DE STILLE VERBOUWING VAN PENSIOEN, ZORG, …...De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en...

DE STILLE VERBOUWINGVAN PENSIOEN, ZORG, WERK EN WONEN

ING Economisch Bureau

9 september 2014

Onze overheid is klaar voor de toekomst, nu wij nog

2De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonen ING Economisch Bureau • 9 september 2014

Een stille verbouwingNederland is in de afgelopen jaren structureel economisch hervormd. De invoering is gelei-

delijk, maar het uiteindelijke effect is groot. De verantwoordelijkheid om fi nanciële risico’s

te dragen is verschoven van het collectief naar het individu. Hierdoor kan de Nederlandse

overheid de vergrijzing opvangen en de groei van de economie neemt toe. Aan de andere

kant: Mensen die relatief veel fi nanciële tegenslag moeten opvangen, zullen wel merken dat

het vangnet minder royaal is.

Consumenten bereiden zich niet fi nancieel voorConsumenten zien weliswaar verandering aankomen, maar zetten geen geld opzij. Zij verwach-

ten bovendien dat vooral de lagere inkomens geraakt worden door het beleid. Het zijn juist

vaker de hogere inkomens die de gevolgen fi nancieel opvangen: hogere eigen bijdrages in de

zorg, minder hypotheekrenteaftrek en een lagere ontslagvergoeding raken hun portemonnee.

Ons leven verandert door de verbouwingDe lagere inkomensgroepen zullen hun leven relatief meer zien veranderen: twee jaar langer

werken is – met een kortere gemiddelde levensverwachting – een grotere ingreep in hun

leven. Ook maken lagere inkomens meer gebruik van de huidige verzorgingshuizen, waar zij

straks geen recht meer hebben op verblijf. Zij zullen hun gedrag meer moeten veranderen.

Een acute aanleiding voor structurele wijzigingenDe crisis is een acute aanleiding geweest om structurele maatregelen te nemen die op lange

termijn grote effecten hebben. Over 10 jaar zal Nederland terugkijken en constateren dat

de maatregelen weliswaar geleidelijk zijn ingevoerd, maar toch een groot en blijvend effect

hebben.

Afbakening• Deze analyse richt zich op de vier gewijzigde stelsels met een grote impact op de economie en de (fi nanciële) situatie

van mensen: pensioen, langdurige zorg, werk en wonen. Onderwerpen die deelgroepen raken, zoals de Participatie-

wet en het Sociaal Leenstelsel laten we buiten beschouwing.

• Deze analyse biedt overzicht en inzicht, en laat de samenhang zien. Daardoor negeren we regelmatig aspecten van

de regelgeving. Alles met als doel het grote geheel inzichtelijker te maken. Concreet betekent dit:

- We negeren de impact van compenserende koopkrachtmaatregelen en kijken alleen naar de directe impact van

de veranderingen. Die koopkrachtmaatregelen zorgen er namelijk voor dat iedereen per jaar iets meer te beste-

den heeft. Deze analyse richt zich op risico’s die mensen in een korte periode relatief sterk raken.

- We maken grove schattingen van bedragen, en het aantal mensen dat dit betreft. Het gaat altijd om gemiddel-

den, voor mensen zelf kunnen de gevolgen veel hoger of lager uitkomen.

De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonenINLEIDING De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonenINLEIDING

3

Wat verandert er precies per wanneer?KALENDER Wat verandert er precies per wanneer?KALENDER

Hogere AOW leeftijd, minder belastingkorting voor pensioensparen, stabieler pensioen en premies

Minder recht op verblijf in een instelling, hogere eigen bijdrages (vooral op basis van vermogen)

Lagere ontslagvergoeding, maar wel in alle gevallen, die direct belast wordt, korter WW

Extra huurverhogingen en minder hypotheekrenteaftrek

Pensioen

Zorg

Werk

Wonen

De belangrijkstehervormingen zijnsamengevat:

2013AOW leeftijd 65+1 maand

eigen bijdrage in instelling afhankelijk vermogen

nieuwe gevallen met lichte zorgbehoefte geen recht op verblijf

lagere ontslagvergoeding topfunctionarissen (semi)publieke sector

eerste extra huurverhoging

alleen annuitair of lineair volledig afgeloste hypotheken aftrekbaar

minder lenen voor een koopwoning (105%)

