Liturgiekrant 2010

Wat voor buren zijn we eigenlijk?

Als werkwoord is dat ‘buurten’

niet het gevolg van ons welzijn -

dat we het zo prettig met elkaar

getroffen hebben - maar het is op

welzijn uit. ‘Buurten voor vrede’

wil gemeenschap stichten met

vriend en vreemde.

Leven als vreemdelingKerkelijk gesproken zit het woord

‘buurt’ in ‘parochie’. En dat komt

weer van paroikeo, dat ‘wonen bij’,

‘nabuur zijn van’ betekent. Oor-

spronkelijk is de parochie hele-

maal niet dat stevige steunpunt

van de kerk in het centrum, maar

veeleer een vreemdelingschap. In

de Bijbel komt het woord voor in

de betekenis van vreemdeling en

bijwoner zijn: “Geliefde broeders

en zusters, u bent als vreemdelin-

gen die ver van huis zijn” (1 Petrus

2,11). Paroikeo is dus ‘leven als

vreemdeling’, een nevenschikkend

wonen. In het Nieuwe Testament

moet je het begrip bijwonerschap

zien in de verwachting van een

spoedige Eindtijd: ‘Wij hebben

hier geen blijvende stad’ (He-

breeën 13 vers14).

Gevestigde ordeOndertussen is ‘parochie’ echter

de aanduiding geworden voor een

geloofsgemeenschap die zich ge-

vestigd heeft en deel uit maakt

van de gevestigde orde. De paro-

chie is vervreemd geraakt van haar

vreemdelingschap en van de met-

gezellen met wie zij haar vreemde-

lingschap deelde, namelijk de

vreemdelingen, ontheemden,

straatbewoners, de lieden ‘van al-

lerlei slag’ (Exodus 12,38).

Met de oorspronkelijke betekenis

van ‘nabuur zijn van’ nog in ge-

dachten, moet iedere gemeente/pa-

rochie zich de vraag stellen: “Wat

voor buren zijn wij als gemeente

of parochie eigenlijk?” Het ant-

woord zal veelal ontluisterend

zijn: “Rustige buren, een beetje

saai. Het enige wat wij van ze mer-

ken is enig parkeeroverlast op zon-

dag.”

Rentmeester wordtontheemdeIn het Vredeszondag-evangelie van

dit jaar is sprake van een represen-

tant van de gevestigde orde. De

rentmeester van het onrecht gaat

buurten (Lucas 16,4). Dat zal wel

lukken. De lezer heeft daar wel

vertrouwen in, want die rentmees-

ter legt het erop aan, zonder er

aanspraak op te maken. Hij is niet

de gastheer, maar de gast. De

vrede gaat niet van hem uit. Hij is

aangewezen op de gastvrijheid van

degenen die hem welgezind zijn.

Er is wat dat betreft nog veel arg-

waan weg te nemen.

In de gelijkenis wordt ook hij een

ontheemde. Hij steekt over van het

uitbuitingssysteem waarvan hij

deel uitmaakte naar een systeem

van solidariteit van de armen. Dat

is een wereld die hij niet kent,

waarvoor hij zich geneert. Hij

zegt: “Voor bedelen schaam ik

mij” (vers 3). Hij beweegt zich on-

gemakkelijk in een rol die hem

van nature niet vertrouwd is.

Sleutelwoorden zijn ‘ontvangen’

en ‘opgenomen worden’

(verzen 4 en 9).

Kerk in de buurtDe parochie/gemeente zal zich

niet graag spiegelen aan de rent-

meester van het onrecht, maar

kan veel van hem leren. Vooral dit

dat er meer gemeenschap tussen

mensen voorhanden is dan hij in

zijn gepriviligeerde wereld voor

mogelijk hield. De liturgiekrant

geeft daar enkele voorbeelden van.

Met het motto ‘Buurten voor

vrede’ vraagt IKV Pax Christi dat

de parochie/gemeente benieuwd is

naar wie haar buren zijn en weer

bijwoner wordt.

Klaas Touwen

De Liturgiekrant is een uitgave van vredesorganisatie IKV Pax Christi,

het samenwerkingsverband van IKV en Pax Christi

Buurten voor vrede is het motto van de Vredesweek. Een motto

met een dubbele betekenis. Het slaat op de mensen die werken

aan vrede in de buurt én het slaat op het werkwoord buurten.

In de betekenis van het zelfstandig naamwoord buurten, slaat het

op prachtwijken, stadsdelen en forensendorpen die je vrede toe-

wenst. Het motto kan even goed als werkwoord gelezen worden,

dat mensen bij elkaar buurten, elkaar bezoeken, samen eten.

Wat onze samenleving nodig heeft, is minder mensen die naast

elkaar in dezelfde straat wonen en meer buren van elkaar zijn.

CollecteIKV Pax Christi is voor haar vredeswerk voor een be-langrijk deel afhankelijk van de collectes die u in deVredesweek houdt. Met uw gift kan IKV Pax Christibijdragen aan vrede in binnen- en buitenland.Op www.vredesweek.nl kunt u ondersteunend materi-aal voor de collecte bestellen: posters, collectefoldersen vredeskranten.Maak de opbrengst over op giro 306090 t.n.v. Vredes-week IKV Pax Christi te Utrecht, o.v.v. vredesweekcol-lecte en de naam van uw parochie/gemeente. Alvasthartelijk dank voor uw steun.

Uitleg bij de Bijbellezingen

Lofpsalmen, dankgebeden, het verhaal

van de rentmeester en de profeet

Amos: Psalm 113, 138, Lucas 16: 1 - 13

en Amos 8: 4 – 7 nader uitgelegd

p. 2 – 3

Gebeden en Liederen

Van Kyrie-gebed tot Zegenwens

Iona-liederen en het Vredeslied

Dit is de plaats

p. 4 – 5

Het heilige in hetalledaagse zoeken

Gesprek met buurtpastor

uit Utrechtse Rivierenwijk

p. 6

Bouwstenen voor vieringen in de vredesweek

LITURGIEKRANT 20102

Liturgiekrant 2010

Liturgische gegevens voor de Vredeszondagen

De drie verschillende versies van in feite

hetzelfde rooster zijn het op deze zonda-

gen hartelijk eens.

De pprrooffeeeettlleezziinngg is Amos 8,4-7, waarin het

onrecht dat de armen wordt aangedaan

als onvergeeflijk wordt aangemerkt. En

wij blijven bij Amos want volgende week

stellen de verschillende lectionaria Amos

6,1-7(10) aan de orde.

De eevvaannggeelliieelleezziinngg is een gedeelte uit het

begin van Lucas 16. Maar die perikoop

wordt ongelijk toegesneden. Het Dienst-

boek van de PKN is bereid het verst door te

lezen: t/m vers 17, maar is eventueel ook al

tevreden met de kortst mogelijk lezing:

t/m vers 8. De beide katholieke lectionaria

lezen t/m vers 13. Desnoods beperkt de le-

zing volgens het Romeins Missaal zich tot

slechts het laatste gedeelte: vers 10-13.

Wat is de achtergrond van deze verschil-

len? Daarvoor moeten we ons verdiepen

in de redactiegeschiedenis van deze tekst.

De oorspronkelijke gelijkenis is te vinden in

Lucas 16,1-8. Maar deze gelijkenis staat be-

kend als notoir moeilijk uit te leggen. Dat

zal van meet af wel het geval zijn geweest.

Vandaar dat haar weerbarstigheid meteen al

in het redactieproces drie moraliserende

toepassingen naar zich toe heeft getrokken.

Constante in deze toepassingen is de zuig-

kracht van ‘de Mammon’ (vs. 9, 11 en 13),

waarvan P.C. Boutens dichtte:

Wat hebt gij daaglijks onvermoeid

gezocht

Op werelds markt, en nooit iets thuis

gebracht…?

– Ik heb alleen om liefdes vrijgeleide

Den Mammon met den Mammon

omgekocht.

De eerste toepassing (vs. 9) wil dat wij nu al

vrienden maken voor later: Sta met het je

toevertrouwde bezit armen en kwetsbaren

bij en God zal je opnemen in de eeuwige

tenten (parallel aan het ‘in huis ontvangen’

van vs. 4).

