129ste Dies Natalisder

“G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”

8, 9 en 10 december

3

InhoudsopgaveVoorwoord praeses diescommissie Blz. 2Voorwoord praeses bestuur Blz. 4Voorwoord Huishoudelijke Commissie Blz. 7P.S. lied Blz. 9Programma 129e Dies Natalis Blz. 11

Woensdag 8 december

Symposium Blz. 13 Programma Blz. 14 Prof Dr. J. C. Wilschut Blz. 16 Dr. J-P. van Amorij Blz. 18 Prof. Dr. H. Vromans Blz. 20 Dr. R. F. van Nostrum Blz. 22 Prof. Dr. H.J. Haisma Blz. 24 Dr. H. Petry Blz. 26Receptie Blz. 29Openingsfeest Blz. 29

Donderdag 9 december

Buitendag Blz. 31 Culturele Avond Blz. 31

Vrijdag 10 december

Galadiner Blz. 33Galabal Blz. 33

Sponsoring Blz. 35Aansprakelijkheid Blz. 37Prijslijst Blz. 39Locaties Blz. 39Met dank aan Blz. 40Colofon Blz. 40

Inh

oudsopgave

4 4

Voo

rwoo

rd D

iesc

omm

issi

e

Geachte farmaceuten,

Nog een paar weken en dan is het eindelijk zover: de 129e Dies Natalis! Wij hebben ontzettend hard gewerkt, oneindig veel op het commissiehok gezeten en uren lang vergaderd om hier een geweldig evenement van te maken.Onze eerste opgave was al lastig: een thema verzinnen. Want hoe verzin je nou een thema dat op 3 dagen, en heel veel ver-schillende activiteiten slaat? We hebben hier eindeloos over ge-praat, en na lange tijd hadden we maar een thema gekozen. De sponsorbrieven waren verstuurd, de eerste locaties vastgelegd, kleding bedrukt en toen kwamen we erachter dat we een ander thema veel leuker en passender vonden: InDIEStrial! Wij willen de Dies een rauw, industrieel randje geven. Weg met de glitter, glamour en decadentie, deze dies wordt stoer.De Dies wordt traditiegetrouw geopend met het symposium, dit zal het thema: “nieuwe toedieningsvormen; can I wear your genes?” hebben. Er zal gesproken worden over hoe nieuwe toe-dieningsvormen te gebruiken zijn bij de toediening van eiwitten en vacccins en bij gentherapie. Ook wordt er gesproken over hoe dit in de farmaceutische industrie wordt toegepast. Het wordt een informatief symposium, interessant voor zowel eerstejaars als ouderejaars dus ik raad jullie aan om te komen!

5

Voorw

oord Diescom

missie

Na het symposium is het tijd om het bestuur te feliciteren met de 129e verjaardag van Pharmaciae Sacrum en kan er genoten worden van een glaasje jenever. De avond zal zich voortzetten op het openingsfeest met het thema “fluorescent; dat is de trend”. Farmaceuten, gehuld in felgekleurde outfits en met de allerhipste fluorescerende gadgets zullen de dansvloer van de Pin-Up Club overnemen en er een knallend feest van maken. Donderdag is het dan tijd voor de buitendag. Geheel in industri-ele stijl gaan we een stoere activiteit doen: skateboarden. Doe je baggy broek aan en vergeet je petje niet.Na de buitendag kan je bijkomen bij de culturele avond. Er is een groot optrede van Anne Jan Toonstra, bekend van de Hyena’s en daarna wordt de nieuwe almanak onthuld.Vrijdag sluiten we de dies af met het galadiner en het galabal. In het thema “LaDIES & Gentlemen” zal er dit jaar voor het eerst gegeten en gedanst worden op dezelfde locatie en wel in de Puddingfabriek in Groningen. Dit jaar is het ook mogelijk om, naast de papieren inschrijfformu-lieren, je in te schrijven via de ps-site. Ga naar www.psgroningen.nl en dan wijst het zich vanzelfIk wil graag Maaike, Marjolein, Wisse, Maurice en Hedi bedanken voor hun inzet, enthousiasme en creativiteit. Ik wens u veel ple- zier toe bij deze dies natalis en hoop u te zien bij onze activitei-ten!

Namens de 129e Diescommissie der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”,

Rosanne Meijboomh.t. praeses

6 6

Voo

rwoo

rd b

estu

ur

P.S

.

Geachte leden,

De decembermaand staat weer voor deur. Als ik aan december denk dan denk ik aan kou, Sinterklaas, lekker eten en natuurlijk de Dies Natalis van Pharmaciae Sacrum! Dit jaar bereikt Pharmaciae Sacrum de leeftijd van 129 jaar en zij is daarmee de oudste farmaceutische studievereniging van Nederland én de oudste studievereniging van Groningen. We kunnen onze verjaardag natuurlijk niet zomaar aan ons voorbij laten gaan en daarom zullen we deze groots vieren op 8, 9 en 10 december.