2011Overdrachtsbelasting naar 2%

Sociale huurwoningen voor 90% voor inkomens tot 35.000 euro

2014maximale pensioenopbouw omlaag (2,15%, pensioenrichtleeftijd 67)

ontslagvergoeding niet meer belastingvrij

nieuwe gevallen met gemiddelde zorgbehoefte geen recht op verblijf

eigen bijdrage in instelling omhoog (kortingen vervallen)

tweede extra huurverhoging

2015lichte zorgvormen naar gemeente, met lager budget

bezuiniging van 40% op huishoudelijke hulp

lagere ontslagvergoeding en elke baan accepteren na 6 maanden

2016WW-duur naar max 37 maanden

nieuwe gevallen met middelhoge zorgbehoefte

geen recht meer op verblijf

2017Ontslagrecht ambtenaren gelijk aan werknemers

marktsector

2018Minder lenen voor een koopwoning (100%)

start verlaging hypotheekrenteaftrek

2019WW-duur op max 24 maanden

2020Ontslagvergoeding ouderen gelijk aan jongeren

2021AOW leeftijd 67

2025

hypotheekrenteaftrek hoogste schijf 46%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Eigen bijdrage zorg

Huur

Minder recht verblijf instelling

AOW

Hypotheekrenteaftrek

Maximale WW duur


Rijksfi nanciën op ordeDe rijksbegroting komt, voor een fl ink deel door de verbouwing van pensioen, zorg, werk en

wonen, weer op orde. In 2010 schatte het CPB nog in dat Nederland op lange termijn een fl ink

gat in de begroting had (in de orde van grootte van 30 miljard euro per jaar, 4,5% BBP). De

belangrijkste oorzaken waren de vergrijzing (meer AOW-ontvangers en minder premiebetalers,

en meer zorggebruik). Nu schat het CPB in dat er een klein overschot is (in de orde van grootte

van 3 miljard euro per jaar, 0,4% BBP).

Vooral door pensioen, zorg, werk en wonenDe vier hervormingen (pensioen, zorg, werk en wonen) zorgen samen voor een structurele

verbetering van ongeveer 24 miljard euro. Ze vormen dus zo ongeveer driekwart van de op-

lossing van het probleem dat het CPB in 2010 signaleerde. Ook op het totale budget van de

overheid is dat substantieel, ongeveer negen procent: de overheid geeft per jaar nu ongeveer

270 miljard euro uit.

Effect loopt sterk op in de tijdHet fi nanciële effect in 2015 is met 5,5 miljard euro substantieel, maar nog maar een fractie

van het structurele effect. Door de geleidelijke invoering neemt de impact van de maatrege-

len voor de overheidsfi nanciën toe in de tijd. Steeds meer mensen worden geraakt, en voor

steeds grotere bedragen.

Hervormingspakket van historische omvangTer vergelijking: tussen 1983 en 1993 bezuinigden de achtereenvolgende kabinetten Lubbers

in totaal ongeveer 5% van het gemiddelde BBP over die periode. Dat zou met het huidige BBP

neerkomen op 33 miljard euro. Tussen 2013 en 2023 gaat het alleen al voor pensioen, zorg,

werk en wonen om een structureel effect van zo’n 24 miljard euro. Daar komen andere grote

bezuinigingen en hervormingen, zoals de Participatiewet, het Sociaal Leenstelsel en mogelijk

de herziening van het belastingstelsel nog bovenop.

Wat betekent de verbouwing voor de rijksbegroting?BEGROTING Wat betekent de verbouwing voor de rijksbegroting?BEGROTING


Langer werken, korter pensioenVroeger stond de pensioenleeftijd vast. Voortaan staat vast hoe lang iemand gemiddeld pen-

sioen mag verwachten. Dat betekent dat iemand die dit jaar met pensioen ging nog ongeveer

20 jaar pensioen voor de boeg heeft. Straks gaat iedereen met pensioen op het moment dat

hij of zij naar verwachting nog 18 jaar en drie maanden pensioen voor de boeg heeft. De duur

van het pensioen is dus voor alle generaties gelijk.

Zonder deze verandering zou het aantal jaren inleg in de pensioenpot lager zijn, en het aantal

jaren uitkering hoger. Per uitkeringsjaar zou er dan veel minder geld beschikbaar zijn.