De tweede toepassing (vs. 10-12) borduurt

voort op het onrechtmatige van vers 8. De

hemelse rijkdom wordt niet toevertrouwd

aan wie onbetrouwbaar is gebleken in het

beheer van het aardse geld en goed.

De derde toepassing (vs. 13) richt zich op het

dienen van één Heer en doorkruist de ambi-

guïteit van onze dubbele loyaliteiten.

De aannttwwoooorrddppssaallmm legt de verbinding tus-

sen profeet en evangelie. Twee mogelijkhe-

den staan ingeroosterd: Psalm 138 en Psalm

113. De keuze voor Psalm 138 is vooral inge-

geven door vers 6: ‘De HEER is hoogverhe-

ven! Naar de nederige ziet hij om, de

hoogmoedige doorziet hij van verre.’ Psalm

113 is specifieker in termen van armoede en

rijkdom: ‘Wie is gelijk aan de HEER, onze

God, die zeer hoog woont, die zeer laag ziet,

in de hemel en op de aarde. Hij verheft uit

het stof wie berooid is, uit het vuil tilt hij op

wie alles ontbeert’ (vs. 5-7).

Het eeppiisstteellmaakt deel uit van de (quasi) door-

gaande lezing uit de eerste Timoteüsbrief en

staat in onbedoeld verband met de overige le-

zingen. In de lezing van deze zondag staat de

klassieke tekst van voorbede voor de over-

heid: ‘Opdat wij rustig en ongestoord kunnen

leven in alle vroomheid en waardigheid’

(vs. 2). De Statenvertaling heeft: ‘Opdat wij

een gerust en stil leven leiden mogen.’

Klaas Touwen

Datum Protestants (PKN) Oud-Katholiek Rooms-katholiek

19 sept 1e van de herfst 20e na Pinksteren 25e door het jaar

Amos 8:4-7 Ps 119,137.124 en 1 Salus populi

Ps 138 Amos 8,4-7 Amos 8,4-7

Lucas 16:1-(8)17 Ps 138 Ps 113,1-2.4-8

Gz 284 1 Tim 2,1-8 1 Tim 2,1-8

Ps 57,8v Lucas 16,1

Lucas 16,1-13 (10)-13

26 sept 2e van de herfst 21e na Pinksteren 26e door het jaar

Amos 6:1-10 Ps 119,137.124 en 1 Dan 3,31.29-30.43.42

Ps 146 Amos 6,1-7 Amos 6,1a.4-7

Luc 16:19-31 Ps 146 Ps 146,7-10

Gz 271 1 Tim 6,11b-19 1 Tim 6,11-16

Ps 37,23v Lucas 16,19-31

Lucas 16,19-31

Exegese van de psalmenPsalm 113In de joodse liturgie is er een bundel lofpsal-

men die de naam Hallel draagt. We herken-

nen in deze titel de acclamatie Halleluja, God

lof! Psalm 113 is de eerste psalm van deze

verzameling (Psalm 113-118). Met name met

Pasen, maar ook met de vijftigste dag na

Pasen (het christelijke Pinksteren), het Loof-

huttenfeest en andere gedenkdagen worden

deze psalmen in de joodse liturgie gezon-

gen. Dat is als het ware hun ‘Sitz im Leben’.

Onze psalm is een lofzang, en wel een

hymne waarin God, de Unieke, de Schepper

van al wat is, de Alwetende, de Heer van de

geschiedenis wordt bezongen en verheer-

lijkt. Men heeft deze hymnen vergeleken

met soortgelijke gezangen in Mesopotamië

en Egypte. Naast overeenkomsten in genre

valt toch op dat de Heer, de Eeuwige, de God

van de geschiedenis van Israël is. Hij heeft

het volk verlost uit Egypte en het gevoerd

naar het Land van Belofte.

Ook in psalm 113 kunnen we dit zien. Wordt

de Heer eerst bezongen als de Schepper, van

zonsopgang tot zonsondergang (vers 3), in

de volgende strofe is Hij de Heer van Israël

die niet te vergelijken is met de goden van

de andere volkeren (verzen 4-6). Maar het

meest laat de Heer zich kennen wanneer Hij

de arme optilt uit het stof en hem een ko-

ninklijke plaats geeft. Zo is de Heer, onze

God. Zo willen we Hem kennen, zo willen

we Hem loven.

Psalm 138Deze psalm behoort tot het genre van de in-

dividuele dankgebeden. Deze psalmen heb-

ben een herkenbare opbouw. Eerst is er een

oproep om God de Heer te gaan danken. In

onze psalm gebeurt dat in de Tempel, de

plaats bij uitstek om je tot de Heer te wen-

den. Vervolgens komt het motief tot deze

dank aan bod. De psalmist heeft een bijzon-

dere ervaring meegemaakt, hij is gered van

een of ander gevaar. Hierin heeft hij de

hand van de Heer gevoeld. De psalm eindigt

meestal met een oproep dat anderen de

psalmist ondersteunen in zijn dank.

Deze opbouw komt ook in psalm 138 naar

voren. De psalmist begroet de Heer als de

Enige die ten opzichte van alle andere

goden uniek is. Het unieke van de God van

Israël is zijn aandacht voor de arme en de

klein (vers 6). De Heer is een nabije God die

met de psalmist meegaat in alle omstandig-

heden (verzen 7-8). Wie kan dan nog bang

zijn?

Joost Jansen o.praem.

Wij bouwen huizen

met zakken vol geld

en verzekeren ons

tegen ongewenst bezoek.

Maar... zijn we wel gelukkig?

We wonen in buurten

met autochtonen en allochtonen.

We doen op tijd de gordijnen dicht.

We kijken wel stiekem

bij de overburen naar binnen.

Want... zijn zij wel gelukkig?

We bouwen en wonen

en het geld is nodig.

We kijken en worden bekeken.

Wat hebben we eigenlijk te verliezen?

Een open deur – een open hart:

er is zoveel te winnen.

Als we elkaar de sleutel geven:

dan zit er muziek in deze buurt!

Leonie van Straaten

Symbolisering om deviering aan te kledenBenodigdheden•10 à 15 bakstenen of klinkers

•Ongeveer 6 stoeptegels

•Briefjes van speelgeld (bijvoor-

beeld van Monopoly of Enterprise)

•Een christelijke Bijbel

•Een Hebreeuwse Bijbel

•Een Koran

•Vijf grote stevig rode rozen

•Drie glazen flessen of vazen

•Een muzieksleutel, geknipt uit

wit papier

•Een plakstift

WerkwijzeKies een goede plek in de ruimte. Plaats de

stenen en de stoeptegels in een willekeu-

rige opstelling. Leg het papiergeld op en-

kele stenen en hier en daar op de grond.

Leg de drie heilige boeken er tussen of zet

ze rechtop. Zet de rozen in drie vazen en

plaats ze ertussen.

Plak de uitgeknipte muzieksleutel op een

van de stenen.

Het gebruik van materialen en de inrich-

ting van de symboliek kan binnen de

eigen context worden aangepast. Wonen

er in de buurt geen moslims, maar wel

hindoes of boeddhisten, dan is het goed

om hier passende symbolen voor in te voe-

gen. De symboliek kan eenvoudig worden

vergroot of verkleind door meer of minder

materialen te gebruiken.

Leonie van Straaten

Buurten voor vrede

IKV PAX CHRISTI 3

Liturgiekrant 2010

Uitleg bij Lucas 16:1-13

De creatieve rentmeester

De rentmeester kan niet langer

huishouder blijven, want door zijn

stijl van beheer blijft er geen huis

meer over. Wat kan hij doen? Geld

teruggeven zal hem niet lukken,

maar wat dan? Jezus betrekt ons

bij het intern overleg van de rent-

meester. Hij ziet zichzelf niet als

landarbeider werken. Daar staan

zijn handen niet naar. En om langs

de kant van de weg te gaan zitten

bedelen, vindt de rentmeester gê-

nant. Dan wordt hij het lachertje

van de buurt. Hij zoekt naar een

derde weg, een uitweg.