De Diescommissie heeft dit jaar gekozen voor het thema ‘Indies-trial’. Onze samenleving is de afgelopen eeuw enorm afhankelijk geworden van industriële productie en dit geldt eveneens voor de Farmacie. Het is haast niet meer voor te stellen dat op grote schaal tabletten ooit met de hand werden geslagen en zalftubes met de hand gevuld werden. Tegenwoordig heeft de farma-ceutische industrie de meest moderne machines tot haar beschik-king en met de nieuwste technieken wordt er gewerkt aan de ontdekking van nieuwe geneesmiddelen en de verbetering van bestaande geneesmiddelen. Dit laatste staat centraal bij het sym-posium, dat plaats zal vinden op 8 december. Er zal gesproken

7

Voorw

oord bestuu

r P.S

.worden over hedendaagse trends in de ontwikkeling van nieuwe toedieningsvormen en prof. dr. Frijlink zal het symposium voorzit-ten.Naast een update over de laatste trends op dit gebied krijg je tijdens de Dies Natalis ook een update over de laatstemodetrends. ‘Fluorescent dat is de trend’, dus trek je mooiste fluorescerende outfit uit de kast voor het openingsfeest. Ook voor de buitendag is er gekozen voor een moderne acti-viteit, we gaan namelijk een skateboard workshop volgen. De labjassen mogen ingeruild worden voor wijde broeken en sneak-ers om de vetste trucs op je skateboard uit te voeren. Na de buitendag vindt de culturele avond plaats met aansluitend de onthulling van de 25e almanak. We eindigen de 129e Dies Nata-lis traditioneel met een galadiner en galabal.

De Diescommissie heeft een erg mooi programma neergezet en ik wil hen hiermee dan ook complimenteren. Ik heb al veel zin in de Dies Natalis en hoop u allen te mogen begroeten op (een van) deze drie dagen en wens u allen veel plezier toe! Met vriendelijke groet,Namens het 129e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”,

Gwenny Verstappenh.t. praeses

9

Voorw

oord HC

Beste P.S.-leden,

Hierbij grijpen we deze mogelijkheid aan om ons voor te stellen als Hoofd HC 2010. Wij, Joost Lokin en Jan-Aike Noordermeer, zullen ons er dit jaar, gezamenlijk met tien eerstejaars farmaceuten, voor inzetten om jullie tijdens de 129e Dies Natalis van onze vereniging van alle gemakken te voorzien.

Dit jaar gaan wij “Vol gas” tijdens de drie indiestriële dagen, daarom willen wij ons bij deze voorstellen als HC Brandstof. Wij zullen als HC onze Diescommissie assistentie verlenen bij de ac-tiviteiten die zij dit jaar georganiseerd heeft. Wij hebben er ongelofelijk veel zin in en zijn er van overtuigd dat we er samen met jou in december een onvergetelijk mooi feest van zullen maken.

Hoogachtend,

Hoofd HC Brandstof,Joost LokinJan-Aike Noordermeer

11 11

P.S

.-liedHet P.S.-Lied

Wij farmaceuten uit Groningenverheffen onze stemmen nu saamals studenten zeer trots en trouwzijn wij vereend door één naamgenietend van studie en sfeer

schalt door Néerland ons clublied weer

Pharmaciae Sacrum, mannen, vrouwen, hand in handPharmaciae Sacrum, oudste van Nederland

Al in achttieneenentachtigwerd in het hoge Noorden

op de twaalfde van de twaalfdezij gesticht met vele woorden

voor onze club werd fier geleefden steeds naar uitbreiding gestreefd

Pharmaciae Sacrum, mannen, vrouwen, hand in handPharmaciae Sacrum, oudste van Nederland

Elk jaar weer in decembergaan poeders en pillen opzij

vierend de Dies Natalis is ieder lid van de partij

en houden nog immer in erehetgeen wat wij zo begeren

Pharmaciae Sacrum, mannen, vrouwen, hand in handPharmaciae Sacrum, oudste van Nederland

13

Program

ma overzich

tProgramma

Woensdag 8 december

09.30 Ontvangst Symposium met koffie en thee10.00 Opening 129e Dies Natalis10.15 Opening symposium12.15 Lunch13.00 Vervolg symposium15.30 Pauze met koffie en thee15.45 Vervolg symposium17.00 Sluiting symposium en aansluitend borrel in de Lounge