Minder belastingvoordeelVia het salaris mogen werknemers per gewerkt jaar een lager bedrag sparen, het belastingvoor-

deel is hierdoor lager. Omdat het aantal gewerkte jaren toeneemt en het aantal pensioenjaren

daalt, bouwen werknemers per pensioenjaar alsnog een hoger bedrag per jaar op.

Werknemers die meer dan 100.000 euro verdienen, doen voor het inkomen boven dat bedrag

niet meer mee aan de pensioen regeling. Zij krijgen meer netto salaris en mogen zelf beslissen

of en hoe ze alsnog geld opzij zetten.

Anders omgaan met mee- en tegenvallersDe uitkering van gepensioneerden mag pas stijgen als de prijzen stijgen én er voldoende buffer

is. Aan de andere kant wordt de kans op een korting ook kleiner: tegenvallers mogen over een

langere periode worden uitgesmeerd.

Andere invloeden op pensioen vaak ongunstigDe hogere pensioenleeftijd is – als er verder niets verandert - gunstig voor het maandelijkse

inkomen na pensionering. Er spelen echter tegelijk meer zaken, die vaak een negatief effect

hebben op het netto bedrag per maand:

• De rente staat laag

• De rendementen zijn gedurende enkele jaren lager geweest

• De levensverwachting – het aantal jaren pensioenuitkering – is onverwacht hoog gebleken

• Veel werkgevers vangen minder van de fi nanciële tegenvallers in de pensioenpot op, zij

hebben deze afgekocht met een eenmalige bijstorting

Op termijn stijgt de AOW-uitkering wel extra. Alle AOW-gerechtigden hebben daar voordeel van,

en vooral voor de ouderen die weinig pensioen hebben is dit relatief gunstig.

Gedrag • Je werkt meer jaren, je loopbaan duurt langer

Financieel • Je hebt minder jaren een uitkering na je pensioen, maar meestal meer inkomen ervoor én erna

Hoe verandert ons pensioen?PENSIOEN Hoe verandert ons pensioen?PENSIOEN

Dit is een voorbeeld en geldt voor iemand die geboren is in 1975‘75

25 JAAR 65 JAAR

25 JAAR 69 JAAR

22 JAAR

18 JAAR

PENSIOEN

PENSIOEN

WERKEN

WERKEN

OUDE SITUATIE

NIEUWE SITUATIE

40 JAAR

44 JAAR

+4 jaar - 4 jaar

minder jaren pensioenmeer jaren werken

= meer tijd om te sparen voor pensioen

= minder tijd om te spenderen

6De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonen ING Economisch Bureau • 9 september 2014 6

Thuis wonen met zorg uit je omgevingOngeveer dertig procent van de ouderen die nu in een instelling voor verpleging en verzorging

zitten zou onder de nieuwe regels nog thuis wonen. Het gaat om mensen die ‘lichtere zorg’

nodig hebben en nu in een verzorgingshuis zitten. Dit zijn relatief vaak ouderen met een lager

inkomen. De nieuwe regels gelden alleen voor nieuwe instroom. De wijkverpleegkundige stelt

vast welk deel van de zorg de omgeving op zich kan nemen, en welke zorg vanuit een zorgor-

ganisatie moet komen.

Hogere eigen bijdrageWie zorg ontvangt – thuis of in een instelling – betaalt daaraan mee. Dat was altijd al zo,

maar de bedragen zijn nu ook afhankelijk van het vermogen. Daardoor komt de gemiddelde

bijdrage hoger uit.

De eigen bijdrage is maximaal 900 euro per maand voor mensen die thuis nog een partner

hebben en voor mensen die alleen zijn en kort in een instelling verblijven. Als mensen (alleen

of samen) geen eigen huis meer hebben en lang in een instelling wonen betalen ze maximaal

2300 euro per persoon per maand voor zorg, kost en inwoning.

Huishoudelijke hulp wordt voor een veel kleiner deel vergoed. Mensen moeten die dus of zelf

betalen, of in hun omgeving iemand vinden die te hulp kan schieten.