Een creatieve uitwegHij verliest door zijn wanbeheer

het huis van zijn heer. Hij moet

een list verzinnen om weer voet

aan de grond te krijgen. Die list

staat bekend als valsheid in ge-

schrifte. Dat komt onder andere

door het kopje dat vroeger boven

dit bijbelgedeelte stond, namelijk

de onrechtvaardige rentmeester. Je

weet als lezer vanaf het begin dat

de onrechtvaardige, de boef in het

verhaal, de rentmeester is. Knoeien

met de boekhouding, dat kan niet.

Je kunt het verhaal ook anders

lezen. Voor die lezing is enige ken-

nis nodig van de situatie ten tijde

van Jezus. Het gaat hier om men-

sen met schuldbewijzen. Het blijkt

dat mensen schuld hebben in

tarwe en olie. Dat is de situatie van

talloze pachters in Palestina. Ze

lopen kans hun stukje land kwijt

te raken en gaan lenen. Als ze bij

een volksgenoot lenen mag die vol-

gens de lokale mores geen rente

vragen. Gaan ze lenen bij de rijke

man dan moeten ze rente betalen.

Behoorde de rijke man tot de

joodse godsdienst dan had hij de

mogelijkheid om de rentebepaling

uit de Torah te ontvluchten via de

weg van het schuldcontract.

SchuldcontractenWanneer je vijftig vaten olie nodig

had, moest je soms een contract te-

kenen waarin je zei dat je honderd

vaten had geleend en terug zou be-

talen. Dat betekent voor de heer

een winst van 100%.Wanneer je 80

zakken tarwe nodig had, tekende

je een contract waarin je schreef

dat je 100 zakken tarwe had ge-

leend en zou teruggeven. Dat bete-

kent in de praktijk een vergoeding

van 25%. Door deze woekerwinsten

van tussen de 25% en 100% raakte

de boerenbevolking steeds meer

aan de grond. Heel helder wordt

dit beschreven in Leviticus 25:23-

55. Deze praktijk van schuldbrie-

ven gaat in tegen de letter en de

geest van de Torah. Er wordt geen

officiële rente geheven, maar de

lener wordt gedwongen tot het in-

vullen van een ander bedrag dan

wat hij werkelijk leende. Over ‘vals-

heid in geschrifte’ gesproken. De

rentmeester is de beheerder van

dit onrechtvaardige systeem. In de

Griekse vertaling staat ‘de rent-

meester van het onrecht’. Alle an-

dere vertalingen vertalen het met

‘onrechtvaardige rentmeester’. Ook

in de Nederlandse vertaling leggen

de vertalers de zwarte piet bij de

rentmeester en hebben ze sympa-

thie voor de rijke man die zijn

bezit verliest.

Tussen twee herenDe ‘rentmeester van het onrecht’

jaagt het bezit van zijn heer er ver-

der doorheen door zich plotseling

in een situatie van nood te gedra-

gen als een dienaar van de Torah.

Hij scheldt de geheven rente kwijt,

omdat deze tegen de bepalingen

van het woord van God zijn. Hij ge-

draagt zich als een bevrijder uit de

schuld, als een uitvoerder van de

bede uit het Onze Vader ‘en scheld

ons onze schulden kwijt’. Deze

laatste actie van de rentmeester

brengt de rijke heer in een moeilijk

parket. Als hij zijn knecht aan-

klaagt voor valsheid in geschrifte,

erkent hij tegelijkertijd dat hij

heeft meegewerkt aan het opstel-

len van schuldcontracten die vol-

gens de wet van God verboden zijn.

De heer zit in een pastelling en rea-

geert als een sportief verliezer. De

rentmeester bevindt zich tussen

twee heren: zijn eigen baas die zich

beroept op procedures die het hef-

fen van grote winsten toestaan en

God die het benadelen van de arme

volksgenoot door het heffen van

rente verbiedt. Hoe kan hij nu twee

heren dienen? Hij kan en doet het

niet. Door zich te bekeren tot de

wet van God bekeert hij zich ook

tot de mensen die hij benadeeld

heeft. De keuze voor de benadeel-

den en het welbegrepen eigenbe-

lang komen hier samen.

God dienen en Mammon Jezus zegt dat je niet én God én

mammon kunt dienen. Het

Griekse woord ‘mammonas’ is een

vergrieksing van het Aramese

woord ‘mamon’. Dat komt waar-

schijnlijk van het Hebreeuwse

werkwoord ‘aman’ dat ‘vertrouwen

stellen op’ betekent.

Maarten Luther omschrijft God als

dat, van wie men alle goeds ver-

wacht en waarheen men vluchten

kan in alle noden. Ik zeg u, dat

waar uw hart aan hangt en opver-

trouwt, dat is eigenlijk uw God. Lu-

ther ziet Mammon als de grote

afgod. Luther gaat het gevecht met

hen die op deze afgod vertrouwen

aan.

Woeker werkt als een slangenbeetIn het Hebreeuws zijn er twee

woorden voor rente. Het ene woord

betekent ‘vermeerdering’, het an-

dere woord ‘slangenbeet’. Het is

maar van welke kant je het bekijkt.

Wie rente opstrijkt, vermeerdert

kapitaal. Wie rente moet betalen,

kan het als een slangenbeet erva-

ren. De gevolgen zien we daar waar

mensen woekerleningen en woe-

kerhypotheken hebben gesloten.

Mensen moeten soms uit hun huis,

raken aan de grond, worden zelfs

dakloos. Zo gezien zit er in deze ge-

lijkenis een sleutel. Ook de rijke

heer krijgt van zijn rentmeester

een sleutel, een mogelijkheid aan-

gereikt, namelijk zich geliefd

maken bij het volk. Hij kan net

zoals zijn rentmeester er voor zor-

gen dat zijn geld dient om een sa-

menleving rechtvaardig te

organiseren in plaats van een be-

staande samenleving te desintegre-

ren.

Een vrolijk verhaalJezus vertelt dit verhaal aan zijn

leerlingen. Direct in het volgende

vers staat dat geldzuchtige religi-

euze leiders hem uitlachten. Ik lees

het verhaal als een vrolijk schel-

menverhaal. Het zet de werkelijk-

heid op zijn kop, doorbreekt de

heersende moraal en de zorgvuldig

opgestelde kleine letters die zijn

toegevoegd aan bevrijdende wet-

ten. Kleine letters die de bevrij-

dende wetten krachteloos maken.

Hier maakt een rentmeester weer

recht wat krom was en dat door te

knoeien met de boeken. Deze eco-

noom gaat in eigen nood de nood

van de mensen zien. Hij maakt een

keuze voor hen, maakt zich tot

hun zaakwaarnemer. Hij bekeert

zich tot medemens. Een beweging

die om uitwerking en navolging

vraagt.

Bram Grandia

Als we onze eerste gedachten laten gaan over de rentmeester dan kleeft de onrechtvaardigheid

al aan ons gehemelte. Als rijk man had de heer zijn landerij laten beheren door deze ‘oikonomos’,

deze econoom. Deze creatieve boekhouder jaagt het vermogen er doorheen. Een actueel ver-

haal. Het klinkt als een pensioenfonds dat de pensioenen beheert, maar door onverantwoord be-

heer heel veel geld verliest. Of als gretige bankiers die met verkeerde overnames klant en staat

tekort doen. Toen en nu is het aan de orde van de dag. Dat vraagt om nader onderzoek en ver-

antwoording.

Uitleg bij Amos 8: 4-7

Harmonie en vredeAmos is de oudste van de profeten

die een eigen boek heeft. Daarvóór

kennen we al profeten in de boe-

ken Samuël en Koningen. Amos

leefde in de achtste eeuw voor

onze jaartelling in een roerige tijd

want het Noordrijk staat op omval-

len.

De naam Amos verwijst naar: de

Heer heeft gedragen. Is de naam

een voorteken, of de weerslag van

een diepe geloofservaring? Heeft

deze naam te maken met zijn

Godservaring die in zijn geschrif-

ten duidelijk naar voren komt? De

Heer als een jaloerse God die van

zijn volk houdt en dat ook zo wil

houden. Het gaat dus over een lief-

desrelatie waarin de bede van de

een de barmhartigheid en de ver-

geving van de ander kan oproepen.

De tekst van Amos 8: 4-7 behoort

tot het derde gedeelte van het

boek waarin vijf visioenen zijn op-

genomen afgewisseld met enkele

orakels. Onze tekst is een orakel

waarin de profeet fel van leer trekt

tegen het oneerlijk handeldrijven.