19.00 Receptie in The Hemingway’s

22.00 Openingsfeet ‘Fluorescent, dat is de trend’ in de Pin-Up Club

Donderdag 9 december

12.30 Verzamelen voor ADL 1 voor de Buitendag13.00 Start buitendag14.00 Lunch

19.30 Ontvangst in Het Platformtheater voor de culturele avond20.00 Opening culturele avond 22.30 Onthulling almanak

Vrijdag 10 december

19.00 Ontvangst galadiner in De Puddingfabriek19.30 Galadiner

22.00 Galabal in De Puddingfabriek

15

Inleidin

g Dagvoorzitter

“Complexe therapeutica een uitdaging voor de geneesmiddeltoediening”De bovenstaande zin geeft eigenlijk perfect het onderwerp van het symposium ter gelegenheid van de 129ste Dies Natalis van Pharmaciae Sacrum weer. Complexe therapeutica zijn zeker geen nieuwe feno- menen in geneesmiddelland, maar ze worden wel steeds belangrijker en hun relatieve aandeel in het geneesmiddelpakket groeit snel. Complexe therapeutica zijn grote moleculen of clusters van meerdere moleculen, waarvan de therapeutische werking onder meer bepaald wordt door de structuur van het molecuul of de moleculen onderling. Voorbeelden van complexe therapeutica zijn vaccins, therapeutische eiwitten of genthera-peutica. Het belang van de structuur van de complexe therapeutica maakt deze stoffen tot een aantrekkelijke uitdaging voor de formuleerder en de biofarmaceut. Immers de o zo belangrijke structuur van de moleculen kan tijdens ontledingsreacties al snel verloren gaan, wat vraagt om een adequaat ontworpen formulering die een product met voldoende houd-baarheid oplevert. Voorts is de toediening van complexe therapeutica vaak een probleem. De grootte van de moleculen en de noodzaak de complexe structuur te conserveren, maken het onmogelijk of uitermate lastig om deze geneesmiddelen via veelgebruikte toedieningsroutes zoals de orale of transdermale route toe te dienen. Vrijwel alle complexe thera-peutica worden op dit moment via de parenterale weg toegediend.Tijdens het symposium zullen complexe therapeutica uit het verleden, het heden en de toekomst worden behandeld. Algemene werkingsprincipes, innovatieve concepten voor de geneesmiddeltoediening en de laatste resultaten van baanbrekend onderzoek zullen de aanwezigen door een excellente keur aan sprekers gepresenteerd worden. Dit alles zal het sym-posium tot een aangename en leerzame bijeenkomst maken voor zowel de farmaceutische student als de farmaceut die werkzaam is in de praktijk. Als dagvoorzitter zal het mij een genoegen zijn om er met u een dag van te maken waaraan u naderhand met plezier zult terugdenken.

Prof. Dr. H. W. FrijlinkDagvoorzitter

16

Pro

gram

ma

Sym

posi

um

Programma Symposium

09.30 - 17.00 Symposium Dies Natalis: Nieuwe Toedien-ingsvormen

09.30 Ontvangst met koffie en thee

10.00 Opening 129e Dies Natalis door praeses Diescommissie Rosanne Meijboom Voorwoord praeses Pharmaciae Sacrum Gwenny Verstappen Inleiding dagvoorzitter Prof . Dr. H.W. Frijlink

10.30 nieuwe griepvaccins en ontwikkeling van afweer van de gastheer. Prof. Dr. J. C. Wilschut

11.15 Koffie en Thee

11.45 alternatieve toediening van vaccins. Dr. J-P. van Amorij

12.30 Lunchpauze

13.15 De ontwikkeling van een intranasaal griepvaccin. Prof. Dr. H. Vromans

14.00 nieuwe formuleringen van therapeutische eiwitten in polymere microsferen. Dr. R. F. van Nostrum

14.45 Koffie en Thee

17

Program

ma S

ymposiu

m15.15 Gentherapie in relatie tot de ontwikkeling van nieuwe toedieningsvormen Prof. Dr. H. J. Haisma

16.00 Alipogene tiparvovec: the first gene therapy for a general metabolic disorder Dr. H. Petry 16.45 Discussie geleid door dagvoorzitter Prof Dr. H.W. Frijlink

17.00 Sluiting symposium aansluitend borrel in de lounge

18

Spr

eker

s S

ympo

siu

m

Prof. Dr. Jan C. Wilschut (Amsterdam 1950) is sinds 1999 hoogleraar Moleculaire Virologie bij de afdeling Medische Microbiologie van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Hij studeerde Scheikunde aan de Rijkuniversiteit Utrecht, met als specialisaties Biochemie en Immunolo-gie. Begin 1973 studeerde bij cum laude af, waarna hij begon aan zijn promotie-onderzoek bij de toenmalige vakgroep Fysiologische Chemie van de Rijksuniversiteit Groningen, onder supervisie van Prof. Gerrit Scherphof. De promotie volgde in 1978 op een proefschrift over de struc-tuur en functie van biologische membranen. Na een post-docperiode van ruim een jaar in het Cancer Research Institute van de University of California in San Francisco, keerde hij terug naar de Fysiologische Chemie in Groningen, waar hij vanaf 1980 leiding heeft gegeven aan een onderzoeksgroep die zich in de loop der jaren steeds meer is gaan richten op de bestudering van virus-cel interacties en virale vaccinontwikkeling. De huidige onderzoeksthema’s van de groep van Wilschut binnen de afdeling Medische Microbiologie van het UMCG zijn: (I) infectiemechanismen van flavivirussen, in het bijzonder het Dengue-virus, (II) ontwikkeling van vaccins tegen respiratoire virussen, in het bijzonder het Influenzavirus (III) ontwikkeling van immunotherapeutische strategieën tegen tumorvirussen, in het bijzonder het Humaan Papillo-mavirus. Wilschut is auteur van ruim 200 wetenschappelijke publicaties, oprichter van een tweetal start-up biotech-bedrijven (Virosome Bio-logicals BV en ViciniVax BV), en adviseur van de Nederlandse Gezond-heidsraad en van diverse farmaceutische industrieën.

VaccinatieVaccinatie behoort tot de meest effectieve en meest kosten-effectieve maatregelen ter voorkoming van ziekten. Bij vaccinatie wordt een pathogeen, of soms zelfs een onderdeel van een pathogeen, toege-