Per saldo korter in een instelling, per maand een hogere bijdrageNu verblijft ongeveer 15% van de 85-plussers in een instelling. Dat zijn straks minder mensen:

nog ongeveer 10%. Zij zitten bovendien gemiddeld korter in de instelling (hun gezondheid is

immers minder goed). Per maand is het bedrag dat zij betalen wel hoger, vooral voor mensen

die vermogen hebben.

Hoe verandert de langdurige zorg?ZORG Hoe verandert de langdurige zorg?ZORG

Gedrag • Je woont langer in je eigen huis, je omgeving zorgt meer voor je• Je zorgt meer voor je omgeving

Financieel • Je betaalt meer zelf aan de zorg• Je erft minder vermogen van je ouders


Een lagere ontslagvergoeding, maar wel voor iedereenVoor de crisis verliep ongeveer 40% van de ontslagprocedures – vaker die van mensen met

een hoger inkomen - via de kantonrechter. Die wees dan een vergoeding toe van gemiddeld

een maandsalaris per jaar dat de werknemer in dienst was. Vooral voor wie lang in dienst

was liep dit bedrag hoog op, tot wel drie jaarsalarissen. Onder de nieuwe regels ontvangen

de meeste werknemers nog een derde van een maandsalaris per dienstjaar, voor ouderen is

dit soms een halve maand. Voortaan mag dit bedrag maximaal één jaarsalaris zijn, tenzij het

jaarsalaris lager is dan 75.000 euro, dan is dat het maximale bedrag. De vergoeding wordt

bovendien altijd direct belast. De ontslagprocedures via het UWV worden juist duurder: ook

daar moet de werkgever altijd een vergoeding betalen, terwijl dit eerder niet zo was. Mensen

met een lager inkomen krijgen daardoor vaker een ontslagvergoeding dan nu, hun ontslag is

voor de werkgevers dus duurder.

Minder recht op een WW-uitkeringDe WW-uitkering duurt ten hoogste nog 24 maanden. En pas als iemand 38 jaar arbeidsverle-

den heeft (dus tenminste 58 of ouder is) komt diegene voor die 24 maanden in aanmerking.

Nu komt iemand al met 24 jaar arbeidsverleden in aanmerking voor 24 maanden WW.

Na zes maanden moet iedereen bovendien iedere baan accepteren. Mocht het salaris van

de nieuwe baan lager zijn dan de WW-uitkering, dan wordt het inkomen wel aangevuld tot het

niveau van de WW.

Hoe veranderen ontslagrecht en WW?WERK Hoe veranderen ontslagrecht en WW?WERK

Gedrag • Je wisselt vaker van baan en doet ander werk

Financieel • Bij werkloosheid is de ontslagvergoeding lager, je inkomen is lager en fl uctueert meer

OUDE SITUATIENIEUWE SITUATIE

Ontslagvergoeding omlaag

via kantonrechterbelastingdirect eraf


Vrijwel iedereen ontslagvergoeding


Werkloosheidsuitkering stopt eerder


Iedere baan accepteren na:

24MND

38MND

6MND

12MND


Extra huurverhogingen vooral bij een hoger inkomenIn 2013 en 2014 mochten verhuurders van sociale huurwoningen eenmalig een extra huur-

verhoging toepassen. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger de extra huurverhoging: mensen die

meer dan 43.000 euro per jaar verdienen betalen in totaal zeven procent extra, mensen met

een inkomen tot 32.000 euro betalen vijf procent extra en ontvangen ter compensatie een

hogere huurtoeslag.

Sociale huurwoningen alleen nog voor lagere inkomensVrijgekomen woningen met een huur onder 700 euro per maand moeten de corporaties voor

90% verhuren aan huishoudens met een inkomen onder 35.000 euro. Mensen met een inko-

men daarboven mogen iedere huurwoning huren, mits de verhuurder meer dan 700 euro huur

vraagt. Dat betekent ook dat ze dan geen huurtoeslag kunnen ontvangen.

Verhuur levert meer opDe verhuurders ontvangen per woning hogere huren. Via een heffi ng betalen de verhuurders

van sociale huurwoningen een groot deel van de extra inkomsten aan de Rijksoverheid. Per

saldo is het verhuren van woningen fi nancieel aantrekkelijker.

Minder hypotheekrenteaftrekGeleidelijk vermindert de hypotheekrenteaftrek, tot uiteindelijk mensen met een inkomen

boven 52.000 euro per jaar de rente kunnen aftrekken tegen 38%. De netto rentelast die zij

per maand betalen neemt daardoor toe.

