Prediking over de sacramenten (zondag 25-31).

Enkele opmerkingen. Kees van Dusseldorp.Mei 2012. Colleges TUK Master 1.

Sacramenten

- Behoren tot kern van thematische prediking in christelijke kerk.- Kennen een lange geschiedenis van discussie, strijd en kerkscheiding. Kennelijk is

er inhoudelijk iets mee aan de hand: ze vormen kristallisatiemomenten in geloof. Veranderingen in formuleringen of vormgeving zijn daarom niet zonder impact.

- Als rituelen vormen ze neerslag van confessie en traditie van de kerk. Verbinden aan een grotere collectiviteit: kerk van alle eeuwen en plaatsen. Daarom ook een boven-persoonlijke functie: gerelateerd aan de gemeente. Liever niet te veel experimenteren door de individuele voorganger!

- Als rituelen vormen doop en avondmaal ook zwaartepunten in de geloofsbeleving en –vormgeving van individuele gelovigen. Mensen ervaren en verwachten veel bij doop en avondmaal.

- In kerkelijk verscheidenheid blijkt risico op overschatting en onderschatting. Vgl. avondmaalsmijding, maar ook ‘magisch denken’ over sacramenten.

- In gereformeerde traditie is ‘heiligheid’ van sacramenten belangrijke verantwoordelijkheid van ambtsdragers. Dat geeft kerkelijke aspecten rond toelating en weigering. Voor pastoraat daarom serieus te nemen. Tegelijk ook risico van overgewicht aan sacramenten.

- Sacramenten kennen een zekere weerbarstigheid ten opzichte van geloofsinhoud en – beleving. Spanningsvelden:

o A. Verhouding symbool – betekenis: wat is sacramenteel spreken? In hoeverre is de betekende zaak ook gecommuniceerd door de handeling?

o B. Verhouding ritueel (voorgegeven) – ervaring (individueel). Risico op sleur en bijgeloof.

o C. Verhouding traditie (kerk) – actualiteit (wereld). Wat is relevantie van doop en avondmaal voor leven, kerk en wereld?

Doop en avondmaal

- Beiden gericht op verbinding met Christus. Inlijving (doop) en gemeenschap (avondmaal).

- Ingesteld door Christus zelf, met opdracht tot herhaling. - Kern is: belovend spreken van God. Daarin komt spanning symbool en betekenis

tot rust. Daarbij belofte niet corresponderend met ‘vervulling’, maar met ‘aanvaarding’ (Trimp, Klank en weerklank).

- Belangrijk inhoudelijk koppel uit gereformeerde dogmatiek: teken en zegel van het verbond.

Prediking over sacramenten

- In gereformeerde traditie is bediening sacramenten gekoppeld aan formulier. Heeft didactische achtergrond, maar vormt liturgisch probleem. Voor de prediking is het effect dat er al veel bekend is bij de mensen die vaker in de kerk komen.

- Preken over de sacramenten geeft snel een beschouwende preek. Belangrijk is: lading van sacrament overbrengen; aansluiting bij ervaring en beleving.

- Concentreer de preek niet alleen op de inhoud (die komt in andere onderdelen van de christelijke leer wel aan de orde), maar juist op het sacrament. Daarbij zijn bewustwording, betekenis, zekerheid en bemoeding belangrijk, geconcentreerd rond de verbinding met Jezus Christus.

- NB: in sacramenten ook de radicaliteit niet vergeten: zowel doop als avondmaal hebben belangrijke aspecten die refereren aan de dood van Christus en het oordeel van God.