Men buit de arme – die het toch al

zo moeilijk heeft – uit. Men sjoe-

melt met de tijden waarop men

handel mag drijven. Ook het over-

schot en de afvalresten worden te

gelde gemaakt. Is er in 2700 jaar

iets veranderd?

De Heer zweert bij ‘de trots van

Jakob’ (letterlijk). Wie trots is,

heeft een relatie met de ander op

wie men trots is. Men wil herstel

van het verbond. De Heer bidt om

liefde, om het juiste verband. Hij

wil een levend Verbond in harmo-

nie en vrede.

Joost Jansen o.praem.

LITURGIEKRANT 20104

Liturgiekrant 2010

GebedenKyrie-gebed

Goede God,

wij dromen van vrede,

maar de realiteit van elke dag

is vaak boos en bizar.

Onrecht en geweld slingeren

zich steeds weer als slangen

om onze nek -

onze adem wordt erdoor afgeknepen,

we leven in benauwenis

Keer ons om naar U

Bron van liefde

Schenker van adem en levensgeest.

Wapentuig hoopt zich op,

trots worden de nieuwste snufjes getoond,

alsof ons leven een oorlogsfilm is.

Maar elke romantiek verdwijnt

als de resultaten zichtbaar worden:

eindeloze rijen doden,

soldaten, jonge mensen nog -

en vooral onschuldige burgers,

geofferd aan de waanzin van de oorlog.

Keer ons om naar U

Brenger van vrede

Roeper om recht.

O God, we weten het,

er zijn booswichten en mensenschenders.

Er zijn kwade onderdrukkers,

die hun onderdanen hersenspoelen

met het gif van geweld.

Daarom vragen wij U,

of U presidenten, politieke leiders

en staatshoofden creatief wilt maken.

Temper hun brute

en oorlogszuchtige taal en leer

hun het hoofd te buigen voor U.

Keer ons om naar U

Bedenker van vrede

Oorsprong van geluk.

God, wij vragen U,

bekeer ook ons felle hart,

dat we afleren om er meteen

op te slaan met slinkse woorden

en ondoordachte daden.

Dat we niet moedeloos worden,

maar onszelf blijven oefenen

voor de weg van de navolging -

in de voetsporen van Jezus,

uw Vredevorst.

Kyrie eleison - Heer ontferm U

Jurjen Beumer

Gebed bij het openen vande Schriften

U die ons bijeengebracht hebt in uw Naam,

U die van ons houdt en

uitziet naar ons gebed,

U biedt ons uw Woord aan, om te luisteren,

om te zingen, om tot ons te nemen,

opdat het vrucht draagt in ons.

Wij danken U, God, en bidden:

schenk ons de kracht om de goede

keuzes te maken

in de verwarring van onze tijd.

Geef ons steeds voldoende inspiratie

in onze inzet

voor een wereld van harmonie en vrede.

Zo bidden wij U door

uw Zoon Jezus Christus,

die met U leeft in eeuwigheid. Amen.

Joost Jansen o.praem.

Voorbede

Eeuwige God,

vreemdelingen waren wij

voor wij U ontmoetten,

vreemdelingen waren wij

voor wij elkaar ontmoetten,

Vandaag zijn wij opnieuw

als gast genodigd

omdat U ons zocht,

ons zag en hoorde

Zo waren wij te gast

bij U

en bij elkaar

God van Vrede,

Wij leggen voor U neer

alle vragen waar wij

geen antwoord op hebben

Uw aarde reikhalst naar vrede

Uw mensen smeken om recht

Uw Schepping smacht naar goed beheer en

zorg

acclamatie:

God van alle mensen

zie uw wereld

zie uw mensen

ontferm U

en geef Vrede

Goede God,

wij dragen aan U op

Uw mensen die niet worden gezien

niet worden gehoord

die worden buiten gesloten

die niet meetellen

niet als medemens

niet als goede buur

niet als gast in onze omgeving

Wij bidden U

leer ons zien met Uw ogen

horen met Uw oren

dat wij zien

en horen

het gezicht en de stem

van hen

die dreigen verloren te gaan

die in eenzaamheid verstikt raken

die in hun verdriet vast zitten

die hun lijden niet kunnen dragen

Wees hen nabij!

acclamatie:

God van alle mensen

zie uw wereld

zie uw mensen

ontferm U

en geef Vrede

God van alle mensen,

voor hen die zijn uitgezonden

om te vechten

te vechten voor vrede

waar angst, haat en oorlog

over mensen heerst

waar onderdrukking mensen verlamt

waar menswaardig leven verloren lijkt

dat zij niet verloren raken

aan de onmenselijkheid

die mensen elkaar aandoen

ontferm U

over slachtoffers van oorlogen en haat

ontferm u over hen die vechten voor vrede

Wees hen nabij!

acclamatie:

God van alle mensen

zie uw wereld

zie uw mensen

ontferm U

en geef Vrede

Eeuwige God,

U sluit geen mens uit

U ziet en hoort ieder mens

U nodigt ieder mens uit als gast

om met elkaar

het leven

door U gegeven

te vieren

Open daarom onze harten

en leer ons opnieuw

hoe Uw Gastvrijheid

ons doet beseffen dat

wij allen gast zijn

op deze aarde,

elkaar gegeven

acclamatie:

God van alle mensen

zie uw wereld

zie uw mensen

ontferm U

en geef Vrede

Moge het zo zijn

Sjon Donkers

Gebed over de gaven

God, die hier bij ons aanwezig wilt zijn

in het delen van Brood en Wijn,

neem deze gaven van ons aan

en vorm ons om tot mensen

die doen als Jezus, uw Kind:

vrede stichten, recht maken wat krom is,

mensen verzoenen met elkaar.

Maak ons tot waarlijk Lichaam van Christus,

zo bidden wij U die onze God zijt

tot in eeuwigheid. Amen.

Martin Hoondert

Gebed bij het delen van hetBrood

U die ons bijeenroept,

U die ons wenkt met uw Woord,

zie ons hier, uw mensen,

verzameld in uw Naam,

geschaard rond uw Tafel.

Roep in ons wakker,

de kracht tot liefde,

de wil tot vrede

en maak ons tot mensen

die van harte delen

in het spoor van Jezus, uw Kind –

Die ons aanspreekt,

ondervraagt, bemoedigt, troost, vermaant,

die ons verschijnt in woorden van genade

‘hebt elkander lief’.

Die tot ons zegt:

Doe dit en denk aan mij.

Breek je brood en deel je levenskracht,

schenk je hartenbloed om liefdes wil,

geef je leven zoals ik het gaf:

wees mijn zachte kracht

mijn lichaam en mijn ziel

in deze wereld.

Dat wij zó leven,

als mensen van vrede,

als gestalte van uw liefde.

Zo moge het zijn. Amen.

Martin Hoondert

De cursieve tekst is een citaat uit een tekst van Huub Oos-

terhuis (Tafelgebed ‘Om liefdes wil’). Deze tekst is op mu-

ziek gezet, zie www.leerhuisenliturgie.nl

Slotgebed

God van alle mensen,

Uw Woord

hebben wij gehoord

Uw Geest

heeft ons opnieuw bezield

op Adem

zijn wij gekomen

Uw NAAM klonk hier:

Ik-zal-er-zijn-voor-jou

Vrede-geef-ik-jou

Ik-laat-jou-niet-los

Wij bidden U

Laat UW NAAM doorklinken in ons

Laat Uw NAAM doorklinken in onze paro-

chie/gemeente

Laat Uw NAAM doorklinken in deze wereld

Open ons naar elkaar

Open ons naar de ander

Dat ook wij

in uw NAAM

Ik-zal-er-zijn-voor-jou

er zijn voor elkaar

en er zijn voor de ander.

Dat wij elkaar zien en horen

als mensen onderWeg

Geen vreemdelingen meer

maar mensen

met oog en oor voor de ander

samen op weg naar Uw Vrede

God van Vrede,

Wij bidden U

Laat UW NAAM doorklinken in ons

Laat Uw NAAM doorklinken in onze

parochie/gemeente

Laat Uw NAAM doorklinken in deze wereld

Moge het zo zijn.

