Ouderblad Johan de Witt-gymnasium | Jaargang 8-1

Deugden

VOORZICHTIGHEID, VERSTANDIGHEID EN WIJSHEID

MOED: VAN BEDRIJFSLEVEN NAAR ONDERWIJS

DEFINITIEVE KEUZES EN DE SPANNING VAN HET EXAMENJAAR:

WELKOM IN KLAS 6!

RECHTVAARDIGHEID ANNO 2017 OP HET JDW

Herstructurering en faillissementsrechtContracten- en ondernemingsrechtFamilie- en erfrechtArbeidsrechtHuurrecht, ruimtelijk ordeningsrecht en bouwrecht

Veldhuijzen & Nuiten Advocaten & Mediators

Burg. de Raadtsingel 89, 3311 JG Dordrecht

T: 078 - 613 39 66

F: 078 - 631 09 38

E: mail@veldlaw.nl

www.veldlaw.nl

Hét Dordts kantoor voor ondernemers

Van de redactie

Aperta / editorial

Aperta:‘Openheid van zaken. En dat in het Latijn. Van het werkwoord aperire het voltooide passieve deelwoord: apertus. En dan natuurlijk in het onzijdig meervoud. Geniaal.’

Citaat: M. de Hoon.Samen met P. Barendregt initiatiefnemer van Aperta (1994). Vanaf jaargang 2010 JOHAN.

Voor u ligt de nieuwste JOHAN, de eerste van schooljaar 2017-2018. Het thema is ‘Deugden’. Met dit thema gaf de redactie zichzelf en de columnisten een ‘oude’ kapstok mee. U zult in de thema-gerelateerde bijdragen en in de columns steeds tenminste één van de deugden als uitgangspunt terugvinden. Al onze vrijwilligers hebben weer enorm hun best gedaan om u een deugdelijk blad te presenteren vol inspirerende bijdragen.

Een blad als het onze kan niet bestaan zonder ‘gastschrijvers’. Dit keer wil ik stilstaan bij iemand die al heel lang schrijft voor de JOHAN. In de kantlijn leest u over ‘Aperta’. Dit citaat is afkomstig van M. de Hoon. De heer De Hoon is bij de huidige JOHAN-redactie beter bekend als Contumelia. Onder dit pseudoniem schrijft deze classicus al jaren ondeugende en prikkelende columns. Op de site van Woxikon las ik dat de Nederlandse vertaling van het woord ‘contumelia’ vanuit het Italiaans en het Spaans vier betekenissen heeft: ‘smaad’, ‘spot’, ‘belediging’, ‘grove’. De heer De Hoon kan mij als ontwetende in de klassieke talen waarschijnlijk nog aanvullen en verbeteren met meer en diepere betekenissen van het woord contumelia, maar gezien de achternaam van de schrijver is de mooiste betekenis van dit pseudoniem toch echt ‘hoon’ …

Contumelia verraste JOHAN deze editie met een kleine toevoeging aan zijn column. De verrassing was één onverwacht woord: ‘laatste’. U bent met deze JOHAN getuige van het einde van een traditie. De docent die in 1994 initiatiefnemer was van Aperta, de voorganger van JOHAN in de vorm die u nu kent, stopt met zijn column. JOHAN en het Johan de Witt-gymnasium kunnen dit alleen maar respecteren en tonen nogmaals de grootste waardering voor alles dat is

geschreven, gehoond, bespot en beledigd. Hartelijk dank voor uw contumelia, meneer Contumelia.

Met de artikelen die geschreven zijn aan de hand van de verschillende deugden, beogen wij u op een andere manier inzichten te verschaffen. U zult artikelen lezen over ‘voorzichtigheid’ en ‘moed’, die heel dicht bij de betreffende personen komen. We bezien schoolregels in het licht van ‘rechtvaardigheid’ en belichten ‘matigheid’ als opvoedkundig thema. ‘Geloof’ is het onderwerp van een column. De ‘naastenliefde’ van de leerlingen komt naar voren in het artikel over de maatschappelijke stage in het derde jaar en met de eindexamenkandidaten bespreken wij ‘hoop’.

Ouders die net als wij onderdeel van de redactie willen uitmaken of ouders en docenten die een regelmatige bijdrage aan de JOHAN willen leveren, nodigen wij graag uit. Wij verzoeken u via johan.jdw@gmail.com contact met ons op te nemen.

De volgende editie verschijnt eind maart. De deadline voor inzendingen is maandag 29 januari 2018. Het thema voor de volgende editie is ‘Feit of fictie’.

De redactie wenst u veel leesplezier, fijne feestdagen en een gezond 2018.

Deugden en één ‘ondeugd’

3

14

28

30

42

11

52

Inhoud

SCHOOL EN … Oudervereniging: 3 Aperta/editorial: Van de redactie

5 Van de rector: Bewegen tussen deugden en zonden

7 Van de voorzitter: Deugden en een beetje mazzel

41 ‘Hoe was het vandaag op internet?’

THEMA8 Voorzichtigheid, verstandigheid en wijsheid

18 Matigheid en weerbaarheid samen tegen de

verleiding van alcohol, roken en drugs

24 Rechtvaardigheid anno 2017 op het JdW

27 Johan de Witt en ‘De bedreigde Zwaan’

48 De maatschappelijke stage in klas 3

INFORMATIEF28 UitreikingCambridgeEnglishcertificaten

30 Griekenlandreis in beeld

56 Docenten Engels bezoeken internationaal congres

in Glasgow

MENSEN11 Moed: van bedrijfsleven naar onderwijs

32 Document docent: Deugt je tekening?

42 Muziekdocent Saul de Caluwé

SPITTEN NAAR DE WITT EN TIJDGENOTEN52 De eerlyken jongeling en de vry-gebore ziel

COLUMNS20 Fides

23 Stichting Studium Generale: Voor wat hoort wat …?

37 Contumelia: Deugd

38 Ouder en wijzer: Zeven

VARIA4 Inhoudsopgave

6 Colofon en oproep voor adverteerders

58 Thema volgende JOHAN

4 JOHAN

32

Bewegen tussen deugden en zondenHet is net een kleine uitgave van de hele wereld: een middelbare school als de onze. Ik blijf dat vinden: een mini-uitgave van in ieder geval onze Nederlandse samenleving met heel veel herkenbare levensvragen waar leerlingen en medewerkers mee te maken krijgen..

Vragen over ambities, de toekomst, over geluk, over verdriet, over het verleden, goed en kwaad. Je stelt jezelf niet de hele dag vragen over deze zaken, maar toch helpen ze je in het leven.

Het thema van deze JOHAN gaat over het leven leiden aan de hand van deugden, ‘de voortdurende gezindheid het goede te doen en te bevorderen en het slechte te laten’ (volgens de Dikke van Dale). De vraag is of het leiden van een leven volgens de erkende deugden behulpzaam is bij de beantwoording van de genoemde levensvragen.Over welke deugden hebben we het dan eigenlijk? Welke deugden worden er onderscheiden? De vier klassieke deugden zijn ‘voorzichtigheid’, ‘rechtvaardigheid’, ‘gematigdheid’ en ‘moed’. Deze gaan terug tot de tijd van Plato in het oude Griekenland. In latere eeuwen voegde het christendom daar nog drie deugden aan toe: ‘geloof’, ‘hoop’ en ‘liefde’.

Alle zeven zijn in mijn optiek voor iedereen mooie richtsnoeren voor het inrichten van het leven en ijkpunten voor de beantwoording van de eigen levensvragen. Natuurlijk zullen mensen verschillen in de manier waarop zij betekenis geven aan de zeven deugden. Voor iedereen zal gelden dat het zoeken naar een balans tussen de soms strijdige aspecten ervan een waardevolle uitdaging is.Als school spelen we een belangrijke rol in het voorbereiden van de leerlingen op een volwassen leven. De zeven deugden helpen ons bij het vervullen van die taak. Voor het

verduidelijken van die rol is het goed om dan ook de minder geslaagde kant van de mens te benoemen. De verschillende religies op deze wereld hebben er diverse benoemd en voorzien van diverse ernstige gevolgen voor diegenen die het niet zo nauw nemen met deze zonden: ‘hoogmoed’, ‘afgunst’, ‘toorn’, ‘luiheid’, ‘gierigheid’, ‘gulzigheid’ en ‘onkuisheid’. Ik weet niet of ik nu één van de aan mij gestelde deugdzaamheidseisen schend als ik zeg dat er op de school toch af en toe ‘zondige’ misstappen worden begaan, door leerlingen en medewerkers, inclusief mijzelf. Ik ga uiteraard geen voorbeelden geven, daarvoor is het begaan van zonden te gevoelig en het noemen ervan brengt mij in grote problemen door nieuwe privacywetgeving. Vooruit, eentje dan: we zijn weleens lui …

Wat is nu het mooie van dit alles? Om erachter te komen volgens welke normen en waarden je je eigen leven wilt inrichten en leiden is het nooit goed om alleen maar geconfronteerd te worden met de na te streven hoogste doelen, de deugden. Je kunt deze pas waarderen als je weet dat er ook ‘zonden’ zijn, die je misschien ook wel ervaren hebt en die je wilt proberen te ontstijgen.

Al is de gewenste richting duidelijk, bewegen tussen deugden en zonden is balanceren, ook op school.

Hans Dekker

Van de rector

‘...bewegen

tussen deugden

en zonden is

balanceren,

ook op school’

5

Colofon

OVER JOHAN

ADVERTEREN

De productie van JOHAN in de vorm en het formaat zoals u deze nu inziet, wordt mede mogelijk gemaakt door onze adverteerders. De redactie streeft naar een goed samenspel tussen reclame-uitingen en beeld- en tekstitems.

Als deze visie u aanspreekt en u tot de groep van adverteerders wil gaan behoren, maar niet over passend advertentiemateriaal beschikt, dan voorziet de redactie van JOHAN daarin: wij verzorgen de vormgeving voor u. Kosteloos!*

Wenst u meer informatie, of overweegt u deelname? Stuur een berichtje aan johan.jdw@gmail.com en de redactie neemt contact met u op.

* Vraag naar de voorwaarden.

JOHAN wordt vervaardigd door ouders van leerlingen van het Johan de Witt-gymnasium. Het blad is schoolgerelateerd, wordt geïnitieerd door en opereert onder auspiciën van de oudervereniging.

Het blad heeft primair tot doel ouders en verzorgers van JdW-leerlingen nauwer te betrekken bij de school en te informeren over het reilen en zeilen op en rond school, beschouwd vanuit een ouderperspectief en met de intentie een blad voor de gehele school te zijn.

Het blad wordt verspreid onder ouders, (oud-)personeel en overige betrokkenen, alsook digitaal gepubliceerd op de site van het Johan de Witt-gymnasium.

‘Reken erop dat uw

advertentie gezien wordt!’

JAARGANG 8, NUMMER 1DECEMBER 2017

REDACTIEHan van Antwerpen (coordinator en redigeerwerk), Nadja Duykers (tekstschrijver en redigeerwerk), Marieke Hoekstra (tekstschrijver en redigeerwerk), Diana van Veen (tekstschrijver en redigeerwerk), Patrick van ’t Hof (tekstschrijver en eindredactie), Mascha Joustra (fotografie en tekstschrijver) Odette Schouten (fotografie), Liene Jouwsma (vormgeving)

MET BIJDRAGEN VAN Sanne Dekker, David Kluver, Oscar Schenk, Niem Schneider, A.M. van der Aa, J. Abcouwer, S. de Caluwé, J.A. Dekker, D. de Gelder, M. de Hoon, I.S. Lucas, L.A.A. de Zeeuw, Patrick van ’t Hof, Myra Kleiweg de Zwaan, Niels Mooij, Maarten Veldhuijzen

MET DANK AANAnne van Antwerpen, Corstiaan den Boer, Milan Braaksma, Jord van Leeuwen, Dario Maaskant, Jelle Schneider, Liora Verdürmen, Wieke van der Zeijden, M. Ras

INZENDENIedereen wordt van harte uitgenodigd tot het insturen van kopij. Ook sugges-ties voor artikelen en andere tips zijn welkom. Kopij wordt getoetst op plaatsbaarheid.De volgende JOHAN verschijnt in week 13, 2018. Sluitingsdatum kopij: 29 januari 2018.

DRUK & DISTRIBUTIEDrukkerij Van Gogh ZwijndrechtSSKW DordrechtGrootverzet Fietskoeriers Dordrecht

CORRESPONDENTIEADRESRedactie JOHANp/a Oranjepark 113311 LP Dordrecht e-mail: johan.jdw@gmail.com

6 JOHAN

Deugden en een beetje mazzel

En wederom heeft u een prachtige JOHAN in handen. Wij prijzen ons gelukkig met een enthousiaste en deskundige redactie van collega-ouders. Deze mensen steken veel tijd en liefde in het maken van dit blad.

Ik durf wel te stellen dat het Johan de Witt-gymnasium uniek is met zo’n fraaie glossy. Wij zijn er trots op. Het geeft ons als ouders een mooi inkijkje in het dagelijkse en minder dagelijkse leven op school, in binnen- en buitenland. Het betrekt je bij de school, waar onze tieners na een schooldag niet altijd even mededeelzaam zijn. De artikelen en foto’s vormen altijd mooie gespreksstof.

Vanaf deze plaats wil ik daarom een woord van dank richten aan onze redactieleden. Zij functioneren volledig autonoom en zijn, op het drukwerk na, helemaal zelfvoorzienend. Van tekst tot advertentie en van fotografie tot vormgeving. En oké, ook de verzending is uitbesteed. Ik hoop dat u het blad net als ik elke weer graag van de deurmat pakt.

Zo’n zelfstandige redactie verrast mij en andere schrijvers elke editie met een thema. Dat is intussen een traditie. Ook dit keer. Deugden! Ga er maar aan staan. Deugden. Nadat de eerste stofwolken zijn opgetrokken, doemen beelden uit de jaren vijftig op. De deugd (of de kerk?) in het midden. Spruitjeslucht en bloemetjesbehang. Langer kijken naar het rijtje deugden dat u in deze JOHAN aantreft, doet ook denken aan nog vroeger tijden. Wikipedia biedt soelaas. Inderdaad, Aristoteles en Plato. Laatstgenoemde beschreef in Politeia de deugden ‘voorzichtigheid’, ‘rechtvaardigheid’, ‘matigheid’ en ‘moed’. Via de Romeinen (Cicero) werden ze eeuwen later vanuit christelijke traditie aangevuld met de deugden ‘geloof’, ‘hoop’ en ‘liefde’.

De deugden gaan dus al wat eeuwen mee. Hoe fungeren zij vandaag de dag in ons leven? In de hedendaagse arena’s van politiek en social media zijn niet alle deugden altijd even prominent aanwezig, mag ik het zo stellen? Op het gevaar af om voor moralist door te gaan, vind ik dat onze kinderen in de huidige actualiteit best wat hulp kunnen gebruiken om zich deze waarden eigen te maken. Heeft de school ook een rol? Wat mij betreft zeker. Plato stelde al dat deugden zijn aan te leren. Dat hoeft niet alleen thuis. Het Johan de Witt-gymnasium huldigt zoals u weet de trits ‘het ware, het schone en het goede’. Deugden kunnen we onder het laatste scharen. Best nog een uitdaging in het drukke curriculum van de verschillende leerjaren. De school heeft hier een ambitie, weten wij, en die ondersteunen wij van harte.

Aristoteles stelde dat voor een gelukkig leven, behalve de deugd, ook wat eutuchia nodig is: mazzel. Dat relativeert weer een beetje. Het hangt gelukkig niet alleen af van de mate waarin je de deugden onder de knie hebt. Dat sterkt mijn gemoed.

Niels Mooij,voorzitter

Van de voorzitter

‘De deugden gaan dus al wat eeuwen

mee. Hoe fungeren zij vandaag de dag

in ons leven?’

7

Voorzichtigheid, verstandigheid en wijsheid

Thema

TEKST HANS DEKKER Bovenstaand verzoek ontving ik al weer eni-ge tijd geleden van de heer Van Antwerpen, namens de redactie van de JOHAN. Dat ver-zoek kwam wel even fors binnen. Een artikel schrijven over ‘voorzichtigheid’, gekoppeld aandekwalificatievanmijnoptredenalseindverantwoordelijke in de school: ga er maar aan staan.Ik moet bekennen dat ik mij nog niet eerder gestort had op de inhoud en achtergrond van de vier kardinale deugden: Prudentia (voorzichtigheid, verstandigheid, wijsheid), Iustitia (rechtvaardigheid, rechtschapen-heid), Fortitudo (moed, sterkte, vasthoudend-heid, standvastigheid) en Temperantia (gematigdheid, matigheid, zelfbeheersing). Het verzoek om een bijdrage aan deze JOHAN te leveren was kortom een uitdaging.

Mijn functie als rector van het Johan de Witt-gymnasium is een nog veel grotere uitdaging. Dat wist ik bijna 8 jaar geleden natuurlijk al toen ik met dit werk begon en die uitdaging is in de loop der jaren nooit minder geworden. Je kiest ervoor om een centrale en eindverantwoordelijke rol te spelen in een gevoelige omgeving die een school nu eenmaal is. Een omgeving vol positieve verwachtingen van leerlingen en hun ouders, vol van ambities van docenten, schoolleiders en schoolbestuur. En daarbij ben je verantwoordelijk voor de werkgelegenheid van ruim 80 medewerkers endefinanciënvanzo’n6miljoeneuroperjaar. Om die verantwoordelijkheid goed uit te voeren, worden mij voortdurend eisen opgelegd, of leg ik die mijzelf op, die aardig blijken overeen te komen met deze vier kardinale deugden. Vaak voelen de vier deugden aan als criteria waarmee mijn

‘Ik zou het waarderen als u in de komende JOHAN een artikel wilt schrijven over de deugd “voorzichtigheid”. Ik heb bewondering voor de overdachte wijze waarop u vanuit uw rol communiceert over de verschillende thema’s waarmee school en leerlingen te maken krijgen. Vanuit die gedachte hoop ik dat u een bijdrage op dit onderdeel van ons thema wilt leveren. Ik zou graag meer willen weten van de context en overwegingen die u maakt. Ook ben ik benieuwd naar wat “deze bewustwording en voorzichtigheid” met u als mens doet.’

werkzaamheden beoordeeld worden. En ik kan u vertellen dat het niet te ontkennen valt dat het oordeel over mijn functioneren - door leerlingen, ouders, collega’s, school-bestuur – eigenlijk elke dag in mijn gedach-ten is en soms zwaar kan drukken. Ik wil niet zielig overkomen hoor; beoordelen en oordelen is des schools, dus moet ik daar ook aan geloven. Eigenlijk voelt het best prettig aan als er - nu ik bezig ben met dit artikel - een soort van ‘lijstje’ met belangrijke criteria lijkt te bestaan waaraan ik mijn functioneren zelf kan spiegelen. Zo’n functie van rector kent namelijk ook zijn eenzame aspecten en daarom weet ik niet altijd even goed, ondanks alle tussentijdse feedback, hoe men over mij en mijn werk oordeelt. Dus laten Prudentia, Iustitia, Fortitudo en Temperantia mij maar begeleiden en voor mij de norm zijn!

