De Viol* Wilzo tilt hot Oostell - dbnl · 2011. 5. 27. · overleveringen uit het Oosten. En toch...

HENRY VAN DYKE

De Viol* Wilzo tilt hot Oostell

Kewrking van C. M. Vis

DE VIERDE WIJZE UIT HET OOSTEN

Do Viorgo Wijzo llit liot Oostoli I

VAN

HENRY VAN DYKE

tilt het Engelsch vertaald door C. M. VIS

....._,MET EEN INLEIDEND GEDICHT

VAN

DR. H. L. OORT

!

AMSTERDAM

VAN HOLKEMA & WARENDORF

Wie in het hemelsch heil slechts ziele-redding zietZiet wel zijn weg, maar 't hoogste vindt hij niet.Slechts wie in liefde gaat en haar zijn Leven wijdt,Wordt door God zelf — na langen tocht — den

hemel ingeleid.

TER INLEIDING.

Knielend voor 't Godskind hebben oude vromenGezongen 't lied der stal to Bethlehem,En door de eeuwen is hun verre stemMistig omwaasd, mystiek tot ons gekomen.

En immer nieuwe dichters in hun drootnenVisioenen zien in sterrenlicht, van Hem,Door wiens kruis eenmaal uit JeruzalemDe wereld heeft een nieuwe troost bekomen.

In wond'ren schemerschijn ChristuslegendenVertolken 's menschen blijdschap over 't Licht,Dat opging in het Oosten, en ging zenden

Zijn stralen op der aarde droef gezicht.— Zoo is in dit verhaal ook 't groot verwachten,En toch een zoet gespeel van droomgedachten.

Utrecht. Dr. H. L. OORT.

V 0ORREDE.

VOORREDE

Het is nu ongeveer vijf jaar geleden,dat deze geschiedenis op de zee der

boeken uitzeilde. Het is geen oorlogs-schip, ook niet een koopvaardijschip;slechts een vredig zeilscheepje. Tochheeft het een tamelijk avontuurlijke reisgehad. Tweernaal is het in handen van

zeeroovers gevallen. De vloed heeft hetmar verafgelegen landen gestuurd. Hetis de havens van Duitschland, Frankrijk,Armenie, Turkije en misschien nog dievan andere landen binnengeloopen. Eens

zag ik het langs de kusten van Frankrijkmet de vreemde vlag van een gloed-nieuwe taal in top; en eens werd erdoor een antiquaar beslag op gelegd alseen langverloren legende uit het Oosten.

9

VOORREDE.

Maar 't beste van alles: het is menigeverafgelegen haven, die ik nooit gezienheb, ingezeild, het is met warmte ont-vangen en bracht prettige berichten van

onbekende vrienden mee.Nu is het thuis gekomen om voor een

nieuwe reis opgetuigd en uitgerust teworden. Voordat het opnieuw uitgezon-

den wordt, wordt, is mij gevraagd te zeggen

waar de geschiedenis vandaan komt en

wat de beteekenis ervan is.1k weet niet vanwaar ze gekomen is

— nit de lucht misschien. Eên ding staatvast; ze is niet in eenig ander boek ge-

schreven, evenmin is ze te vinden in oudeoverleveringen uit het Oosten. En tochheb ik nooit 't gevoel gehad, alsof het

uit mijzelf was. Het was een gift. Hetwerd mij gezonden en 't was alsof ik

den Geyer kende, ofschoon Zijn naam

niet uitgesproken werd.Het was een jaar van ziekte en ver-

driet geweest. ledere dag bracht nieuwe

1 0

VOORREDE.

zorgen. Iederen nacht werd ik geplaagddoor pijn. Zij zijn heel lang, — dienachten, wanneer men wakker ligt enhet hart hoort kloppen — moeizaam zijn

taak volbrengend — wanneer men wachtop den morgen, — niet wetende of hijooit aan zal breken. Het zijn geen bange

nachten, want als wij een jaar lang ge-

leefd hebben met de gedachte aan dendood, worden we er wonderbaar meevertrouwd. Buitendien, na een poos voeltmen zich als een soldaat, die in 't vuurlang op dezelfde plaats gestaan heeft,

— iedere verandering is verlichting. Naar

't zijn eenzame, zware nachten. En hun

zwaarste last is deze :Gij moet de gedachte onder 't oog

zien, dat uw werk in de wereld bijnageeindigd is, maar ge weet, dat het nog

niet half af is.Gij hebt de vragen, die u verontrustten

nog niet opgelost. Gij hebt het doel nietbereikt, waar gij op afgingt. Gij hebt de

11

VOORREDE.

groote taak, die gij u zelf oplegdet

niet volbracht. Gij zijt nog op weg enrnisschien moet uw reis nu reeds eindigen— op niets uitloopend — in de duisternis.

Welnu, het was in 66n van die lange,

eenzame nachten, dat deze geschiedenistot mij kwam. lk had de wondervolleverhalen van de „Drie Wijzen uit hetOosten" bestudeerd en lief gekregen, zoo-als ze verteld zijn in de „Gouden Legende"

van JACOBUS VAN VORAGINE en andere

rniddeleeuwsche boeken. Maar van denvierden Wijze had ik nooit gehoord totop dien nacht. Toen zag ik hem duidelijk,zich voortbewegende in de duisternis,onigeven door een lichtkrans. Zijn gelaatwas even duidelijk voor mij, als de her-innering aan mijn vaders gelaat, zooals ikhet — een paar maanden geleden — voor't laatst zag. Het verhaal van zijn reizen,beproevingen en teleurstellingen ging on-afgebroken voort. Zelfs kwamen enkelezinnen afgerond tot mij, zoodat ik ze nooit

12

VOORREDE.

zou kunnen vergeten. lk had ARTABAN

slechts te volgen, stap voor stap, zooalshet verhaal voortging, van 't begin tot't einde van zijn pelgrimstocht.

Dit zal wellicht een en ander nit degeschiedenis verklaren. Menig keer ismij gevraagd geworden, waarom ik denvierden Wijze een leugen liet zeggen, teneinde een kinderleven te redden in dehut te Bethlehem.

1k was het niet, die hem een leugenliet zeggen.

Wat ARTABAN zeide tot den soldaat, zeidehij nit zichzelf, omdat hij niet anders kon.

Is een leugen ooit te rechtvaardigen ?Misschien niet, maar is ze soms nietonvermijdelijk ?

En als 't een zonde is, en men bekent,niag men dan geen vergeving erlangen,eerder dan voor de grootere zonden :egoIsme of onverschilligheid of het ver-raden van onschuldig bloed ? Z66 zag ikARTABAN handelen. Zijn geheele leven door

13

VOORREDE.

trachtte hij datgene te doen wat goed was.Volmaakt was het niet. Maar er is somseen „mislukken", dat beter is dan „slagen".

Ofschoon de geschiedenis van den vier-den Wijze plotseling en zonder inspanningtot mij kwam, was er toch veel studie enmoeite voor noodig, eer ze neergeschrevenkon worden. Een gedachte komt zondermoeite ; de vorm kan alleen door gedul-digen arbeid verkregen worden. Als uwgeschiedenis waard is verteld te worden,moet ge haar genoeg liefhebben om haaruit te werken tot ze volkomen juist is, —getrouw niet alleen aan het ideaal, maarook aan de werkelijkheid. Het licht is eengave, maar de plaatselijke kleur kan alleengezien worden door hem, die er lang enernstig naar kijkt. ARTABAN vergezelde mij,terwij1 ik een twlntigtal boeken over oudegeschiedenis en reisbeschrijving bestu-deerde. 1k zag zijn gestalte, terwip ik doorde woestijnzee en de vreemde steden vanhet Oosten trok.

14

VOORREDE.

En nu heb ik zijn geschiedenis verteld,maar wat is hare beteekenis?

Hoe kan ik dat zeggen ? Wat is debeteekenis van het leven ? Als ze in eenzin saám te vatten was, zou het nietnoodig zijn de geschiedenis te vertellen.

HENRY VAN DYKE.

Gij kent het verhaal van de drie Wijzenuit het Oosten en hoe zij van heel verkwamen reizen om hunne geschenken

aan de kribbe te Bethlehem neer te leggen.Maar hebt gij ooit gehoord van denvierden Wijze, die ook de ster in harenopgang zag en uittrok om haar te volgenen toch niet in de tegenwoordigheid vanhet kind Jezus kwam ? Van den grootenwensch van dezen vierden pelgrim, dieniet werd vervuld en juist daardoor tot

vervulling kwam ; van zijn vele zwerf-tochten en de beproevingen zijner ziel ;

15

VOORREDE.

van zijn lang zoeken en de zonderlingemanier, waarop hij gevonden heeft — denEenen, Dien hij zocht.