Sjon Donkers

Zegenwens

Laten wij van hier gaan in vrede -

vol goede moed,

opgetogen over het goede nieuws,

gesterkt door brood en wijn

en een niet aflatende inzet voor

recht en goedheid -

in de Naam van de Vader,

die de Bron is van alle leven,

in de Naam van de Zoon,

die de weg ten einde is gegaan,

in de Naam van de Geest,

die moeder is en ons troost,

Amen.

Jurjen Beumer

IKV PAX CHRISTI 5

Liturgiekrant 2010

Muzikale suggestiesHHiieerr eennkkeellee ssuuggggeessttiieess vvoooorr ggeezzaannggeenn,, ggeekkoozzeenn uuiitt ddee nniieeuuwweerree bbuunnddeellss

eenn ppaarrttiittuurreenn..

Voor een (oecumenisch) avondgebedWanneer een avondgebed met het thema van de Vredesweek wordt ge-

houden, kan het Magnificat goed een plaats krijgen. In de Beurtzang en

Lofzang van Maria, uit de partituur In uw vrede, worden de korte beurt-

zang en het Magnificat samengevoegd, met een meerstemmig refreinge-

zang dat de op een psalmtoon gezongen verzen afwisselt. Desgewenst

kan de psalmtoon ook vierstemmig gezongen worden. De partituur In uw

vrede is een uitgave van Skandalon en het Dominicanenklooster te Huis-

sen.

Bij de psalmenIn de bundel Gezangen voor Liturgie staat, ná de psalmen, een aantal

psalmrefreinen. Deze kunnen op verschillende plaatsen in een viering als

acclamatie gebruikt worden. Van de psalmen 113 en 138 (de antwoord-

psalmen van deze zondag) zijn dat twee lofprijzende verzen. Wanneer de

psalm, onberijmd, wordt gelezen kan deze acclamatie een aantal keer ge-

zongen worden.

Bij eucharistie of avondmaalWanneer eucharistie of avondmaal wordt gevierd kan als communielied

gezongen worden:

Die met ons deelt, tekst van Sytse de Vries, muziek van Paul Valk. We horen

hier de prachtige regels: ‘Die met ons deelt het brood als onder vrienden;

die ons hier voedt met het licht van de liefde; die ons verzadigt met het

visioen van vrede.’ Een prachtig gezang waarvan de drie coupletten uitlo-

pen in een stralend (door allen) gezongen refrein: ‘Gezegend uw Naam’.

Het lied is te beluisteren op de cd Smeltwater. De partituur (met zes ge-

zangen op muziek van Paul Valk en R. Hahn) is te bestellen bij de

Dominicusgemeente in Amsterdam. Het lied Die met ons deelt is eerder gepu-

bliceerd in het tijdschrift Continuo (Muziekbladen 613).

Diverse gezangenIn de partituur Opstaan!met liederen uit Iona, Glasgow en de rest van de

wereld, staat Vrede wens ik je toe (nr. 31). Het lied is méér dan een gezongen

vredewens. We zingen elkaar vrede toe, maar ook liefde, aandacht, zegen,

de bescherming van God, mensen om mee te delen.

Een lied dat goed aansluit bij het thema ‘Buurten voor vrede’ is Sluit je

niet op (nr. 26). Dit lied is een oproep om anderen te ontmoeten en je niet

op te sluiten in je eigen (veilige) wereldje. Opstaan! is een uitgave van Gooi

& Sticht.

Al wat ouder, maar nog lang niet overal bekend, is de bundel Liederen en

gebeden uit Iona. In deze partituur vinden we een geschikt openingslied:

Jezus roept hier mensen samen (nr. 20). De samenstellers van de bundel om-

schrijven het als volgt: “Dit lied ademt de oecumenische, grensoverschrij-

dende geest van de messiaanse gemeente, en is goed te gebruiken als lied

van welkom. Het past ook in een dienst in de Vredesweek, wanneer we

stilstaan bij de scheidingsmuren in de wereld.”

Nummer 21 in deze partituur is een pelgrimslied. Couplet 2 past bij de le-

zing uit Lucas: ‘Je (Jezus) twist met de machten. Je eet met verachten. Je

loopt met de lamme. Zo ga je maar door’. Met dit lied kun je mooi varië-

ren: de eerste vier coupletten kunnen door verschillende groepen of solis-

ten worden gezongen, waarna ‘Jezus’ antwoordt, je kunt afwisselen in

een- en meerstemmigheid, het koor en de kerk opsplitsen enz.

Liederen en gebeden uit Iona is een uitgave van Gooi & Sticht.

Liesbeth Dercksen o.praem. en Marja de Groot

LITURGIEKRANT 20106

Liturgiekrant 2010

In Utrecht bekommert de kerk zich

om het stimuleren van die buurt-

gemeenschap. Buurtpastor Titus

Schlatmann doet dat in Rivieren-

wijk namens de rooms-katholieke

kerk. Hij is een soort opbouwwer-

ker, maar dan een die het initiatief

uitdrukkelijk bij de buurtbewoners

laat. Titus is vaak te vinden in

buurthuis ‘De Nieuwe Jutter’ dat

de buurtbewoners in eigen beheer

runnen.

Schlatmann: “Dat is nou juist zo

leuk aan dit buurthuis. Het gaat

hier om duurzame ontmoeting.

Allerlei buurtbewoners moeten het

hier samen netjes houden. Zo zijn

de gebruikers van het buurthuis

van consument nu producent ge-

worden. Ze voelen zich heel verant-

woordelijk. Natuurlijk is er

regelmatig spanning als de ene

groep het niet zo netjes achterlaat

dan voelt de volgende groep zich

de schoonmaakploeg voor de

ander. Ik ben in hoge mate aan-

klampbaar voor de mensen.

Ik luister, stel mijn oordeel uit en

help ze om te communiceren met

die vorige groep.

Ik ben het druppeltje smeerolie,

waardoor de verschillende mensen

die hier komen het langer uithou-

den met elkaar.”

Er zijn veel verschillende groepen

die het buurthuis gebruiken. Het

varieert van de biljartmannen tot

en met de dansmeiden. Er zijn acti-

viteiten voor alleen jongeren en er

zijn activiteiten waar vooral oude-

ren op afkomen. Er zijn groepen

die vooral bestaan uit autochtone

Nederlanders en er zijn allochtone

bewoners die bijvoorbeeld voor

taallessen naar het buurthuis

komen. Sommige activiteiten trek-

ken een gemengd publiek.

Schlatmann: “Er is hier niet zo’n

praatcultuur. Samen doén is beter

dan samen praten. Zo organiseren

we samen een wijkfeest of soms or-

ganiseert een groep iets, maar no-

digen ze daar uitdrukkelijk

anderen bij uit.”

Te midden van al die groepen,

speelt de kerk ook nog een rol. De

Nicolaikerk (PKN) en de Gertrudis-

kerk (RK) zijn betrokken bij het

buurthuis. Voor Schlatmann mag

het nog wel wat meer worden. Hij

zou het liefst hebben dat plaatse-

lijke kerken het buurthuis als het

ware ‘adopteren’. Schlatmann:

“Het buurthuis is een kans voor de

kerk om echt kerk te zijn in de stad

en bij te dragen aan gemeenschaps-

opbouw. Nu organiseert de kerk

met Pinksteren een soort omge-

keerde iftar-maaltijd. Zo’n honderd

mensen uit negen verschillende

groepen eten dan samen. Het zou

mooi zijn als mensen uit de kerk

hun diensten aanbieden op het ge-

bied van notuleren of meehelpen

extra fondsen te werven. Ze moe-

ten het niet over gaan nemen, dat

doe ik ook niet. De buurtbewoners

moeten assertief worden, niet al-

leen maar mopperen. Je ziet bij di-

verse buurthuizen dat de

activiteiten voor autochtone Neder-

landers in de verdrukking raken

door de taal- en fietslessen aan al-

lochtonen. Dat geeft spanningen.

Daarom is het zo belangrijk dat

mensen zelf het beheer hebben

over hun buurthuis. Dan kunnen

zij elkaar een waardige en volwaar-

dige plek gunnen.

Ze maken elkaar hier mee en moe-

ten elkaar letterlijk en figuurlijk

‘ruimte laten’. Dat is voor mij

vrede in de buurt: ieder haar of

zijn ding laten doen; elkaar de

ruimte laten.” Voor Schlatmann

heeft het werk ook een religieuze

dimensie: “Ik wil de vrijwilliger

hier in het buurthuis eer bewijzen.