Het verzoek van de heer Van Antwerpen was om Prudentia vooral te betrekken in mijn verhaal. Laat ik zo verstandig zijn om mij nu vooral op haar te richten. Ik heb op het internet opgezocht hoe deze deugd verbeeld wordt. Meestal als vrouw (overigens net als de andere drie deugden; welke betekenis ik daaraan moet geven laat ik nu maar even rusten) met een dubbel aangezicht: een vrouwelijk gezicht dat naar voren kijkt, naar de toekomst, en een mannelijk gezicht dat naar achteren kijkt, naar het verleden. Verder in haar arm een slang als teken van wijsheid, een spiegel als symbool voor de getrouwe weergave van de waarheid en een passer als het teken van volmaaktheid, eenheid en juistheid. Deze veel gebruikte verbeelding kent,

‘Voorzichtigheid is

wel een kenmerk

passend bij mijn

functie’

8 JOHAN

zoals u hopelijk begrijpt, voor mij de nodige beperkingen. Ik wil die daarom vooral maar symbolisch laten blijven. De drie eerder genoemde aspecten van Prudentia – voorzichtigheid, verstandigheid en wijsheid – bieden meer aanknopingspunten. Ik zet ze maar eens op een rijtje.

Voorzichtigheid is wel een kenmerk passend bij mijn functie. En eerlijk gezegd is het ook wel een persoonskenmerk van mij. Daardoor voel ik mij er ook niet ongemakkelijk bij als ik beslissingen of veranderingen op school vooral ‘voorzichtig’ wil laten plaatsvinden. De revolutie zal niet snel door mij georkes- treerd worden. Als die ooit op het Johan de Witt-gymnasium nodig is, dan kijk ik daar liever vanaf een afstandje naar: over enige jaren als mijn functionele betrokkenheid bij de school voorbij is. Knelt het dan nooit? Natuurlijk wel! Een schoolorganisatie als de onze kenmerkt zich, ook al is het een relatief kleine organisa-tie, door een hoge mate van onveranderbaar-heid. Die zorgt er in de meeste gevallen voor dat we gelukkig ‘niet met alle winden mee-waaien’ en behoorlijk nuchter blijven kijken naar de impulsen die van buiten op de school afkomen. Maar zelfs mij bekruipt af en toe het gevoel dat sommige noodzakelijke veranderingen wel erg traag tot stand komen en ik zou weleens ‘buiten mijzelf willen treden’ om die veranderingen te forceren: Fortitudo is af en toe te veel geïmponeerd door Prudentia en staat toe dat het tempo van de noodzakelijke veranderingen vertraging kan oplopen.

Verstandigheid beschouw ik als een noodza-kelijke voorwaarde voor mijn functioneren. De verantwoordelijkheden zijn zo groot dat daar niet onverstandig mee omgesprongen mag worden. Een rector zonder deze kwa-lificatiekanenmagmijnsinziensditwerknooit doen. Lukt het dan altijd om aan deze eis te voldoen? Natuurlijk niet! Ook mij over-komt het dat impulsieve acties en reacties ongemerkt voorrang hebben gekregen op verstandige afwegingen. En daar lig ik eerlijk gezegd niet wakker van, zolang Prudentia de boel maar in toom houdt.

Tot slot wijsheid. Die wens ik mijzelf toe. Een oordeel over de mate waarin ik hierover

beschik, ga ik hier niet zelf geven en laat ik graag aan anderen over. Wil ik die eigenschap bezitten? Absoluut! Wijsheid is goed te verwerven, maar het vermogen om die verworven wijsheden zo in combinatie met elkaar te gebruiken dat je als mens meer wordt dan een encyclopedische verzameling ervan, is een vaardigheid waarmee je gedurende jarenlang ervaring opdoen ‘geoefend’ moet hebben. In kwanti-tatieve zin is mij dat gelukt, in kwalitatieve zin ben je daar nooit klaar mee.

Op school wordt mij weleens de vraag gesteld of ik thuis in mijn privéleven dezelfde per-soon ben als op mijn werk. Kortom: ‘Woont Prudentia daar ook in Utrecht?’ Het ant-woord daarop is dat zij geregeld thuis over de vloer komt en er een tijdje blijft logeren. Af en toe moet ze echt even weg om mij gelegen-heid te bieden buiten de soms knellende ban-den van voorzichtigheid, verstandigheid en wijsheid te treden. Maar ze is en blijft altijd welkom en voor mij onmisbaar.

Albrecht Dürer, Prudentia, Louvre, Frankrijk

‘De verantwoordelijkheden zijn zo groot dat daar

niet onverstandig mee omgesprongen mag worden’

Wilt u reageren op dit artikel? Stuur uw reactie voor de rubriek ‘Beste JOHAN’ naar johan.jdw@gmail.com

9

Leeftijd, relatie, kinderen?‘Ik ben 53 jaar, geboren in Hardinxveld-Giessendam en opgegroeid in een calvinis-tisch milieu. Ik heb een vwo-studie afgerond en ben getrouwd met Hillegonde van Vliet (mede-eigenaar van SnelleVliet Touringcars BV uit Alblasserdam) en heb één dochter. Zij is recent cum laude geslaagd aan het Gymna-sium Camphusianum te Gorinchem en stu-deert nu geneeskunde in Rotterdam.’

Wat zijn uw hobby’s?‘Voetbalenwielrennen,ikfietsafentoemetJelle Boelsma, docent aardrijkskunde, maar hijfietstveelbeterdanik.Inseptemberhebben wij aan de Harbour Tour Rotterdam deelgenomen. Ik heb toen 125 km lang het achterwiel van Jelle gezien. Hij noemde mij achteraf “de plakkoning van de dag” (en lacht).’

Kunt u iets over uw eigen schoolverloop vertellen? ‘Op de basisschool haalde ik altijd negens en tienen. Daarna ging ik naar een middelbare school in Gorinchem. Toen ik begon te puberen, bleef ik zitten in de vierde klas. Sommige pubers in mijn klas doen mij aan mijzelf denken toen ik dezelfde leeftijd had.

Nadat ik mijn vwo-diploma had gehaald, wilde ik graag naar de politieacademie, maar helaas kwam ik niet door de keuring. Ik heb toen de keuze gemaakt om naar de HTS in Dordrecht te gaan, waar ik weg- en waterbouw heb gestudeerd. Aangezien

mijn studie niet ver van mijn woonplaats lag, kon ik blijven voetballen in het eerste voetbalteam. Dat vond ik toen belangrijk. Ik kwam er al snel achter dat ik niet verder wilde in technische kant van de weg- en waterbouw. Na het afronden van de HTS ben ik toen middels een best zware selectie aangenomen bij Nyenrode Business Universiteit. Daar heb ik in één jaar meer geleerd dan in vier jaar HTS. Ik heb daar veel andere mensen ontmoet, mijn blik verruimd, veel geleerd van verschillende vakgebieden,zoalsfinancialaccounting,marketing en personeelszaken, en … veel gefeest! Mijn drie beste vrienden heb ik tijdens deze periode leren kennen.

Na het jaar Nyenrode ben ik gaan werken bij mijn vader. Hij had een eigen bedrijf in de houtbouw en fabriceerde onder andere bouwketen. Ik heb dat een tijdje gedaan en toen aan mijn vader voorgesteld het bedrijf te verkopen. Mijn vader kon toen met pen- sioen, en ik ben in 1993 met een vriend naar Oekraïne gereisd om een handel op te zetten. Over moed gesproken … Ik was jong en liep over van zelfvertrouwen, maar het was een lastig jaar, waarin gesteld vertrouwen vaak niet werd nagekomen. Ik kwam daarom terug naar Nederland en ben aan de slag gegaan bij het bedrijf waar ik eerder stage gelopen had: Verlaat Groen. Eind 1996 nam Verlaat Groen het bedrijf Mostert De Winter (aannemersbedrijf) over en ging onder die naam verder. Mostert De Winter is later een onderdeel geworden van de BAM, »

Moed: van bedrijfsleven naar onderwijsEen gesprek met wiskundedocent Ad van der Aa

TEKST MARIEKE HOEKSTRA EN MASCHA JOUSTRA | FOTOGRAFIE MASCHA JOUSTRA

De heer Ad van der Aa is sinds augustus 2016 docent wiskunde aan het Johan de Witt-gymnasium. Op een regenachtige dag in oktober ging de redactie in gesprek met hem over zijn ervaring als beginnend docent. Het thema ‘moed’ liep als een rode draad door het gesprek heen.

‘Morele moed:

geef het oude

vertrouwde op, durf

te veranderen’

Mensen

11

» het grootste aannemersbedrijf van Nederland. Hier heb ik twintig jaar ge-werkt. Vaak had ik werkweken van ze-ventig tot tachtig uur. Uiteindelijk heeft het geleid tot de functie van interim directeur bij BAM Milieu en directeur bij Mostert De Winter. Vaak werkte ik tot laat door, zelfs tijdens vakanties. Ik deed dat omdat ik het leuk vond, ik een groot verantwoordelijkheidsgevoel heb, goede resultaten wil halen voor het bedrijf en ik heb een wellicht calvinisti-sche inslag van hard werken.’

Welk moment in uw leven staat u bij waarin u de meeste moed hebt getoond? ‘Het moment waarop ik de meeste moed heb getoond in mijn leven was toen ik het niet eens was met het voorstel om BAM Milieu met Mostert De Winter te laten fuseren. Ik heb destijds geadviseerd om het advies van de directie niet op te volgen. Dit heeft geresulteerd in een rechtszaak en de ontbinding van mijn arbeidscontract in 2015. Ik sta nog steeds achter mijn standpunt, en achteraf gezien was fuseren inderdaad geen verstandig idee. Met een aantal oud-collega’s heb ik nog steeds goed contact.’

Hoe kwam u op het idee om wiskundeles te gaan geven op een middelbare school?‘Het begon toen mijn nichtje vroeg of ik wiskunde-bijles kon geven, omdat ze dacht dat ze anders nooit haar havo-diploma zou halen. Twee jaar lang heb ik elke zondagmorgen met haar wis-kunde geoefend. Giessenburg is maar een klein dorp, dus op een gegeven mo-ment wisten mensen me snel te vinden voor het geven van wiskunde-bijles!

Nadat mijn arbeidscontract bij de BAM werdbeëindigd,hebikgoednagedachtwat mij nu eigenlijk gelukkig maakt en energie geeft. Mijn vrouw gaf aan dat ik altijd gelukkig was als de kinderen die ik bijles gaf een berichtje stuurden als ze een hoog cijfer voor wiskunde had-den gehaald. Sommigen kwamen soms zelfs met een bos bloemen als

bedankje. Mijn vrouw vroeg zich af of het onderwijs niet wat voor mij zou zijn. Ik heb daar over na moeten den-ken, met name omdat ik het moeilijk vond om mijn netwerk en contacten in de bouwwereld los te laten, ik heb daar uiteindelijk wel altijd met veel plezier in geparticipeerd. Het was ook niet echt een voor de hand liggende stap in mijn carrière.

Uiteindelijk ben ik een HBO-studie gaan volgen bij de Fontys Hogeschool in Tilburg als docent wiskunde. In februari 2017 heb ik mijn diploma behaald. Ik vind het zelf best wel moedig om op latere leeftijd (51 jaar) een nieuwe studie te volgen en van baan te veranderen. Het is toch een behoorlijke sprong in het diepe, want een-op-een bijles geven is iets anders dan lesgeven aan een klas.’

Welke taken heeft u op school? ‘Ik geef drie en een halve dag per week les aan de onderbouwklassen, dus klas 1 tot en met 3. Het lesgeven bevalt goed. Het niveau van de leerlingen is hoog, ze hebben vaak maar een half woord nodig om de lesstof te begrijpen. Daarnaast ben ik, samen met Kees Vos, mentor van klas 2F.Ik geniet ook van de vrije tijd die deze baan mij biedt. Ik heb nu twaalf weken per jaar “echt” vakantie, omdat alle docenten en leerlingen dan ook vrij zijn. Maar ik vul deze dagen al weer in met vele andere bezigheden die ook belangrijk voor me zijn.’

Wat geeft u in deze baan de meeste energie?‘De goede cijfers die leerlingen halen en het contact met ze. Vorig schooljaar ben ik meegegaan met klas 3 naar Antwerpen.Jefietsteensnaastverschil-lende personen en je krijgt soms wat meer persoonlijke verhalen te horen. Ik vond dat heel bijzonder en dat gevoel is niet in geld uit te drukken. Je voert andere gesprekken dan op school. Na deze reis was de sfeer in de klas anders, nog beter. De leerlingen zien je losser worden in de klas, en zien je meer als

mens dan als leraar. Aan het einde van het schooljaar heeft één klas mij bedankt voor het schooljaar met een Bossche bol en een bedankkaart. Dat is onbetaalbaar. Soms zijn er leerlingen die de stof ondanks hard werken, net wel of net niet aankunnen. Dat gaat me dan aan het hart. Ik zou willen dat ik meer tijd uit kon trekken voor deze leerlingen.

Ik geef bij voorkeur les aan de tweede en derde klas, omdat de band tussen docent en leerlingen net iets “losser” kan zijn, met de voorwaarde natuurlijk dat er nog wel hard gewerkt wordt. Je hebt meer een vertrouwensband met de leerlingen. Brugklassers vergen net iets meer controle en daar moet ik voor mijn gevoel soms te veel de rol van “politieagent” op me nemen.’

12 JOHAN

Is het voor een beginnend docent belangrijk om moedig te zijn? ‘Nee, zo ervaar ik dat niet. Waar wel soms moed voor nodig is, is bepaal-de onderwerpen die in een klas spelen buiten je vakgebied om bespreekbaar maken. Laatst zag ik bijvoorbeeld dat iemand in een klas gepest werd. Ik heb daar fel op gereageerd en een actueel voorbeeld uit het nieuws erbij gehaald, waarbij pesten in een klas uit de hand was gelopen. We hebben hier toen een goede discussie over gevoerd. Voor mij is pesten in de klas onacceptabel.’

Dus als beginnend docent is moed minder van belang. Kunt u een ander voorbeeld geven waarin u onlangs moed hebt getoond?‘Ik heb, samen met mijn vrouw en aan-nemersbedrijf Korevaar, de voormalige Rabobank in mijn woonplaats Giessen-burg omgebouwd tot een gezondheids-centrum. Dat geeft een goed gevoel, want alle bewoners in deze kleine gemeente hebben baat bij de aanwezig- heid van een gezondheidscentrum. Daarnaast ervaar ik de samenwerking met een klein aannemersbedrijf als Korevaar als prettig.

Na dit project heb ik met de Rabobank contact opgenomen, met de vraag of ze nog meer panden hebben die wellicht een andere functie kunnen krijgen. We hebben in 2015

een voormalig Rabobank-pand in Geertruidenberg gekocht, en onlangs in mijn geboorteplaats Hardinxveld-Giessendam. Ook deze panden krijgen uiteindelijk de functie van een gezondheidscentrum. Het voelt goed om dit te doen. Ik ben altijd erg betrokken geweest bij het dorp, zo heb ik al wat nevenfuncties gehad: voorzitter van de buurtvereniging, penningmeester van de motorclub, en lid van de sponsorcommissie van de voetbalclub. Momenteel ben ik voorzitter van vv Peursum.’

Docenten moeten voortdurend beslissingen nemen die morele gevolgen hebben. Wat houdt morele moed in voor u?‘Ik hecht waarde aan eerlijkheid en openheid. De meeste leerlingen delen deze waarden. Als er bijvoorbeeld een gum door de klas wordt gegooid, en ik heb niet gezien wie dat deed, dan vraag ik verantwoording aan de hele klas. Doorgaans zijn ze dan zo eerlijk om te vertellen wie het heeft gedaan.’

Tegenwoordig lijkt er minder verschil te zijn in de resultaten tussen jongens en meisjes? Is dat ook uw ervaring?‘Jazeker, ik vind dat we moeten ophouden verschil te maken tussen de wiskunde-resultaten van meisjes en jongens. Meisjes zijn net zo goed in wiskunde als jongens, de resultaten

in mijn klassen bevestigen dit beeld. Ik vind het leuk om te vertellen dat mijn dochter beter is in wiskunde dan ik! Iemand als Ionica Smeets, een bekende Nederlandse wiskundige, is hierbij een boegbeeld voor meisjes die verder willen met wiskunde, of in een wiskundige richting.’

Is er iets wat we nog niet hebben besproken en wat u nog wel wil delen met de lezers van de JOHAN? ‘Zeker, we hebben het nog niet gehad over de collegiale sfeer op school. Ik voel me als een vis in het water aan het JdW-gymnasium en heb nog geen seconde spijt gehad van deze nieuwe baan. Er worden onderling gewoon geintjes gemaakt en het team van docenten is bijzonder. Vanuit de sectie wiskunde heeft Maarten van Houwelingen mij fantastisch begeleid, als ik een vraag stel staat de deur altijd open. Hij heeft zoveel ervaring dat hij altijd tips kan geven hoe ik bepaalde onderwerpen nog beter, of anders, uit kan leggen.’

‘Ik voel me als een vis in

het water aan het JdW-

gymnasium en heb nog geen

seconde spijt gehad van deze

nieuwe baan’

13

Eenmaal in klas zes wordt duidelijk dat de tijd op het JdW er bijna op zit. Hoe is dat? JOHAN vraagt het aan Niem Schneider, Oscar Schenk en David Kluver.