Prof. Dr. J. C. Wilschut

19

Sprekers S

ymposiu

mdiend met als doel om op die wijze een immuunrespons te induceren diehet gevaccineerde individu bij blootstelling aan het echte pathogeen bescherming moet bieden. Dat dit principe werkt wordt misschien wel het best geïllustreerd door het voorbeeld van “pokken”. Het pokkenvirus heeft door de eeuwen heen miljoenen slachtoffers gemaakt. Dit virus is echter geëradiceerd door een intensieve wereldwijde vaccinatiecam-pagne onder auspiciën van de Wereldgezondheids-organisatie (WHO). Het laatste geval van pokken deed zich voor in Somalië in 1977, en het virus komt sindsdien niet meer “in het wild” voor. Dit betekent dat er nu ook niet meer tegen pokken wordt gevaccineerd. Immers, nu het virus er niet meer is, is het risico van de vaccinatie, groter geworden dan het risico op infectie. Een tweede zeer belangrijke infectieziekte die op het punt staat geëradiceerd te worden door een langdurige wereldwijde vaccinatiecampagne is poliomyelitis, opnieuw een virale infectieziekte die in het verleden vele miljoenen slachtoffers heeft gemaakt. Vaccinatie is dus een zegen voor de mensheid, en de vraag rijst hoe het komt dat tegelijkertijd vaccinatie meer en meer onderwerp van maatschappelijke discussie lijkt te worden. In het Nederlandse Rijks- vaccinatieprogramma (RVP) worden zuigelingen en jonge kinderen gevaccineerd tegen twaalf verschillende bacteriële en virale infectieziek-ten. Sinds kort maakt ook vaccinatie van 12-jarige meisjes tegen het Humaan Papillomavirus deel uit van het RVP. De effectiviteit van het RVP is bijzonder hoog. Dit heeft enerzijds te maken met de hoge effectiviteit van de betrokken vaccinaties, en anderzijds met de dekkingsgraad van het RVP in Nederland, die vanaf het begin van het programma altijd erg hoog is geweest (>95%). Hierdoor komen ziekten als bof, mazelen en rode hond in Nederland eigenlijk nauwelijks meer voor. Over vaccina-tie tegen deze “childhood infections” is ook niet veel discussie; alleen in de Nederlandse “bible belt” bestaat op principiële gronden weerstand tegen vaccinatie. Pas bij de introductie van de vaccinatie tegen HPV en ook bij de grote vaccinatiecampagne tegen de Mexicaanse Griep bleek er op veel grotere schaal weerstand te bestaan, waarbij vooral de veilig-heid van de vaccinaties maar ook het belang ervan ter discussie stonden. Naar de mening van Jan Wilschut ten onrechte. Het lijkt wel of we zo langzamerhand gewend zijn geraakt aan de enorme gezondheidswinst die ons vaccinatieprogramma heeft opgeleverd en niet meer beseffen hoeveel ellende infectieziekten kunnen aanrichten. Wilschut zal in zijn lezing het belang van vaccinatie opnieuw onder de aandacht brengen en bij een aantal nieuwe ontwikkelingen stilstaan.

20

Spr

eker

s S

ympo

siu

m

Experience, education & professional qualifications2009-present: Project leader Lyophilization development & Needle-free delivery, Dept, Test design and Formu lation, The Netherlands Vaccine Institute, Bilthoven, The Netherlands.2009 Project leader Lyophilization development, Dept, Test design and Formulation, The Netherlands Vaccine Institute, Bilthoven, The Netherlands.2008-2009 Scientist, Dept, Test design and Formulation, The Netherlands Vaccine Institute, Bilthoven, The Netherlands.2007-2008 Postdoc position, Dept. of Pharmaceutical Technol- ogy and Biopharmacy, University of Groningen, The Netherlands.2003-2007 PhD-student, University of Groningen, The Netherl ands. Thesis: The development of stable influenza vaccine powder formulations for new needle-free dosage forms. Supervisor Prof. H.W. Frijlink, PhD. Research includes but is not limited to in vitro and in vivo evaluation of experimental formulations of influenza vaccines for pulmonary and oral delivery. Qualification: Doctor of Philosophy in Mathematics and Natural Sciences2002-2003 Professional training for pharmacist, University of Groningen, The Netherlands. Qualification: Doctor of Pharmacy.1998-2002 Pharmaceutical technology, University of Gro-

Dr. J-P. Amorij

21

Sprekers S

ymposiu

m ningen The Netherlands. Qualification: Doctor of Pharmacy.1998-2002 Pharmaceutical technology, University of Groningen, The Netherlands. Qualification: Master of Science in Pharmaceutical technology.1997-2002 Pharmacy, University of Groningen, The Nether lands. Thesis: “The ‘ideal’ lactose carrier for inhalation” Qualification: Master of Science in Pharmacy.

Responsibilities and achievements• Initiatecollaborations/contractresearch• Managementofdevelopmentprojects• Supervisionoftechnicians• Reviewpatentapplications• LecturingtoPharmacystudents

Alternative Vaccine DeliveryMost vaccines are administered via regular liquid injections using needles and syringes. As the number of licensed vaccines increases continuously, so does the number of injections that individuals receive. Needle injection has several disadvantages. The most important are fear or at least reluc-tance to accept inject-ions, reuse of syringes and needles in developing countries and frequent needle stick injuries by health care workers. More-over, vaccination programs are often restricted to limited injections per immunization session. Further extension of vaccination programs leads to more complex antigen mixtures in the form of combination vaccines, which are expensive and difficult to develop.To overcome these problems, NVI invests in the development of alterna-tives for classical needle and syringe injection in cooperation with universi-ties and small companies. These alternatives include: - Jetinjectors for i.m. or i.d. delivery - Bioneedles for i.m. or s.c. delivery - Microneedles and special formulations for trans cuta- neous or dermal delivery - Mucoadhesive formulations for nasal delivery - Defined vaccine powders for pulmonary delivery

22

Spr

eker

s S

ympo

siu

m

Herman Vromans studeerde farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na het behalen van het apothekersdiploma deed hij onderzoek op het gebied van de farmaceutische technolo-gie (Prof. Lerk, 1987). In 1988 werd de stap naar de industrie gezet. Bij Organon was hij verantwoordelijk voor het ontwik-keling van nieuwe processen (FSH lyospheres, extrusie) en was hij zodoende betrokken bij de marktintroductie van Puregon en de NuvaRing. In 1998 werd hij hoofd van de formuleringsafde-ling. Twee jaar later werd hij benoemd tot bijzonder hoogleraar farmaceutische technologie aan de Universiteit Utrecht.