Ik zeg soms wel eens tegen men-

sen: ‘Jij bent een zegen voor deze

wijk, geweldig dat je er bent.’ Ik

roep mensen op om niet bang te

zijn. Als iets eens een keer anders

loopt dan zij zouden willen, dan

moeten ze daar niet bang of boos

over worden, maar zich verwonde-

ren. Nieuwe mensen en nieuwe si-

tuaties brengen altijd nieuwe

kansen met zich mee. Dat is soms

even wennen, maar aan de andere

kant levert dat vaak verrassend

leuke nieuwe ideeën of initiatieven

op. Zo is er hier van alles ‘geboren’.

Soms moet je de verrassing ook or-

ganiseren, bijvoorbeeld door een

probleem niet te snel te willen op-

lossen, of een vraag te snel te be-

antwoorden. Ik probeer me dan

vaak bewust even in te houden, om

daarmee anderen de kans te laten

dat zij met een originele inbreng

komen, dat is vaak erg mooi. In

mijn beleving gebeurt God vooral

in die lege momenten, dus daar

waar we het niet verwachten. Je

hoeft niet altijd alles van te voren

dicht te timmeren, laat het maar

gebeuren. Niet in de zin van ‘men-

sen laten barsten’, maar meer van-

uit het vertrouwen dat het

waardevolle niet verloren gaat; dat

God niet laat varen het werk van

zijn handen…. De waarde van het

‘laten’ wordt zo onderschat. Dat be-

doel ik als ik zeg dat we het heilige

vaak in het alledaagse vinden.”

Helma Maas

Titus Schlatmann, buurtpastor in de Rivierenwijk Utrecht

Het heilige in het alledaagse zoekenGaat het goed in onze buurten? Weten we nog wel wie onze

buren zijn? Hoe is dat in de oudere stadswijken, waar de samen-

stelling van de bevolking in de afgelopen tientallen jaren dras-

tisch veranderd is? Gaan we daar nog wel buurten bij elkaar, of

kunnen we niet eens met elkaar praten?

Interreligieus buurten In Noord-Ierland zijn tegenstellin-

gen tussen de katholieken en de

protestanten, en tussen de republi-

keinen en de loyalisten diep veran-

kerd in de samenleving. Alistair

Little was vanaf zijn 14e lid van de

protestantse paramilitairen en ver-

moordde een katholieke man

waarvoor hij twaalf jaar gevange-

nisstraf uitzat. Nu gaat hij met

groepen naar rustige plekjes om

hun mens-zijn op te diepen uit een

moeras van haat.

We vinden tegenstellingen ook

terug in de Balkan waar IKV Pax

Christi medewerker Puco Danilovic

steevast in buurten de kinderen op

speelse wijze vraagt met wie ze

spelen, hoe ze over het voetbal den-

ken en hoe ze de andere partijen

zien. Nog steeds grijpt het hem aan

dat ook de jonge generaties die de

oorlog niet zelf hebben meege-

maakt de andere groep als vijand,

als minderwaardig blijven zien. In

Israël en Palestina zijn soortgelijke

tegenstellingen. De ander wordt ge-

demoniseerd. Het is opmerkelijk

dat juist mensen die pijn hebben

ondervonden van die ander tegen

de stroom inzwemmen om elkaar

te ontmoeten. In de Parents Circle

ontmoeten nabestaanden van ver-

moorde familieleden elkaar. Een

Palestijnse vader wiens zoon door

Israëlische soldaten is doodgescho-

ten en een joodse man wiens broer

door een zelfmoordaanslag om het

leven kwam. In hun ontmoetingen

spreken ze over elkaars leven, el-

kaars verdriet over het verlies van

hun geliefde. Het wonder is dat in

dit verdriet de menselijkheid de

overhand neemt. Mensen hervin-

den zichzelf en zien elkaar weer

zitten. Overal in de wereld, in

Ethiopië, in Noord-Ierland, in de

Balkan en in Palestina zijn mensen

bezig om vrede in hun buurt te

krijgen. Dat kan alleen maar, zo

blijkt telkens weer, door de ander

te ontmoeten in zijn vreugde en

zijn pijn.

Meer weten?

Over Israël-Palestina:

www.theparentscircle.com

Over Noord-Ierland:

www.glencree.ie

Edwin Ruigrok

Een voorbeeld van buurten voor vrede

Mixen aan deMaas In Rotterdam komen op gezette tij-

den nieuwe Rotterdammers en ‘in-

heemse’ Rotterdammers bij elkaar

om gemixed te worden. Mixen be-

tekent dat je je voor drie maanden

aan iemand verbindt waar je van

alles mee gaat ondernemen, zoals

de stad laten zien, een keer naar

een museum of bij elkaar op de

thee.

Een beetje onwennig kom ik het

zaaltje in. Er staan twee lange ta-

fels met aan beide kanten stoelen.

Op een teken mag je vijf minuten

met degene die tegenover je zit

een gesprek voeren, dan schuift de

rij op en kom je tegenover iemand

anders te zitten.

Na tien gesprekjes ga je stickers

plakken. Bij degene die jou het

meest bevalt plak je de meeste stic-

kers en dan je tweede keus en zo

voort. Iedereen doet dat en levert

zijn kaart in. Ik krijg mijn eerste

keus en zij blijkt ook mij als haar

eerste keus te hebben aangemerkt.

Zij heet Shahin, een vrouw uit Af-

ghanistan. Hoewel Shahin gebrek-

kig Nederlands spreekt, woont ze

al lang in Rotterdam. Ze ziet er

verdrietig uit. Ze geeft aan graag

naar een museum of naar de bios-

coop te willen en dat vind ik ook

leuk. Ze woont in mijn buurt.

Voor ons eerste uitstapje gaan we

naar de film Boeddha collapsed of

shame. Het gaat over een meisje in

Pakistan dat graag naar school wil

en over jongetjes die waarheidsge-

trouw de oorlog naspelen. Voor

Shahin is het een confronterende

film. Zij blijkt bijna hetzelfde mee-

gemaakt te hebben. We zijn er stil

van. Ze vertelt dat ze bang is dat

haar dochters hetzelfde overkomt

als zijzelf. Ze wil ze beschermen

tegen geweld en onderdrukking.

De volgende afspraak is het mu-

seum. Voor we bij de tentoonstel-

ling zijn komen we door een

donkere zaal met de geschiedenis

van Rotterdam in beeld en geluid.

Ook het bombardement op Rotter-

dam wordt getoond. Shahin vertelt

dat zij als kind drie dagen onder

het puin heeft gelegen en laat de

littekens zien. Ik ben geschokt. Mij

valt haar openhartigheid op.

De laatste bijeenkomst van de drie

fietsen we naar de volkstuin van

mijn oude kennis. Met tassen vol

groente en bloemen komen we

thuis. Shahin vraagt of we een

keer bij haar komen eten. “Jullie

moeten dan wel op de grond zit-

ten, hoor”, zegt ze.

Tijdens onze ontmoetingen heb-

ben we het soms over huis- tuin en

keukenzaken, maar ook over ons

geloof. Zij is moslima en ik chris-

ten. We blijken over veel dingen

hetzelfde te denken.

Anneke van Wijngaarden

De vraag is: wil ik wonen in een buurt waar mensen buiten-

gesloten worden? De vreemdeling is toch ook mijn buur-

man?

Voorbereiding en aankleding: Zet een aantal verhuisdozen

neer op het podium of in de zaal waar de tienerdienst ge-

houden wordt, om het geheel nog wat echter te maken.

Muzieksuggesties: ‘Zwart Wit’ van Frank Boeijen (cd Kon-

takt) of ‘Mens’ van BLØF (cd: Umoja)

Tekst bij het aansteken van de kaars: “Vuur in ons midden, verwarm ons.

Licht ons bij bij alles wat we samen doen,

zodat we in vrede met elkaar omgaan

Licht ons bij bij alles waar we alleen voor staan”.

Geef degene die naast je zit een hand en maak even een

praatje met elkaar.

Gespreksuggestie over buren Heb je leuke buren? Zijn er wel eens problemen in jullie

buurt? Voel je je veilig?