Even voorstellen … ‘Mijn naam is Schenk, Oscar Schenk. Ik ben zeventien jaar, woon in Dordrecht en zit nu in mijn zevende jaar (gedoubleerd indederde).AlsprofielhebikdestijdsNT/NG gekozen, omdat iets technisch mij wel leuk leek en een beetje om alle opties open te houden. Nu, in mijn examenjaar, ben ik het enthousiasme een beetje verloren, maar verder heb ik geen spijt van mijn keuze.’

‘Mijn naam is Niem en ik ben 16 jaar oud. Ik ben begonnen op het JdW in 2011 en zit nu in de zesde. Ik woon in de Toulonselaan wat,heelfijnvoormij,tegenoverschoolis;).Toen we moesten kiezen in de derde, heb ik gekozenvooreenNatuur&Techniek-profielmet Latijn, biologie, kunst en wiskunde D. Het was voor mij vanaf klas 1 duidelijk dat de bèta-kant mij veel beter lag en dat ik die ook veel interessanter vond. Toch vond ik kunst een leuke afwisseling om tussen alle exacte vakken te hebben! Van wiskunde D was ik niet gelijk zo zeker, maar ik heb het uiteindelijk toch gekozen met in mijn achterhoofd het idee dat ik het toch altijd nog kon laten vallen. Al met al was de keus snel gemaakt!’

‘Ik ben David, 17 jaar en ik kom uit Papendrecht. Ik ben begonnen op Stek en ben er altijd wel vanuit gegaan dat ik mijn examens op het JdW zou maken. Eerst heb ik gekozenvooreenNG-profielmeteconomie,omdat het een brede keuze was. Later ben ik overgestapt naar EM, omdat dit achteraf beter bij mij leek te passen; economie, aardrijkskunde en geschiedenis hadden toch meer mijn interesse. EM bevalt me prima, alle stof is te behappen.’

Na het JdW … David:‘Ikhebnoggeenspecifiekestudiege-kozen, maar heb mijn keuze al kunnen be-perken tot een paar studies: bestuurskunde, communicatiewetenschappen en rechtsge-leerdheid. Mijn voorkeur gaat wel uit naar het Erasmus, want het is dichtbij, de stad spreektmijaanenerhangteenfijnesfeer.Om erachter te komen wat ik precies wil, ga ik vooral veel meeloopdagen en open dagen bezoeken.’

‘Toen ik eenmaal met kippenvel

in de zaal zat (niet omdat ik het

koud had), wist ik het zeker’

(Oscar)

Oscar: ‘Ik ben heel zeker over wat ik wil gaandoennahetJdW:ikwilofficierdermariniers worden. Van jongs af aan heb ik al een interesse in Defensie gehad. Deze interesse werd verder aangewakkerd door goede vrienden die ook bij het korps wilden. Daarom ben ik toch maar gaan kijken bij een open dag en toen wist ik het zeker. Nu ben ik druk bezig met de voorbereiding: elke dag doe ik push-ups en in de herfstvakantie vlieg ik naar Oostenrijk om te gaan bergwandelen met zware bepakking. 14 november heb ik dePraktischeOfficiersSelectieTest,a.k.a.dePOST.’

Niem: ‘Ik twijfel nog tussen de studie Chemistry en Molecular Life Sciences. Het vak scheikunde vind ik nu eenmaal het interessantst! Hetzelfde geldt voor biologie op moleculair niveau (denk aan: enzymen, DNA etc.). Daarom ben ik gaan kijken op »

Definitieve keuzes en de spanning van het examenjaar:

welkom in klas 6!

TEKST NIEM SCHNEIDER, OSCAR SCHENK, DAVID KLUVER EN DIANA VAN VEENFOTOGRAFIE MASCHA JOUSTRA

‘Ik ben er altijd wel

vanuit gegaan dat ik

mijn examens op het

JdW zou maken’

(David)

Thema

14 JOHAN

Niem Schneider, David Kluver en Oscar Schenk

15

Niem

David

Oscar

16 JOHAN

» open dagen en toen vond ik het alleen nog maar leuker. Het makkelijke van deze twee studies is dat het eerste jaar precies hetzelfde is en ik na mijn eerste jaar altijd nog kan switchen. Qua stad kan het nog alle kanten op.’

Profielwerkstuk … Oscar: ‘Mijn PWS heeft niets te maken met wat ik ga doen later, integendeel. Je zou het bijna het tegenoverstelde kunnen noemen. Ik ben er ook nog mee bezig, als een van de weinigen van mijn jaargenoten. Mijnprofielwerkstukgaatoverhoeeenkunstenaar emotie kan overbrengen op een toeschouwer. We hebben gekozen om zelf ook een kunstwerk te maken.’

Niem: ‘Wat betreft het PWS ben ik bijna klaar. De laatste schriftelijke deadline is geweest en nu staat alleen nog de powerpointpresentatie op het programma. Mijn PWS heeft niet zomaar één onderwerp, maar kort door de bocht hebben mijn groepje en ik ons eerst verdiept in ontwikkelingen in de medische technologie envervolgenszijnwespecifieknaardediabetestechnologieëngaankijken.Hierhebben we onze eigen technologie voor bedacht, namelijk een robotpil en een implantaat. Dit heeft niet direct te maken met een chemische studie, aangezien het veel technischer is. Wel is het heel belangrijk dat je met de juiste stoffen en andere middelen werkt, wat juist veel chemische kennis vergt.’

David:‘InonsprofielwerkstukhebbenwijonderzochtofhetspelenvanEngelsefirstperson shooter-games invloed heeft op de fluency van het Engels. Wie weet heeft dit iets te maken met mijn vervolgopleiding, het zou zo maar kunnen dat ik iets met Engels of games ga doen.’

Zien op tegen … Oscar: ‘Iets waar ik tegen op zie? De examens toch wel. Een hele geruststelling is wel dat (bijna) al mijn vrienden het ook in een keer haalden, dus dan moet mij dat ook wel lukken.’

Niem: ‘Over het algemeen heb ik niet bepaald zin in het eindexamen, maar ik

vind “ertegenop zien” een groot begrip. De toetsweken zijn nu veel belangrijker dan eerst, omdat je door het jaar heen amper toetsen hebt; de toetsen zijn dus veel groter, moeilijker en wegen zwaarder.’

David: ‘Het eindexamen, vooral de spanning, ik probeer alle hectiek voor te zijn en met een goed schoolexamengemiddelde mijn landelijke examens in te gaan.’

Voorbereiden op het eindexamen …Oskar: ‘Heel veel examentraining doen is de manier waarop ik mij ga voorbereiden. Gewoon blokken; de vakantie is dan in zicht, het einde van die zeven jaar in zicht, mijn opleiding is dan in zicht, dan kan ik heus wel de motivatie opbrengen om (een keer) mijn best te gaan doen.’

Niem: ‘De voorbereiding op mijn eindexamen zal vooral bestaan uit zorgen dat ik met mooie cijfers het examen inga. Als ik dat voor elkaar krijg, scheelt het een hoop stress. Ook wil ik gedurende dit schooljaar al zorgen dat ik de basisdingen weet en die dus niet nog moet leren rondom de examens, zodat ik alleen hoef te herhalen.’

David: ‘Veel leren en mezelf opsluiten, maar ik denk dat dit hele jaar in het teken staat van oefenen, oefenen en nog eens oefenen.’

Kijken uit naar …Oscar: ‘Vooral naar de periode na de examens, ook wel vakantie genoemd.’

Niem: ‘Het komende jaar gaan we met kunst naar een balletvoorstelling, wat me erg leuk en vernieuwend lijkt, aangezien je niet snel uit eigen initiatief daarheen gaat. Buiten school kijk ik erg uit naar de vakanties, waarin ik leuke plannen heb.’

David: ‘Het meest naar mijn diploma-uitrei-king, omdat het de laatste dag is, maar ik zie er tegelijkertijd ook weer tegenop omdat het de laatste dag is en omdat er zo weer iets wordt afgesloten.’

‘Wat ik wel steeds

“enger” vind

worden, zijn de

toetsweken’ (Niem)

‘Oefenen, oefenen

en nog eens

oefenen’ (David)

David

Wilt u reageren op dit artikel? Stuur uw reactie voor de rubriek ‘Beste JOHAN’ naar johan.jdw@gmail.com

17

Matigheid en weerbaarheidThema

TEKST DIANA VAN VEEN, MET MEDEWERKING VAN MARTIN RAS EN WIEKE VAN DER ZEIJDEN (YOUZ)

Samen tegen de verleiding van alcohol, roken en drugs

UIT DE KLASSIEKE OUDHEID, NOG STEEDS ACTUEELWe gaan eerst terug in de tijd, want matig-heid vindt samen met voorzichtigheid, rechtvaardigheid en moed zijn oorsprong in de klassieke oudheid. Het vormt samen met de andere drie de kardinale deugden. ‘Kardinaal’ betekent in dit geval dat deze deugden de belangrijkste zijn; ze zijn nodig om elkaar en de andere deugden tot hun recht te laten komen. Liefdadigheid zonder voorzichtigheid of matigheid zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot kwetsende of gênante situaties. Zonder voorzichtigheid vraag je je bijvoorbeeld niet af of iemand wel geholpen wil worden. Zonder matigheid in je liefdadigheid kun je mensen enorm in verlegenheid brengen.

ALLES WAAR TE VOOR STAATMatigheid lijkt goed te passen bij wat populair gezegd ‘de Nederlandse mentaliteit’ zou zijn: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Maar wat betekent matigheid nu echt? Het komt in strikte zin neer op maat weten te houden, jezelf weten te beheersen. Dus niet jezelf van alles ontzeggen, maar wel opletten dat het niet té wordt: te veel, te mooi, te goed. Matigheid is voor pubers geen populaire boodschap. Ouders vinden dat ze te veel gamen, te veel met social media bezig zijn, te veel snacken en te weinig aan

school doen. Maar soms kan het goed zijn als ouders ook hand in eigen boezem steken, want bijna iedereen doet weleens iets met ‘te’ ervoor.

BESCHERMING TEGEN VERLEIDINGEN EN GROEPSGEDRAGHet idee is dat matigheid in je doen en laten je kan beschermen tegen de negatieve effec-ten van een teveel, maar ook tegen meegaan met de groep of gedrag van anderen. Het eerste waar men dan aan denkt, is roken, drinken en drugs. Zaken die op een school met prepubers, pubers en adolescenten kunnen spelen en kunnen leiden tot verve-lende situaties. Dat geldt ook voor het Johan de Witt-gymnasium. In 2012 is daarom het project ‘Weerbaarheid’ opgestart, met als doel leerlingen weerbaarder te maken tegen invloeden en verleidingen van buitenaf. Een van de activiteiten binnen dit project is de voorlichting over roken en alcohol. Deze voorlichting is opgezet in samenwerking met YOUZ, specialist in jongeren en verslaving. Door informatie en voorlichting te geven aan zowel ouders als kinderen hoopt de school hiermee preventief aan verslavingszorg te doen.

WAT ZIT ER IN EEN SIGARET?De ouders krijgen tijdens de informatie-avond van de tweede klas voorlichting

Het woord ‘matig’ heeft over het algemeen geen positieve klank. Tussen onvoldoende en voldoende, niet best, kan zeker beter. ‘Matigheid’ althans; ‘maat houden’ is iets anders. Van de zeven deugden die in deze JOHAN centraal staan, is matigheid misschien wel de deugd die op het eerste gezicht niet de meest stoere is. Naast ‘liefdadigheid’, ‘moed’ en ‘rechtvaardigheid’, is matigheid misschien meer een deugd met het vingertje in de lucht, net als ‘voorzichtigheid’. Het is geen deugd waar je je in deze tijd op laat voorstaan. Toch is deze deugd belangrijk binnen de school.

‘Matigheid vindt

samen met

voorzichtigheid,

rechtvaardigheid en

moed zijn oorsprong

in de klassieke

oudheid’

18 JOHAN

over alcohol, roken en drugs. De leerlingen krijgen voorlichting over deze onderwerpen tijdens de mentorlessen. Zij krijgen via een e-learningmodule, ontwikkeld door YOUZ en het Trimbos Instituut, op een laagdrempelige manier voorlichting over genotsmiddelen. Zo leren ze onder andere wat er in sigaretten zit en wat alcohol doet met de ontwikkeling van je hersenen. De leerlingen beantwoorden de vragen digitaal. Hun antwoorden worden opgeslagen in hun eigen online portfolio. Nadat de leerlingen de module hebben afgerond, komen de mentoren er later nog op terug door bijvoorbeeld opvallende antwoorden te bespreken of door bijvoorbeeldnogeenfilmpjetelatenzien.Dementoren zijn door YOUZ getraind om deze voorlichting te geven en om de leerlingen te begeleiden op deze onderwerpen.

NIET ROKEN DE NORMDe voorlichting zoals deze nu wordt gegeven bevalt goed. Daarnaast is er maatschap-pelijke trend gaande waarbij er minder geaccepteerd wordt. Dit is duidelijk zichtbaar in klas 2; in voorgaande jaren bleek dat een behoorlijk percentage van de leerlingen al rookte in de tweede klas, terwijl de mentoren nu constateren dat NIET roken de norm is en er dus heel weinig leerlingen zijn die dit wel doen. Verder blijkt nu dat de module over alcohol beter op zijn plaats te zijn in klas 3, vanwege het feit dat onze jeugd op latere leeftijd gaat drinken.

Matigheid (Temperantia) uit De zeven hoofddeugden vanJan Saenredam naar tekening van Hendrick Goltzius 1593

REGELS ZORGEN VOOR VEILIGHEIDNaast voorlichting heeft het Johan de Witt-gymnasium in samenwerking met YOUZ een reglement met betrekking tot alcohol, tabak en drugs opgesteld. Het uitgangspunt daarin is dat de verantwoordelijkheid bij de ouders ligt, maar dat de school door middel van het reglementeenveiligesituatiewilcreërenvoor alle betrokkenen. Naast duidelijke regels die gelden voor alle betrokkenen bij de school en die gelden op alle plaatsen waar schoolactiviteiten plaatsvinden, is er ook aandacht voor preventie, signalering en begeleiding van leerlingen. De school hecht daarbij veel waarde aan de voorbeeldfunctie van docenten. Dit betekent concreet dat bij personeelsbijeenkomsten waar geen leerlingen aanwezig zijn, wel alcohol kan worden geschonken, maar dat daarbij matigheid wordt betracht.

NIET OUDERWETS, MAAR BELANGRIJKMatigheid is dus geen ouderwetse deugd, maar actueel en belangrijk, samen met voorlichting, duidelijke afspraken, scholing en begeleiding binnen het Johan de Witt-gymnasium voor wat betreft de verleidingen van genotsmiddelen..Wilt u meer weten? Het reglement vindt op de schoolwebsite, informatie over de activiteiten van YOUZ en wat u als ouders kunt doen als het gaat om alcohol, drugs en roken vindt u op de website www.dgsg.nl (de gezonde school en genotsmiddelen).

‘Matigheid

is dus geen

ouderwetse

deugd, maar

actueel en

belangrijk’

19

Geloof

Geloof is een van de drie goddelijke deugden fides, spes en caritas die genoemd worden in de Bijbel. Deze deugden zijn toegevoegd door Thomas van Aquino aan de vier kardinale deugden prudentia, iustitia, fortitudo en ‘temperantia’ van Aristoteles. Er is wel een verschil in interpretatie. Waar de vier Aristoteliaanse deugden vooral vanuit de mens zelf komen, komen de drie goddelijke deugden bij God vandaan en worden ze geschonken aan de mens. Een belangrijk aspect, of zelfs een synoniem, voor het woord geloof is ‘vertrouwen’. Vertrouwen op iets of iemand buiten jezelf. ‘Geloven in jezelf’ is volgens deze definitie dus ongeldig, hoewel een zekere mate van zelfvertrouwen niet slecht is. Dit zelfvertrouwen is volgens deze definitie in principe ook zelf afhankelijk van het vertrouwen op iets of iemand buiten jezelf (bijvoorbeeld God).

Als het over het geloof gaat, leidt dit vaak tot discussies, zowel tussen gelovigen onderling als tussen gelovigen en niet-gelovigen. Toegespitst op dit laatste en rekening houdend met het computertijdperk, kunnen we de mensheid simplistisch en voor

TEKST D. DE GELDER

het gemak binair indelen: zij die geloven, en zij die niet geloven. Dit lijkt wel erg gemakkelijk, en dat is het ook. Een alternatief is bijvoorbeeld de natuurkundige benadering van geloven: wel geloven of niet geloven, of ergens ertussenin, en zelfs, hoe ongelofelijk het ook klinkt, tegelijkertijd wel en niet geloven. De twijfelaars en agnosten dus. Zij zijn dus eigenlijk in een soort quantummechanische toestand. Dit klinkt wellicht erg vaag, en dat is het wel en niet tegelijk: deze toestanden bestaan, dat is duidelijk, maar er is nog niemand die dit begrijpt en uit kan leggen of weet hoe het precies zit.

Logischer is de wiskundige benadering van geloven. Er zijn bijvoorbeeld mensen die in geen enkel hokje geplaatst willen of kunnen worden. Deze mensen horen wiskundig gezien wel in een hokje, namelijk het hokje van mensen die in geen enkel hokje te plaatsen zijn. Analoog hieraan zijn er mensen die niet geloven, of nergens in willen geloven. Deze kunnen dus geplaatst worden in het hokje van mensen die geloven dat er ‘Niets’ is; zij geloven in het ‘Nietsisme’ (deze stroming, die naast zoveel andere sekten bestaat, is genoemd naar hun oprichter, F. Nietsje, geloof ik. Trouwens, even tussendoor, voor diegenen die in ‘Iets’ geloven: er is geen voorganger geweest met de naam Ietsje. Voor zover ik weet, tenminste.).Deze wiskundige redenering is vooral van toepassing in de wetenschap, waar geloven en niet-geloven vaak tegenover elkaar gezet worden, maar waar in feite het ene geloof tegenover het andere staat.