Prof. Dr. H Vromans

23

Sprekers S

ymposiu

mVan Farma naar Biotech

Herman VromansAfdelingshoofd Department of Biopharmaceutics, MSD OssHoogleraar Farmaceutische Technologie, Universiteit Utrecht

De farmaceutische industrie heeft te maken met opdrogende pijplijnen; Hoewel er steeds meer geinvesteerd wordt in R&D komen er steeds minder nieuwe producten op de markt. Dit zgn. innovatiegat dwingt Farma-bedrijven om zich toe te leg-gen op gebieden met een vermeend hogere scoringskans. Eén van deze terreinen is de biotechnologie. Biotech-bedrijven zijn jarenlang relatief succesvoller gebleken dan de klassieke farma industrie en dat is ongetwijfeld de reden dat biotech niet langer het privé domein van biotech bedrijven is. In de afgelopen 20 jaar heb ik deze verandering in scope meegemaakt. De organische, synthetische, stoffen werden voor een deel vervangen door eiwitten die door cellen worden geproduceerd. In mijn verhaal ga ik in op de consequenties die deze veranderingen hebben op de vereiste competenties van medewerkers, de infrastructuur, de processen, formuleringen en toedieningsvormen.

24

Spr

eker

s S

ympo

siu

m

Dr. C.F. (René) van Nostrum is in 1995 gepromoveerd in de fysisch-organische chemie in de groep van Prof. dr. R.J.M. Nolte aan de Radbouduniversiteit Nijmegen. Na zijn promotie heeft hij als postdoconderzoeker gewerkt bij de Philips Research Laboratoria in Eindhoven. In 1997 heeft hij een aanstelling ver-kregen als universitair docent bij de afdeling Polymeerchemie enCoatingtechnologyaandeTU/e,waarhijbetrokkenwasbijpolymeersynthese voor coatingtoepassingen. In oktober 1999 is hij begonnen als universitair docent bij de afdeling Biofarmacie en Farmaceutische Technologie aan de Universiteit Utrecht. Zijn huidige onderzoeksactiviteiten in de functie van hoofddocent betreffen ontwerp, synthese en karakterisering van polymeren voor hydrogelen, micellen, nanodeeltjes en microsferen, en de toepassing van deze materialen als geneesmiddel- en genafgif-tesystemen. Met behulp van twee persoonlijke onderzoekssub-sidies (van NWO en de UU) heeft hij een nieuwe onderzoekslijn opgezet gericht op het maken van moleculaire afdrukken van peptiden en eiwitten in polymeren nanodeeltjes. Hij heeft ruim 100 publicaties en diverse octrooien mede op zijn naam staan.

Dr. C.F. van Nostrum

25

Sprekers S

ymposiu

mPolymeren microsferen voor stuurbare afgifte van eiwitten.

C.F. van Nostrum

Afdeling Biofarmacie en Farmaceutische Technologie, Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences, Universiteit Utrecht, e-mail: C.F.vanNostrum@uu.nl

Het groeiend aandeel van therapeutisch eiwitten in (pre)klini-sche ontwikkeling vereist steeds meer innovatieve formuleringen om deze eiwitten op een patiëntvriendelijke manier te kunnen toedienen. De grootste aandacht gaat daarbij uit naar formule-ringen die, na een eenmalige toediening, na een bepaalde of gedurende langere tijd het therapeutische eiwit aan het lichaam afstaan, bijvoorbeeld door middel van het insluiten van het eiwit in een biologisch afbreekbaar afgiftesysteem.Een dergelijk afgiftesysteem dient aan een groot aantal eisen te voldoen: het moet eenvoudig toe te dienen, biologisch verdraag-zaam, en onschadelijk voor het ingesloten eiwit zijn, degrada-tie- en afgiftekarakteristieken moeten stuurbaar zijn, en degrada-tieproducten mogen niet schadelijk zijn of niet ophopen in het lichaam. Veelgebruikt worden microsferen op basis van poly-esters, zoals co-polymeren van melkzuur en glycolzuur (PLGA), en deze voldoen inderdaad aan een aantal van de genoemde eisen. Echter, degradatiesnelheid en eiwitafgifte is slechts beperkt instelbaar, en het is gebleken dat veel eiwitten deels worden aan-getasttijdensbereidingen/ofafgifte.Derelatievehydrofobiciteitvan de polymeren is daar grotendeels debet aan.In deze presentatie zal de ontwikkeling van microsferen op basis van hydrofielere polyesters worden belicht, met het oog op eiwit-formuleringen die de beperkingen van de huidige systemen op basis van PLGA verminderen.

