MORGENDIENSTzondag 24 december 2017, 4e zondag van AdventGrote Kerk, Wildervank

Zingen voor de dienst : Lied 444: 1, 4, 5Welkom

DIENST VAN VOORBEREIDING

Aanvangslied : Psalm 132: 1, 3, 10Moment van stilteGroetAdventskaars aanstekenAdventsresponsie1

Buiten de grenzen van het heelal,voor de wereld begon,voorbij al ons begrijpen…ZO IS GOD.

Vader van de tijd,moeder van de schepping,vader en moeder van ieder mens…ZO IS GOD.

Wachtend op het juiste moment,de juiste weg bereidend,zoekend naar de juiste vrouw…ZO IS GOD.

We geloven in één God,MAKER EN BEWAARDER VAN HEMEL EN AARDE.

Gebed voor de wereld2

O God,leid ons van dood naar leven,

van valsheid naar waarheid;leid ons van wanhoop naar hoop,

van vrees naar vertrouwen;leid ons van haat naar liefde,

van oorlog naar vrede;laat vrede ons hart vervullen,

onze wereld, ons heelal;

1 Uit Cloth For The Cradle. Worship Resources and Readings for Advent, Christmas and Epiphany (Glasgow: Wild Goose Publications, 2002, 3e dr.), ‘Behind the corridors of space, p19, vertaald en bewerkt, zonder gezongen ‘Iona Gloria’.

2 Gebed voor maandagmorgen, Iona Abbey Worship Book p19.

- 1 -

zo vragen wij in uw Naam.door Christus, onze Heer.Amen.

Adventslied : Lied 435: 4

DIENST VAN HET WOORD

Gebed van de zondagRuimte voor de kinderen3

Lezing uit het Oude Testament : 2 Samuël 7,4-164

Zingen : Gez. 321: 1, 3Lezing uit het Nieuwe Testament : Lukas 1,26-385

AcclamatieVoor uw Woord in de Schriften,voor uw Woord in ons midden,voor uw Woord in ons hart,DANKEN WIJ U, O GOD.

Zingen : Lied 473: 1, 2

PreekDe kerk heeft Maria gemaakt tot het toonbeeld van zichzelf wegcijferend moederschap. En alle vrouwen zouden als Maria moeten zijn: gehoorzaam aanvaardend wat haar overkomt, met wijsheid opvoedend, tot het allerlaatste trouw aan haar kind – en liefst nog a-seksueel. Lelieblank werd zij.

Maar zo zit de wereld niet in elkaar en het is ook een karikatuur van Maria. In werkelijkheid volgt God vaak vreemde wegen om zijn zegen en goedheid in de mensen naar boven te brengen. En daarbij ligt niets voor de hand. Als puntje bij paaltje komt raken bijbelverhalen de werkelijkheid van ons eigen leven veel sterker dan de geijkte vroomheid die er te vaak overheen gestrooid wordt.

Wij belijden Jezus als zoon van God. Wij zijn dankbaar voor het heil dat hij ons brengt. Maar als we goed lezen is de bijbel onthutsend realistisch over zijn afkomst.

In de taal van onze tijd is Maria gewoon een ongehuwde moeder. Jozef heeft ook enige overredingskracht van de engel nodig om alsnog met haar te trouwen. Gewoon een ongehuwde moeder – of is dat bij nader inzien toch niet zo gewoon?

Uit rabbijnse teksten weten we dat ongehuwd moederschap in het Galilea van de 1e eeuw niet zo ongewoon was, zeker niet op het platteland in Galilea. Als de man dan zijn verantwoordelijkheid voor het kind ook maar nam. In een agrarische samenleving dacht men vooral praktisch en niet al te preuts.6

3 We volgen het project van Bonnefooi, ‘Speuren naar tekens van hoop’, maar met het projectlied van Kind op Zondag, ‘Maak het mee’.

4 Nieuwe bijbelvertaling (2014) – bewerkt.5 Nieuwe bijbelvertaling (2014) – bewerkt.6 Tosefta Kiddoesjin I,1-3 over seksuele gemeenschap als geldige wijze van verloving. Talmoed Jeroesjalmi

Ketoevot 25c,24-34 over de ontmaagding van Joodse meisjes door Romeinse bevelhebbers. Zie H.G.

- 2 -

Heidenen die het christendom vijandig gezind waren, kwamen al vroeg met de beschuldiging dat Jezus’ biologische vader een Romeinse soldaat was. Daar zijn ook rabbijnse bronnen bij aan te voeren: er lijkt een tijd geweest te zijn dat Romeinse officieren een soort eerste recht hadden op Joodse meisjes. Een voorbeeld van wrede vrouwenonderdrukking in de oudheid – sommige dingen lijken nooit te veranderen in de loop der eeuwen.7

–

Maar dat helpt ons alleen nog maar om de historische context wat beter te verstaan. Maar wat wil het evangelie ons zeggen? De naam Jezus betekent ‘de ENE redt’. Hoe komt Gods redding naar ons toe? Bijbels gesproken langs hele aardse en in onze ogen misschien ook kromme wegen. Maar dat komt omdat wij al te menselijk kijken: wij willen graag goed en kwaad, redding en ondergang, netjes gescheiden houden. Terwijl we toch zouden moeten weten dat de werkelijkheid niet zo netjes in elkaar steekt.