1k wil u het verhaal vertellen, zooalsik het bij gedeelten in het Rijk derdroomen gehoord heb.

16

HET TEEKEN AAN DEN HEMEL.

VOORREDE.

Het Teeken aan den Hemel.

In de dagen, toen keizer AUGUSTUS

heerscher was over vele koningen enHERODES in Jeruzalem regeerde, leefdeer in de stad Ecbatana, te midden derPerzische bergen een man, genaamdARTABAN, de Medier. Zijn huis stonddicht bij den buitensten der zeven muren,die de koninklijke schatkamer omringden.Van zijn dak kon men de oprijzendetinnen dier muren zien van zwart, wit,karmijn, blauw, rood, zilver en goud, totaan den heuvel, vvaar het zomerpaleisder Parthische keizers als een juweel ineen zevenvoudigen kroon schitterde.

Rondom de woning van ARTABAN

strekte zich een heerlijke tuin uit, —heele bosschen van bloemen en vrucht-boomen, besproeid door het water, dat dehellingen van den berg Orontes afstroomdeen waar het welluidend gezang van een

19


onnoemelijk aantal vogels gehoord werthMaar alle kleur ging verloren in de zachte,

welriekende duisternis van den latenSeptemberavond en alle geluiden stiervenweg in deze geheimzinnige en betoove-rende stilte, — alleen het plassen van't water klonk als een half snikkende,

half lachende stem in de duisternis. Hoogboven de boomen scheen een zwak Lichtdoor de met gordijnen behangen boog-vensters, waar de heer des huizes metzijne vrienden raad hield.

Hij stond bij de deur om zijn gastente verwelkomen — een lange, donkereman van ongeveer veertig jaar, met schit-terende, dicht-bij-elkaar liggende oogenonder een breed voorhoofd, en eenkrachtige trek om zijn fijne, dunne lippen;het voorhoofd van een droomer en denmond van een krijgsman, een man meteen teer gevoel, maar met een onbuig-zamen wil — een van degenen, die, inwelke eeuw zij ook mogen leven, geboren

20


zijn voor innerlijken strijd en een levenvan onderzoek. Zijn kleed was van zuivere,witte wol, waarover hij een zijden tunica

droeg; een witte, puntige muts, met langekleppen aan beide zijden, rustte op zijn

golvend, zwart haar. Het was het kleedvan de oude priesterschap der Magiers,

vuuraanbidders genaamd.„Welkom !" zeide hij met zijn diepe,

welluidende stem, toen de een na denander binnenkwam „welkom ABDUS ;

vrede zij met u RFIODASPUS en TIGRANES,

en met u mijn vader, ABGARUS. Gij zijt

welkom; mijn huis wordt opgeluisterd

door de vreugde uwer komst."

Zij waren zeer verschillend in leeftijd,

deze negen mannen, maar alien gelijk inde pracht hunner kleeren van veelkleurigenzijde, in de massiefgouden halsketens, diehen kenmerkten als Partische edelen,en in de gevleugelde cirkels van goud,die op hun borst rustten — het teekender volgelingen van ZoRoAsTER.

21


Zij zetten zich aan 't eind van de kamer,rondom een zwart altaar, waarop een kleinvuur brandde. ARTABAN stond er naast enzwaaide een bosje tamarindetakjes bovende vlam, die hij met droge pijnstokjes enwelriekende olie voedde. Vervolgens zonghij het oude lied van de Yasna, en destemmen zijner metgezellen vielen in bijde schoone hymne aan Ahura-Mazda :

NV' aanbidden den Goddelijken Geest,

die wijsheid en goedheid verspreidend,

Ontringd is door heilige zielen,

in zegen en overvloed weidend.

Wij juichen in 't werk Zijner handen,

Zijn macht en Zijn grootheid belijdend.

Wij loven de dingen, die rein zijn,

want zij zijn het werk Zijner handen;

Gedachten en woorden, die waar zijn,

en die wij ons streven verpanden;

W' aanbidden, en voelen door Hem

ons gebonden met heilige banden.

0, Gij die in hemelsche vreugd' leeft,

Gij MAZDA verhoor ooze bede;

Dcel van uw licht en uw vreugde

aan ons, die in 't duister zijn, inede;

Red ons nit banden der zonden

en kid ons tot reinheid en vrede.

22


Licht op ons huis, op ons land,

ooze velden, ons werk, op ons leven;

Licht ook op hem, die gelooft,

en op hem, wien dit niet is gegeven;

Licht op ons nu in den nacht,

Licht op ons nu door uw kracht;

Tot u vlamt het vuur onzer liefde,

wij1 lofzangen hemelwaarts streven.

Het vuur vlamde op bij het gezangrhytmisch, alsof het zelf muzikaal gewordenwas — totdat het ten Iaatste het geheelevertrek verlichtte, waardoor de eenvouden luister ervan zichtbaar werd.

De vloer was ingelegd met witgeaderde,donkerblauwe tegels, zilveren pilastersteekenden zich af tegen de blauwe muren,waarboven de ronde boogvensters be-hangen waren met hemelsblauwe zijde ;de gewelfde zoldering was ingelegd metsaffieren en geleek een helderen sterren-hemel. Vanaf de vier hoeken der zolderinghingen vier gouden tooverwielen, de tongender goden genaamd. Aan het oosteinde,achter het altaar, stonden twee donkerrood-porfieren pilaren, gedekt met een stuk

23


steen van dezelfde soort, waarin hetdenkbeeld van een boogschutter gehouwenwas, met de pip op de pees, en de booggespannen.

De doorgang tusschen de pilaren, dieuitkwam op het terras van het dak, wasbehangen met een zwaar gordijn in dekleur van een rijpen granaatappel, waaropeen onnoemelijk aantal gouden stralen —vanaf den grond opwaarts gaande — ge-borduurd was. De indruk, dien deze kamermaakte, was als een stifle sterrennacht,met in het Oosten de rose schemering vanden dageraad. Het was als een huis behoortte zijn — de weerspiegeling van het ka-rakter en den geest van zijn bewoner.

Toen het gezang geeindigd was, keerdehij zich tot zijn vrienden en vroeg henop den divan, aan het oosteinde van dekamer, plaats te nemen.

Den kring rondziende, zeide hij : „alsgetrouwe discipelen van ZOROASTER, zijtgij heden avond op mijn verzoek hierheen

24


gekomen, om uw aanbidding en uw geloofin den God der Reinheid te hernieuwen,evenals dit vuur op het altaar weder

opgevlamd is. Wij aanbidden niet het vuur,maar Hem, wiens uitverkoren symbool het

is, als het reinste van al het geschapene.Het spreekt tot ons van iemand, die Licht enWaarheid is. Is het niet zoo, mijn vader?"

„Het is goed gezegd, mijn zoon", ant-

woordde de eerwaardige ABGARUS. „De

verlichten zijn nooit afgodendienaars. Zijlichten den sluier van den vorm op engaan in tot het heiligdom der werkelijk-heid, en nieuw licht en nieuwe waarheid

konien voortdurend door de oude symbolen

tot hen."„Luister dan, mijn varier en mijn

vrienden," zeide ARTABAN op zachten

toon, „terwijI ik u van het nieuwe lichten de nieuwe waarheid zal vertellen, diedoor het oudste van alle teekenen, tot mijgekomen zijn. Wij hebben met elkaar degeheimen der natuur doorzocht en de

25


genezende krachten van het water, hetvuur en de planten bestudeerd. Wij hebbenook de profetische boeken gelezen, waar,in woorden die moeilijk te begrijpen zijn,de toekomst vaag voorspeld wordt. Maarde machtigste van alle kennis is die der

sterren. Hun spoor na te gaan, is de dradenvan het mysterie des !evens, van 't begintot 't einde, te ontwarren. Indien wij het

geheel konden volgen, zou niets voor onsverborgen blijven. Hoe onvolledig is onze

kennis echter ! Zijn er niet vele sterrenbuiten onzen horizon — lichten, die alleenbekend zijn bij de bewoners in 't verre

Zuiden, te midden der specerijboomen vanPunt en de goudmijnen van Ophir?"