Fides

Column

Er wordt vaak beweerd dat alles wat de wetenschap stelt of ontdekt, een vaststaand feit is. Wat dan wordt vergeten, is dat wat de wetenschap stelt ten diepste een interpretatie is van datgene wat we meten: er ontstaat een theorie, die bij verder onderzoek uitgebreid, veranderd of helemaal vervangen wordt. Dus de wetenschap zelf is ook een soort religie, waarin geloofd moet worden: je moet geloven dat de wetenschap, de interpretatie van wat wij menen te constateren, de waarheid is.Zeker als het gaat over wezenlijke zaken als de herkomst van het universum en onze aarde, of de herkomst van levende organismes, wordt er vergeten dat het gaat om theorieën die nog steeds niet absoluut zijn. En zelfs de wiskunde is gebouwd op een fundament van axioma’s. We moeten dus maar geloven dat die waar zijn.

Concluderend kan dus gesteld worden dat het geloof nog zeer actueel is en dat ieder mens gelooft, hoewel niet altijd in de christelijke zin. Daarnaast: als de wetenschap in zijn wezen een geloof is, moet er op zijn minst, wetenschappelijk gezien, erkend worden dat er niet alleen wetenschappelijke theorieën zijn, maar dat ook de theorie mogelijk is dat er een God bestaat.

20 JOHAN

Lindtsedijk 88r • 3336 LE Zwijndrecht • 078-6192025 drukkerij.vangogh@planet.nl • www.drukkerijvangogh.nl

drukkerij van goghdrukkerij van gogh

en drukwerk! Voor al uw ontwerp

Boekhandel De Nwe Bengel

Vriesestraat 35, 3311 NN Dordrecht 078-645 49 56

info@debengelonline.nlwww.debengelonline.nl

Openingstijden:Maandag 13.00 – 17.30 uur

Dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.30 uurZaterdag 09.30 – 17.00 uur

Koopavond : Donderdag 17.30 - 21.00 uur

Op koopzondagen zijn we s middags geopend, meestal vanaf een uur of één.

Advertentie 180 x 260 mm 01.indd 1 13-11-14 10:52

�

Boekhandel De Nwe Bengel

Vriesestraat 35, 3311 NN Dordrecht 078-645 49 56

info@debengelonline.nlwww.debengelonline.nl

Openingstijden:Maandag 13.00 – 17.30 uur

Dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.30 uurZaterdag 09.30 – 17.00 uur

Koopavond : Donderdag 17.30 - 21.00 uur

Op koopzondagen zijn we s middags geopend, meestal vanaf een uur of één.

Advertentie 180 x 260 mm 01.indd 1 13-11-14 10:52

�

Voor wat hoort wat …?

TEKST M. L. VELDHUIJZEN, advocaat

Stichting Studium Generale Column

Er zijn vele – meestal flauwe – grappen te maken over personen die de ratio niet kunnen scheiden van de emotie. De grens tussen ratio en emotie is dan ook veelal dun en vaak niet precies te onderscheiden. Dit laat zich heel goed zien in het recht. Rechtspreken zonder een goede rationele motivering die objectief controleerbaar is, wordt door juristen als een doodzonde gezien. Dus de ratio moet prevaleren?

Maar eerst dit: Een samenleving hangt aan elkaar c.q. wordt gedragen door regels van moraal en fatsoen. Die zijn veelal ongeschreven. Pas wanneer de samenleving bepaalde regels dusdanig essentieel vindt dat zij universeel dienen te worden geaccepteerd, worden die regels tot recht verheven. In een aantal beschavingen kan men prima uit de voeten met ongeschreven recht. Daar zal veelal de overgang van regels van moraal en fatsoen naar rechtsregels nog eens te meer diffuus zijn.

Wij zijn eraan gewend om pas van rechtsregels te spreken als de be-treffende regels – alweer volgens de regels – zijn vastgesteld en op schrift gesteld. Dan is er sprake van wetten of van lagere regelgeving. Toch is het een misvatting om te denken dat alle rechtsregels op schrift gesteld zijn. Ja, wél de kaders, maar de specifieke gedragingen vaak niet. Wat te denken van de

bevoegdheid van de overheid/de rechter om in specifieke gevallen te bepalen dat sommige zaken/overeenkomsten geacht worden in strijd te zijn met de openbare orde of de goede zeden? Dat zijn criteria waarbinnen de nodige ruimte aanwezig is.

Zo heeft het geschreven recht dan toch ook weer een deur open gelaten naar ongeschreven regels, ook die van moraal en fatsoen. Recht is gelijk voor iedereen. Daar-om wordt dat uitgebeeld door de blinddoek die Vrouwe Justitia draagt. Recht moet ook billijk zijn, in even-wicht. Dat komt tot uitdrukking in de balans die Vrouwe Justitia draagt.

Eén van de duidelijkste rechts-gebieden waarin vaak naar de rede-lijkheidsbalans wordt verwezen, is het rechtstuk van de onrechtmatige daad. Kort samengevat komt het er vaak op neer dat een rechter moet afwegen of de schade die de ene partij door zijn handelen of nalaten aan de andere partij toebrengt rede-lijk is ten opzichte van het recht dat die ene partij meent te kunnen clai-men. Voorbeeld: moet een grondei-genaar doorgang verlenen aan een brandweerauto waarbij zijn mooie tuin volledig wordt vernietigd, wan-neer de brand bij de buurman alleen goed te bestrijden valt wanneer die brandweerauto ook daadwerkelijk de tuin vernielt? Dezelfde vraag: wat als het niet gaat om een brand waarbij er het risico bestaat dat het hele belendende perceel zal afbranden, maar er sprake is van

een reparatie of nieuwbouw die onbetaalbaar wordt of onuitvoerbaar wanneer geen materialen over het perceel van de buurman worden aangevoerd? In de rechtszaal wordt dan vaak gesproken over de balance of nuisances. In andere woorden: weegt de ergernis van de ene partij op tegen die van de andere?

Onze samenleving is doordrenkt van dit balansdenken. In de christelijke traditie kennen wij ook de woorden van Christus die zegt: ‘Met de maat waarmee je je meet zul je gemeten worden’, of: ‘Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.’Kortom: met als basis moraal en fatsoen (te voelen, te beleven, dus mét emotie), hoort het recht daaraan dienstig te zijn. Door steeds de balans te zoeken.

Vanuit mijn professie wens ik oprecht dat de school haar leerlingen dusdanig vormt dat zij begrijpen dat onze rechtsstaat begint bij moraal en fatsoen en dat bij de toepassing van die regels, in het recht, altijd het evenwicht van de balans moet worden gezocht.

Voor wat hoort wat? …

23

In het overzicht van alle deugden staat rechtvaardigheid op plaats tien. Geen top drie-klassering, maar daardoor niet minder belangrijk. Althans, volgens de Grieken. Zij stelden rechtvaardigheid gelijk aan gelijk-waardigheid. Rechtvaardigheid werd gezien als een ethische deugd, door Socrates verwoord als het stellen van grenzen aan je eigenbelang. Bij de Romeinen werd recht-vaardigheid ook de grondslag voor het recht: wat mag wel en wat mag niet, wat is strafbaar? Logisch, gezien de wetten en re-gels van het recht voor een groot deel voort-komen uit oude gewoonten en gebruiken die zijn gebaseerd op compromissen tussen verschillende belangen. Rechtvaardigheid anno 2017 wordt veelal uitgelegd als juist en eerlijk handelen. Maar wat is juist en wat is eerlijk? En hoe wordt dat uitgelegd en uitge-voerd binnen de muren van het JdW?

JOHAN is op zoek gegaan naar uitingen over hoe juist en eerlijk te handelen op het JdW. Wat zijn de uitgangspunten voor de leerlin-gen, waar dienen zij zich - in het kader van rechtvaardigheid - aan te houden? Op de website van het JdW en in de in-houdsopgave van de schoolgids 2017/2018 staat een Dekalogos (Grieks voor ‘tien ge-schriften’). Deze Dekalogos geeft in tien regels de normen en waarden aan die gel-den voor iedereen die op het JdW zit of werkt. Het uitgangspunt hiervan is een vei-lig schoolklimaat. Dit veilige schoolklimaat wordt nagestreefd door in deze regels het gedrag te benoemen dat ertoe moet leiden het veilige schoolklimaat te waarborgen.

TEKST NADJA DUYKERS

Rechtvaardigheid anno 2017 op het JdWBinnen het JdW is er een veelvoud aan regels van toepassing die een relatie kennen met het begrip rechtvaardigheid. Zo is er de Dekalogos (de tien geschriften), zijn er vastgelegde omgangsregels, wordt er gesproken over huisregels en kent het JdW schoolregels. JOHAN vond het tijd worden om al deze regels langs de meetlat van rechtvaardigheid te leggen, met oog voor de Griekse, Romeinse én hedendaagse context.

‘Maar wat is juist

en wat is eerlijk?’

I. Iedere leerling en ieder personeelslid van de school verdient een veilig schoolklimaat.

II. We zijn samen, leerlingen en personeel, verantwoordelijk voor een veilig schoolklimaat.

III. We respecteren daarom onze klasgenoten en medeleerlingen altijd.

IV. We respecteren daarom onze docenten en andere personeelsleden altijd.

V. We pesten daarom onze klasgenoten en medeleerlingen niet.

VI. We discrimineren daarom onze klasgenoten en medeleerlingen niet.

VII. We houden ons aan de met elkaar gemaakte afspraken.

VIII. We lossen conflicten altijd op via gesprekken.

IX. We gebruiken dan ook geen geweld.

X. Iedere leerling en medewerker is er trots op een JdW’er te zijn.

Dekalogos

Thema

24 JOHAN

Maar op het JdW zijn meer regels van toepas-singen dan alleen de Dekalogos. In het intro-ductieboekje 2017/2018 voor de brugklassers van het JdW staat ook een overzicht met de belangrijkste omgangregels: ‘Aardig zijn voor elkaar en een ander niet lastig vallen; wat doe jij om hiervoor te zorgen?’ Deze regels moetenertoebijdragendatiedereenzichfijnvoelt op school.

• We respecteren elkaar; we spreken elkaar correct en fatsoenlijk aan.

• We pesten of discrimineren niet.• We houden ons aan onze afspraken.• We gebruiken geen geweld.• We houden de school schoon en netjes.• We veroorzaken geen overlast in en rond de

school.• We zitten niet zonder toestemming aan

andermans spullen.• We kennen en accepteren de schoolregels en

handelen ernaar.• We zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een

prettig schoolklimaat.

Als je de Dekalogos en de omgangsregels voor de brugklassers naast elkaar legt, valt op dat er veel overlap in zit. Maar ook dat de brugklassers extra instructies krijgen: zij moeten de school schoon en netjes houden, geen overlast in en rond de school veroor-zaken en niet zomaar aan andermans spullen zitten. Allemaal concrete

Justitia en Nero, Gravure van Jan Collaert (I) en Chrispijn van den Broeck (1576), 257 x174mm, Collectie Boijmans

voorbeelden van onwenselijk gedrag die goed aansluiten bij de Socratische uitleg van rechtvaardigheid. Er worden immers grenzen gesteld aan het eigenbelang.

Wat echter een vraag oproept, is de om-gangsregel ‘we kennen en accepteren de schoolregels en handelen ernaar.’ Op wel-ke schoolregels wordt hier gedoeld? Waar-schijnlijk op de huisregels van het JdW. Deze huisregels worden aan het begin van het schooljaar aan de leerlingen en de ouders onder de aandacht gebracht, onder andere via de nieuwsbrief. In deze huisregels wordt het gedrag dat hoort bij een respectvolle om-gang met elkaar verder uitgewerkt in regels behorende bij de lessen, de toetsen en het schoolgebouw. In september 2017 is vanuit de schoolleiding aangegeven: ‘Wij zijn voor-nemens de naleving ervan strakker te con-troleren. Dat kan betekenen dat wij uw zoon of dochter zullen confronteren met onver-hoopt ongewenst gedrag en hen zullen op-dragen nog enige tijd “na te blijven” aan het eind van de schooldag.’

HUISREGELS OP HET JDWOp school gedragen de leerlingen zich normaal, met respect voor: • elkaar; • de medewerkers van de school; • het schoolgebouw en de eigendommen

van elkaar en van de school. »

‘Allemaal concrete

voorbeelden van

onwenselijk gedrag

die goed aansluiten

bij de Socratische

uitleg van

rechtvaardigheid’

25

» Om ervoor te zorgen dat dit ook lukt, gelden de volgende regels:

Voor in de lessen geldt dat: 1. je op tijd komt; 2. je altijd al je spullen (boeken, schriften,

pen e.d.) bij je hebt ;3. je het opgegeven huiswerk gedaan hebt ;4. je telefoontjes en dergelijke opbergt en

alleen op verzoek van de docent gebruikt.

Voor gemiste lessen en toetsen geldt dat: 5. je zelf ervoor zorgt dat je weet welke

afspraken er over het huiswerk e.d. zijn gemaakt;

6. je zelf het initiatief neemt af te spreken wanneer je een gemiste toets inhaalt.

Voor het schoolgebouw geldt dat: 7. je tijdens je verblijf op school je jas op de

toegewezen kapstok hangt en geen petje, cap, ‘oortjes’ o.i.d. draagt;

8. je tijdens de lesuren niet onnodig door de gangen van de school loopt ;

9. je tijdens de pauzes maar op een beperkt aantal plaatsen in de school terecht kunt

10. je alleen in de kantine eet en drinkt (leerlingen uit klas 5 en 6 mogen dit ook doen in de leerlingwerkplekken op de begane grond van de oudbouw);

11. je zorgvuldig met de eigendommen van de school, zoals schoolboeken en het meubilair, omgaat;

12. je in het gebouw en op het schoolterrein niet mag roken.

Deze huisregels sluiten meer aan bij een Romeinse uitleg van het begrip rechtvaardigheid dan bij een Griekse. Er worden immers concrete regels gesteld met betrekking tot wat wel en niet mag. Het gebruik van alcohol, drugs en mobiele telefoons onder schooltijd is zelfs nog verder uitgewerkt in reglementen. Het is mooi te zien dat een gymnasium als het JdW de klassieke Griekse en Romeinse zienswijzen op het begrip rechtvaardigheid laat terugkomen in haar regels. Desondanks kunnen er ook enkele kritische kanttekeningen bij geplaatst worden.

Door duidelijke regels te stellen in onze maatschappij, en dus ook binnen een

leefomgeving zoals het JdW, leren jonge mensen dat de regels er zijn met een diepere bedoeling. Ze zijn er niet om je te pesten, maar de regels dienen een doel. En wanneer een regel het doel mist, is deze doel-loos. Oftewel zin-loos. Neem bijvoorbeeld huisregel 7:Voor het schoolgebouw geldt dat je tijdens je verblijf op school je jas op de toegewezen kapstok hangt en geen petje, cap, ‘oortjes’ o.i.d. draagt.

Het verbod is duidelijk en wordt feitelijk vermeld. Een Latijnse insteek. Maar achter deze regel zit nog veel meer, wat niet blijkt als je sec de regel leest en toepast: het geeft, onder andere, aan dat je zorgzaam bent. De Griekse insteek. Je laat je (dure) jas niet slingeren, maar hangt hem op het door iemand speciaal daarvoor gemaakte haakje. In wezen uit je hiermee je respect voor de jas, je schat de jas op waarde (je weet dat je ouders er ook hard voor hebben moeten werken om die gave jas voor je te kopen) en je gebruikt de voorzieningen die de school je biedt (de kapstok), waarvoor zij zijn bedoeld en met aandacht zijn gemaakt door iemand. Achter het verbod op oortjes gaat tegelijkertijd ook de ongeschreven regel schuil dat je je sociaal opstelt naar je schoolgenoten en leraren toe. Je bent aanwezig en hebt oog én oor voor elkaar. Dat maakt je tot een leuker persoon en je bent toegankelijk voor interactie tussen levende wezens. Je respecteert de ander en bent rechtvaardig naar elkaar toe.

Wat verder opvalt, uitgaande van de meest recente uitleg van het begrip rechtvaardigheid, is dat in bovenstaande overzichten van geldende regels op het JdW het ‘juist handelen’ centraal staat. Zouden er ook geen regels voor eerlijk handelen moeten komen? Bijvoorbeeld: ‘we spieken niet’, ‘we maken ons huiswerk zelf’, ‘we gebruikenonzeeigendenkkrachtenideeënbijhetmakenvan(profiel)werkstukkenen presentaties’? Of gaat dat veel te ver en moeten we toch weer teruggrijpen naar de Grieken, bij wie rechtvaardigheid gezien werd als een ethische deugd? Leerlingen die ethisch handelen, spieken immers per definitieniet.Toch?

‘Ze zijn er niet om je

te pesten, maar de

regels dienen een

doel’

‘Dat maakt je tot een

leuker persoon en

je bent toegankelijk

voor interactie

tussen levende

wezens’

26 JOHAN

Johan de Witt en De bedreigde zwaan

TEKST MASCHA JOUSTRA

Dit bekende werk van Jan Asselijn, waar een zwaan haar nest met eieren verdedigt tegen een hond is te bewonderen in de eregalerij van het Rijksmuseum te Amsterdam. Volgens de documentatie van het Rijksmuseum zou de zwaan een allegorie zijn voor de raadpensionaris van Holland, die de Republiek (de eieren) wist te beschermen tegen de oprukkende machten uit Frankrijk en Engeland (de vijanden).Als je goed kijkt, zie je op een van de drie eieren ‘Holland’ vermeld staan. Onder de

zwaan staat ‘De Raad-pensionaris’ en boven de hond, die een bedreiging vormt: ‘De viand van de Staat’.

Johan de Witt werd pas na de dood van Jan Asselijn in 1653 raadpensionaris, dus waarschijnlijk heeft iemand anders de teksten later toegevoegd. Naast het feit dat de zwaan wit is, was de zwaan ook het familiesymbool van de familie De Witt. Johan de Witt was destijds leerling van de ‘Latijnse school’ in Dordrecht, het nu geheten en naar hem vernoemde Johan de Witt-gymnasium.

Moed als deugd in het werk De bedreigde zwaan van Jan Asselijn (olieverf op doek ca. 1650), Rijksmuseum

Thema

27

Informatief

28 JOHAN

Op 5 oktober 2017 was de aula van het Johan de Witt-gymnasium de hele middag en avond in feestelijkeBritsesferen.DiedagwerdendeCambridgeEnglish-certificatenuitgereiktaanallegeslaagden. Getuige het grote aantal bakken met rozen dat het podium van de aula versierde, was het een succesvol jaar voor de JdW’ers.