Zou je weg willen uit je buurt? Waarom zou je weg willen?

ActiviteitGeef ieder een verhuiskaartje en laat op de achterkant

schrijven wat redenen kunnen zijn om weg te willen uit je

buurt (stad, land).

Plak de kaartjes op een verhuisdoos en bespreek wat er op

staat.

Sketch Voorbereiding en aankleding: Zet een doos neer als tv-toestel

en gebruik een laptop met Powerpoint .

Situatie:Het programma ‘De rijdende rechter’ komt op tv en je kickt

op burenruzies. Je gaat er eens goed voor zitten, maar helaas

het gaat niet door… Er komt een bericht op teletekst….

Een andere taal (zie Powerpoint) – De afgelopen dagen vin-

den er ontwikkelingen plaats in de samenleving die ingrij-

pende gevolgen hebben voor de leefbaarheid van ons land.

Op dit moment wordt de samenleving serieus bedreigd door

het gebruik van schuttingtaal en haattaal. Er zijn sterke aan-

wijzingen dat het niet alleen bij woorden blijft. Een groep

mensen wil de daad bij het woord voegen. Besloten is een an-

dere taal te gaan spreken.

De taal van geloof, hoop en liefde.

Lezing: 1 Corinthiërs 13 of aansluiten bij het Oecume-nisch Bijbelleesrooster

GebedWij danken u voor de mensen

waar we in vrede mee kunnen samenleven.

Wij bidden voor de dingen in onszelf

waar we moeite mee hebben.

We betrappen onszelf vaak op

discriminatie en angst voor alles wat anders is.

Geef ons de moed niet meteen te oordelen,

maar maak ons nieuwsgierig naar elkaar.

Leer ons de taal van geloof, hoop en liefde,

omdat het onze samenleving

zoveel mooier maakt.

Wees met ons in de harde realiteit

van het leven en leer ons een weg

te vinden in een samenleving die

steeds veelkleuriger wordt.

in het besef dat deze veelkleurigheid

een vondst is van U.

Amen

Zegen bij het weggaan Dat je handen vol vrede zijn,

je voeten in de goede richting gaan

je ogen licht in het donker zien

je oren in de stilte God verstaan.

Dat je stem met elke nieuwe klank

de oude wereld kleur en inhoud geeft,

je hart tot in de eeuwigheid

plaats voor liefde heeft

(tekst Marcel Zagers uit: ‘Een jaar de tijd’, 1998,

uitgeverij Gooi & Sticht)

IKV PAX CHRISTI 7

Liturgiekrant 2010

Vredesweek met kinderen

Een nieuwe wijk, een nieuw begin.

Janny en Kees hadden het getroffen

met de buren, vonden ze. Hun kin-

deren waren ongeveer even oud als

die van henzelf, ook een jongen en

een meisje. De meisjes hadden

zelfs dezelfde voornaam. Dat gaf

meteen een band. De heg werd laag

gehouden en er kwam een overstap

in, zodat je niet om hoefde te

lopen en meteen in elkaars tuin

stond. De tuin van Janny en Kees

was groter, want zij woonden op de

hoek. Bert en Els hielden er van de

natuur in hun tuin de vrije loop te

laten. De bomen namen veel zon

weg, maar goed, de tuin van Janny

en Kees was groot genoeg en zij

waren ook geen echte tuiniers.

Toch gebeurde het dat de tuin uit-

eindelijk de ruzie veroorzaakte.

“Zou ik wat takken van je bomen

mogen afzagen?”, vroeg Kees aan

Bert op een dag in de herfst. “Ze

hangen wel erg ver mijn tuin in.”

“Als jij het doet vind ik het best”,

antwoordde Bert. Met de toestem-

ming van Bert ging Kees aan de

slag. Op een dag dat Bert en Els

niet thuis waren, zaagde Kees zo-

veel mogelijk takken weg. De tak-

ken vielen gedeeltelijk in zijn tuin

en gedeeltelijk in de tuin van Bert.

Het was nog een heel werk.

Kees was druk bezig de takken uit

zijn tuin op een hoop te gooien,

toen Bert thuis kwam. Op hoge

poten stapte hij over de heg en riep

woedend dat het geen stijl was, al

die takken in zijn tuin. “Maar”,

stotterde Kees, “ik ben nog bezig. Je

hebt toch gezegd…” Maar buurman

was al verdwenen. Met een klap

ging de keukendeur dicht. “Krijg

nou wat”, mopperde Kees, “met

zijn verkeerde been uit bed gestapt

zeker…” “Ach”, zei Janny, “dat gaat

wel weer over.”

Het ging niet over. De volgende dag

werd er demonstratief een hoge

schutting geplaatst voor de over-

stap in de heg. Er viel niet te pra-

ten. Nu de schutting er stond – ze

noemden hem de Berlijnse Muur,

was het helemaal over natuurlijk.

Van die dag af werd er niet meer

met elkaar gepraat. Als ze elkaar

tegenkwamen draaiden de buur-

mannen hun hoofden boos om.

De kinderen begrepen er niets van.

Opeens mochten ze niet meer met

elkaar spelen. Daar trokken ze zich

niet veel van aan. Buiten de tuin

speelden ze toch met elkaar.

Janny en Kees snapten er niets van.

In hun ogen hadden ze niets ver-

keerd gedaan. Ze vonden het eigen-

lijk zielig dat je je zo kon

opwinden om niets. Maar ze voel-

den zich ook gekwetst. De situatie

duurde weken. Toen Janny op een

middag naar huis fietste zag ze Els

lopen. “Nu heb ik er genoeg van”,

dacht Janny en ze stopte.

Vraag: Hoe gaat het verhaal nu ver-

der? De kinderen verzinnen zelf het ver-

volg. Dat kan schriftelijk of mondeling.

Gedicht bij de evangelielezing

(ook te vinden in Bonnefooi 2010

jaargang 15, 3 Uitgeverij Narratio)

Eerlijk

Moet ik echt de waarheid spreken?

Moet ik altijd eerlijk zijn?

Moet ik altijd alles zeggen?

Doe ik dan geen mensen pijn?

En als ze me dan gaan vragen:

“Heb je een cadeau verstopt?

Moet ik ze dan eerlijk zeggen,

“Ja, dat klopt! “

Als er iets dreigt mis te lopen.

en ik met een voorstel kom

dat de waarheid iets verdraait,

vind je dat dan slim of dom?

Als daarna weer alles goed gaat

en de schade wordt beperkt

kan je dan toch eerlijk zeggen

dat een beetje sjoemel werkt?

Als je met een beetje draaien

mensen verder helpen kan

is dat toch alleen maar prettig

of lig je daar wakker van?

Anneke van Wijngaarden

Gebed bij psalm 138

Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Heer

die hemel en aarde gemaakt heeft

Kind: Wij zingen voor u uit volle borst.

Wij prijzen u voor uw liefde en trouw.

Voorganger: Grote dingen hebt u beloofd.

Toen wij U riepen, hebt u geantwoord,

U hebt ons moed gegeven

Kind: U strekt uw hand naar ons uit

U komt voor ons op.

Uw liefde kent geen grenzen:

Voorganger: De Heer zal ons altijd beschermen

Heer, uw trouw duurt eeuwig.

Laat het werk van uw handen niet los

Suggestie voor tienerdiensten

Wil ik wonen in een land...?

Maak het verhaal af

LITURGIEKRANT 20108

Liturgiekrant 2010

ColofonRedactie en advies:

Bram Grandia (IKON Pastoraat)

Piet Halma, Martin Hoondert (Werkgroep

voor Liturgie Heeswijk) Klaas Touwen,

Anneke van Wijngaarden

Eindredactie: Helma Maas

en Edwin Ruigrok.

Verder werkten mee:

Jurjen Beumer (pastor en directeur Stem

in de Stad, Haarlem) Sjon Donkers,

Marja de Groot, Joost Jansen o.praem

(Werkgroep voor Liturgie Heeswijk)

en Leonie van Straaten (Werkgroep voor

Liturgie Heeswijk).