Er was een goedkeurend gefluister.„De sterren", zeide TIGRANES, ,,zijn de

gedachten van den Eeuwige. Zij zijn tattoos.Maar de gedachten der menschen kunnengeteld worden evenals hun levensjaren.De wijsheid der Magiers is de grootstewijsheid op aarde, omdat zij haar eigen

26


onwetendheid beseft. En dat is het geheimvan hunne macht. Wij laten de menschenaltijd verlangen naar een nieuwen zons-opgang, maar wij zelf weten, dat de

duisternis gelijk is aan het licht en dathun tegenstrijdigheid niet is op te lossen."

„Dat voldoet mij niet", antwoordde

ARTABAN, „want als het wachten einde-loos moet zijn, ais het niet vervuid kánworden, dan zou het geen wijsheid zijnom er naar uit te zien. Wij zouden gelijkde nieuwe leeraren der Grieken worden,

die zeggen dat er geen waarheid is endat zij, die hun leven besteden om deleugens, welke in de wereld geloofd zijn,te ontdekken en uiteen te zetten, de eenigewijzen zijn. Maar op den bepaalden tijd

zal de nieuwe zonsopgang stellig plaatshebben. Vertellen onze eigen boeken onsniet, dat de luister van een groot lichtgezien zal worden?

„Dat is waar," zeide ABOARUS, „iederegetrouwe discipel van ZOROASTER kent

27


de voorspelling uit de Avesta en draagthet woord in zijn hart : „op dien dag zaluit de profeten van het Oosten, SOSIOSH,

de overwinnaar opstaan." Hij zal omgevenzijn door een sterken lichtglans en hij zalhet leven eeuwigdurend onvergankelijk enonsterfelijk maken en de dooden zullenopstaan."

,,Dit is een duister gezegde," zeideTIGRANES, „en 't kan zijn, dat wij hetnooit begrijpen zullen. Het is beter dedingen, die in ons bereik zijn te over-wegen, en liever den invloed der Magiersin hun eigen land te vergrooten, danuit te zien naar iemand, die niisschieneen vreemdeling voor ons zal zijn enaan wien wij ons zullen rnoeten onder-werpen."

De anderen schenen deze woordengoed te keuren. Er was duidelijk eengevoel van overeenstemming merkbaar.Op hun gezicht lag die uitdrukking, welkealtijd volgt, als iemand gedachten uit-

28


spreekt, die reeds Lang in de harten dertoehoorders gesluimerd hebben. Maar

ARTABAN keerde zich tot ABOARUS, meteen blos op 't gelaat en zeide :

„Mijn vader, ik heb deze profetiein het heiligdom mijner ziel bewaard.

Godsdienst zonder blijde hoop is alseen altaar zonder vlammend vuur. En

nu heeft de vlam helderder gebranden bij het licht ervan heb ik woordengelezen, die ook uit de bron der Waar-heid komen en die ons het opstaan aan-kondigen van een Overwinnaar in al zijn

heerlijkheid."Hij haalde uit zijn tunica twee be-

schreven fijn linnen rollen te voorschijn,

die hij voorzichtig op zijn knieen uit-

spreidde.„In lang vervlogen tijden, voordat onze

vaderen in het land van Babylon kwamen,waren er wijze mannen in Chaldea, van

v ie de eerste Magiers het geheim derhemelen geleerd hebben. En van deze

29


was BILEAM, de zoon van BEOR, een dermachtigsten. Luister naar zijn profetischewoorden, „Een star treedt te voorschijnuit JACOB: een schepter staat op nitIsrael."

Verachtelijk trok TIGRANES de mond-hoeken naar beneden, terwij1 hij zeide

„ juda was een gevangene aan de rivie-ren van Babylon en de zonen van JACOB

waren slaver' van onze koningen. Destammen van Israel zijn in de bergen alsverloren schapen verspreid en nit hetoverschot, dat in Juda onder het romein-sche juk leeft, zal noch ster noch schepteropstaan."

„En toch," antwoordde ARTABAN, „washet de Hebreer DANIEL, de machtige droom-uitlegger, de raadsman van koningen, dewijze Beltsjassar, die hoog-geeerd en be-mind werd door onzen grooten koningCYRUS. En DANIEL heeft bewezen te zijn:een waar profeet en kenner der gedachtenGods."

30


(ARTABAN las voor uit de tweede rol:)„„Gij moet dan weten en verstaan : van

het oogenblik af, waarop het woordgesproken is om Jeruzalem te herstellen ente herbouwen, tot een gezalfde, een Vorst,zijn zeven en twee en zestig weken.""

„Maar mijn zoon," zeide ABGARUS twij-felend, „dat zijn mystieke getallen. Wiekan ze verklaren of wie kan de sleutelvinden om hun beteekenis te ontsluiten?"

ARTABAN antwoordde : „Het is onthuldgeworden voor mij en mijne drie vrien-

den, de Magiers CASPAR, MELCHIOR en

BALTHAZAR. Wij hebben de oude tafelen

van Chaldea doorzocht en den tijd bere-kend. Wij hebben den hemel bestudeerd,en in deze lente zagen wij twee dergrootste sterren samentreffen in het teeken

der visschen — het sterrenbeeld deHebreen. Ook zagen we daar een nieuwester, die slechts een nacht scheen omdaarna te verdwijnen. Nu naderen de tweegroote planeten elkaar weer. Dezen nacht

31


zullen zij zich vereenigen. Mijn driebroeders staan op den uitkijk in den

ouden tempel van de zeven sferen, teBorsippa in Babylonie en ik zie er hiernaar nit. Ms de ster wederom schijnt,zullen zij tien dagen in den tempel op

mij wachten en dan zullen wij met elkaarnaar jeruzalem trekken, om den beloofde,die als Koning van Israel geboren zalworden, te zien. lk geloof dat het teeken

komen zal. Ik heb mij voor de reis gereedgemaakt. lk heb mijn huis en mijnebezittingen verkocht en kocht deze drie

edelgesteenten een saffier, een robijnen een parel om ze den Koning alsschatting te brengen. En ik vraag u ommij op dezen pelgrimstocht te vergezellen,opdat wij ons met elkaar zullen verheugen,

den Vorst, die waard is gediend te worden,te vinden."

Terwijl hij sprak, stak hij de hand inde binnenste plooi van zijn gordel enhaalde er de drie edelgesteenten nit te

32


voorschijn — den blauw als de nachtelijke

hemel, een rooder dan een straal derochtendzon en een rein, als een sneeuw-bergtop in schemerlicht — en legde ze opde uitgespreide linnen rollen.

Maar zijn vrienden keken hem metvreemde, vragende oogen aan. Een scha-

duw van twijfel en wantrouwen trok overhun gezicht, evenals een nevel, die uitde moerassen opstijgt en de heuvelenverbergt. Zij keken elkaar met verbaasde,medelijdende blikken aan, alsof ze luis-terden naar ongeloofelijke dingen, naar

de geschiedenis van een zonderling visi-oen of het voorstel tot een onmogelijke

onderneming.Ten laatste zeide TIGRANES : „ARTABAN,

dit is een ijdele droom. Oij hebt u teveel verdiept in de sterren en te ver-

hevene gedachten gekoesterd. Het zouverstandiger zijn den tijd door te brengenmet het inzamelen van geld voor denriieuwen vuurtempel te Kalah. Geen ko-

33

3


fling zal ooit opstaan uit het vervallengeslacht van Israel en nooit zal er een

einde komen aan den eeuwigen strijdtusschen licht en duisternis. Hij, diedaar naar uitziet grijpt naar schaduwen.Vaarwel."

En een ander zeide: „ARTABAN, ik hebgeen verstand van deze dingen en mijn

ambt als koninklijk schatbewaarder houdtmij hier. Dit is geen onderneming voor

mij, voelt gij er u toe geroepen, vaarweldan!"

En een ander zeide : „In mijn huis

slaapt een jonge bruid, ik kan haar nietverlaten, noch haar medenemen op dezenverren tocht. Dit is geen ondernemingvoor mij ; maar moge het u welgaan, waargij den voet ook zet."

En een ander zeide : „Ik ben nietgehard tegen moeilijkheden, maar er isiemand onder mijn bedienden dien iksturen zal om met u te gaan, door hemzal ik van uw wedervaren hooren."