TEKST NADJA DUYKERS

De leerlingen die het Cambridge English-examen afgelegd hebben, heb-ben ten overstaande van vertegenwoor-digers van de Universiteit van Cam-bridge en de British Council examen gedaan in de verschillende aspecten van de Engelse taal: reading (leesvaar-digheid), writing (schrijfvaardigheid), listening (luistervaardigheid), speaking (spreekvaardigheid) en use of English (grammatica en vocabulaire).

In de middag kregen 134 derdeklassers hun FCE-certificaten (First Certificate in English) uitgereikt. Met een slagings-percentage van 98%, waarvan een kwart

van de geslaagden ook nog de hoogste grade A behaalde, mogen de derdeklas-sers en de sectie Engels erg trots zijn. De leerlingen gingen dan ook met een big smile op de foto voor de rode Engelse telefooncel.Vijf derdeklassers gingen helemaal voor de hoofdprijs: zij behaalden hun CAE-certificaat (Certificate in Advanced English). Deze certificaten werden ’s avonds ook aan 70 vijfdeklassers uit-gereikt. Ook hier was er weer een hoog slagingspercentage van 96%. Als je in het bezit bent van een CAE–certificaat, dan is je Engels van een niveau van een ‘professional business person or an un-dergraduate university student’. Vaak is het CAE-examen een toelatingseis voor

buitenlandse studenten om te kunnen studeren aan universiteiten in Engels-talige landen.Het hoogst haalbare certificaat dat de Cambridge Engels-leerlingen van het JdW kunnen behalen is het CPE (Certi-ficate of Proficiency in English). Deze kwalificatie toont aan dat ‘you have mastered English and can use it fluently in demanding research, academic and professional situations’. De 21 vijfde- en zesdeklassers van het JdW die voor dit certificaat opgingen zijn – evenals in voorgaande jaren – allemaal geslaagd, een derde van hen zelfs met de hoogste grade A. Congratulations to all students and English teachers of JdW!

Uitreiking Cambridge English-certificaten

29

3 uur ’s nachts begon onze reis naar Griekenland en om 3 uur ’s middags staan we al te genieten op de Akropolis!

Op de tweede dag van de reis mogen we zelf ergens avondeten. Wanneer we teruglopen naar de groep, komen we weer langs de Akropolis.

De tempel van Poseidon. Zeker niet de laatste tempel die we gaan zien …

… Gelukkig gaat de tempel van Poseidon gepaard met dit prachtige uitzicht!

Beeldverslag GriekenlandreisžInformatief

30 JOHAN

Het orakel van Delphi, waar we al vaak over gelezen hebben op school en waar we nu ook echt zijn!

Na de toch wel vermoeiende kloof is het tijd voor zwemmen!

Delphi ontdekken in onze vrije tijd.

Het spookklooster Ossios Loukas.

De reis werd afgesloten met de Samariakloof. Een 17 km lange wandeling en een geweldige ervaring!

Het theater van Epidauros. Ze zeggen dat als iemand in het midden van het theater praat het tot boven in de tribunes te horen is…. Dit hebben we natuurlijk uitgeprobeerd!

31

Kunt u een introductie geven van uzelf en de creatieve vakken die op het JdW gegeven worden?‘Sinds september 2010 ben ik als tekendo-cent verbonden aan het JdW. Voorafgaand aan het lesgeven ben ik werkzaam geweest als fulltime medisch illustrator. Ik heb na mijn eerstegraads docentenopleiding Teha-texdeopleidingMasterinScientificIllus-tration in Maastricht voltooid. Tot op heden maakikillustratiesvoorpatiëntenvoorlich-tingen en chirurgenhandleidingen voor zie-kenhuizen en universiteiten.

Op het JdW wordt aan de onderbouw het vak tekenen gegeven door Leo Akkerman, Ellen Conradie en mijzelf. Naast dat ze een introductie op de kunstbeschouwing krijgen, maken de leerlingen kennis met verschillen-de tekentechnieken en leren ze kritisch kijken. In de bovenbouw wordt het vak KUBV (kunst beeldende vormgeving) gege-ven, waarbij wat meer de nadruk wordt gelegd op Cultuurgeschiedenis. Ook krijgt AV (audiovisuele vormgeving) een steeds grotere rol. Hiermee willen we de leerlingen meegeven dat de praktische kant van ons vak niet alleen om tekenen draait. Door opnieuwtelerenkijkennaarfilmswordende leerlingen uitgedaagd technisch hoog-staande audiovisuele producties te maken.’

Een creatieve blikvanger die veel ouders zien bij een bezoek aan school is het schilderij dat in de kantine hangt. Kunt u daar meer over vertellen?‘Een lege muur in de kantine vroeg om een grote gymnasiale versiering. Ellen Conradie en ik hebben gekozen voor een tafereel dat sterk doet denken aan het Laatste Avond-maal. De werktitel is dan ook Feestmaal van de wetenschap.

Iedere sectie, maar ook het ondersteunend personeel zoals de roostermakers en cla-vigers, mocht een belangrijke (historische) figuuraandragen.Tijdensdezomervakan-tie van 2015 hebben we hard gewerkt aan 25 personages die gegroepeerd moesten

worden rondom een eettafel.In een verstilde school schilderden wij een bonte verzameling personen uit ruim twee millennia geschiedenis. Zo bestaat het dat Socrates zetelt naast Epke Zonderland en Charles Darwin naast Alan Turing. We hebben gepoogd verschillende stijlen, groottes en kleuren toe te passen om tot een dynamisch geheel te komen. Het werk zelf is 4,5 bij 1,5 meter geworden.Nu, twee jaar na de voltooiing, zie ik de leerlingen nog steeds regelmatig kijken naar het verlichte schilderij, stiekem hopend op een knipoog van Coco Chanel.’

Het thema van deze JOHAN verwijst naar ‘de zeven deugden’. Kunt u aangeven op wat voor manier u deze deugden terugvindt in het lesgeven in de creatieve vakken?‘Een veel gehoorde uitspraak bij mijn leerlingen is: “Ik kan niet tekenen.” Deze leerlingen hebben het gevoel dat tekenen een soort aangeboren vaardigheid behoort te zijn. Een talent waarover zij nu eenmaal niet beschikken. Hierdoor is hun hoop op een goede tekening beperkt en vinden zij het moeilijk om te starten. Het geloof in zichzelf en hun kunnen moet worden aangewakkerd. De angst om een gebrekkige tekening te maken waarover geoordeeld zal worden, is vaak groter dan het witte vel papier dat er ligt. Hierin herken ik een overmaat aan voorzichtigheid. »

Deugt je tekening?

‘Te kunnen

tekenen hoeft

geen aangeboren

vaardigheid te zijn’

Mensen

TEKST IRIS LUCASFOTOGRAFIE MASCHA JOUSTRA

33

Der Wanderer über dem Nebelmeer, door Caspar David Friedrich. Bron: Cypershot800i

» Het vereist moed en kracht om deze eerste stap überhaupt te maken. Denk aan de eerste woorden die een schrijver zet bij het schrijven van een roman. Deze eerste pennenstreken zullen echter zelden standhouden, zo blijkt. Leerlingen staan vaak aan mijn bureau om te vragen hoe ze nu verder moeten. Het liefste hebben zij een pasklaar antwoord op hun problemen. Echter zal ik daarmee tekortdoen aan het creatieve denkproces. Met een klein duwtje in de rug probeer ik de leerlingen juist voldoende structuur en houvast te geven om de volgende stap te zetten. Ik vind het hierbij belangrijk dat het hun eigen oplossing is en niet de mijne. Om die oplossing te vinden is een hoge mate van concentratie en focus vereist, maar het zal de leerlingen uiteindelijk meer eigenaarschap en vertrouwen geven over het resultaat.Naarmate de tekening vordert, kan er zelfs een moment aanbreken waarop de leerling overenthousiast wordt. Dit kan zorgen voor een meer roekeloze aanpak. Steeds meer vormen, details en kleuren worden toege-voegd, waardoor er uiteindelijk geen sprake meer is van toegevoegde waarde. Om met de leerling te spreken: “de tekening is verpest”.Een bepaalde gematigdheid en zelfbeheer-sing zijn hier de sleutel. De leerling zal even afstand moeten nemen van het werk om het

daadwerkelijk te beschouwen. Medeleerlin-gen kunnen hier ook een grote rol in spelen. Niet zelden ontstaat er een zekere blindheid voor het eigen product.Deze hulpvaardigheid en betrokkenheid van medeleerlingen ontstaan vrijwel automa-tisch, omdat het ook voor de andere partij zinvol is het eigen werk te vergelijken en hiervan te leren. In de uiteindelijke beoor-deling staat niet mijn subjectieve waarne-ming centraal. Of een tekening “mooi” is of niet, is uitermate persoonlijk en lastig vast te stellen.

Om rechtvaardig te zijn vind ik het belang-rijk om het cijfer met argumenten te kunnen toelichten. Vooraf is een duidelijke opdracht afgesproken. Als de leerling zich hier goed aan gehouden heeft door de juiste technie-ken te gebruiken, zal een voldoende veelal mogelijk zijn.Voor een hoger cijfer mag verlangd worden dat een ruime mate van ijver, concentratie en originaliteit tentoongespreid wordt. Deze vaardigheden zijn zeker niet aangeboren en ik hoop dat mijn leerlingen inzien dat je met hard werken, durf en kritisch kijken jezelf nog wel eens zou kunnen verbazen.’

Heeft u zelf een werk waar u aan moet denken (of een voorliefde voor hebt) als u een deugd zou mogen uitlichten?‘Mijn voorliefde gaat uit naar: Der Wanderer über dem Nebelmeer uit 1818 van Caspar David Friedrich. Het toont een man die we op de rug zien. Hij kijkt vanaf een hoge rots weg over een zee van mist naar het hem omringende gebergte. Krachtig door het atmosferisch perspectief, hoog op de rots, kijkt de man naar beneden. De ruimte die voor hem ligt, de leegte, kan tot niks anders leiden dan introspectie. Hij denkt na over zichzelf, over zijn positie in de wereld. Door de natuur in al zijn leegte en grootsheid te aanvaarden zal de mens juist bij zichzelf naar binnen gaan. Hij kijkt verwachtingsvol de toekomst in.’ »

‘Een tekening of

kunstwerk is niet

per se mooi of niet

mooi’

‘Geloof bij het maken van kunst

in jezelf en in je kunnen’

34 JOHAN

Werken van leerlingen

Werken van leerlingen

35

Werken van leerlingen »

36 JOHAN

Deugd

In deze laatste column probeer ik mij keurig te houden aan alle voorschriften van de redactie: 600 woorden, geen woord meer. Voorschriften, meervoud? Ehm, inhoudelijk ben ik nooit zo sterk. Het is sowieso niet mijn sterkste eigenschap, braaf luisteren, eigenlijk net zomin als dat de sterkste eigenschap van leerlingen is. Maar die vergeven we het altijd. Men zal ook mij ooit vergeven. Laatste column. Columnisten gezocht dus! Een nieuwe column moet wel gaaf/kicken/cool zijn en de columnist ook wel een beetje gymnasiaal humoristisch. Denk ik.

De JOHAN-redactie heeft het opnieuw helemaal doordacht: ieder schrijft een bijdrage over één van de zeven deugden. Een snelle blik op Wikipedia leert dat men in ieder geval de goede zeven kwaliteiten heeft weten te traceren. Die zijn afgeleid van de vier kardinale deugden uit de Oudheid. Ik bezit geen van allen. Eigenlijk ben ik daardoor reddeloos verloren als human being, maar ik denk maar zo: dan maar niet. Misschien is er een omnipotent wezen dat mij nog kan redden en mij in ieder geval één van de deugden kan bijbrengen. Maar om die te leren moet je daar wel voor open staan, en inderdaad: daar heb ik geen zin in. Ik heb geen zin om te deugen. Gek woord, als ik het zo eens bekijk, deugen. Ik snap de link met deugd wel; geen zin om te deugen maakt nog niet

volledig (ha, ha, is-tie weer!) mag worden uitgeschreven. Bovendien slaat hij letterlijk vertaald eigenlijk nergens op. Ja ja, deze voormalig columnist hield van teksten tussen haakjes, tussen streepjes en zo) is huiswerk nou weer?” Maar dacht u al aan andere voorbeelden van de oxymoron? Ikke wel. Kwaadaardig, stilleven, Zeeland, vakantiewerk, vredesstrijd, zwartwit... Dit asyndeton suggereert dat ik nog talloze andere voorbeelden kan noemen, hetgeen niet zo is, maar ik wil in deze laatste column imponeren. Alfagedrag. Oud nieuws. Oxymoron in het wild.Dus wel onledig, maar niet ledig. Dat lijkt mij zoiets als onversaagd, terwijl versaagd niet bestaat. Onbesuisd, maar geen besuisd. Mickey Soft is hier een klein beetje van slag. Versaagd zou dan wel bestaan (geen rood golflijntje) en besuisd inderdaad niet. Enfin, het is wel duidelijk, denk ik. Onbehouwen wel, ja ja, ik snap het nu wel. Behouwen zeker niet? Nee, die niet.

De poging was oprecht, maar ik zat dus met ruim 600 woorden goed fout (begint met oxy- en eindigt op –moron). Ik wist het wel hoor, dus ik was gewoon ondeugend. Ik deug niet.

Contumelia

dom. Maar kun je eigenlijk deugend zijn? Dat vraag ik mij op deze vroege zondagochtend af. De grote wijzer staat op de 3 en de kleine net iets verder dan de 5. Het loopt dus tegen half 6 en het wordt misschien tijd om op te staan. O nee, ik word geroepen voor het avondeten. Verhip, toch iets gemist.

Deugend? Nee, wel ondeugend, dat kan weer wel. Wonderlijk waar het menselijke brein zich na een avondje stappen mee onledig houdt. Onledig, ook weer zo’n woord. Bestaat ledigheid als eigenschap? Ja hoor: ledigheid is des duivels oorkussen. Het staat in een zegswijze en dus bestaat het. Maar onledigheid, dat kennen we niet. Ik zie het aan het rode golflijntje onder het woord in dit Word-document. En de spellingschecker in Word, die geloof ik wel, hoor. Die wordt niet gesponsord door Mickey Soft. Ledig is, overigens geheel terzijde, ook onderdeel van het woordje volledig. En dát is weer een grappig woord – allemaal om half 6 hè, dit – omdat het bestaat uit twee onderdelen die elkaars tegengestelde zijn. Vol is het tegenovergestelde van ledig (=leeg). Ingebouwde tegenstellingen kun je dat noemen. Of niet. Wat u wilt. De prachtige Griekse term oxymoron (een goeie voor als je bij Scrabble nog eens een keer een x en een y en drie o’tjes op je al dan niet virtuele plankje hebt staan) kun je hier ook voor gebruiken. We hebben het dan echter meestal over literair verantwoorde situaties als “een oorverdovende stilte daalde neder over de hoofden van de aangeslagen leerlingen: huiswerk? WTF (afkorting voor een vrij gangbare, van origine Engelstalige term die helaas niet

ColumnContumelia

37

Zeven

Zeven is duidelijk een heilig getal. Zeven staat voor volheid, voor perfectie, en het is dan ook niet gek dat heel veel in zevenen komt. Zeven dagen in de week, zeven vette en zeven magere jaren, zeven kleuren van de regenboog, zeven maal zeven dagen tussen Pasen en Pinksteren, zeven continenten, zeven oceanen, zeven basisnoten in een toonladder, Romes zeven heuvels, zeven wereldwonderen, zeven geitjes, zevenmijlslaarzen, zeven dwergen, zeven schoonheden, zeven sacramenten, zeven hoofdzonden, zeven deugden, de zevende hemel, een mijl op zeven, in zeven sloten tegelijk lopen en ga zo maar door.

Toen ik meneer laatst vroeg wat de ideale leeftijd was, hoefde hij niet lang na te denken: zeven. Want als je zeven bent, gaat er opeens een hele wereld voor je open. Je begint echt te lezen, kunt al zwemmen, fietsen, zelfstandig buiten spelen, zelf je brood smeren, jezelf aankleden, een kleine boodschap doen, kortom het leven lacht je toe, je proeft de vrijheid en daarvan ben je je bewust. Die overmoed herken je aan de knieën van iedere zevenjarige. Altijd schrammen en geen broek is meer heel. Meneer werd onlangs twee keer zeven. Maar de euforie van die eer-ste zeven is verdwenen. Hij wil groot zijn, maar voelt zich in de tweede en als jongste van ons gezin, toch

TEKST MYRA KLEIWEG DE ZWAAN

Column

nog relatief klein. Hij kan met zin-gen de hoge noten niet meer halen, zijn altijd zo gave huid vertoont af en toe een pukkeltje, zijn zweetklie-ren ontwikkelen zich, hij heeft ze-ven haren op onnoembare plaatsen - en ook van dit alles is hij zich o zo bewust. Hij kijkt met jaloezie naar zijn zusje, die al een echt bijbaantje heeft bij de bakker en die elke week wel ergens mag oppassen. Hij kan niet wachten tot ook hij oud genoeg is om het grote geld te verdienen. Want het buurmeisje wekelijks naar balletles halen en brengen, dat telt -vindt hij- nog niet echt mee. Wat hij met al dat geld zou gaan doen? Dat weet hij nog niet, maar de gedachte alleen al verandert hem in Dagobert Duck, dus waarschijnlijk wordt het een pakhuis.

