Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

DIRECTE METHODE op een tijdelijke ondergrond van kalk of klei Het mozaïek wordt eerst gemaakt op een tijdelijk bed van kalkmengsel (kalkputty). Het moet

een aan de lucht drogende gebluste kalk zijn, geen hydraulische kalk. Om het bed zacht te

houden moet het oppervlak worden besprenkeld met water en toegedekt met plastic.

Op deze manier blijft het weken/ soms maandenlang zacht.

De ondergrond voor het bed kan alles zijn want het is toch

tijdelijk. De ondergrond dient wel eerst ruw te worden

gemaakt

Het voorbeeld mozaïek wordt overgetrokken op een

transparant (tweemaal om te zorgen dat het niet

spiegelverkeerd wordt gemaakt). Elk steentje wordt

overgetrokken met een puntje in bepaalde kleuren of

contouren om te weten hoe de tekening loopt.

Daarna wordt de tekening overgenomen op de tijdelijke ondergrond van klei of kalk. Voor het

overbrengen wordt het papier geperforeerd om te zorgen dat er geen luchtbellen onderkomen

bij het overbrengen. Daarna duurt het enkele uren voordat de inkt in de kalk is opgedroogd.

I.p.v. kalk kan er ook gewerkt worden met pottenbakkersklei, maar dan op een niet

waterabsorberende ondergrond. Klei droogt sneller en moet regelmatig met water worden

besproeid.

Neem een juiste houding aan en hou afstand tot je werk.

Hardy wordt naast je geplaatst. Begin met een duidelijke

lijn achter elkaar te zetten en niet her en der een steentje.

De steentjes worden met de hand ingebracht. Een pincet is

alleen voor het eruit halen. Gebruik altijd de binnenzijde

van het marmer/glas en niet de buitenkant. Deze is vaak

te glanzend. Duw de steentjes tot halverwege de lime. De

steentjes hoeven niet allemaal even groot te zijn en

naadloos op elkaar aan te sluiten. Voor vloeren moet je de

ruimte wel zo klein mogelijk houden want daar zijn de

gaten sneller te zien dan bij een muur of plafond.

Belangrijk bij het mozaïek is het totaalbeeld van een afstand, want mozaïeken horen niet van

dichtbij bekeken te worden. Daarom is het ook niet erg als er oneffen steentjes worden

gebruikt en ze niet naadloos aansluiten. Te grote en te kleine stukken in het werk trekken

echter de aandacht naar zich toe. Dit kan in modern werk juist met opzet worden gebruikt,

maar is in traditioneel werk een grote fout. Het is een afwijkende grootte die de aandacht

trekt, niet de kleur. Voor kleine mozaïeken wordt klei gebruikt als tijdelijke drager. Het houdt

de tesserae beter vast, maar droogt sneller aan de lucht.

Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

Voor de achtergrond begint men eerst met het omtrekken van het werk in 1 of 2 rijen [soms

meer]. Ook om de buitenkant kan een rand worden gelegd. Dan pas wordt de rest opgevuld in

rechte lijnen en met zo gelijk mogelijke grootte steentjes. Aan de afwerking van de

achtergrond herkent de expert de meester en daar wordt ook als eerste naar gekeken.

Zodra het mozaïek klaar is moet de achterkant nog even drogen1.

Dan wordt er natgemaakt (voor de flexibiliteit; soms zit er nog

wat stijfsel in) kaasdoek of verbandgaas2 overheen gelegd en

de bovenkant ingesmeerd met beenderlijm; geen al te dikke

laag. 1 uur laten drogen (hoe droger de lijm, des te makkelijker

te verwijderen). Voor hele grote werken een tweede laag gaas

aanbrengen en met een natte kwast insmeren.

Het werk wordt met een spatel losgemaakt van de tijdelijke ondergrond en schoongemaakt

van de lime. Tussen de steentjes wordt alleen het ergste weggehaald. Restant gaas langs de

randen afknippen.

Vervolgens wordt er een dunne laag cement in een

frame aangebracht (of permanente ondergrond) en een

laag op de achterkant van het mozaïek ter hoogte van

de meest uitstekende tesserae. Al te hoge tesserae

kunnen worden weggeknipt.

Het werk wordt in het frame gezet zoals je een

appeltaart uit de vorm haalt. Vanuit het midden naar

buiten aandrukken met de vlakke hand om overtollig

cement en lucht eruit te drukken: restanten

wegschrapen

Tenslotte wordt er een dun papje van voegsel, zand en water

gemaakt en tussen werk en frame gegoten tot een stukje onder de

rand. Aftikken om de luchtbellen eruit te krijgen. Laten drogen.

1 als er geen tijd is om de kalk langer te laten drogen, dan is er extra stap nodig. Zand (zonder zout) en marmerstof wordt erin geborsteld zodat het vocht uit de lijm niet in de kalk trekt. Oppervlakte daarna wel goed schoonborstelen. 2 gebruik nooit synthetisch doek; de hitte van de lijm kan het doen smelten.

Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

Afwerking

Wanneer de lijm opgedroogd is en het werk droog, wordt er voor minimaal enkele uren een

koude, natte doek over het werk gelegd. De lijm absorbeert het water en het gaas laat los.

Vervolgens wordt er flink geschrobd. Het is normaal als er

steentjes loslaten, die kunnen later erin terug worden geplakt.

Probeer bij het schrobben het cement te vermijden. Giet er

telkens warm water over en uiteindelijk afspoelen met koud

water en dan laten drogen (rechtop en niet liggend).

Als het werk gedroogd is kunnen onregelmatigheden (cement,

lime) met tandartsgereedschap eraf worden gehaald. Eventueel

witte stukken tussen de steentjes kunnen worden gekleurd met

pigmentpoeder vermengd met water en daarna schoon deppen.

Flink nat maken. Overtollig kleursel droogt weer op tot poeder en

kan met een zachte borstel van de tesserae worden geveegd. Pas

op met marmer, want dat is poreus en absorbeert de kleurstof.

Lijst en cement kunnen met acrylverf worden geschilderd.

INDIRECTE METHODE

Maak een ontwerp op papier en dip elk te plaatsen steentje

in de lijm om vervolgens op z'n plaats in het papier te

zetten. Gebruik zoveel mogelijk steentjes van dezelfde

hoogte. Knip het papier vervolgens langs de lijnen van het

patroon uit (dus niet in vieren knippen) en installeer het op

z'n plaats in het cement zoals de directe methode. Als het is

gedroogd kan het papier met water worden verwijderd.

Meestal wordt het daarna gevoegd om te zorgen dat er geen

vuil tussen de spleten komt.

Voor de stevigheid is het niet nodig. Voor kleine werkstukjes

kan je ook boeklon gebruiken, maar alleen voor marmer en tegels. Glas blijft niet plakken.

Eventueel kan er ook papier of gaas op de achterkant worden geplakt als je het werk niet door

jezelf wordt geïnstalleerd. Het werkt dan als gewoon tegelzetten.

Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

Gereedschap

Hamer met en zonder widia, in 450 en 800 gram

Hardy de Hardy wordt in een houten basis gezet. In feite kan het overal in geplaatst

worden, als het maar stabiel is. Maar hout absorbeert de schok van het slaan.

Met je arm op 90 C heb je de beste werkhouding. Boor een gat in de bovenkant

van het hout en beitel die verder uit. De punt van de Hardy mag niet de bodem

raken en wordt ook niet permanent vastgezet. Met een blokje hout en hamer

erin vasttikken. Hij moet er wel weer uitkunnen om te worden geslepen.

Pincet voor het eruit halen van verkeerd gezette tesserae of plaatsen van micromozaïek

Tang alleen voor kleine precisiestukjes, dunne stukken en op locatie. Kan bij veel

gebruik echter voor polsblessures zorgen

De marmerset is van staal, zachter en goedkoper.

De smaltiset is van staal met widia omdat het glas harder is. Set is daarom ook duurder.

Als het materiaal te hard is om te hakken zal je een zaag moeten gebruiken. Ook handig is een

soort slagschaar. Beste kan je beginnen met een gewone Hardy en een hamer met widia.

Widia op widia zorgt ervoor dat de hamer kan breken.

Materialen

Smalti

Getemperd glas dat gecontroleerd kan worden gesneden/gehakt. Gewoon glas breekt zoals het

zelf wil. Smaltipizza's snij je in kleinere stukken met een glassnijder. Breek het niet met Hardy

en hamer, want dan breekt het in stukken. Elke kleur heeft zijn eigen prijs.

Smalti is verkrijgbaar:

* per pizza van 2 kilo bij de fabrikant (goedkoper, maar alleen grote hoeveelheden tegelijk)

* In grove stukken

* In zakken pre-cut per kilo

* Harlequin-mix: wat over is, per kilo. Goedkoop, maar je weet niet wat je krijgt.

* via de detaillist: duurder, maar je kan kleine hoeveelheden kopen.

Italiaanse firma's kunnen kleuren exact kopiëren zodat je per kleurnummer kunt bestellen.

Andere firma's kunnen dat niet. Kijk voor marmer ook eens bij badkamerfabrikanten.

Goud en zilver

Aangezien metaal en glas niet aan elkaar smelten wordt op een nog hete glasplaat een blaadje

bladgoud gelegd, besprenkeld met glasschaafsel en vervolgens in een zeer hete oven gezet

zodat het goud in het glas is ingebed. Hoe het precies in zijn werk gaat is geheim. Vroeger

gebruikte men ook bladzilver, maar dat wordt zwart zodat tegenwoordig een legering wordt

gebruikt. Ook bestaat er zoiets als 'coloured gold'. De kleur ontstaat doordat het glas getint is.

Erg duur. Vroeger werd dunner bladgoud gebruikt zodat het craqueleerde als het werd verhit.

Tegenwoordig gebruikt men dikkere velletjes.