34


Maar ABGARUS de oudste en degeendie ARTABAN het meest liefhad, talmdetot de anderen waren heengegaan enzeide ernstig: „Mijn zoon, het kan zijn,dat het inderdaad het licht der waarheidis, wat zich in dit hemelteeken vertoondeen dan zal het u zeker voeren tot denVorst en zijn schitterende grootheid. Maarhet kan ook zijn, dat het slechts deschaduw van het licht is, zooals TIGRANES

zeide en dan zal hij die het volgt eenlangen pelgrimstocht en een ijdel zoekenondernomen hebben. En toch — het isbeter zelfs de schaduw van het hoogstete volgen, dan tevreden te blijven methet laagste. Zij, die wonderbare dingenwenschen te zien, moeten dikwijls bereidzijn de reis alleen te aanvaarden. Ik bente oud voor deze onderneming, maarmijn hart zal u vergezellen op uw pel-grimstocht, dag en nacht, en de uitslagvan uw zoeken zal mij bekend worden.Ga in vrede."

35


Zoo verliet de een na den ander deblauwe kamer met haar zilveren sterren,en eenzaam bleef ARTABAN achter. Hijnam de edelgesteenten weer op en stakze in zijn gordel. Langen tijd staardehij in de flikkerende vlammen op hetaltaar. Toen lichtte hij het zware gordijnop en trad, tusschen de rood-porfierenpilaren door, naar het terras op het dak.

Reeds trilde de aarde bij het ontwakenuit haar nachtelijken slaap en de koudewind, die den ochtendstond aankondigt,streek uit de met sneeuwbedekte ravijnenvan den Orontes naar beneden. Vogelshalf wakker geworden, fladderden ensjirpten tusschen de ritselende bladerenen de geur van rijpe druiven kwamennu en dan uit de wijngaarden aange-waaid.

Ver over de oostelijke vlakte strektezich de witte mist als een meer uit.Maar daar, waar de pieken van hetZagros-gebergte zich zaag-vormig aftee-

36


kenden tegen den westelijken horizon,was de hemel helder. Jupiter en Saturnuswentelden te zamen als spelende vuur-droppels, — als zouden zij tot een ver-smelten.

Terwijl ARTABAN ze gadesloeg, ziedaar werd uit de duisternis beneden, eenblauwe vonk geboren, die met purperenglanzen zich afrondde tot een karmozijnenbol, spiraalvormig schoot hij op tusschensaffraan en oranje-kleurige stralen, eindi-gend in een wit stralende stip. Kleinen oneindig ver, een volmaakt geheel,stond hij daar in de ontzaglijke ruimte,alsof de edelgesteenten van den Magiermet elkander waren omgeschapen tot eenlevend licht.

ARTABAN boog het hoofd. Hij bedektezijn voorhoofd met de handen.

„Dit is het teeken," zeide hij. „DeKoning komt en ik ga heen om hem tebegroeten."

37

AAN DE STROOMEN VAN

BABYLON1E.

Aan de stroomen van BabyloniU.

Den geheelen nacht had Vasda, het

viugste van ARTABAN 'S paarden, getoomden gezadeld in zijn stal gereed gestaan,ongeduldig stampend en bijtend op hetbit, alsof het zijn meesters verlangen

deelde.Nog voordat de vogels geheel wakker

waren voor hun krachtig, blij morgen-gezang ; voordat de witte mist begon op

te trekker uit de vlakte, zat reeds devierde Wijze in 't zadel en reed vlugwestwaarts, den heirweg langs, die den

voet van den Orontes omzoomde.Hoe innig en kameraadschappelijk is op

een lange reis de verhouding tusschen eenman en zijn lievelingspaard. Het is een

stille vriendschap, die geen woordennoodig heeft om elkaar te begrijpen.

Zij drinken uit dezelfde bronnen aan

41

AAN DE STROOMEN

den weg, terwijI dezelfde sterren de

wacht over hen houden. Tezamen voelenzij de verkwikking van den naderendenavond en de vreugde van den aanbreken-

den dag. De meester deelt zijn avond-eten met zijn hongerigen metgezel envoelt de zachte vochtige lippen zijnhandpalm streelen, wanneer zij zichsluiten over 't stuk brood. In de grauwe

ochtendschemering wordt hij in zijnbivak gewekt door de zachte aanrakingvan een warmen adem en opkijkend ziethij in de trouwe oogen van zijn reis-

makker, die alweer klaar staat voor zijndagwerk. Stellig indien deze man geenheiden of ongeloovige is — zal hij Goddanken, bij welken naam hij Hem danook moge noemen, voor deze stillesympathie, deze stomme toewijding enzijn ochtendgebed zal een dubbelen zegenafsmeeken : „God zegene ons beiden !Hij behoede onze voeten voor struikelen,onze zielen voor den dood !"

42

VAN BAB YLONIE.

En dan slaan in de scherpe morgen-lucht de snelle hoeven hun bezielendemuziek langs den weg ; zij houden maatmet het kloppen van twee harten, waarinenzelfde vurige wensch leeft om af-

standen achter zich te laten, ruimte teverslinden, het einddoel te bereiken.

ARTABAN moest inderdaad met wijs-Leid en overleg rijden, wilde hij op hetvastgestelde uur bij de Magiers zijn;want de afstand was honderd vijftig

parasangs en vijftien was het uiterste,vat hij op een dag afleggen kon. Maar

hij kende Vasda's kracht en reed zondervrees voort, iederen dag den bepaalden

afstand afleggend, al moest hij dan ooklot laat in den nacht rijden en lang vOOrzonsopgang opbreken.

Hij reed langs de bruine hellingenvan den Orontes, waar, in rotsachtigebeddingen, honderden beken afstroom-den.

Hij trok de uitgebreide vlakten van

43

AAN DE STROOMEN

Nisaa door, waar de beroemde, wildepaarden in de weiden graasden en bij

Vasda's nadering de koppen opstakenom daarop weg te galoppeeren in dendonder hunner hoeven ; waar vluchtenwilde vogels met schelle, verraste kretenuit de moerassige weilanden opstegen,zwenkend in wijde kringen met een ge-klapwiek van tallooze schitterende vleu-gels. Hij reed door de vruchtbare veldenvan Concabar, waar het stof van dedorschvloeren als een gouden mist delucht vervulde en de grootste tempel vanASTARTE met zijn vierhonderd pilaren,maar half zichtbaar deed zijn.

In de door rotswater besproeide tuinente Baghistan zag hij op tot den berg,die zijn machtige, ruige kruin uitstrekteover den weg ; hij zag er de beeltenisvan koning DARIUS, zijn gevallen vijandenvertredende ; en de trotsche lijst van diensoorlogen en veroveringen, tot hoog in derots gegrift.

44

VAN BAB YLONIE.

Door menig kouden en verlaten pas,moeizaam voortschrijdend langs de toch-lige bergwanden ; donkere berghellingenaf, waar een woeste, schuimende rivierhem als een gids den weg wees ; doormenig vriendelijke vallei met haar terrassenvan gelen kalksteen, haar wijngaardenen vruchtboomen ; door de eikenbos-schen van Carine en het donkere Zagros-gebergte ; in de oude stad Kalah, waareens de bewoners van Samaria in bal-lingschap waren heengevoerd en haarveriatend door het grootsche portaalgevormd door de omliggende heuvelen,waar hij 't gezicht had op het beeld vanden hoogepriester der Magiers gebeeld-houwd in den rotswand, de hand uit-gestrekt als am de honderdtallen peigrimste zegenen ; door de engten van derivier de Gyndes, die hem schuimendtegenioet stroomde en waar perzik-en vijgenboomen bloeiden ; langs deLlltgestrekte rijstvelden, waarover doo-

45

AAN DE STROOMEN

delijke herfstdampen hingen ; onder detrillende schaduwen van populier en

tamarinde, den loop der rivier volgendelangs de lagere heuvelen ; en op de

vlakte, waar tusschen stoppelvelden enverdroogde weilanden recht als een pipde weg voortschoot , voorbij de stadCtesifon, waar de Parthische vorstert

regeerden en de uitgebreide metropolisSeleucie, door ALEXANDER gebouwd ;

over de wilde stroomen van den Tigrisen de kronkelende beken van den Eu-fraat — spoedde ARTABAN zich voort,tot hij op den avond van den tienden dag

de vervallen muren van het volkrijkeBabylon bereikte.

Vasda's krachten waren nagenoeg uit-geput en graag was hij de stad binnen

gegaan om rust en verkwikking te zoekenvoor zichzelf en zijn paard. Maar hij wist,

dat het nog drie uren reizen was, eer iii,den Tempel der zeven Speren zou be-reiken en hij moest daar te middernacht

46

VAN BABYLONIE.

zijn, wilde hij zijn vrienden ontrnoeten.Dus hield hij zich niet op en trok voort

over de stoppelvelden.