Of hij een feestje wilde? Nee, want wat zou hij dan moeten doen? Wat is er nu nog leuk? En wie moet hij dan uitnodigen? Zijn oude vrienden van de lagere school, die hij alleen nog sporadisch in de vakanties ziet, of de huidige gang van de middelbare school? Die kennen elkaar toch niet en wordt het dan wel gezellig? Zo belangrijk is het toch niet om jarig te zijn? Ik mag mij er niet meer mee bemoeien. Zelf doet hij niks. Op de dag zelf zie ik hem niet eens naar school vertrekken en de gekochte traktaties liggen onaangeroerd in de kast (‘vergeten’). Gelukkig bestaat er nog de moeder-maffia (van de lagere school). Een appje en alle zeven

vrienden van groep 7 en 8 komen stipt om zeven uur een stukje taart eten. Heel even maar, want er zijn toetsen en het is een doordeweekse dag. Maar wat is het gezellig. Het toppunt van feestelijkheid is wel de confetti-popper, die in huis wordt afgeschoten ... Omdat ze elkaar zo’n tijd niet als groep hebben gezien, merkt hij opeens dat hij niet de enige is. Allemaal zijn ze slungelig geworden, hebben ze enorme schoenen, hebben sommigen al een zware bas, beugelbekkies en pukkels …Als je hem vraagt wat hij belangrijkvindt aan zijn vrienden en wat hij andersom zijn vrienden wil bieden: niets van die oudbakken Plato, Aristoteles en Thomas van Aquino. Voor hem zijn dit de zeven deugden:• zelfvertrouwen hebben;• zelf nadenken (en aap dus nooit

een ander na);• vrolijk en grappig zijn, lol maken;• af en toe iets stouts uithalen (ergo

wees niet saai, maar heb lef);• op je vrienden kunnen bouwen en

trouw zijn aan hen;• iets te vertellen hebben, of dat nu

iets echt interessants is of gewoon een kletsverhaal;

• en als laatste: eerlijk en rechtvaardig zijn, en dat betekent dus ook dat je ervoor mag uitkomen dat je je ontzettend schaamt voor je moeder!

Ouder en wijzer

38 JOHAN

Hoera! AAN DE VOET VAN DE GROTE KERK IS HET ELKE DAG VAKANTIE!Nobel’s Brood: Grotekerksbuurt 53 - Dordrecht | Telefoon: 078 - 7370377 Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 07:30 tot 16:00 uurzondag van 09:00 tot 12:00 uur

NOBEL’S BROOD, DAT IS ECHT BROOD!

www.nobelsbrood.nl

Het mooiste brood.

Vlak 1, 3311 AT Dordrecht078-6144167info@beautesansdoute.nlwww.beautesansdoute.nl

IED

EREE

N M

OO

I

Wij verzorgen uw huid professioneel en met aandacht

om de huid in optimale conditie te krijgen en te houden.

Iedere huid is uniek, dus voor de verzorging hiervan

gebruiken wij alleen hoogwaardige producten en de

nieuwste technieken.

Uw huid is het contact met de wereld.

SchoonheidssalonBeauté sans doute

Vlak 1, 3311 AT Dordrecht

078-6144167

info@beautesansdoute.nl - www.beautesansdoute.nl

WELKOM BIJ ONS SCHOONHEIDSINSTITUUT

Rust, ruimte en aandacht zijn onze inspiratie!

Wat opvoedkundige Marina van der Wal betreft, wordt deze vraag net zo gewoon als ‘hoe was het vandaag op school?’ Zomaar één van de tips waarmee de bezoekers van de thema-avond Puber in huis, hoe houd je het gezellig? naar huis gingen. De relatie met pubers stond daarin centraal. Marina nam ons mee in hun leefwereld. Die speelt zich voor een deel ook online af. Kijk daarom eens samen een avondje Youtube, hield zij haar gehoor voor.

HERKENNINGMarina leerde ons dat de hersenen van pubers nog volop in ontwikkeling zijn en dat de prefrontale cortex, het deel dat helpt bij onder andere planning en impulsbeheersing, pas laat aan de beurt is. Eigenlijk zijn wij ouders dus de prefrontale cortex voor onze kinderen, aldus Marina, alleen weten zij dat niet altijd op waarde te schatten! Herkenning volop dus, maar ook een spiegel die ons werd voorgehouden. Marina boeide het publiek moeiteloos

twee uur lang. Goed om te zien was dat ook een aantal docenten de avond bezocht.

ONTMOET DE OUDERVERENIGINGDe oudervereniging, waarvan alle ouders automatisch lid zijn, organiseert jaarlijks een thema-avond als deze voor de leden. We zorgen voor een inspirerende spreker die vertelt over een thema dat ouders aanspreekt. De avond is tevens hét moment voor ouders om elkaar en het bestuur van de vereniging te ontmoeten. Het bestuur legt op deze avond tevens verantwoording af over het afgelopen schooljaar. We zijn tenslotte een vereniging.

Het jaarverslag dat op deze avond besproken wordt, geeft een bloemlezing uit de activiteiten die de vereniging namens u onderneemt, van het periodiek overleg met rector en schoolbestuur over allerhande zaken op school tot het sponsoren van activiteiten en projecten. En van de bijdrage aan de beroepenavond voor

derdeklassers tot het bedanken van docenten die de schoolreizen hebben begeleid. U vindt het jaarverslag ook op de website van de school. ELAN-PRIJS VOOR DE HEER DE CALUWÉVolgens traditie reikt de oudervereniging op de thema-avond ook de Elan-prijs uit, een prijs waarmee we nieuwe initiatieven uit het docentencorps willen stimuleren en belonen. Dit jaar viel de eer te beurt aan de heer De Caluwé van de sectie Muziek voor zijn even enthousiaste als deskundige begeleiding van het schoolorkest Panta Musica. Hij heeft dit orkest eigenhandig opgericht en steekt daar veel tijd in. Steeds meer kinderen maken er deel van uit. Zij worden individueel beter in het bespelen van hun instrument en leren ook samenspelen en -werken. Een prachtige ervaring voor hen, en prachtig om naar te luisteren voor hun publiek. Elders in deze JOHAN leest u meer over het orkest en u gaat hier nog veel vaker van horen.

‘Hoe was het vandaag op internet?’TEKST NIELS MOOIJ

School en ...

41

We zitten vandaag tijdens het interview in het repetitielokaal van het Johan de Witt-gymnasium. De aanleiding voor het in-terview is natuurlijk de recent verworven Elan-prijs, toegekend aan het schoolorkest Panta Musica en Saul de Caluwé, muziekdo-cent en de vaste dirigent en inspirator van het orkest.Saulvraagtofiknogkoffiewilenneemtzelf pas om 14.00 uur zijn lunch. Het is een drukke dag geweest. Vandaag is ook de eerste repetitie met een aantal nieuwe orkestleden. En er zal geoefend worden met een nieuw muziekstuk, waar we later op terugkomen. Snel beginnen we aan het interview. Ik val meteen maar met wat eerste persoonlijke vragen in huis.

De meeste ouders ontmoeten u voor het eerst bij de uitvoeringen tijdens de promoties in de Grote Kerk. Kunt u ons wat meer vertellen over uw achtergrond? En aan welke klassen geeft u muziekles ?‘Ik ben 45 jaar, ben getrouwd en heb een zoontje van 2 jaar oud. Na mijn opleiding aan het Stedelijk Gymnasium in Leiden ben ik gestart met de studie Psychologie. Tijdens deze studie nam de muziek het eigenlijk al steeds meer over. Ik ben toen “Compositie” gaan studeren aan het Conservatorium in Rotterdam. Om deze studie te bekostigen - ik had immers geen studiebeurs meer - ben ik voor de klas beland, dat was in 2002. Per toeval ben ik eigenlijk bij het Johan de Witt-gymnasium terechtgekomen, eerst met een kleine aanstelling, vooral om eens te kijken hoe het zou zijn. Daarna heb ik de opleiding Docent Muziek in Rotterdam afgemaakt.’

‘In klas 2 en 3 geven we momenteel helaas geen muziekles, mijn collega Stefanie Meijer doceert op dit moment aan de eerste klassen

en ikzelf geef les aan de bovenbouw. Dat is een cluster per jaar. We hebben meestal rond de 20 leerlingen en zij hebben muziek dus ook als eindexamenvak.’

Ben u zelf ook in een muzikale familie opgegroeid?‘Jazeker, muziek is voor allebei mijn ouders altijd erg belangrijk geweest. Maar met name mijn vader – hij is helaas in 2014 overleden – was iemand die uit eigenlijk ieder instrument dat hij uitprobeerde zonder al te veel moeite een goed geluid wist te krijgen. Maar ongeduldig als hij af en toe was, pakte hij na een tijdje weer een ander instrument. Eigenlijk kon hij wel elk type instrument bespelen, niets echt volledig, maar hij had wel een heel natuurlijk gevoel voor muziek. En mijn zus is zangeres en drijvende kracht achter de muziekmethode ZangExpress, dus het zit inderdaad dichtbij. Ikbenzelfbegonnenopdeblokfluit,datpakte eigenlijk goed uit en mijn leraar destijds adviseerde me ook nog een ander instrument te gaan spelen. Dat werd toen de piano. Liever wilde ik de fagot spelen, maar deze was groter dan ik was (lacht) dus het werd de piano.’

Wat is uw drijfveer om muziek te doceren aan jonge mensen ? ‘Ik geef ook les in Rotterdam, aan de opleiding Docent Muziek van Codarts. De reden dat ik klassikaal muziekdocent geworden ben, is denk ik dat ik het werken in groepen blijkbaar prefereer boven het individueel lesgeven. Je hebt dan meteen de dynamiek om met elkaar wat te maken, maar je kan daarbinnen ook weer het individu ontdekken. Hierdoor kan ik in de leszelfheelveelcreëren,enisgeenlesooithetzelfde.’ »

Muziekdocent Saul de CaluwéDe Elan-prijs 2017: een kijkje achter de schermen bij de winnaars

TEKST EN FOTOGRAFIE MASCHA JOUSTRA

‘Liever wilde ik toen

ik klein was de fagot

spelen, maar deze

was groter dan ik

(lacht), dus het werd

de piano’

‘Ik word gelukkig als

mensen ademloos

naar iets kunnen

luisteren’

Mensen

43

» Kunstenaars (waaronder ook muzikan-ten ) zijn nog nooit zo noodzakelijk geweest. Ze zijn samen met de wetenschappers het empathisch geweten van de mensheid, de notarissen van de beschaving. Zij produ-ceren de vitamines als noodzaak in ons bestaan. Is er in barre tijden, net zoals voorheen, meer behoefte aan expressieve muziekstukken?‘Ik vind het lastig om tijdsverschuivingen te vergelijken, maar ik merk in mijzelf óók een verschuiving naar het gevoel dat ik het het allerbelangrijkste vind dat leerlingen hier in de klas gelukkig zijn, naast natuurlijk het gegeven dat we hun van alles willen leren. Het lokaal is ook zo ontworpen dat mensen zich hier snel thuisvoelen en dat er een bepaald soort vertrouwelijkheid ontstaat waarin je dus ook makkelijker iets van jezelf durft te geven. Ik zie ons vak dan ook als een mooie aanvulling op de van nature meer cognitieve vakken. Alleen al zoiets ogenschijnlijk basaals als samenspel raakt aan talloze sociaal-emotionele aspecten van de ontwikkeling, zoals bijvoorbeeld in je spel zowel heel dominant mogen zijn als

tegelijkertijd ruimte kunnen bieden aan anderen. Ik kan ontzettend genieten van een leerling die ineens durft te improviseren terwijl deze dat nog nooit heeft gedaan, zonder de drang daar nu per se altijd een cijfer aan te willen hangen. En ik denk dat er in deze tijd met veel prikkels veel behoefte is aan een bepaald soort concentratie. Ik word gelukkig als mensen ademloos naar iets kunnen luisteren. Ik zoek denk ik in al mijn lesgeven naar het realiseren van een onverdeelde aandacht, iets waar ik ook wel veeleisend in kan zijn, terwijl ik verder ook heel veel goed vind en de leerlingen juist veel ruimte wil geven om zelf dingen te ontdekken. In die combinatie ligt denk ik ook mijn grootste kracht.’

Als u kijkt naar de zeven deugden die centraal staan in dit nummer kunt u dan een van de deugden linken aan een muziekstuk of componist? ‘Ik moet eigenlijk meteen denken aan Stravinsky bij de deugd ‘moed’. Hij was een echte stijlbreker. Voor het ballet Le sacre du printemps had hij de muziek geschreven.

‘Het allerbelangrijkste

vind ik dat dat

leerlingen hier in de

klas gelukkig zijn en

zich thuisvoelen’

44 JOHAN

Panta Musica is de naam van het schoolorkest van het Johan de Witt-gymnasium en is een samenvoeging vanuit het Griekse panta (‘alles’, ‘alle’, veelomvattend’, ...) gecombineerd met het Latijnse musica (‘de muziek en haar beoefenarenš) en bestaat eigenlijk pas net (2015).

PantaMusica

Tijdens de première in 1913 in het Parijse Théâtre des Champs-Elysées, brak er chaos uit. In de Sacre staat de oerkracht van de natuur centraal, zwaar dissonant en heel ritmisch. De beperkte en primitieve bewegingen van de dansers, het barbaarse: het was allemaal meer dan het publiek kon verdragen. Ravel, ook onder het publiek riep: “Genie, Genie!” en Debussy trachtte het publiek te kalmeren. Kortom Stravinsky dacht: ik ga iets doen wat nog nooit iemand eerder heeft gedaan. Nu is het een van de greatest hits van de klassieke muziek zou je kunnen zeggen. Maar toen was het een shock. Dat is voor mij toch wel een mooi voorbeeld van “moed”.’

Dit jaar heeft het schoolorkest tezamen met u de Elan-prijs in ontvangst mogen nemen. Heel erg gefeliciteerd met deze prijs! Wat is het geheim van Panta Musica?‘Het schoolorkest bestaat eigenlijk pas net (2015). Ik heb jarenlang gefantaseerd over een dergelijk orkest. De nieuwe locatie van de school heeft een wezenlijk verschil gemaakt. Voorheen was alles logistiek

lastig te organiseren. Mijn collega Monique Tonino heeft ook altijd al heel veel energie gestoken in het opzetten van een regulier schoolorkest. Het is in deze tijd al best lastig ook om het commitment te krijgen van de leerlingen, die al aan zoveel buitenschoolse activiteiten deelnemen. Ik denk dat het voor een deel heeft te maken met onze duidelijke definitievanhetorkest.Denaamstraalthet al uit: “muziek voor iedereen, we willen alles spelen, met een open vizier.” Om de bezetting van twaalf leerlingen destijds te kunnen uitbreiden, wilden we ons graag beter op de kaart zetten als orkest en hebben we ons op de valreep in 2016 ingeschreven voor het Orkestival waar we vijf minuten mochten spelen. Dit heeft heel veel gedaan voor de energie van het orkest. We zijn eenorkestwaarinweniethiërarchischwerken, het is heel laagdrempelig, informeel en gezellig. Ook is er altijd ruimte voor inspraak. En ik heb een fantastische concertmeester, Maartje Rosmulder. Zij is organisatorisch heel sterk en helpt me daarnaast met de werving van nieuwe orkestleden.’ »

‘Voor elke leerling

probeer ik eigen

partijen op maat te

maken’

45

Het Orkestival is een ontmoeting tussen de schoolorkesten van twaalf zelfstandige gymnasia in de mooiste concertzaal van Nederland: het Concertgebouw van Amsterdam. De orkesten spelen hier voor een professionele jury. Hier wordt bij uitstek de muzikale groei getoond. Hopelijk wordt dit een jaarlijkse traditie waaraan het JdW gaat deelnemen.

Het Orkestival

46 JOHAN

» Audities: hoe zijn de recente audities verlopen? Zijn er extra orkestleden bijgekomen? ‘Heel goed. Er waren bijna 25 leerlingen die auditie hebben gedaan. Ik denk dat we nu met de nieuwe leden erbij op 28 orkestleden uitkomen. Dat is een prachtig aantal. Ik heb ookechthetgevoeldatweineengoedeflowzitten met het orkest. Ik vind, nogmaals, de laagdrempeligheid en goede sfeer heel belangrijk. Ik ben wel de dirigent, maar niet overnadrukkelijk aanwezig. Ze doen heel veel zelf. De belangrijkste afspraak is dat zodra we gaan spelen er nog maar één concentratie is, en daar ben ik dan wel weer heel strak op.’

Het Orkestival 2018. Is er al iets bekend over de arrangementen die jullie gaan spelen?‘Je mag in het Concertgebouw maximaal een kwartier vullen. We gaan in ieder geval La valse d’Amélie Poulain van Yann Tiersen spelen. Dit is een heel mooi muziekstuk om het orkest te introduceren, je kan het heel

goed instrumenteren. Voor ons echt grote stuk heb ik gekozen voor het derde deel uit de Derde Symfonie van Brahms. Voor elke leerling probeer ik eigen partijen op maat te maken. Ik luister zo goed mogelijk naar het origineel en ik probeer daar ook maximaal recht aan te doen. Vervolgens ben ik bezig met óf partijen te verplaatsen óf aan het uitdunnen óf ik maak zelf partijen als ik denk dat dat past. Maar daar wil je heel voorzichtig mee zijn naar de componist toe. Dat is de puzzel die ik heel erg leuk vind te maken.’

Ten slotte: is er al een bestemming gevonden voor het bedrag dat is verkregen uit de Elan-prijs?‘Jazeker, we hebben de 500 euro aangewend om de nieuwe contrabas te bekostigen. Deze zal worden bespeeld door Finn Joosten. Het is een prachtige toevoeging voor ons orkest, waarvoor nogmaals heel veel dank!’

De Elan-prijs is een prijs vanuit de oudervereniging als blijk van waardering voor de tijd en energie die Saul de Caluwé naast het reguliere muziekprogram-ma heeft gestoken om deJdW-leerlingen een muzikaal podium te brengen en in korte tijd grote stappen vooruit te maken met het orkest.Jaarlijks looft de ouderver-eniging deze prijs uit voor het meest vernieuwende en innoverende school-project. Daarvoor worden jaarlijks drie projecten genomineerd. De toeken-ning van deze Elan-prijs is bedoeld als een stimulans voor leerkrachten om zich ook buiten de gangbare leerkaders te begeven.

De Elan-prijs

žJury-commentaar:

Saul de Caluwé krijgt de prijs voor zijn even enthousiaste als deskundige begeleiding van het schoolorkest. Hij is in staat gebleken om vanuit het niets een groeiende groep leerlingen te interesseren voor het orkest en weet hen door zijn geestdrift echt aan hem te binden. Hij maakt ze individueel beter in het bespelen van hun instrument en leert ze samenspelen en samenwerken.