Fotografie: o.a. IKV Pax Christi,

Martin Hoondert

Vormgeving/drukwerk: Van der Weij BV,

Hilversum

ISSN 1385-9668

IKV Pax Christi,

Godebaldkwartier 74,

3511 DZ Utrecht

Postbus 19318,

3501 DH Utrecht

Tel: 030- 233 33 46,

Fax: 030 – 236 81 99

info@ikvpaxchristi.nl

www.ikvpaxchristi.nl of

www.vredesweek.nl

IKV Pax Christi isANBI-erkend en heefthet CBF-Keurmerk.

Dit blad wordt voor iedereen die niet op de gebruikelijke manier kanlezen, uitgegeven op geluidscassette en/of braille, grootletter of via deelektronische postbus.Informatie en opgave CBB (christelijke bibliotheek voor blinden enslechtzienden), postbus 131, 3580 AC Ermelo, tel. 0341 551014.

Oorlog verkopen

Ook aanhangers van de vredesbe-

wegingen blijken soms gevoelig

voor de argumenten waarmee de

inzet van geweldsmiddelen wordt

verdedigd. Achteraf moeten ze dan

vaststellen toch weer gezwicht te

zijn voor beeldvorming en propa-

ganda. Over de vraag hoe die ‘over-

redingsprocessen’ werken en hoe

we ons daar weerbaar tegen kun-

nen maken, schreef de Theologi-

sche Werkgroep van Kerk en Vrede

het boek ‘Oorlog verkopen – over

taal, media, religie en propa-

ganda’. Dit boek is voor € 13,50 te

koop bij Kerk en Vrede.

Nadere informatie en bestellingen

via www.kerkenvrede.nl

Conflicten met de buren: energie en conflict in Europa

Ruim 20 jaar na de val van de

Muur wordt alweer gesproken over

een nieuwe Koude Oorlog. Toene-

mende spanningen tussen Rus-

land en het Westen met

energietoevoer als inzet, waarbij

de tussenliggende Midden- en

Oost-Europese landen binnen of

buiten de Europese Unie het gelag

mogen betalen.

De ene keer worden ze van de

energietoevoer afgesneden (zoals

Oekraïne), de andere keer vindt

een daadwerkelijke oorlog plaats

(zoals in Georgië). Zowel de NAVO

als de Russische president Medve-

dev werken aan nieuwe veilig-

heidsstrategieën voor Europa . Hoe

verhouden die zich tot de energie-

conflicten en welke alternatieven

heeft de vredesbeweging?

Tijdens of na de Vredesweek is

Kerk en Vrede beschikbaar voor

een discussie over dit onderwerp.

En alle angst voorbij

Onder deze titel heeft Jan Marten

de Vries in opdracht van Kerk en

Vrede een bundel samengesteld

met 25 vredesliederen. Dat is voor

het eerst sinds de bundel vredes-

en demonstratieliederen van Nelly

Koetsier uit 1983. Een praktische

verzameling. Niet alleen liederen

uit eigen land, maar ook van (ver)

daarbuiten. Met uiteenlopende

muzikale zettingen, stijlen en ge-

bruikssuggesties. Kortom: een

boek om te zingen en te spelen.

Voor binnen de kerk en daarbui-

ten. Voor de Vredeszondag en

daarna.

De bundel is voor € 9,75 te koop

bij Kerk en Vrede.

Zelf organiserenIKV Pax Christi biedt divers materi-

aal en werkvormen om de Vredes-

week luister bij te zetten. U kunt

dit materiaal inzetten bij de orga-

nisatie van een lokale of regionale

activiteit of bijeenkomst. Zo is er

voor de Vredesweek een vredeslied

‘Dit is de plaats’ geschreven.

SprekersbankOok kunt u zelf een bijeenkomst

organiseren over één specifiek con-

flictgebied of over een aspect van

het vredesweekmotto. IKV Pax

Christi helpt u graag bij de organi-

satie van een dergelijke bijeen-

komst. Op de website staat een

sprekersbank, een lijst van mede-

werkers van IKV Pax Christi, inclu-

sief hun specifieke werkveld,

expertise en drive. Via Laura Bolle

(bolle@ikvpaxchristi.nl) kunt u een

bijdrage van iemand van de spre-

kerslijst regelen.

Dit en nog veel meer treft u op de

website van de Vredesweek:

www.vredesweek.nl. Meld daar ook

uw eigen activiteit aan (zie de

knop activiteitenkalender), zodat

u via de Vredesweekwebsite re-

clame kunt maken voor uw eigen

bijeenkomst.

OnderwijspakketIn de Vredesweek kunnen kinde-

ren uit het basisonderwijs aan de

slag met het onderwijspakket van

IKV Pax Christi. Waar begin je als

je meer veiligheid en vrede wilt?

In je eigen directie leefomgeving;

je straat, je wijk, de dorp of stad.

In deze lessenserie leren kinderen

dat een veilige omgeving (of dat

nu de klas, hun huis, de buurt of

een land ergens anders in de we-

reld) heel belangrijk is.

Daarnaast is er dit jaar een stap-

penplan opgenomen om eenvou-

dig bij u in de buurt aan de slag te

gaan. Het onderwijspakket is gra-

tis te downloaden vanaf de website

www.vredesweek.nl

Speciale VredesdienstenOp de vredeszondag 19 september

is er een dienst te beluisteren via

de radio 5 om 10.00 uur. Deze

wordt geleid door IKON-pastor

Bram Grandia, die ook aan deze

liturgiekrant meewerkt.

Op werkdagen in de Vredesweek

zijn er in het Stiltecentrum onder

het kantoor van IKV Pax Christi ge-

legen (Hoog Catharijne Winkelcen-

trum, Utrecht) elke dag van 12.45

tot 13.00 uur oecumenische Vre-

desdiensten. U bent daarbij van

harte welkom!

Jongeren IKV Pax Christi organiseert diverse

activiteiten, o.a. het jongerenevent

‘Nacht van de Vrede’ in Amster-

dam op maandag 20 september.

Later in de week volgt de uitrei-

king van de scriptieprijs ‘Visies op

Vrede’. Hou de website: www.vre-

desweek.nl in de gaten.

Suggesties om zelf aan de slag te gaan

Vredesweekpakket

Het vredesweekpakket bestaat dit

jaar uit:

• Vredesweekessay

• Vredeslied

• Liturgiekrant

• Vredeskrant (vanaf eind juni)

• Werkboek ‘Vrede voor Buurten

voor Vrede’

• Poster van Len Munnik

• Kaarsen

• Tasjes

• Banners voor uw website in di-

verse maten

Het Vredesweekessay biedt een

verdieping op het motto van de

Vredesweek 2010. Aan de hand

van diverse voorbeelden uit Ma-

rokko, DR Congo en Gouda wor-

den er verschillende elementen

van ‘Buurten voor Vrede’ be-

noemd.

Het Vredeslied kan vierstemmig

uitgevoerd worden.

De Liturgiekrant 2010 helpt u met

het voorbereiden van een kerk-

dienst tijdens de Vredeszondag.

Deze krant wordt eenmalig gratis

aan alle voorgangers toegezon-

den, voor zover de adressen bij

ons bekend zijn.

De Vredeskrant biedt verdieping

en reflectie op de thematiek van

de Vredesweek 2010. De krant kan

uitgedeeld worden aan de bezoe-

kers van een activiteit in de Vre-

desweek of Vredesviering.

Het Werkboek is bedoeld voor alle

mensen die in contact willen

komen met hun buurtgenoten,

maar niet goed weten hoe ze dit

aan moeten pakken. Het werk-

boek staat vol met voorbeelden en

praktische tips voor het opzetten

van interreligieuze en

interculturele ontmoetingen in

de buurt.

Ook dit jaar weer heeft Len Mun-

nik de thematiek van de Vredes-

week uitgebeeld in een tekening.

Deze is op A2 posterformaat te be-

stellen.

Brand in september 2010 een

unieke Vredesweekkaars. Een

klassiek linnen tasje met opdruk

van Len Munnik mag tijdens de

Vredesweek niet ontbreken.

De banners voor de Vredesweek

voor uw eigen website zijn gratis

te downloaden vanaf www.vredes-

week.nl

Alle op de website genoemde prij-

zen zijn exclusief verzendkosten.

Bij grote aantallen kunt u korting

krijgen. Sommige artikelen zijn

gratis te downloaden vanaf

www.vredesweek.nl.