Een bosch dadelpalmen vormde eendonker eiland in de matgeie zee. Toen

Vasda naderbij kwam, vertraagde hij zijnstap en begon voorzichtig zijn weg tezoeken. Hij scheen gevaar of moeilijkheidte duchten ; aan vluchten dacht hij niet— wêl om er klaar voor te zijn, en het

onder de oogen te zien, zooals een goedpaard doen moet. Het bosch was dichten stil als het graf, geen blad ritselde,

geen vogel zong.Voorzichtig stapte hij voort, den kop

naar beneden, nu en dan zuchtend, alsof hijjets begreep. Ten laatste stootte hij eenkorte zucht van angst en verslagenheid uiten stond stil, — bevend over het geheelelichaam — voor een donker voorwerp inde schaduw van den laatsten palmboom.

ARTABAN steeg af ; in 't zwakke sterren-licht zag hij de gedaante van een man

47

AAN DE STROOMEN

op den weg liggen. Zijn eenvoudige

kleeding en zijn verwilderde gelaats-trekken deden vermoeden, dat hij een derjoodsche ballingen was, waarvan er nogvelen in dezen streken woonden. Zijnbleeke huid, droog als perkament droeghet merk van de doodende koorts, diein den herfst de moerassige landen teis-terde. De kilte van den dood was reeds

voelbaar in de magere hand, en toenARTABAN haar losliet, viel ze zwaar opde beweginglooze borst neer.

Hij keerde zich inedelijdend af — het

lichaam overlatend aan die vreemde be-grafenis, welke de Magiers als debeste oordeelen — de begrafenis derwoestijn, waar vandaan de gieren met

hun aas wegvliegen en de roofdierensteelswijze wegsluipen — slechts eenhoop witte beenderen in het zand achter-

fatend.Maar toen hij omkeerde kwam een

zwakke, langgerekte zucht over de lippen

48

VAN BABYLONIE.

van den man. De bruine beenige vingerssloten zich krampachtig om den zoom vanARTABAN 'S kleed en hielden het vast.

Het hart van den Magier klopte hemin de keel, niet uit vrees, maar door eenduister voorgevoel van het noodlottigevan dit oponthoud.

Hoe kon hij hier in het donker hulpverschaffen aan een stervenden vreemde-ling ? Welk recht had dit onbekendmenschelijk leven op zijn medelijden ofzijn diensten ? Zoo hij zich een uur op-hield kon hij nauwelijks Borsippa opden vastgestelden tijd bereiken. Zijnreisgezellen zouden denken, dat hij dereis had opgegeven. Zij zouden gaanzonder hem. Zijn grootsch plan zou hijin duigen zien vallen.

Maar als hij wegging, zou de manzeker sterven. Bleef hij, dan kon hemhet leven teruggegeven worden. Zijnziel geraakte in hevige beroering onderden drang der crisis. Zou hij het groote

49

4

AAN DE STROOMEN

loon voor zijn goddelijk geloof opgevenvoor een enkele daad van menschelijkeliefde ? Zou hij zich afkeeren van de ster,al was het ook voor een oogenblik, omeen beker water te geven aan een armen,stervenden Jood ?

„God van waarheid en reinheid", badhij, „leid mij op het heilige pad, op denweg der wijsheid, die U alleen bekendis." Toen keerde hij zich tot den ziekenman, maakte zijn hand los en droeg hemnaar een kleine hoogte aan den voet vaneen palmboom.

Hij vouwde de dikke plooien van dentulband los en ontblootte de borst. Hijbracht water uit een der beekjes dichtbijen bevochtigde voorhoofd en mond vanden lijder. Hij mengde een drank van een-voudige, krachtige geneesmiddelen, die hijaltijd in zijn gordel met zich droeg, —want de Magiers waren geneesmeesterszoowel als sterrekundigen — en gootdien voorzichtig tusschen de kleurlooze

50

VAN BABYLONIE.

lippen. Uur op uur arbeidde hij, zooalsslechts een bekwaam geneeskundige doenkan , en ten laatste keerden de krachtenterug; de man richtte zich op en keekom zich heen.

„Wie zijt gij?" vroeg hij in de ruwetaal van zijn land, en waarom hebt gemij hier opgezocht om mij aan het leventerug te geven ?"

„Ik ben ARTABAN, de Magier, uit Ecba-tana en ik ben op weg naar Jeruzalem omhem te zoeken, die de geboren Koningder Joden is, de Redder der menschen.lk mag mij niet langer ophouden, anderszou de karavaan, die op mij wacht zon-der mij vertrekken. Maar zie, hier hebtge nog wat brood en wijn en een krach-tigen kruidendrank. Als gij u sterk genoeggevoelt, kunt ge naar Babylon gaan endaar de woningen van uw volksgenootenopzoeken."

De Jood hief zijn bevende hand opnaar den hemel.

51

AAN DE STROOMEN

„De God van Abraham, Isaac en Jacobmoge de reis van den barmhartige zege-nen en begunstigen en hem in vrede degewenschte haven binnen voeren. Maarwacht, niets bezit ik waarmee ik u zoukunnen beloonen, slechts kan ik u zeggenwaar gij den Messias zult vinden. Onzeprofeten hebben gezegd, dat hij te Beth-lehem, in Juda en niet te Jeruzalem ge-boren zal worden. Moge de Heer u veilignaar die plaats geleiden, omdat gij uontfermd hebt over een armen zieke."

Het was reeds lang na middernacht.ARTABAN reed haastig en Vasda, ver-

kwikt door de rust, draafde over de stillevlakte en zwom de beken der rivierenover. Wat hem nog aan kracht was over-gebleven, spande hij in, en als een gazellesnelde hij voort.

Maar de eerste zonnestraal wierp reedshaar schaduw voor zich uit, toen zij hetlaatste stadium van hun reis bereikten,en ARTABAN 'S oogen, angstig turend naar

52

VAN BABYLONIE.

de NIMROD'S wallen en den Tempel derZeven Sferen, konden geen spoor van zijnvrienden ontdekken.

De veelkleurige terrassen van zwart,rood, geel, groen, blauw en wit lagerdaar door aardschokken verbrijzeld enverbrokkeld door nienschelijk geweld ;toch glinsterden ze in het morgenlichtals een vernielde regenboog.

Vlug reed ARTABAN om den heuvelheen. Hij steeg af, bekiom het hoogsteterras en keek naar het Westen. De mis-troostige moerassen strekten zich uit totden horizon en de grens der woestijn.Roerdompen stonden bij de stilstaandepoelen en jakhalzen loerden in het lagestruikgewas, maar geen spoor was tezien, in de verte of nabij, van de karavaander Wijzen. In den hoek van het terraszag hij eenige stukken steen en daarondereen perkament strookje. Hij nam het open las : „Wij hebben gewacht tot namiddernacht en kunnen niet langer toe-

53

AAN DE STROOMEN, enz.

yen. Wij gaan om den Koning te zoeken.Volg ons door de woestijn."

ARTABAN ging op den grond zitten enin wanhoop liet hij het hoofd in de handenzinken.

„Hoe kan ik de woestijn doortrekken,"sprak hij, „zonder voedsel en met eenuitgeput paard ? lk moet terug naar Ba-bylon, afstand doen van mijn saffier en erkameelen en leeftocht voor de reis vankoopen. Ik zal mijn vrienden misschiennooit inhalen. God, de Barmhartige, alleenweet het of ik den aanblik van denKoning niet zal verliezen, omdat ik mijophield om barmhartigheid te bewijzen."

54

TER \VILLE VAN E'EN KIND.

Ter wille van een kind.

Er was een pauze in mijn droom-gedachten, en daarin zag ik den vierdenWijze — schoon zeer vaag — zich voort-bewegen over de golvingen der woestijn,hoog gezeten op zijn kameel, schomme-lend als een schip op de baren.

Het land van den dood spreidde zijnwreed net om hem uit. De steenachtigewildernis bracht niets voort dan doorn-struiken en distels. Donkere rotswandenstaken hier en daar boven de opper-vlakte uit, als beenderen van omgekomenmonsters.