Nieuw afgesloten hypotheken moeten verplicht volledig worden afgelost om in aanmerking te

komen voor hypotheekrenteaftrek. Kopers moeten zelf ook meer geld inleggen bij de aankoop

van een woning. Per saldo zijn de maandlasten van een koopwoning hoger. Als compensatie

voor hogere inkomens gaat het belastingtarief op hun inkomen tegelijk omlaag.

Lagere overdrachtsbelastingWie een huis koopt betaalt een lagere overdrachtsbelasting, de kosten van een verhuizing

dalen hierdoor met vier procent van de koopsom.

Hoe verandert de woningmarkt?WONEN Hoe verandert de woningmarkt?WONEN

Financieel • Je woonlasten zijn hoger• Je lost je hypotheek verplicht af, dus bouwt vermogen op (alleen koop) • Je maandlasten zijn tijdens de looptijd van je hypotheek hoger, daarna nihil (alleen koop)• De kosten van een verhuizing zijn lager (alleen koop)

Gedrag • de kans dat je in een sociale huurwoning kunt wonen neemt af

Huurwoning

Koopwoning

Verplicht aflossen,verplicht vermogen opbouwen

TIJD

EURO’S

EURO’S

zonder beleid

inkomen tot 33.000 €

inkomen tussen 33.000 - 43.000 €

inkomen meer dan 43.000 €

Ontwikkeling van de huurprijzen

In 2013 en 2014 mochten verhuurders van sociale huurwoningen eenmalig een extra huurverhoging toepassen. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger de extra huurverhoging.

TIJD

Ontwikkeling van de netto rentelasten

Geleidelijk vermindert de hypotheekrenteaftrekvoor mensen met een inkomen boven 52.000 euro.De netto rentelast die mensen per maand betalenneemt daardoor toe.


Risico’s verschuiven, fi nanciële onzekerheid neemt toeEen groot aantal maatregelen verschuift fi nanciële risico’s van het collectief naar het individu:

het inkomen wordt minder zeker, de uitgaven voor zorg en wonen worden hoger en onzekerder.

Door de langere tijdshorizon (een leven duurt langer), het grote aantal maatregelen en de sa-

menhang ertussen wordt het voor mensen moeilijker om hun fi nanciële toekomst in te schatten.

Soms ook meer zekerheidTegenover deze grote beweging staat op een paar terreinen juist wat meer zekerheid: de

fl uctuaties in pensioenpremies nemen af, verplicht afl ossen leidt tot het opbouwen van een

buffer en meer mensen met een laag inkomen ontvangen bij ontslag een ontslagvergoeding.

Als eerste meer fi nancieel risico voor ouderenVeel van de maatregelen raken eerst mensen boven 50. Echter, wie nu jong is wordt op latere

leeftijd alsnog geraakt.

• De verhoging van de AOW-leeftijd raakt mensen tussen 65 en 67 jaar

• Gepensioneerden hebben een kleinere kans dat de pensioenuitkering omhoog gaat met

het prijspeil (de kans op grote kortingen wordt overigens ook kleiner).

• Vooral ouderen boven 75 hebben langdurige zorg nodig en blijven thuis wonen en/of beta-

len een hogere eigen bijdrage.

• Hun mantelzorgers nemen zorg over en zijn zelf vaak al ouder dan vijftig.

• De lagere ontslagvergoeding en verkorte WW-duur raakt vooral mensen tussen 50 en

67 jaar (een deel van deze groep komt juist wel in aanmerking voor een ontslagvergoeding

en eerder niet).

Vooral hogere inkomens in portemonnee geraakt, lagere inkomens leven andersOnder de huidige ouderen worden hogere inkomens fi nancieel meer geraakt, door de hogere

bijdrage voor de zorg op basis van vermogen, door de lagere hypotheekrenteaftrek of de extra

huurverhoging, en door de lagere pensioenuitkering.

Ouderen met lagere inkomens zullen hun levens juist meer zien veranderen: zij wonen langer

thuis (nu verblijven ze vaker in een instelling), hun kinderen moeten daardoor extra mantelzorg

verlenen. Dat het pensioen korter duurt heeft voor hen een groter effect: hun levensverwach-

ting is immers korter, zodat zij een groter deel van hun vrije tijd inleveren.