26

Spr

eker

s S

ympo

siu

m

Hidde J. Haisma (1957) is sinds oktober 2000 hoogleraar Thera-peutische Genmodulatie bij de afdeling Farmacie van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij studeerde medische biologie aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Van 1982-1987 was hij als onderzoeker werkzaam in onder meer de Verenigde Staten, waar hij werkte bij het biotechnologie bedrijf Centocor, (Malvern PA), het Dana Farber Cancer Institute (Boston MA) en Harvard Medical School (Boston, MA). In 1987 promoveerde hij aan de Rijksuniversiteit Utrecht op het proefschrift Monoclonal antibodies and cancer, bij de hoogleraren Prof. Dr. W. Den Otter en Prof. Dr. E.J. Ruitenberg. Vanaf 1987 was hij als weten-schappelijk medewerker verbonden aan de afdeling Geneeskun-dige Oncologie van het VU Ziekenhuis in Amsterdam, sinds 1997 als werkgroepleider van de onderzoekgroep Gentherapie. In 2000 verliet hij Amsterdam en werd hij benoemd tot hoogleraar in Gron-ingen. Haisma’s onderzoek richt zich op de ontwikkeling van genees-middelen voor de therapeutische beïnvloeding van genexpressie in menselijke cellen.

Prof. Dr. H.J. Haisma is redacteur van een aantal tijdschriften op het gebied van de gentherapie en is auteur van meer dan 100 publica-ties en diverse patenten op zijn onderzoeksterrein.Haisma is oud-voorzitter en bestuurslid van de Nederlandse Verenig-ing voor Gentherapie en bestuurslid van de Europese Vereniging voor Cel- en Gentherapie en de Nederlandse Vereniging voor Farma-ceutische Wetenschappen.

Prof H.J. Haisma

27

Sprekers S

ymposiu

mGentherapie in relatie tot de ontwikkeling van nieuwe toedieningsvormen

Door de onthulling van het complete menselijke genoom met on-geveer 30.000 verschillende genen ontstaan nieuwe mogelijkheden voor diagnose en voorkoming van een grote verscheidenheid aan ziekten. Op basis van de DNA-sequentiegegevens kunnen nieuwe therapieën worden ontwikkeld, waaronder gentherapie. Het principe van de gentherapie berust op het inbrengen van een therapeutisch gen in een cel waardoor een afwezig of afwijkend gen kan worden gecompenseerd. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om door het inbrengen van complementair genetisch materiaal specifieke genen uit te schakelen. Recente klinische gegevens laten bemoedigende resultaten van gentherapie zien bij patiënten met verschillende ziekten. Gentherapie is op dit moment nog een experimentele behandeling die vrijwel uitsluitend in gespecialiseerde academische centra plaats-vindt. De vectoren die worden gebruikt voor genoverdracht variëren van kleine stukjes kaal DNA tot een grote verscheidenheid aan virus-sen. Elke vector heeft zo zijn eigen voor- en nadeel en wordt ingezet naar behoefte van de te behandelen ziekte. De behandeling varieert van het buiten het lichaam behandelen van bijvoorbeeld beenmerg tot het direct inspuiten in weefsels zoals tumoren in patiënten.

Ondanks de bemoedigende resultaten bij enkele ziekten zijn er een aantal problemen die opgelost dienen te worden voordat genthera-pie breed kan worden toegepast. Voor levenslange effectiviteit van de therapie is het veelal noodzakelijk dat de ingebrachte vector inte-greert in het genetische materiaal van de patiënt. Dit kan tot versto-ring van de regulatie van de genactiviteit leiden wat in enkele geval-len in patiënten heeft geleid tot vormen van leukemie. Daarnaast zijn de selectiviteit en regulatie van genactiviteit in patiënten punten van zorg.

28

Spr

eker

s S

ympo

siu

m

Dr. Petry joined AMT in May 2007 as Director of the Research and Development.

He has worked in the area of gene therapy for more than 15 years and has extensive experience in pharmaceutical research. After his PhD he built up a career in academic research; for the last 10 years he has worked at Jenapharm GmbH (Germany), Ber-lex Biosciences (US) and AMT (The Netherlands) in different functions with increasing managerial and leadership responsibil-ity.

Dr. H Petry

29

Sprekers S

ymposiu

mAlipogene tiparvovec: the first gene therapy for a gen-eral metabolic disorderH. Petry (PhD), D. Gaudet (MD, PhD), A. Carpentier (MD, PhD), E. Stroes (MD, PhD), J. Twisk (PhD), S. Greentree (PhD) ECO-GENE-21 clinical research center, Dept of medicine, Université de Montreal, Chicoutimi, Quebec, Canada (D.G.), University of Sher-brooke, Department of Endocrinology, Quebec, Canada(A.C.), Academisch Medical Center (AMC) (E.S.), Amsterdam, the Netherland, and Amsterdam, Molecular Therapeutics (AMT) B.V., Amsterdam, the Netherlands (H.P., J.T., S.G.)

Gene therapy is coming of age. Correction or supplementation of genetic defects through gene therapy is amenable to both mono-genic disorders as well as to diseases with a key protein playing akey role in the pathology. Alipogene tiparvovec (Glybera®, AMT-011) is the first gene therapy product for a metabolic disease in late stage clinical development. The product contains a gain-offunction variant of the human lipoprotein lipase gene in an AAV1 based vector (AAV1-LPLS447X). Alipogene tiparvovec has been developed for the long term correction of lipoprotein lipasedeficiency, to control or abolish symptoms and prevent complica-tions in adult patients clinically diagnosed with lipoprotein lipase deficiency (LPLD). LPLD is a rare, seriously debilitating autosomal inherited monogenic disorder of lipid metabolism.Deficiency of LPL function results in chylomicronaemia. Recur-rent pancreatitis is known as the most frequent, potentially lethal, complication; other severe sequelae include diabetes and in-creased tendency for atherosclerosis. During the presentation the various steps to develop a gene ther-apy medicinal product, will be discussed. Alipogene tiparvovec in LPLD will be used to demonstrate that persistent gene transduc-tion after one-time intramuscular administration is feasible, and results in long term clinical improvements in the ‘chylomicronae-mia syndrome’ caused by LPLD.