Goud werd vroeger alleen gebruikt voor religieuze afbeeldingen en moest het goddelijke

benadrukken. Het werd als symbool gebruikt en niet als kleur. Later werd het ook gebruikt om

te accentueren, zoals in het haar, einde van een ster etc. Denk eraan dat goud het licht

reflecteert. Des te meer goud, des te duurder lijkt het [belangrijk voor toeristen]. Van ver in

een donkere ruimte [kerk] geeft het een impressie van licht. In een zonnige huiskamer gaat

het domineren. Kies goud en glanzende tesserae dus bewust en met een reden.

Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

Lijm

Beenderlijm: De goedkoopste beenderlijm is het beste, de duurdere lijm is te zwak.

Tarwelijm: Allerbeste lijm is tarwelijm, maar dat duurt veel langer om te drogen (4 a 5 dagen).

Kan ook niet bewaard worden want het beschimmelt. Prima voor kleine werkstukken, voor

grotere werken moet een eetlepel PDA elmers lijm worden toegevoegd. Laat zich wel erg

makkelijk verwijderen.

Tarwe opkoken met water tot het een stroperig substantie wordt; dan kan het worden

gebruikt.

Ook te gebruiken is huidenlijm of behangersplaksel met een lepeltje PVA.

Gebruik nooit PVA want dat is wel te vermengen in water, maar lost NIET op in water. Voor

heel plat werk kan het nog wel.

Cement

Keuze van cement en ondergrond wordt gebaseerd op de grootte van het werk en de locatie

waar het geplaatst wordt. Cement met acrylic resins maakt het meer flexibel (ready made); is

duur maar praktisch. Gewoon Portland cement droogt langzamer en er is een grotere laag voor

nodig waardoor het ook zwaarder wordt.

- grijs, wit en gekleurd

- dik en dun cement (belangrijk voor vervoer)

- water- of hittebestendig (badkuip, haard etc.)

- snel of langzaam drogend

- er zijn ook allerlei toevoegingen om het langzamer te laten drogen

Vraag info aan de producent over de samenstelling. Verkopers weten dat vaak niet.

Gekleurd cement is alleen praktisch voor kleine werkstukken omdat je dan de portie in een

keer kunt aanmaken. Als je bij moet maken wordt de kleur nooit helemaal hetzelfde. Kleuren

worden altijd pastelkleuren. Hoe meer kleurstof je gebruikt, des te zwakker wordt het cement.

* Ready-made cement: om werk in het frame te zetten

* 3 delen portland cement: 1 deel zand, aangemaakt met water

* Cement voor rondom het werk om het frame op te vullen bestaat uit 1 deel voegsel en 1

deel zand of marmerstof of steenmeel (zonder zout). Het zand zorgt ervoor dat het niet breekt

als het droogt. Droogtijd 48 uur. Gebruik voegsel met zand nooit voor een vloer die nog

geschuurd moet worden, want dat geeft krassen.

Basis

De meeste mozaïeken worden niet ter plaatse gemaakt maar in een atelier. Voor werk dat

binnen wordt geplaatst is elke ondergrond prima: hout, styrofoam etc. Wanneer het in een

natte omgeving of buiten wordt geplaatst is het lastiger. Dan moet de ondergrond tegen hitte,

vocht en kou kunnen.

Aerolam, wordt gebruikt voor boten en vliegtuigen, is hiervoor prima geschikt maar ontzettend

duur. Aerolam bestaat uit aluminium met daaromheen gaas met fiberglas en hars. Imitaties

zijn goedkoper. Het vooral veel gebruikt bij restauraties (o.a. Fresco's) en moet speciaal

worden besteld.

Elke basis moet eerst ruw worden gemaakt. Dit kan met het cement, kattegrit, schuren etc.

Kleur

Vroeger was het erg moeilijk om een constante temperatuur te handhaven bij het maken van

smalti. Het verschil in temperatuur gaf dan ook verschillende gradaties in de kleur. Men had in

die tijd lang niet zoveel kleuren als nu. De kleurgradatie wordt ook bepaald door de kleur waar

het naast ligt. Men had b.v. maar 1 soort rood; byzantijns rood [soort roodbruin]. Rond 1700

werd er meer lood toegevoegd waardoor er meer kleurvariatie ontstond en de kleuren

constanter konden worden geproduceerd.

Kleurgebruik

Eigenlijk heb je niet veel kleuren nodig. Voor bv een gezicht gebruik je wit voor de lichte

delen, een donkerroze voor de donkere delen en beige voor ertussen in. Daarom moet je ook

eerste de contouren, lichte en donkere delen invullen en dan pas de rest. Je hoeft dus niet

gelijk met 100en kleuren te beginnen.

Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

Marmer

Voor buitengebruik kan het marmer worden beschermd met vloerwas, lijnzaadolie, autowas

etc. Van alles is goed als het maar ademt en niet afsluit. Insmeren / inwrijven en uitborstelen.

Marmer absorbeert namelijk vocht en breekt dan als het gaat vriezen. Voor onderhoud dient

de behandeling elke 6 maanden te worden herhaald.

Mosaic Art School Via Negri 14 - Ravenna, ITALY

Ph/Fax +39 0544 670.610

TollFree 877.7.MOSAIC

www.mosaicschool.com