Woeste en verlaten berglanden rezenvoor hem op, doorploegd met beddingenvan uitgedroogde stroomen, wit en spook-achtig als lidteekens op de oppervlakteder aarde. Bedriegelijke zandheuvels zagik hier en daar als graven langs den

57

TER WILLE VAN EEN KIND.

horizon verspreid. Overdag drukte de hittehaar ondragelijken last op de trillendelucht; geen levend schepsel bewoog zichover de bezwijmende aarde, behalve eenkleine slang, schuifelend tusschen deverdroogde struiken, of hagedissen, diewegscholen in de rotsspleten. 's Nachtszwierven de jakhalzen rond en blaftenin de verte, en de leeuw deed de donkerebergkloven weergalmen van zijn hol ge-brul, terwijI een bittere koude de hittevan den dag opvolgde. Toen zag ik detuinen en boomgaarden van Damascus,besproeid door het water der rivierenAbana en Pharpar, met hun hellendegrasperken, hun mirre- en rozenboschjes.ik zag de sneeuwtoppen van den Hermon,de donkere cederbosschen, de valleienvan den Jordaan en de blauwe waterenvan het Galileesche Meer; de vruchtbarevlakte van Esdraelon, de bergen vanEphraim en de hooglanden van Juda.Door dit alles zag ik ARTABAN 'S gestalte

58


behendig heentrekken tot hij te Bethlehemaankwam.

Het was de derde dag, nadat de drieWijzen in die plaats waren aangekomen,waar zij Maria en Jozef met het kindhadden gevonden, aan welks voeten zijhun gaven van goud, wierook en mirrehadden neergelegd. Toen naderde . devierde Wijze, afgemat maar vol hoop;zijn robijn en zijn parel meedragend omze den Koning aan te bieden. „Want nu",zei hij, „zal ik hem eindelijk vinden, alkom ik dan alleen en later dan mijnbroeders. Dit is de plaats waar deJoodsche balling van sprak als voorspelddoor de profeten en hier zal ik hetgroote Licht zien opgaan. Maar eerst moetik jets weten aangaande het bezoek vanmijn broeders, welk huis de ster hunheeft aangewezen en aan wien zij hunhulde hebben gebracht."

De straten van Bethlehem schenenverlaten en ARTABAN verwonderde zich

59


of men misschien naar de bergweidenwas vertrokken om de kudden naar be-neden te brengen. Door de open deurvan een lage, steenen hut hoorde hij eenvrouwenstem zachtjes zingen. Hij gingbinnen en vond er een vrouw, die haarkindje in slaap suste. Zij vertelde hemvan de vreemden uit het verre Oosten,die drie dagen geleden waren aangeko-men en hoe men sprak van een ster, diehen naar de plaats geleid had waar Jozefvan Nazareth met zijn vrouw en haar pasgeboren kind verblijf hielden en hoe zijhet kind hadden gehuldigd en vele rijkegeschenken hadden gegeven.

„Maar de reizigers zijn weer verdwe-nen," vervolgde zij, „even onverwachtsals zij gekomen zijn. Hun bezoek maakteons bang. Niemand begreep het. De manuit Nazareth nam het kind en de moedermet zich en vluchtte dienzelfden nachtlieimelijk weg; er wordt gefluisterd, datzij ver weg, naar Egypte zijn gereisd.

60


En skids dien tijd is het, alsof ons dorponder zekere betoovering ligt , alsof hetdoor iets kwaads bedreigd wordt. Zijzeggen, dat de Romeinsche soldaten uitJezuzalem zijn gekomen om ons eennieuwe belasting op te leggen en demannen hebben de kudden en het veever in de bergen gedreven, en zelfhebben zij zich verscholen om er aan teontsnappen."

ARTABAN luisterde naar haar vriende-lijk bedeesd praten, en 't kind in haararmen zag hem aan en lachte, terwiphet de handjes uitstak naar den gouden,gevleugelden cirkel op zijn borst. Zijnhart werd verwarmd door die aanraking.

Het was als een begroeting van liefdeen vertrouwen aan iemand, die langentijd eenzaam gereisd had, vechtendetegen zijn eigen twijfelingen en angstenen een licht volgende, in nevelen ge-huld.

„Zou dit kind niet de beloofde Vorst

61


kunnen zijn ?" vroeg hij zich zelf af,terwip hij de zachte wang aanraakte. „Erzijn wel koningen geboren in nederigerhuizen dan dit, en de gunsteling dersterren kan zelfs in een hut worden ge-vonden.

Maar het heeft den God der wijsheidniet behaagd mijn zoeken zoo spoedigen zoo gemakkelijk te beloonen. Degene,dien ik zoek, is voor mij heengegaan;nu moet ik den Koning volgen naarEgypte."

De jonge moeder legde 't kind in dewieg en stond op, om den gast te ver-zorgen, dien het lot zoo onverwachts inhaar huis had gevoerd. Zij maakte eenmaaltijd voor hem klaar; het eenvoudigevoedsel van het land, maar vriendelijkvoorgediend en daardoor een verfris-sching voor de ziel zoowel als voor hetlichaam. ARTABAN nam het dankbaar aanen terwip hij at, viel het kind in eenrustigen slaap — zacht murmelend in

62


zijn droomen. Een diepe vrede vervuldede stille kamer.

Maar plotseling hoorden zij een woestrumoer; het geluid van trompetten, vanschreeuwende en klagende vrouwenstem-men; zwaardgekletter en den wanhoops-kreet : „De soldaten ! de soldaten vanHerodes ! zij dooden onze kinderen."

Het gelaat van de jonge moeder werdwit van ontzetting. Zij greep het kind uitde wieg, drukte 't vast tegen zich aanen kroop in den donkersten hoek van dekamer ; zij bedekte het met de vouwenvan haar kleed, opdat het niet wakkerzou warden en schreien.

Maar ARTABAN stand onmiddellijk open plaatste zich aan den ingang van dewaning. Zijn breede schouders vulden deopening en de punt van zijn witte mutsraakte de bovenpost der deur.

De soldaten kwamen juist de straataf met bebloede handen en zwaarden.Op het zien van den vreeemdeling in

63


zijn indrukwekkende kleeding, bleven zijverwonderd en aarzelend stilstaan. Deaanvoerder van den troep naderde dendrempel om hem op zijde te duwen.Maar ARTABAN bleef onbewegelijk staan.Zijn gelaat stond kalm, alsof hij de sterrenwaarnam, en in zijn oogen gloeide dievaste doordringende blik, waarvoor deop buit beluste luipaard terugdeinst ende bloedhond zijn sprong inhoudt. Hijnam den soldaat ter zijde en zei opzachten toon: „Ik ben hier alleen en ditkleinood wil ik den bevelhebber geven,zoo hij mij met rust laat."

Hij toonde den robijn, die als eenbloeddroppel in de holte van zijn hand lag.

De bevelhebber was verrukt over denschitterenden steen. De pupillen zijneroogen zetten zich uit door groote begeerteen een harde, gretige trek plooide zichom zijn lippen. Hij strekte de hand uiten greep den robijn.

„Voorwaarts !" riep hij zijn manschap-

64


pen toe. „Hier is geen kind, het huis isleeg."

Het getier en het gekietter van wapenentrok weg uit de straat, zooals een woestejachtstoet het geheime hol voorbij trekt,waar het bevend wild zich verborgenhoudt. ARTABAN keerde terug in de hut,wendde zijn gelaat naar het Oosten enbad : „God der waarheid, vergeef mijmijne zonde ! lk heb een leugen gezegdom het leven van een kind te redden.Twee van mijn geschenken zijn reedsweg. Wat voor het goddelijke bestemdwas heb ik aan menschen geschonken.Zal ik ooit waardig zijn het aangezichtvan den Vorst te aanschouwen ?"

Maar de stem van de vrouw, die in deschaduw, achter hem van vreugde stondte schreien, zeide : „De Heer moge uzegenen en behoeden, wijl gij mijn kindhebt gered , Hij late zijn lichtend aange-zicht over u schijnen en ontferme zichover u! Hij schenke u vrede."

65

5

DAAR WAAR GELEDEN WORDT.

Daar waar geleden wordt.

Weer was er een pauze in mijn droom-gedachten, dieper en geheimzinniger danden eersten keer en ik begreep, dat AR-

TABAN 'S jaren heensnelden in de stiltevan den hangenden nevel, dien ik waar-nam , slechts hier en daar ving ik eenglimp op van een levensrivier, verborgenals die was in de schaduwen.