Wie worden er het meest geraakt?GROEPEN Wie worden er het meest geraakt?GROEPEN


Grote impact: veel mensen en grote bedragenHiernaast geven we een inschatting van het aantal mensen dat door de verschillende maatre-

gelen geraakt wordt. Het zijn meestal veel mensen, en soms per persoon veel euro’s.

In 2025 veel meer impact dan in 2015Omdat veel maatregelen geleidelijk worden ingevoerd zien we in 2015 nog niet goed hoe

veel mensen door de maatregelen beïnvloed worden. In 2025 is bijna al het beleid helemaal

ingevoerd en van toepassing op alle bestaande gevallen. Daarom laten we hier zien hoe groot

de impact is in 2025.

Verhoging AOW-leeftijd heeft veruit de grootste impactHet aantal mensen dat door de AOW-leeftijd wordt geraakt en het bedrag waar het voor hen

om gaat – zo’n 12.000 euro per jaar – levert per saldo de grootste impact op.

Koopkracht versus risicoDe impact in dit overzicht heeft betrekking op de fi nanciële zekerheid van mensen. Hier tegen-

over staan ook maatregelen die de koopkracht compenseren. Dit zijn ten eerste een hogere

AOW voor alle AOW-gerechtigden, met name relatief gunstig voor lagere inkomens, ten tweede

een hogere huurtoeslag voor lagere inkomens en tot slot een verlaging van het belastingtarief

voor de hoogste inkomens.

Het netto inkomen van een grote groep mensen gaat er door deze maatregelen wat op vooruit.

Hun voordeel wordt daarbij verspreid over meerdere jaren. De mensen die meer risico ervaren

worden over het algemeen juist in een korte periode geraakt door een groot effect.

Hoe groot is de structurele maatschappelijke impact?IMPACT Hoe groot is de structurele maatschappelijke impact?IMPACT


De maatregelen op gebied van pensioen, zorg, werk en wonen geven de economie ruimte om harder te groeien.

Hieronder staat schematisch weergegeven hoe de maatregelen kunnen leiden tot meer economische groei.

Hoe stimuleren de maatregelen de economie?ECONOMIE Hoe stimuleren de maatregelen de economie?ECONOMIE

Hogernettoloon

Meer mensenwerken

Meer binnenlandsevraag naarproducten

Betere concurrentiepostie:meer buitenlandse

vraag naar producten

Bedrijven eninstellingen nemenmeer personeel aan

Mensenwerken meer

Bruto Loonkostenstijgen

minder snel

Premies enbelastingen

kunnen omlaag

Pensioenleeftijdomhoog

MensenPensioenleeftijd

Premies enbelastingen

Hoger

Werkloosheidminder

aantrekkelijk


Ruim de helft van de consumenten ziet grote verandering aankomenVolgens 59% van de consumenten wordt het fi nanciële vangnet van de overheid veel kleiner.

Toch zegt een fl ink deel van de consumenten dat er geen of weinig verschil is, of juist dat het

fi nanciële vangnet groter wordt. Ook al ziet een grote groep een grote verandering komen, dit

lijkt nog steeds een onderschatting van de daadwerkelijke verandering.

Effect op hogere inkomens onderschatConsumenten denken dat de fi nanciële gevolgen vooral neerkomen bij lagere inkomens. Veel

fi nanciële effecten raken in werkelijkheid juist mensen met een inkomen boven 42.000 euro.

Maar weinig consumenten denken dat mensen tussen 60 en 80 met een hoger inkomen de

fi nanciële risico’s opvangen. Toch raken pensioen, eigen bijdrages en langer thuis wonen in

de zorg, minder hypotheekrenteaftrek of hogere huren juist deze groep. Opvallend is ook dat

consumenten verwachten dat juist mensen tussen 40 en 60 met een lager inkomen geraakt

worden. Hun ontslagbescherming neemt wat toe, de kosten voor wonen stijgen voor hen het

minst. Wel zullen zij tot 67 jaar of langer doorwerken.

Hoe reageren consumenten?CONSUMENTEN Hoe reageren consumenten?CONSUMENTEN

Het vangnet van de overheid wordt de komende jaren...

