dan niet meerstemmig, geeft een gevoel van diepe verbondenheid. Samen zingen is een vorm van communicatie die op een heel ander niveau ligt dan met elkaar praten. “Muziek begint waar woorden ophouden”, zei de Duitse dichter Heinrich Heine. Misschien kunnen we het vergelijken met het gehuil van een troep wolven. Het samen geluid maken op zo’n hoog trillings­niveau verbindt je als groep, geeft een veilig gevoel en ont­spant. Dat vind ik gewoon magisch.

Ik merk het steeds weer wanneer ik met groepen werk, of dat nu een bestaand koor is of een groep individuen die aan work­shops of zangvakanties meedoen. Grenzen van leeftijd, talent, opleiding en overtuiging vallen weg. Mensen die elkaar niet kenden, hebben halverwege de dag een al een vanzelfsprekend, ontspannen contact, zonder dat ze veel van elkaar weten. Dat hoeft ook niet. Ze hebben maar een ding van elkaar nodig: hun stem. En als die eenmaal geklonken heeft – hoog of laag, helder of donker, formidabel of gewoon – zijn alle feel-good ingrediënten aanwezig.

Je stem laten klinken kan eng zijn. Maar wie de drempel over durft, de mond open doet, kan maar een kant op: verder voor­uit. Dus zet je mond open, ook als je denkt dat je stem niks bijzonders is. Als je van zingen houdt, moet je zingen. Je stem delen. Zelfs als je je afvraagt wie daar op zit te wachten. Laat je verrassen! Er zijn een heleboel andere stemmen die erop zitten te wachten om zich met die van jou te verbinden. •

Anke de Bruijn is zangdocent op de grens van de Lot en de

Périgord en organiseert zingvakanties.

Meer informatie: www.zingvakantie.nl

Zingen is goed voor je. Dat kan ik als zangjuf natuurlijk makkelijk zeggen want zingen is

mijn grote passie en een levensbehoefte. Maar iedereen die wel eens in een koor, kerk of

groep gezongen heeft, weet het ook: van zingen ga je lachen, je staat met opgeheven

hoofd, je wordt er energiek van, je gaat stralen, het doet je echt goed.