1k zag hem in Egypte temidden vanvolksmenigten, overal zoekende naar spo-ren van het gezin, dat uit Bethlehemdaarheen was gevlucht , hun spoor vindendonder de wilde vijgenboomen van Helio-polis en bij de muren van de Romeinschevesting van Nieuw-Babylon, aan den Nip— maar zoo vaag en zoo flauw, dat hethem telkens weer ontging, gelijk voet-stappen op het harde, vochtige oeverzand,

69


die wel voor een oogenblik glinsteren,maar dan ook verdwijnen.

Weer zag ik hem aan den voet vande pyramiden, wier scherpe punten zichophieven in den intens-oranje-kleurigenavondhemel, onveranderlijke monumentenvan de vergankelijke hoop der menschen.Hij zag op tot het strakke gezicht van deSphinx en beproefde vergeefs de bedoelingvan haar stille oogen en haar glimlachto raden.

Was het een lach over alle pogen enstreven zooals TIGRANES had gezegd, dewreede spot met een raadsel waarop geenantwoord is — een onderzoek, dat nooitkan slagen ? Of lag er een trek vanmedelijden, van bemoediging in dienondoorgrondelijken lach, een belofte, datzelfs de verslagenen een overwinning zullenbehalen ; de teleurgestelden een schatvinden ; de onwetenden wijs worden ; deblinden ziende en dat de zwervenden tenlaatste de haven zullen bereiken ?

70


Een ander maal zag ik hem in eendonkere woning in Alexandria, raad vragenaan een Rabbi. De eerwaardige man,gebogen over de perkament rollen, waaropde profetien van Israel waren geschreven,las hem de aandoenlijke woorden voor,waarin het lijden van den Messias wordtvoorspeld:

,,,,Veracht en van menschen verlaten,een man van smarten en gemeenzaammet krankheid.""

„En weet wel mijn zoon", zeide hijzijn diepliggende oogen op ARTABAN ves-tigende, „de Koning, dien gij zoekt, kanniet in een paleis gevonden worden ofonder de rijken en machtigen. Hadhet licht der wereld en de glorie vanIsrael to midden van aardsche prachten grootheid moeten opgaan, dan washet reeds lang geleden verschenen. Wantgeen zoon van ABRAHAM zal ooit dewedergade zien van de macht, dieJOZEF bezat in de Egyptische paleizen of

71


van SALOMO, die daar troonde tusschenzijn leeuwen te Jeruzalem. Maar hetlicht, waar de wereld op wacht is eenander licht, zijn glans zal oprijzen nitgeduldig en zegevierend lijden. En hetkoninkrijk, dat zal worden gevestigd iseen eeuwig rijk , het zal zijn een koning-schap van volmaakte en onoverwinnelijkeliefde.

lk weet niet hoe dit zal geschiedennoch hoe de koningen en volken totde erkentenis van den Messias gebrachtzullen worden of hoe zij hem zullenhuldigen. Maar dit weet ik wel, zijdie Hem zoeken, zullen goed doenzich te begeven onder de armen ennederigen, de vermoeiden en de be-lasten."

En zoo zag ik den vierden Wijze telkensen telkens weer; reizende van de eeneplaats naar de andere en zoekende onderhet yolk in de verstrooiing, waar misschienhet kleine gezin uit Bethlehem een toe-

72


vlucht kon hebben gevonden. Hij kwamdoor streken, waar hongersnood heerschteen waar de armen schreiden om brood.Hij sloeg zijn woning op in steden be-zocht door pestziekten, waar de krankenlagen te versmachten in hulpelooze,bittere ellende. Hij bezocht de bedruktenen de bedroefden in de duisternis vanonderaardsche gevangenissen, en saam-gedrongen ellende van slavenmarkten, hijzag den zwoegenden arbeid op de galeien.in deze verbijsterende wereld van ellendevond hij niemand om te aanbidden,maar wel velen om te helpen. Hij gafden hongerige te eten, den naakte kleeddehij ; hij genas de zieken en troostte degevangenen en zijn jaren kwamen engingen, sneller dan de spoel, die doorhet weefgetouw heen en weer schiet,terwip het weefsel voltooid en het beeldzichtbaar wordt.

Het scheen bijna, alsof hij zijn eigen-lijk doel had vergeten ; maar eens zag

73

DAAR WAAR GELEDEN WORD T.

ik hem bij zonsopgang stilstaan aan depoort van een romeinsche gevangenis.Uit een verborgen plaats in zijn gordel hadhij zijn laatst overgebleven kleinood — depare! — te voorschijn gehaald. Terwij1 hijer naar keek, trilde een zachte glans, eenveelkleurig licht vol hemelsblauwe en rosestralen op haar oppervlakte, alsof zij deweerkaatsing van den verloren robijn enden saffier in zich had opgenomen.

Zoo neemt ook een nobele natuur, diezich in stilte een verheven levensdoelvormde, de herinnering aan voorbijgaandevreugde, aan voorbij gegane smart, inzich op. Al wat er toe heeft bijgedragen,al wat het heeft geschaad, vormt het toteen harmonisch geheel.

Het wordt heiliger en kostbaarder hoeLanger het gekoesterd wordt aan hetwarm kloppend hart. Toen, terwijl ikaan deze parel en haar beteekenis dacht,hoorde ik ten slotte het einde der ge-schiedenis van den vierden Wijze.

74

DE PAREL VAN GROOTE WAARDE.

De parel van groote waarde.

Drie en dertig jaren waren van ARTA-BAN'S leven voorbijgegaan en nog washij een pelgrim, nog was hij iemand, diehet licht zocht. Zijn oogen eens viammendals vuur waren nu dof als vonken, dieonder de asch smeulen.

Moede en uitgeput en gereed om testerven, maar toch nog zoekende naarden Koning was hij voor de laatste maalin Jeruzalem aangekomen. Dikwijls tevoren was hij in de heilige stad geweest,had hij alle straten, alle volkswoningenen gevangenissen doorzocht, zonder eertspoor te vinden van het Nazareenschegezin, dat lang geleden uit Bethlehemwas weg gevlucht.

Maar het was hem, alsof een inwendigestem hem toefluisterde, dat hij nog e'en

poging moest wagen.

77


Het was omstreeks het Paaschfeest.De stad wemelde van vreemdelingen.De kinderen Israels, in vele landen overde wereld verstrooid, waren opgegaannaar hun Tempel om het groote feestto vieren, en een verwarring van talenhoorde men sinds vele dagen in denauwe straten van Jeruzalem.

Maar op dezen dag was er een eigen-aardige beweging onder de menigtemerkbaar. De lucht zag onheilspellenddonker, en vlagen van opgewondenheidbrachten nu en dan de volksmassa's inberoering, zooals de storm het boschdoet sidderen, even voordat hij opsteekt.Een geheimzinnige drang stuwde zealien een zelfden kant uit. Het gekieppervan sandalen en het zachte, doffe ge-luid van duizenden bloote voeten,schuifelend over de steenen, golfdeaanhoudend voort door de nauwestraat, die naar de poort van Damascusleidt.

78


ARTABAN sloot zich bij een groepmenschen aan uit zijn eigen land, Per-zische joden, die hierheen waren gekomenom hun Paschen te vieren, en hen vroeghij naar de oorzaak van al dat rumoer enwaar men heen trok.

„Wij zijn op weg naar een plaats, diezij Golgotha noemen", antwoordden zij,„daar, buiten de stadsmuur, waar eenterechtstelling zal plaats hebben. Hebtge niets gehoord van wat er gebeurdis ? Twee beruchte roovers zullen ge-kruisigd worden en tegelijk met heneen ander, een zekere Jezus van Naza-reth , een man, die veel wonderbaredingen onder het yolk heeft verricht,zoodat zij hem oprecht liefhebben. Maarde priesters en de oudsten besloten totzijn dood, omdat hij zich uitgaf voorden Zoon van God. En PILATUS heefthem tot het kruis veroordeeld omdat hijbeweerde „Koning der Joden" te zijn.

Hoe wonderlijk troffen deze welbe-

79


kende woorden ARTABAN 'S hart. Zijhadden hem, een menschenleven lang,doen zwerven over land en zee. En nukwamen zij tot hem, duister en geheim-zinnig als een wanhoopstijding. DeKoning was opgestaan, maar hij wasmiskend en uitgeworpen. Hij was op hetpunt van om te komen, misschien washij al stervende. Zou hij dezelfde kunnenzijn, die nu drie en dertig jaar geledenin Bethlehem was geboren , toen dester zich aan den hemel had vertoond,en van wiens komst de profeten haddengesproken ?