‘Ik heb jarenlang

gefantaseerd over een

orkest als Panta Musica’

47

Eén van de plannen in het laatste regeerakkoord is de invoering van een maatschappelijke dienstplicht. Dezelfde partij die zich hier nu hard voor maakt (het CDA), stond ook aan de wieg van de maatschappelijke stage. Nadat deze een paar jaar wettelijk verplicht was, werd het plan weer losgelaten door de politiek. Zo niet door het Johan de Witt-gymnasium.

De maatschappelijke stage in klas 3

Linda de Zeeuw, coördinator van de maatschappelijke stage: ‘Tijdens de financiëlecrisiswasdeoverheidnaarstigop zoek naar geld en dat betekende voor de stage dat de overheidsbekostiging uiteindelijk gestopt werd. Wij hadden inmiddels dermate positieve ervaringen met de stage, dat in overleg met de schoolleiding

isbeslotenditonderdeeldefinitiefoptenemen in het curriculum.’

De leerlingen lopen de maatschappelijke stage in klas 3. Voor deze stage wordt als eis gesteld een stageplek te zoeken buiten de eigen leefwereld. Daar zijn meerdere rede-nen voor. Ten eerste is er de verwachting dat

‘Met vrienden stage

lopen is minder

spannend’ (Jelle)

Een blik buiten je eigen leefwereld en iets doen voor de samenleving

TEKST DIANA VAN VEEN EN LINDA DE ZEEUWFOTO’S DARIO MAASKANT, JELLE SCHNEIDER EN JORD VAN LEEUWEN

Thema

48 JOHAN

‘Je leert nieuwe

mensen kennen,

je kijkt ergens met

andere ogen naar, ik

ben wel benieuwd’

(Milan)

het grootste deel van de leerlingen met name in leidinggevende posities terecht zal komen. Op deze manier leren zij ‘breder’ te kijken en denken. Daarnaast draagt het ervaren dat er ook nog andere ‘werelden’ en omstandighe-den zijn bij aan de algemene en sociale ont-wikkeling. Het bouwen van bruggen tussen verschillende groepen is een belangrijk bij-komend doel. Corstiaan den Boer, zorgboer en eigenaar van zorgboerderij De Zuidpunt, is ook een voorstander van de maatschappe-lijke stage: ‘Het is goed als jongeren hun blik verruimen door mee te werken op bijvoor-beeld een zorgboerderij. Het is een kant van de maatschappij die ze normaal gesproken niet gauw zouden zien en meemaken.’

Van de leerlingen wordt verwacht dat ze zelfstandig aan de gang gaan met het zoeken naar een stage. Mocht dat een te grote puzzel worden, dan mogen de ouders natuurlijk een klein beetje meedenken. Het ‘zelf initi-atief tonen’ en ‘zelfstandig zoeken en bezig zijn’, zijn echter wel belangrijke aspecten van de stage, dus enige terughoudendheid van de ouders is gewenst. Milan Braaksma (klas 3) ziet wel op tegen het zelf zoeken van

zijn stage: ‘Dat ik het zelf moet regelen, lijkt me meer iets voor de nog te komen jaren in de bovenbouw. Dan ben je beter voorbereid op zulke opdrachten. Ik had liever gehad dat school een stageplaats had geregeld. Dat was een stuk makkelijker geweest.’

In de lessen wordt aandacht besteed aan de planning en de aanpak van het zoeken van de stage. Voor de planning maken de leerlingen kennis met het begrip ‘backward mapping’, het plannen van de stage-uren vanaf de deadline terug in de tijd. De officiëledeadlinevoordepraktijkiszondag8 april 2018. Milan weet al wel hoe hij het gaat aanpakken: ‘Eerst zoek ik een stage op die ik leuk vind en waarvan ik denk dat die bij mij past. Dat kan een stage zijn die via school geregeld kan worden of een stage die ik, buiten school om, zelf moet regelen. Dan leg ik dat voor aan mevrouw De Zeeuw. Als zij toestemming geeft om op deze plaats stage te lopen, ga ik contact opnemen met de stagebieder of met de organisatie waar ik stage wil gaan lopen. Nadat ik contact opgenomen heb met iemand van de organisatie waar ik stage wil gaan lopen, vul ik de stageovereenkomst in van Konekto. Dat moet samen met mijn stagebegeleider ingevuld worden. Op deze overeenkomst komt ook te staan wanneer ik stage ga lopen. Ook mijn ouders moeten hun handtekening zetten. En dan kan mijn stage beginnen.’

De nadruk van de maatschappelijke stage ligt op de praktijk. Die bestaat uit minimaal 20 uur stage buiten de lestijden. Het feit dat de stage buiten de lestijden gedaan wordt, heeft met name te maken met het rooster. Bijkomend voordeel is dat leerlingen elkaar niet in de weg zitten bij het vinden van een stageplaats; zij lopen meer verspreid over het jaar hun stage. De stageplaatsen zijn zeer divers. Sommige leerlingen kiezen voor een stage in hun eigen wijk of dorp, anderen weten al duidelijk op wat voor plek ze stage willen lopen. »

‘De meeste leerlingen zijn (ook in de afgelopen

jaren) zeer voortvarend aan de slag gegaan en

dat is geweldig om te zien. Compliment voor

deze leerlingen!’ (Linda de Zeeuw)

49

Factsheet maatschappelijke stage• Het maakt deel uit van het

curriculum van het Johan de Witt-gymnasium.

• Leerlingen lopen minimaal 20 uur stage buiten de lesuren.

• Inclusief voorbereidende lessen en het verslag zijn zij ongeveer 30 uur bezig.

• Leerlingen regelen zelf de stage.• Een stage zoeken ‘buiten de eigen

leefwereld’ is op het JdW een eis!• De stageovereenkomst wordt

getekend door de leerling, één van de ouders, mevrouw De Zeeuw en de stagebieder.

• Als de stageovereenkomst is getekend, kan de stage worden gestart.

• Leerlingen zijn dan verzekerd en er zijn duidelijke afspraken gemaakt.

• De mentoren en stagecoördinator (mevrouw De Zeeuw) begeleiden de leerlingen.

• De mentoren kunnen hun eigen klas volgen in het systeem van Konekto.

• De stagecoördinator kan alle leerlingen volgen in het systeem van Konekto.

• Konekto (www.jdw.stageregie.nl) is het leerlingvolgsysteem waarin alles wordt vastgelegd. In het systeem staan ook de stageovereenkomst, de ARBO-eisen en extra tips voor stages.

• Leerlingen leren plannen met behulp van ‘backward mapping’, zodat

zij aan de eisen voor de deadlines kunnen voldoen.

• Dit schooljaar is de deadline voor de praktijk 8 april 2018 en voor het verslag 15 april 2018.

• Het verslag bevat een voorblad, logboek, foto’s, objectieve informatie over de organisatie en een stukje over de eigen ervaringen van de leerling.

• Het is de bedoeling dat alle leerlingen de stage in het derde jaar afronden.

• De maatschappelijke stage is een handelingsdeel, een deel van het eindexamen.

50 JOHAN

» Zoals bijvoorbeeld Liora Verdürmen (klas 3): ‘Ik heb stage gelopen bij zorgboer-derij De Zuidpunt. Dit is een organisatie die arbeidsmatige dagactiviteiten organiseert voor mensen uit onder andere de psychia-trie. Toen ik eenmaal had besloten dat stage lopen bij een zorgboerderij mij het leukst leek, heb ik via de mail geïnformeerd of ze stageplaatsen hadden en vanaf daar m’n sta-ge geregeld.’ Anne van Antwerpen (klas 3) liep stage bij De Bijenkorf in ’s-Gravendeel, een logeerhuis voor mensen met een handicap, chronische ziekte of een andere beperking: ‘Ik ben naar de Bijenkorf gegaan. Ik heb daar gevraagd of ik een afspraak kon maken om te vragen of ik hier mijn stage kon doen en uiteindelijk heb ik samen met mijn stagebegeleider de papieren getekend.’

Anne en Liora hebben hun maatschappelijke stage alleen gedaan, maar er zijn ook leerlin-gen die samen stage lopen. Jelle Schneider, Jord van Leeuwen en Dario Maaskant, in-middels in klas 4, liepen de stage met zijn drieën.Defoto’sbijditartikelzijnafkomstiguit hun verslag. Zij vonden het erg prettig dat ze samen met vrienden waren. De activiteiten die leerlingen uitvoeren zijn per stageplaats verschillend en soms afhankelijk van het seizoen. Jelle, Jord en Dario liepen net als Liora stage op zorgboerderij De Zuidpunt, maar dan in het voorjaar. Zij hebben veel geplant (sla,knoflook),destalopgeruimdvoorhet lammerseizoen en voer voor de drachtige ooien klaargemaakt. Liora heeft meegeholpen met schapen tellen, schapen verweiden, pompoenen en onkruid van het land halen. Voor Anne draaide het bij het logeerhuis vooral om activiteiten met de cliënten,zoalswandelen,eenhandmassagegeven en voorlezen. Ze heeft daarnaast ook was gevouwen, bedden opgemaakt en afgewassen. De praktische extra hulp wordt gewaardeerd door stagebieders zoals Corstiaan, net als de extra aandacht voordecliënten.Hijzalhetdanookzekeraanraden aan andere zorgboeren en welzijnsinstellingen. Het is volgens zijn zeggen in het belang van alle betrokkenen.Stage lopen op een onbekende plek is niet alleen leuk, maar kan ook spannend zijn.

Liora: ‘Het kennismaken met erg veel onbekende mensen vond ik wel lastig. Ik voelde me in het begin ook nog een beetje een buitenstaander, maar dit veranderde gelukkig snel, omdat de meeste mensen erg gastvrij waren.’ Voor Corstiaan is de ervaring van Liora precies wat hij mee wil geven: ‘Het is belangrijk om de deelnemers tezienalspersoonennietalscliënt,datze niet eng zijn, maar mensen zijn waar je niet zomaar een sticker op moet willen plakken.’ Een beetje spanning mag, maar het is niet de bedoeling dat leerlingen dingen doen waarbij zij zich echt niet op hun gemak voelen. Dat hoeft dan ook niet, is de ervaring van Anne: ‘Als eerste stond er op mijn contract dat ik mee zou kijken met de verschoning, maar dat wilde ik liever niet en dat heb ik dus ook niet gedaan.’ Het samen invullen van het contract is dus erg belangrijk; de stagebieder en de leerlingen geven over en weer aan welke verwachtingen er zijn met betrekking tot de invulling van de stage.

Tot slot nog iets wat Corstiaan de lezers van de JOHAN mee wil geven over de maatschappelijke stage: ‘Het geeft een extra dynamiek, het is voor mijzelf echt leuk om jonge mensen de mogelijkheid te bieden op deze manier een bijdrage te leveren aan de maatschappij en een ervaring op te doen. Een ervaring die hun kijk op het leven waarschijnlijk extra kleur geeft.’

‘Het leukste van mijn

stage was dat ik zag

dat de mensen heel

erg blij waren dat

je er voor ze was.’

(Anne)

‘Ik heb aangeraden om twee weken marge in te bouwen,

zodat er geen stress ontstaat als er een stageweek uitvalt

vanwege griep bijvoorbeeld’ (Linda de Zeeuw)

‘Het zoeken ging

best wel goed, ik

had ook al een paar

ideetjes over waar

ik stage wilde gaan

lopen, dus dat hielp

wel veel’ (Liora)

51

Spitten naar De Witt en tijdgenoten

De eerlyken jongeling en de vry-gebore zielDeugd en ondeugd bij de zeventiende-eeuwse Dordtse dichters

Indevorigeafleveringvan‘SpittennaarDeWitt’ schreef ik over de discussie tussen de amateur-filosoofWillemvanBlijenbergenSpinoza, die ging over het vraagstuk of God het kwaad heeft veroorzaakt of de mens. Deze discussie paste in het veranderende wereldbeeld van de zeventiende eeuw, waarin het eigen verstand een steeds grotere rol in de wetenschap ging spelen ten opzichte van kennis uit de oudheid. Waar Willem van Blijenberg een rotsvast vertrouwen in de Bijbel bleek te hebben, was Spinoza van mening dat de Bijbel alleen voor het gewone volk bedoeld is, dat volgens hem niet in staat was zelf na te denken over de meer ingewikkelde vragen des levens. Was het voor Van Blijenberg nog een deugd om de Bijbel als leidraad van het leven te zien, voor Spinoza betekende het dat je niet in staat was te leven volgens de rede.

DE DEUGD VAN POËZIEDeze discussie over het eigen verstand en algemene (oude) kennis staat niet op zichzelf. In deze episode van Spitten naar De Witt wil ik jullie iets vertellen over verschillende opvattingen van wat ‘deugd’ was in de zeventiende eeuw. Daartoe wil ik twee Dordtse literatoren naar voren brengen: Samuel van Hoogstraten (1627-1678) en Matthijs van de Merwede, heer van Clootwijck (1613-1664). Over Van Hoogstraten schreef ik eerder al dat hij een treurspel dichtte dat een Dordtse variant was van Vondels Gysbreght van Aemstel. Aan het voorwerk van dit treurspel, dat Dieryk en Dorothé, of de Verlossing van Dordrecht heet, heeft Van Hoogstraten een opdracht toegevoegd waarin hij iets schrijft over de deugd:[D]e oude Filosofen van de waarachtige

deugdt leeren, datmenze om haar eygen zelfs alleen, zonder eenigh opzicht van lof of belooningen, behoorden te beminnen. Met andere woorden: men moet deugden nastreven zonder daarvoor enige beloning te verwachten. Volgens Van Hoogstraten lijktdedeugddaarinergopdepoëzie,wantschoonze weinigh belooningen verschaft, zoo zijn nochtans haare zoete tijdtkortingen den Liefhebbers zoo bevallyk, dat zy zich by haar zelven ten vollen vernoegt en voldaan gevoelen. Van Hoogstraten bedoelt hiermee dat de dichter weinig (geldelijke) beloningen hoeftteverwachtenmetzijnpoëzie,maar dat de liefhebbers het tijdverdrijf zo waarderen dat het dichten an sich al genoeg voldoening geeft.

PoëziewasvolgensVanHoogstratenduseen luxe liefhebberij, waarop men zich alleen volledig kon storten als men zo rijk was dat men niet meer hoefde te werken. Deze opvatting sluit aan bij een breder maatschappelijk beeld van die tijd: je sprak nietovereventuelefinanciëlevoordelendiepoëziekonhebben.Hetwasdeugdelijkte streven naar literaire roem en naar niets anders. Van Hoogstraten heeft dan ook keer op keer benadrukt dat hij zijn geld verdiende met schilderen, niet met schrijven.

En toch, Van Hoogstraten heeft aangetoond dat er wel degelijk meer tastbare voordelen aandepoëziekleefden.Aangezienvooralderijkste dames en heren zich in die tijd bezig kondenhoudenmetpoëzie,probeerdedeschilder-schrijverviadedichtkunstpotentië-le, invloedrijke klanten te vinden. En dat luk-te hem. Zo droeg hij bijvoorbeeld verschil-lende van zijn werken op aan hooggeplaatste

TEKST PATRICK VAN ’T HOF

‘Men moet

deugden nastreven

zonder daarvoor

enige beloning te

verwachten’

52 JOHAN

individuen, van wie hij vervolgens schilder-opdrachten ontving. Het meest sprekende voorbeeld vind ik zijn traktaat Den eerlyken jongeling, of de edele konst van zig by groo-te en kleine te doen eeren, geagt en bemint te maken (1657), dat hij opdroeg aan toenmalig burgemeester Adriaan van Blijenburg (niet te verwarren met Willem van Blijenberg uit de inleiding). Nog datzelfde jaar kreeg Van Hoogstraten de mooie opdracht om een portret te schilderen van de muntmeesters, waartoe niet alleen Van Blijenburg, maar ook de schilder-schrijver zelf behoorde.

INVLOEDRIJKE VRIENDEN MAKENDen eerlyken jongeling zelf is overigens ook nauw verbonden met de deugd. Het traktaat is een oorspronkelijk werk van Nicolas Faret, genaamd L’honnneste homme ou l’art de plaire à la court (1630), en zet uiteen aan welke gedragsregels je moet voldoen om vrienden te maken aan het hof. Het biedt de ambitieuze lezer een set aan praktische gedragsregels en principes die zullen helpen om door te dringen tot de hoogste kringen. Hoewel Van Hoogstraten in de opdracht van het werk expliciet ontkent dat de ‘eerlijke jongeling’ op hemzelf slaat, had de schilder-schrijver, die van relatief eenvoudige komaf was, zich tot de bovenlaag van de samenleving weten op te werken. Enkele jaren eerder had hij aan het hof van Wenen als schilder enkele successen geboekt bij keizer Ferdinand III. Ongetwijfeld zal hij daarbij veel aan Farets boek gehad hebben. Natuurlijk bood dit boek Van Hoogstraten de mogelijkheid wat te pochen met zijn nieuw verworven maatschappelijke status (‘kijk, lezer, ik weet hoe het heurt!’). Maar waarschijnlijk wilde hij die kennis ook doorgeven aan zijn jongere situatiegenoten. Als inleidend gedicht schrijft hij namelijk:

Muntmeesters en waardijns (1657) door Samuel van Hoogstraten. Adriaan van Blijenburg staat voorin in het midden afgebeeld, Van Hoogstraten zelf rechts achterin. Bron: www.dordrechtsmuseum.nl

In welke schreden moet de jongeling Van Hoogstraten dan volgen? De schilder-schrij-ver geeft de tip dat, wanneer je nieuw aan een hof komt, je zo snel mogelijk vrienden moet worden met iemand die de plaatselijke gebruiken kent en je kan vertellen wie de meest invloedrijke dames en heren zijn. De sleutel om met deze ene persoon werkelijk bevriend te raken, is dat de gene die zig be-mind wil maken, zig eerst schikke anderen lief te hebben. Het moet dus om oprechte vriendschap gaan, deze persoon mag niet slechts dienen als een gebruiksvoorwerp om de hogergeplaatsten aan het hof te leren kennen. Pas als je écht met iemand bevriend raakt, heb je de eerste stap gezet tot een glansrijke carrière aan het hof. »

Tot den Jeugdigen Leser

Ongezinnen,Die het minnen

Voelt van binnenTot de deugt,

Wilt gy meede?Volg myn schreden,

Leer myn zedenIn uw jeugt.