“CVZ (College van Zorgverzekeringen) adviseert tandheelkundige zorg tot 22 jaar uit het basispakket te halen.” Maak daarom snel nog een afspraak!

zorginhoudelijke bezorgdheid over de

Binnenkort tandheelkunde onder 22 jaar niet meer gratisvan Zorgverzekeringen) advi-

seert tandheelkundige zorg tot 22 jaar uit het basispakket te halen.

G De verwachting is dat dit advies zal worden overgenomen en binnen enkele maanden zal worden doorgevoerd. Maak daarom nu nog een afspraak voor je 22 jaar wordt!

IN 1995 is de aanspraak op tandheelkun-dige hulp voor volwassen verzekerden beperkt. De beperking van de aanspraak op tandheelkundige hulp is doorgevoerd om

-woordelijkheid van de burger voor de

kosten van zijn mondgezondheid gestalte te geven.

MET INGANG van 2008 is de leeftijd tot waarop jeugdige verzekeren recht hebben op mondzorg verhoogd van achttien naar tweeëntwintig jaar.

HET COLLEGE voor Zorgverzekeringen (CVZ) heeft beoordeeld of het recht op mond-zorg voor verzekerden van achttien- tot tweeëntwintigjarigen past binnnen de uit-gangspunten van het pakket beheer.

OP BASIS van onderzoek dat het CVZ heeft laten uitvoeren is er geen aanleiding tot

ontwikkeling van de mondgezondheid voor de groep van 18 tot 22 jaar.

HET CVZ komt tot de conclusie dat er op grond van het pakketprincipe noodzake

-

lijkheid geen aanleiding is mondzorg voor achttien- tot tweeëntwintigjarigen te rek

-

enen tot de te verzekeren prestaties.

HET CVZ adviseert de minister het het recht op mondzorg voor jeugdige verzekerden te beperken tot achttien jaar.

31

Woen

sdag 8 decem

berReceptie

Op de twaalfde van de twaalfde is Pharmaciae Sacrum opgericht en de receptie biedt de genodigden de kans om het 129e bestuur te feliciteren met het 129-jarig bestaan van de vereniging en met hen een jonge jenever te drinken. Dit is ook de gelegenheid om het bestuur een cadeau aan te bieden, want wat is nou een verjaardag zonder een presentje? Bier, wijn en fris zijn afgekocht, dus het beloofd een gezellige boel te worden. Van 19.00 tot 21.00 zijn de genodigden welkom in de Hemingway’s

Openingsfeest ‘Fluorescent, dat is de trend’Fashionable, hip, opvallend, deze avond zijn er geen onopval-lende muurbloempjes. Vanaf 22.00 uur gaat iedereen los op het thema fluorescent, dat is de trend. Trek je mooiste fluorescerende outfit aan en kom naar de Pin-Up Club. Wees er op tijd bij, anders hebben de andere feestgangers het gratis fust al opgedronken!

33

Don

derdag 9 decem

berBuitendag

Na alle indrukken van het symposium en wellicht een flinke hoofdpijn van de receptie en het openingsfeest is het tijd om nu niet het hoofd maar het lijf aan het werk te zetten. Dit gaat gebeuren bij onze workshop skateboarden. Eerst zal er een workshop worden gegeven om de beginselen van het skate-boarden onder de knie te krijgen. Na een lekkere lunch is er dan tijd om de geleerde kunstjes in de praktijk te brengen en vrij te skateboarden.

Culturele AvondDit jaar zal de culturele avond plaatsvinden in het Platformtheat-er, een locatie die perfect past bij ons inDIEStriele thema. De avond wordt op een leuke manier geopend met een interactieve act, die iedereen in een melige bui zal brengen.Daarna is het de beurt aan Anne-Jan Toonstra. Hij won in 2005 het Groninger Studenten Cabaretfestival en is ook bekend van het standup comedy collectief de Hyena’s. Hij zal een optreden verzorgen van ongeveer 1,5 uur.

AlmanakonthullingOm 22.30 zal de culturele avond ten einde lopen en is het tijd voor de almanakonthulling! De 25e almanakcommissie zal dan hun almanak onthullen en eindelijk kunnen laten zien waar zij dit jaar zo hard aan hebben gewerkt.

De culturele avond wordt mede mogelijk gemaakt door:

35

Vrijdag 10

december

Galadiner en GalabalDe Dies Natalis wordt afgesloten met het galadiner en het gala-bal. Dit jaar zullen zowel het diner en het het bal op dezelfde locatie plaatsvinden, namelijk in de Puddingfabriek in Groningen. Omdat dit in de stad is, zijn er dit jaar geen bussen nodig.Het diner bestaat uit 3 gangen, met een keuze uit vlees of vis. Tijdens het diner zullen de aanwezige praesides een korte speech houden ter afsluiting van de Dies. Na de eerste twee gangen zullen we ons verplaatsen van de grote zaal naar de lounge om daar te genieten van het dessert-buffet en een kop koffie. De grote zaal zal dan worden omge-bouwd tot balzaal. Bij de toegangsprijs voor het galabal zitten garderobe, bier, fris wijn en binnenlands gedestilleerd inbegrepen. Andere consump-ties zijn voor eigen kosten. Daarnaast is er een galafotograaf aanwezig om dit gala voor altijd vast te leggen.Aan alles komt een einde, dus ook aan het galabal. Om 4.00 uur is het feest ten einde en is het tijd om naar huis te gaan.