ARTABAN 'S hart klopte onstuimig, metdat angstige, gejaagde voorgevoel, e igenaan een hoogen leeftijd. Maar tot zich-zeif zeide hij : „Gods wegen zijn won-derbaarder dan der menschen gedachtenen nog kan het zijn, dat ik den Koning

vind in de hand van zijne vijanden endat ik nog in tijds kom orn Hem metrnijn parel vrij te koopen."

80


En dus volgde de grijsaard, metlangzame, moeilijke schreden, de menigtenaar de Damascuspoort. Juist bij deningang van het wachthuis, kwam eentroep Macedonische soldaten de straataf, een meisje voortsleepend met gescheurdgewaad en loshangend haar. Terwijl deMagier met medelijden naar haar keek,rukte zij zich plotseling los uit de han-den harer vervolgers, wierp zich aanzijne voeten en omklemde zijn knieen.Zij had hem gezien en tegelijk den ge-vleugden cirkel op zijn Borst.

„Heb medelijden met mij", riep zij, enred mij terwille van den God der rein-heid. Ook ik ben een dochter van deneenen waren godsdienst, dien de Magiersons leeren. Mijn vader was een Parthischkoopman, maar hij is dood en zij hebbenmij weggenomen om voor zijn schuldenals slavin verkocht to worden. Red mijvan wat erger is dan de dood !"

ARTABAN beefde.

81

5

DE PAREL VAN GROOTE WAADRE.

Daar was weer de oude strijd in zijnziel, die in het palmbosch bij Babylonen in de hut te Bethlehem hem hadberoerd, de strijd tusschen zijn geloofs-

verwachting en den drang van zijn hart.

Tweemaal had hij de gaven, bestemdtot uiting van zijn geloof, moeten wij-

den aan den dienst der barmhartigheid.Hier stond hij voor de derde en

laatste beproeving : een onherroepelijke

keuze.Was het zijn groote kans of was

het zijn laatste verzoeking ? Hij konhet niet uitmaken. Maar een ding zaghij duidelijk — hoe duister het ook

in zijn geest mocht zijn — het was on-vermijdelijk. En komt niet het onvermij-

delijke van God ?

Een ding stond onomstootelijk vast

— hoe verdeeld zijn hart ook mocht zijn

- dit hulpelooze meisje te redden, waseen daad van waarachtige liefde. En isniet de liefde het licht der ziel ?

82

DE PARE. VAN GROOTE WAARDE.

Hij haalde de parel te voorschijn.Nooit was zij zOO glanzend, zOO stralend

geweest, zoo vol van teederen luister.„Daar hebt ge uw losprijs, mijn dochter.

Het is het laatste van de geschenken, dieik voor den Koning bestemds had".

Terwip hij sprak nam de duisternistoe en onderaardsche trillingen dedenden grond op en neer gaan, gelijk deBorst van iemand, die een overweldigendesmart bekampt.

De muren der huizen schuddenheen en weer. Steenen raakten uithun voegen en vielen in stukken opstraat. Stofwolken vulden de lucht. Desoldaten vluchtten ontzet weg, wagge-lend als beschonkenen. Maar ARTABAN

en het bevrijde meisje verscholen zichhij den muur van het Praetorium.Waarvoor had hij te vreezen ? Hetlaatste overblijfsel als schatting voorden Koning had hij weggeschonken. Delaatste hoop Hem ooit te vinden, had

83


hij opgegeven. Zijn zoeken was uit, zijnlevensdoel mislukt. Maar in deze ge-dachte, die hij in al haar omvang aan-vaardde, was vrede en rust. Het wasgeen onderwerping, geen overgave, hetwas jets wat dieper gevoeld werd. Hijwist dat alles goed was, omdat hij hadgedaan, dag aan dag, het beste wat hemto doen stond. Hij was het licht, dathem geschonken was, trouw geweest.Hij had gesmacht naar meer, maar nuhij dat niet had gevonden, nu zijnleven op mislukking was uitgeloopenwas dit voor hem zeker ook het eenigmogelijke geweest. Het eeuwigdurend,onvergankelijk, onsterfelijk leven washem niet onthuld geworden. Maar hijwist, dat zoo hij zijn aardsch bestaanopnieuw had moeten leven, het nietanders zou kunnen zijn, dan het nu ge-weest was.

Opnieuw deed een aardschok dengrond trillen. Een zware steen, los-

84


gebroken van een dak, viel naar benedenen trof den ouden man aan den slaap.Ademloos en bleek lag hij daar, hetgrijze hoofd rustend op den schoudervan het meisje, terwiji het bloed uit dewond vloeide. Toen zij zich over hemheenboog, vreezende dat hij gestorvenzou zijn, hoorde ze in de schemeringeen zachte stem, die klonk als verremuziek, waarvan wel de tonen zijn teonderscheiden, maar waarvan de woordenverloren zijn gegaan. Het meisje zag op,meenende dat iemand uit het venster bovenhen gesproken had, maar zij zag niemand.

Toen begonnen ARTABAN 'S lippen tebewegen, alsof hij iemand antwoorddeen zij hoorde hem in het Perzischzeggen :

„Niet alzoo Heed Want wanneerzag ik u hongerig en heb u te etengegeven ? Of dorstig en heb u ge-drenkt ? Wanneer zag ik u als vreem-deling en heb u opgenomen ? Of naakt

85


en heb u gekleed ? Wanneer zag ik ukrank of in de gevangenis en ben totu gekomen ? Drie en dertig jaren hebik naar u uitgezien, maar nooit zag ikuw gelaat, nooit vermocht ik u, mijnKoning, to naderen".

Hij zweeg en de liefelijke stem klonkopnieuw. Weer hoorde het meisje hetgeluid, heel zwak en ver weg. Maartoch scheen het nu, alsof zij de woordenkon verstaan :

„Voorwaar ik zeg u, voor zoover gij dit

aan e'en van deze mijne geringste broeders

gedaan hebt, hebt gij het aan mij gedaan".

Een stille glans van verwondering envreugde verhelderde ARTABAN 'S bleekgelaat, zooals de eerste zonnestraal denwit-besneeuwden bergtop verlicht. Eenlaatste lange zucht van bevrijding kwamzachtkens over zijn lippen.

Zijn reis was geeindigd. Zijn schattenwaren aangenomen. De vierde Wijze hadden Koning gevonden.

86

Bij VAN HOLKEMA & WARENDORF teAmsterdam is verschenen :

Van Strijd en Vrede.— Preeken van —

GUSTAV FRENSEN.

Vertaling van Dr. J. HERDERSCHEE.

INHOUD : Qmkeering. — De beteekenisvan het Kindeke. — In Gods hand. — Jezuspredikt te Nazareth. — Het loont de moeiteeen christen te zijn. — De echte trots. —Vrede op aarde. — Jezus voor Pilatus. —Palmzondag. — Wat ons te doen staat. —Paaschvreugde. — De twee wegen. — Opreis. — Des Heilands bondgenooten. — Be-teekenis van het Pinksterfeest. — Tweekinderen Gods. — De mensch een dienst-knecht. — De kostbare parel. — Liefde engenade. — 's Menschen leven. — De tijd.— Over dood en hoop. — De dood enhoop. — De bruiloft van den Koningszoon.— God en mensch.

Prijs f 1.90 ingen., f 2.25 fraai geb.

Wolin van P. H. HUGENHOLTZ Jr.

Levenslicht. Stichtelijke bloemlezing vooronzen tijd.

Ingen. f 3.—, gebonden f 3.50.

Levenslicht uit vroeger eeuwen.Ingen. f 3.—, gebonden f 3.50.

Levenslicht uit den Bijbel.Ingen. f 1.90, gebonden f 2.50.

Ethisch Pantheisme, een Studie.Ingen. f 2.50, gebonden f 2.90.

Uit Natuur en Leven.Ingen. f 2.90, gebonden f 3.25.

Karakterbeelden.Ingen. f 2.50, gebonden f 2.90.

Licht en Schaduw.Ingen. f 1.50, gebonden f 1.90.

Zedelijke Religie, naar Salter.Ingen. f 2.25, gebonden f 2.90.

(iodsdienst en Leven.Ingen. f 0.90.

Uitgaven vanVAN HOLKEMA I& WARENDORF

to Amsterdam.

De Viol* Wilzo tilt hot Oostell - dbnl · 2011. 5. 27. · overleveringen uit het Oosten. En toch...

Documents

Transcript of De Viol* Wilzo tilt hot Oostell - dbnl · 2011. 5. 27. · overleveringen uit het Oosten. En toch...