Zonder faalen,Zult gy praalenDoor de ZaalenVan de Faam,In een zeegenRyken reegen,Opgesteegen

Met uw naam.

‘De gene die zig bemind wil maken,

schikke zig eerst anderen lief te

hebben’

53

» Een tweede tip uit het boek komt recht-streeks van Van Hoogstraten, niet van Faret. Hij schrijft hier over de Europese studiereizen die jongeren van goede komaf geacht werden te maken als onderdeel van hun algemene ontwikkeling. Faret beschreef dat je veel over andere culturen moest lezen, maar Van Hoogstraten is van mening dat je daarbovenop goed moet rondkijken tijdens die tripjes, om zoveel mogelijk over andere talen en culturen te leren. Hij geeft zelfs de tip om onderweg tekeningen te maken van datgene wat je ziet, als een alternatief voor een reisjournaal. Niet alleen opent teken- en schilderkunst de oogen des verstants, maar zy is bemint in alle Hoven der werelt.

DE ESCAPADES VAN DE HEER VAN CLOOTWIJCKIemand die zijn ogen zeker de kost heeft gegeven tijdens zo’n studiereis, is Matthijs van de Merwede, Heer van Clootwijck. Hij maakte samen met de eerder genoemde Adriaan van Blijenburg een tour door Europa in de periode 1647-1650. Die reis vond dus tien jaar eerder plaats dan dat Van Hoogstraten zijn Eerlyken jongeling publiceerde. Van de Merwede zou zo’n boek met deugdelijke gedragsregels best hebben kunnen gebruiken, want naar het schijnt heeft hij zich met dit tripje in Rome en later in de Nederlanden behoorlijk impopulair gemaakt. Tekeningen maakte hij niet op zijn reis, maar wel heeft hij een reisverslag geschreven in de vorm van een dichtbundel, genaamd Uyt-heemsen oorlog, ofte Roomse min-triomfen (1651). En wat daarin valt te lezen, laat weinig aan de verbeelding over.

Het blijkt namelijk dat Van de Merwede niet alleen gelet heeft op de mooie architectuur van de Romeinse gebouwen, maar ook op het vrouwelijk schoon dat er rondliep. Zijn dichtbundel vormt dan ook voor een deel een opsomming van alle ‘erotische veroveringen’ die hij er gedaan heeft. Het meest schokkende is echter nog dat het hier vaak om (veel te) jonge meisjes gaat. Een voorval in 1647 illustreert dit. Als Van de Merwede vlak na zijn aankomst in Rome plots ziek wordt, beveelt dokter Alfonso Ferri hem aan

Voorblad Roomse Min-triomfen (1651) van Matthijs van de Merwede, met zeer herkenbare initialen. Bron: dbnl.nl

een Meysken by [zich] te nemen. Misschien bedoelde de dokter dat dit meisje voor de zieke Van de Merwede kon zorgen, maar de rokkenjager interpreteerde dit op een andere manier.Zijncontroversiëlerelatiemetdejonge Agnola is een ander voorbeeld. Zelf gelooft hij dat zij hooguit negen of tien jaar is, hoewel zij beweert dat ze minstens twaalf is. Volgens Van de Merwede is zij verliefd op hem geworden, maar hij doet er voorlopig niets mee omdat zelfs hij een een relatie met een meisje van negen of tien jaar te ver vindt gaan. Na een jaar neemt hun tot dan toe platonische relatie toch een heel andere wending. Uiteindelijk wordt Agnola uit zijn vlerken gered en naar een klooster gestuurd. Hierdoor lijkt Van de Merwede zeer aangedaan te zijn. Hij schrijft althans dat zij als een juweel van zijn hals werd gerukt en dat dichten hem daarom niet goed meer lukt:

Dit zijn slechts twee voorbeelden en daar wil ik het eigenlijk ook maar liever bij laten. Om de zeventiende-eeuwse Romeinse volwassenen niet helemaal als onverantwoordelijk af te schilderen, wil ik nog wel genoemd hebben dat Van de Merwede moest letten op achterdocht in buer [=buur] of ouders en moest uitkijken dat hij niet bespied werd of belacht [=belaagd].

Het zal niemand verbazen dat men in de Nederlanden niet bepaald kon lachen over de inhoud van deze dichtbundel. De inhoud van een zeventiende-eeuwse preek suggereert dat de boeken publiekelijk werden verbrand. Bovendien lijkt het erop alsof Van de Merwede boete moest doen, wilde hij een ambtelijke carrière in Den Haag starten. Dat deed hij dan ook ogenschijnlijk met een tweede dichtbundel, genaamd Geestelijke minne-vlammen (1653), waarin hij beweert dat hemelse liefde beter is dan

Mijn Engel uyt mijn huys, en in een Nonne-kerker,

In ongeruste rust, ver van mijn rust bewerker,

Dat kost’lijck Min-juweel van mijnen hals ontsnoert,

En ‘t oog van mijne ziel uyt mijn gebied vervoerd?

Mijn inkt verbleekt van druk,

mijn pen valt uyt mijn handen,

En weygert rijm-vermaek;

al mijn gedachten stranden[.]

‘Hij schrijft hier

over de Europese

studiereizen die

jongeren van goede

komaf geacht

werden te maken

als onderdeel van

hun algemene

ontwikkeling’

54 JOHAN

aardse.Hetbevatvooralreligieuzepoëzie.In een lofdicht dat in het werk is opgenomen prijst Cornelis Boy het hervonden deugdelijke leven van zijn letterenvriend:

Wel hem, die staegh sich selven overwint,En niemand meer als sijnen God bemint,

Zou Van de Merwede werkelijk berouw hebben gehad? Professor Riet Schenkeveld-Van der Dussen, die onderzoek heeft gedaan naarVandeMerwedespoëzie,denktvanniet. Zij suggereert dat er in deze bundel nog steeds een erotische ondertoon zit, die bij een oppervlakkige lezing amper opvalt. De dichtbundel bevat immers een berijming van het Bijbelboek Hooglied, dat niet de hemelse, maar juist de aardse liefde tussen twee mensen centraal stelt. Een opmerkelijke keuze in dit verband dus.

DEUGD EN DE HEERSENDE MORAALJe kunt zeggen van Matthijs van de Merwede wat je wil, duidelijk is dat de man lef had. Dat blijkt nogmaals uit het feit dat hij geen serieuze poging heeft gedaan om zijn controversiëlebundelRoomse Min-Triomfen anoniem op de markt te brengen. Weliswaar prijken enkel zijn initialen op het titelblad, de letters M.V.M.Hr. van Cl. verraden natuurlijk direct Matthijs’ identiteit. Was hij niet bang om herkend te worden? Nee, volgens Schenkeveld-Van der Dussen, en dat heeft te maken met de boodschap die Van de Merwede wilde uitdragen met deze bundel. Hij zou een aanhanger geweest zijn van het libertijnse gedachtegoed, dat zich afzette tegen de heersende moraal. Neen, schrijft Van de Merwede dan ook in het voorwoord

van de Roomse Min-Triomfen, ik […] heb mijn vry-gebore ziel noyt konnen dwingen om na haer [=heersende moraal] goed gevallen te leven. De meeste leefregels die men in de zeventiende-eeuw als deugdelijk zag, waren volgens hem onberedeneerd. Erotiek was volgens Van de Merwede iets natuurlijks, en dus feitelijk onderdeel van de rede. Hij vond de in zijn dichtbundel beschreven situaties daarom juist deugdelijk. Dat lijkt een hele andere opvatting van deugd dan Van Hoogstraten beschrijft, want de Eerlyken jongeling beschrijft hoe je ervoor kunt zorgen dat anderen je mogen. Dat impliceert dus wel dat je je schikt naar algemene gebruiken. Maar het deugd te noemen om je in de liefde te laten leiden door de natuur en de rede en niet door de heersende moraal, ik ben benieuwd wat Van Blijenberg en Spinoza daarvan gezegd zouden hebben …

OM VERDER TE LEZEN:• Brusati, C. (1995): Artifice and Illusion.

The Art and Writing of Samuel van Hoogstraten. Chicago / London: The University of Chicago Press, 1995, p. 52-138.

• Schenkeveld-Van der Dussen, M.A., ‘De poëtica van een libertijns zelf-voyeur’, in: De nieuwe taalgids 82 (1989), p. 2-15. Te raadplegen via: www.dbnl.org/

tekst/_taa008198901_01/_taa008198901_01_0003.php (22 oktober 2017).

• Schenkeveld-Van der Dussen, M.A., ‘De geestelijke (?) minnevlammen van Matthijs van de Merwede van Clootwijck’, in: De nieuwe taalgids 85 (1992), p. 14-25. Te raadplegen via: www.dbnl.org/tekst/_taa008199201_01/_taa008199201_01_0004.php

(22 oktober 2017.)• Thissen, P. (1994): Werk, netwerk

en letterwerk van de familie Van Hoogstraten in de zeventiende eeuw. Sociaal-economische en sociaal-culturele achtergronden van geletterden in de Republiek. Amsterdam / Maarssen: Holland Universiteits Pers, 1994, p. 178-192.

Matthijs van de Merwede, Heer van Clootwijck. Bron: schrijverskabinet.nl

55

Toen wij - alle docenten Engels - in het najaar van 2016 het verzoek bij de schoolleiding neerlegden om een keer naar de jaarlijkse internationa-le conferentie voor docenten Engels in Engeland te mogen gaan, hadden wij niet verwacht daar per ommegaan-de een positieve reactie op te krijgen. Wij zijn hun zeer erkentelijk voor het aanbod om met de gehele sectie naar de ‘IATEFL Conference’ in het Verenigd Koninkrijk te gaan en hebben deze unieke kans met beide handen aange-grepen.

We hoopten tijdens de conferentie kennis te kunnen nemen van de laatste ontwikkelingen op het gebied van vak-didactiek en vakgenoten te ontmoeten uit de hele wereld. En het was onze wens dat deze studiereis de (toch al goede) samenwerking en sfeer binnen de sectie Engels zou bevorderen.

Docenten Engels bezoeken internationaal congres in Glasgow

TEKST MEVR. DRS. J. ABCOUWER

Het is voor alle docenten uit de sectie Engels vanzelfsprekend om regelmatig een nascholings-cursus te volgen binnen het vakgebied. Dit komt in de praktijk vaak neer op een cursusdag in Nederland waar je vakgenoten ontmoet, zoals een alumnidag aan de universiteit of een themadag die georganiseerd wordt door de Vereniging van Leraren in Levende Talen.

Voor het congrescentrum het Scottish Event Campus in Glasgow, Schotland.

De organisatie van de conferentie in april 2017 was, zoals ieder jaar, in handen van de ‘International Association of Teachers of English as a Foreign Language’. Dit keer werd de conferentie gehouden in het Scottish Event Campus in Glasgow, Schotland. De deelnemers aan de conferentie kwamen uit meer dan honderd verschillende landen, maar er werd in het congrescentrum natuurlijk maar één taal gesproken.

Hoogtepunten waren de plenaire lezingen waar de conferentiedagen mee begonnen en die bijgewoond werden door alle deelnemers aan de conferentie. Het was een bijzondere ervaring om deel uit te maken van een internationaal publiek van zo’n 2500 leraren die lesgeven in het Engels als tweede taal. Je realiseert je eens te meer dat je deel uitmaakt van een internationale gemeenschap van mensen die hetzelfde werk doen en daarmee hetzelfde doel nastreven als jij: namelijk anderen, vooral jongere generaties, verder te helpen door hen wegwijs te maken in de Engelse taal. Voor de plenaire lezingen waren collega’s gevraagd uit de wereldtop van ons vakgebied en deze sprekers waren bijzonder inspirerend. Niet alleen kregen we ruimschoots

erkenning voor ons beroep, maar wekregenookveelnieuweideeënmee. Het Engelse klaslokaal kan bijvoorbeeld een platform zijn voor onderwerpen als ‘recht en onrecht’ en wereldproblematiek. De kern van een lezing over psychologie bij het (aan)leren van een vreemde taal was: ‘What matters most in a language education are the people.’

De workshops boden de gelegenheid om van gedachten te wisselen over concrete voorbeelden uit de lespraktijk. Daarbij stonden de vaardigheden van de 21e eeuw – ‘critical thinking’, ‘communication’, ‘collaboration’ en ‘creativity’ - vaak centraal. Een ander terugkerend thema was ‘wereldburgers in de 21e eeuw’. Een docente van de Amerikaanse universiteit van Maryland gaf aan hoe je de Engelse les kunt combineren met onderwerpen uit de wereld om ons heen. Tieners moeten tegenwoordig ‘visual literate’ zijn, dat wil zeggen niet alleen geletterd zijn, maar ook visuele beelden kunnen lezen en interpreteren en daar moeten wij als docenten rekening mee houden.

Uiteraard werden er ook workshops over de rol van de docent gegeven, van ‘The disappearing teacher’ tot ‘What

Informatief

56 JOHAN

is the teacher necessary for?’, maar gelukkig werd overal vastgesteld dat er nog altijd een rol voor de docent is weggelegd, ook al wordt er steeds meer met computers gewerkt. Al was het alleen maar om tieners te waarschuwen voor de gevaren van bepaalde aspecten van het internet of hen te helpen bij ‘digital detoxing’.

Relativerende woorden waren er ook. Zo was er een wetenschapper die 20 jaar geleden een boek had geschreven over de toekomst van het Engels. Hij keek in zijn lezing opnieuw 20 jaar vooruit en kwam met de geruststellende mededeling dat er momenteel weliswaar over de hele wereld meer Chinees gesproken wordt (bijna 1300 miljoen ‘native speakers’) dan Engels (bijna 400 miljoen), maar dat hij verwachtte dat de Chinese populatie de komende 20 jaar zal afnemen en het aantal mensen dat Engels wil leren spreken wereldwijd zal toenemen.

Wij hebben drie dagen achtereen zo-veel mogelijk kennis opgedaan en uitgewisseld. Dat leverde interessan-te ontmoetingen en inzichten op. Een collegauitKroatiëverteldedatzijvan-wege een gebrek aan lesruimtes de ene week werkdagen heeft van 7.00 uur tot 14.00 uur en de andere week van

13.00 uur tot 19.00 uur. Er was ook een workshop met een skypeverbinding naar een vluchtelingenkamp in Palesti-na waar kinderen een toneelstuk in het Engels hadden ingestudeerd dat zij op-voerden voor de docenten in Glasgow. Dat we in Nederland de mogelijkheden hebben om onderwijs te geven op onze eigen manier is niet vanzelfsprekend, hebben we gemerkt.We konden vaststellen dat wij zeer behoorlijk op de hoogte zijn van wat er speelt binnen de moderne vakdidactiek van Engels, maar we hebben onze kennis wel kunnen opfrissen, kunnen toetsen aan die van collega’s uit andere landen en kunnen verrijken met nieuwewerkvormenenideeën.

De IATEFL-organisatie blijkt te bestaan uit vakgenoten die er een heel jaar aan werken om deze conferentie voor te bereiden. Na de conferentie kun je de vakkennis op peil houden met het vak-blad en het online materiaal dat up-to-date gehouden wordt door de ‘speci-al interest groups’ waar je je bij kunt aansluiten.

Een doorlopende vakbeurs waarvoor een complete congreshal was ingericht, was ook onderdeel van de conferentie. Daar stonden ruim honderd stands vanrelevanteorganisaties,variërendvan de British Council tot en met

uitgeverijen van lesmateriaal. We hadden in 2016 de Elanprijs uitgereikt gekregen van de oudervereniging van onze school en het prijzengeld dat we daarbij ontvangen hadden, hebben we hier uitgegeven aan bestsellers op ons vakgebied. Veel schrijvers van deze boeken waren als spreker aanwezig op de conferentie en er was gelegenheid om met hen in gesprek te gaan over hun lezing of hun boek en om een boek te laten signeren.Wij woonden drie dagen lang individu-eel workshops en lezingen bij die we hadden geselecteerd op basis van onze eigen interesse. Overdag volgde ieder-een zijn eigen programma en ’s avonds gingen we met elkaar uit eten in een van de pubs die Glasgow rijk is. Vooral het laatste was een geweldige team-builder.

Deze conferentie heeft ons enorm gemotiveerd en geïnspireerd. Verschillendeideeënhebbenwealtoegepast in onze lessen. Het was enorm stimulerend en verrijkend om bij elkaar te zijn met zoveel docenten Engels uit de hele wereld. We hebben geconstateerd dat ons lesprogramma op niveau is maar ook dat wij dankbaar mogen zijn voor de ruime mogelijkheden en de goede omstandigheden waaronder wij ons werk kunnen doen aan onze school.

Mevrouw Kirkels, mevrouw Baker, de heer Ras, mevrouw Pegels, mevrouw Abcouwer, mevrouw De Mees.

Voor Oran Mór, een cultureel centrum met een pub in het hart van de stad Glasgow.

57

Baan Bedrijfskleding B.V. hecht veel waarde aan zaken als mens, maatschappij en milieu, FairWear en innoverend ondernemen. Hieronder een leuk weetje en een goede reden waarom we zuinig moeten zijn met onze grondstoffen.

DE KATOENPLANT (GOSSYPIUM)In totaal zijn er meer dan 290 verschillende soorten katoen-planten, waarvan er maar enkele geschikt zijn voor het makenvan katoenproducten. De meeste katoen komt uit China, gevolgd door de Verenigde Staten en India.

Voor de productie van een spijkerbroek is gemiddeld 8000 liter water nodig. Bron: www.oneworld.nl/water/watervoetafdruk/water-je-kledingkast

Met bedrijfskleding van Baan helpt de drager niet alleen mee aan het creeëren van een beter en veiliger werkmilieu, maar bouwt deze ook aan een betere en leefbare toekomst.

BAAN BEDRIJFSKLEDING B.V. DAT WERKT!

Baanbreker.nl voor nuén in de toekomst!

Bijdorp Oost 50, 2992LA Barendrecht, tel. 0180-641890, www. baanbreker.nl

SMIDSWEG 5-7 ‘S-GRAVENDEEL | TEL. 078-6305050 | WWW.VOORWINDEN.NL

OFF

ICIA

L PA

RTN

ER O

F EL

ITE

MO

DEL

LO

OK

2017