Het galadiner en het galabal worden mogelijk gemaakt door:

36

37

Spon

soring

Sponsoren

Hoofdsponsoren:

- ABN Amro Blz. 6 - Kring Apotheken Blz. 8 - Mediq Blz. 42 - Mosadex Blz. 32 - Pharmachemie Blz. 38 - Studystore Blz. 12 - VVAA Blz. 10 - Groninger centre for drug research

Adverteerders:

- Abbott Blz. 2 - BDO Blz. 28 - Body Shop Blz. 36 - Lareb Blz. 15 - Microbias Blz. 34 - Noord negentig Blz. 30 - Verenigde Apothekers Limburg Blz. 30

39

Aan

sprakelijkheid

De Diescommissie 2010 - 2011 stelt zich niet aansprakelijk voor verlies, diefstal of letsel gedurende de viering van de 129e Dies Natalis van “Pharmaciae Sacrum” noch aanvaardt zij de verant-woordelijkheid voor aan derden toegebrachte schade.

Bij vernieling of incorrect gedrag wordt de desbetreffende per-soon voor alle geleden schade aansprakelijk gesteld en zal die-gene van verdere deelname aan alle activiteiten van de 129e Dies Natalis worden uitgesloten, zonder teruggave van kosten van deelname. Onder incorrect gedrag wordt onder andere verstaan: het nuttigen van zelf meegebrachte alcoholische drank, gebruik van drugs, of het verpesten van de sfeer.

Om alle activiteiten soepel te laten verlopen verzoeken wij dan ook alle deelnemers op tijd te komen, zodat we niet achter raken ophettijdschema.Bijtelaatkomeniseventueelvertreken/ofbegin van de activiteit niet uitgesloten. De Diescommissie 2010 - 2011 is hiervoor niet aansprakelijk.

Voor verdere informatie kunt u altijd contact opnemen met een van de commissieleden:

Rosanne Meijboom 06-44067796Maaike van Boven 06-29535351Marjolein Kroonen 06-40165365Wisse Bakker 06-42485920Maurice Kroon 06-28872532Hedi Koning 06-36115846

40

41 41

Prijslijst en

Locaties

PrijslijstWoensdag 8 december:Symposium € 3,50Receptie (Alleen voor genodigden)Openingsfeest Gratis

Donderdag 9 decemberBuitendag € 10,-Culturele avond € 4,50

Vrijdag 10 decemberGaladiner € 22,-Galabal € 28,-

De inschrijving begint op de onthullingsborrel d.d. 2 november 2010. Van woensdag 3 november tot en met maandag 29 no-vember kan je je inschrijven op het PS-hok en op de PS-site. De week voor de aanvang van de dies zijn uw kaarten te vinden of op te halen op het PShok.

Locaties

SymposiumKeuningzaalAntonius Deusinglaan 19713 AV Groningen

Receptie Hemingway’sGedemptKattendiep23/19711 PL Groningen

OpeningsfeestPin-Up ClubGrote Markt 21a9712 HR Groningen

BuitendagSkatepark het ColosseumParadijsvogelstraat129713 BV Groningen

Culturele AvondHet PlatformtheaterBoterdiep 46-489712 LR Groningen

Galadiner + BalDe PuddingfabriekViaductstraat 3a9725 BG Groningen

42

Col

ofon

ColofonDit programmaboekje is uitgegeven ter gel-egenheid van de 129e Dies Natalis der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” en bestemd voor alle deelnemers van de Dies Natalis 2010.

Lay-out: Wisse Bakker Rosanne Meijboom

Drukkerij:Smeets & Hagenbeck, Dronten

Oplage:2000 stuks

Formaat:148 x 210 (A5)

Lettertype:ElephantEras Medium ITCEras Bold ITCEras Light ITC

Software:Adobe Indesign CS5Microsoft Word 2007Adobe Photoshop CS2

Met dank aan:

- Prof. Dr.H.W Frijlink - Prof. Dr. J.C. Wilschut - Dr. J.P van Amorij - Prof. Dr. H. Vromans - Dr. C. F. van Nostrum - Prof Dr. H. J. Haisma - Dr. H. Petry - Het 128e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” - Het 129e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” - Diescommissie 2009-2010 - Huishoudelijke Commissie “Brandstof”

Volledig geautomatiseerde opslag door separate opslagplaatsen voor snel- en langzaamlopers in één module

Gelijktijdige invoer en uitgifte door 2 manipulatoren

Gelijktijdige uitgifte van meerdere verpakkingen door Multipicking

Tijdbesparing door volautomatisch vullen met de Consis Stockmaster

Geen uitgiftefouten door volautomatisch etiketteren met de Consis Labelmaster

Invoer en uitgifte van aangebroken verpakkingen door separate, individuele opslagplaatsen

Ook voor Central Filling de juiste oplossing

Nieuwsgierig geworden? Neem dan nu contact op voor een informatief gesprek: 06-132 049 04

De succesfactor voor uw apotheek

.Eapotheekrobot

www.willach.com