Jezus wordt zoon van David genoemd. Hoe zat het ook alweer met de afstamming van David? Daar zit Ruth in, de Moabitische. En het begint bij Jakobs zoon Juda. Juda had een schaapscheerdersfeest en was zo dronken dat hij niet eens door had dat hij zijn schoondochter Tamar, die weduwe was, zwanger had gemaakt. Tamar beviel van een tweeling en de oudste daarvan werd de stamvader van David.8

En dat is nou echt de bijbel. Geen enkel geschiedenisboek zou zo’n dubieuze afstamming vermelden voor een grote koning. Want in onze wijsheid moet een groot man ook van grootse afkomst zijn. Maar de verhalen van de aartsvaders zitten vol met onvolkomenheden: Abraham en Hagar en haar zoon Ismaël, Isaäk en zijn eeuwig vechtende zonen Jakob en Esau, Jakob met al zijn list en bedrog.

En het blijft maar doorgaan. Want ook David is alles behalve een heilige. Om buurvrouw Batseba te bemachtigen laat hij haar man sneuvelen in de oorlog. Hun zoon Salomo mag zeer wijs zijn, hij gaat toch ook erg onwijs te werk door zoveel heidense vrouwen te nemen. Waarom noemt de bijbel dat allemaal?

Heel gewoon, omdat de wereld zo in elkaar zit. Wij kunnen het goede en het kwade nooit netjes scheiden. Gods geschiedenis gaat voort “middels misstappen van de hoofdpersonen”.9 God wil dat het goede ons richtsnoer is, want daarin komt de zegen naar buiten. Maar met het goede als richtsnoer moeten we toch zelf onze weg zien te vinden met het kwade. Het Licht

Kippenberg & G.A. Wewers, Textbuch zur neutestamentlichen Zeitgeschichte (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1979) p184v.

7 In de 2e eeuw kwam de Griekse filosoof en christenbestrijder Celsus met het verhaal dat Jezus’ vader een Romeinse soldaat was met de naam Panthera. Enig historisch bewijs hiervoor ontbreekt en de naam ‘panthera’ kan ook een satirisch woordspel zijn met het Griekse woord voor maagd, ‘parthenos’. Een grafsteen voor een Romeinse officier genaamd Tiberius Julius Abdes Pantera, gevonden in het Duitse Bingerbrück in 1859, wordt hiermee wel in verband gebracht, maar ook dat is vooral speculatie. De naam Pantera wordt overigens in de middeleeuwen ook in rabbijnse bronnen genoemd: Talmoed Bavli Sjabbat 104b, e.a.p. Zie Wikipedia.

8 Het hele verhaal staat in Genesis 38.9 Rob Cassuto in een commentaar (uit 2014) bij Parasja Wajeesjeev.

- 3 -

komt in de wereld, maar we moeten zelf met het duister in het reine zien te komen. We kunnen het ook psychologisch zeggen: om ons Zelf te bevrijden moeten we onze schaduw leren herkennen en hanteren.

–

Jezus wordt geboren als zoon van een meisje op het platteland van Galilea. En het gaat ook allemaal wat plat. De plaatselijke timmerman wil tenslotte haar man wel worden en bijgevolg is hij ineens de vader van de messias. Van zo’n verhaal kan Hollywood nooit iets maken, want alle glamour ontbreekt. (Hollywood maakt er natuurlijk wel een verhaal van, want dat verkoopt prima, maar dat mist dan ook steevast de bijbelse kern van de zaak.)

Juist in zo’n aards en menselijk verhaal wil God de mens nabij komen en zijn zegen onthullen. Want zoiets gewoons en plats kan ook bij ons gebeuren. Wij zijn net zo feilbaar als de aarstvaders of koning David. Maar dat wil zeker niet zeggen dat alles dan maar goed is. Juda bekent tegenover Tamar hardop en ondubbelzinnig zijn schuld.10 David doet uitvoerig boete voor zijn wandaad en wordt er streng voor gestraft.

Maria, de dochter van de buren uit Nazareth, wéét dat God zelf haar nabij is. De kracht van de Allerhoogste overschaduwt haar. Alle medische, biologische, sociale of politieke feiten mogen zijn zoals ze zijn, maar in haar werkt God. Dat laat ze gebeuren, dat durft ze te zien en dáárin is ze inderdaad gehoorzaam. Maria gelooft in de onmogelijke mogelijkheden van God.

Laat zij daarin inderdaad ons lichtende voorbeeld mogen zijn. Wat er in ons leven gebeurt is doorgaans allemaal heel gewoon. In ons leven zijn er altijd zaken waarvoor we ons schamen (of zouden moeten schamen). Macht misbruiken wij zodra de gelegenheid zich voordoet. Sex brengt ons altijd weer in de verkeerde verleiding. Maar toch kunnen wij daarachter het goede en de zegen van God herkennen. We zullen onze fouten eerst helder en hardop moeten bekennen, maar dan kan Gods goedheid en zegen ook weer opnieuw in het licht komen.

In haar gewone menselijke zwangerschap wist Maria zich overschaduwd door God. Haar zoon wordt onze redding, zelfs in onze lage staat.11 De kwetsbaarheid van een kind is sterk genoeg voor God. Daaruit bouwt hij zijn huis. En wij mogen in dat huis van God wonen.

Amen.

Zingen : Lied 473: 3AdventsprojectProjectlied : ‘Een wereld vol’ (melodie: Lied 444)

DIENST VAN HET ANTWOORD

Toelichting bij de liturgische schikkingCollecte

10 Volgens rabbijn Joinathan Sacks is hij de eerste die dat doet in de Torah. Schuld bekennen is de eerste stap van tesjoeva, omkeer.

11 Lukas 1,48.

- 4 -

GebedenOnze VaderSlotlied : Lied 461Zegen

- 5 -