Later met pensioen, meer betalen voor zorg en wonen, soepeler ontslag: wie denkt u dat de grootste

fi nanciële risico’s van dit beleid opvangen? Mensen van ...

21%

8%

7%5%

59%

veel groter

iets groter

gelijk

iets kleiner

veel kleiner

20 - 40 jaarlaag inkomen

20 - 40 jaarhoog inkomen

40 - 60 jaarlaag inkomen


60-80 jaarlaag inkomen


14%

12%

28%

17%

21%

8%


Hoe reageren consumenten?CONSUMENTEN Hoe reageren consumenten?CONSUMENTEN

Financiële risico’s bij mensen zelfConsumenten geven aan dat grote fi nanciële problemen vooral opgevangen moeten worden

door de persoon die het betreft. De richting van de verandering lijkt dus aan te sluiten bij de

algemene perceptie: risico’s liggen vooral bij het individu.

Mantelzorg liever afgekochtEen meerderheid van de consumenten betaalt liever meer premie dan voor de eigen ouders te

zorgen. Het verleggen van zorgverantwoordelijkheid naar de kinderen krijgt dus weinig steun.

Consumenten sparen meestal niets extraEen grote meerderheid (65 procent) zegt naar aanleiding van de wijzigingen in zorg, pensioen,

werk en wonen niet meer of minder geld opzij te leggen. Ongeveer 18% van de consumenten

zet meer geld opzij vanwege het beleid, iets meer van de consumenten doen dat vanwege het

verhogen van de pensioenleeftijd (22%). Evenveel mensen zetten minder geld opzij vanwege

het beleid (18%). Iets meer consumenten zet vanwege de eigen bijdrages in de zorg minder

geld opzij (21%).

Bron: ING Vraag van Vandaag in de periode van 9 augustus tot en met 2 september 2014 onder gemiddeld 45.000 respondenten,

antwoorden als ‘weet niet / geen mening / niet van toepassing’ zijn niet meegewogen.

Als iemand in Nederland in grote fi nanciele problemen komt, moet dat met name worden opgevangen door…

Stel: uw bejaarde vader of moeder heeft langdurig verzorging nodig. Wat heeft uw voorkeur? Verzorging…

De pensioenleeftijd gaat omhoog / de kosten voor langdurige zorg komen meer voor eigen rekening / de

WW wordt korter en de maximale ontslagvergoeding wordt lager. Heeft dit invloed op uw spaargedrag in

de komende jaren?

in een instelling,ik betaal hogerezorgpremie

door mijzelf,ik betaal lagere

zorgpremie 68%

32%

zijn / haarfamilie

de persoon zelf

de overheid13%

9%

78%

iets / veel meergeld opzij zetten

evenveel geld opzij zetten

iets / veel mindergeld opzij zetten

64%

18% 18%


Wat kun je als consument doen?DOEN Wat kun je als consument doen?DOENWat kun je als consument doen?

PENSIOEN

Blijfnetwerken

Zoek weereen baan

Kies eenandere koers

Bedenk wanneer je lieverje geld uitgeeft: nu of later?Als je nu met minder toekunt: spaar en/of beleg

Bekijk of je latergoed kunt rondkomen

Volgopleidingen

Zorg ervoor dat je kuntwerken tot je pensioen

De Nederlandse overheid werkt hard aan economische hervormingen. De invoering gaat geleidelijk, maar het

uiteindelijke effect is groot. Financiële risico's verschuiven van het collectief naar het individu. Wat kunnen

consumenten doen om zich voor te bereiden op de veranderingen die de hervormingen met zich meebrengen?

ZORGSchenken om een eigenbijdrage te voorkomen is

lang niet altijd verstandig

Onderzoek bij welke organisaties je zorgkunt inkopen zodat je kunt leven zoalsje wilt, of zodat je ouders zorg krijgen

Bespreek met je kinderen,broers en zussen enburen hoe je elkaarkunt en wilt helpen

WERK

Zet wat geld opzijvoor het geval je werkloos raakt

of om je later om te scholen

Blijfnetwerken

Verandervan baan

Volgopleidingen

Blijf aantrekkelijk voor de arbeidsmarkt

Een kleinere woning houdtruimte in je maandbudget zodatje nog rond kunt komen wanneer

je ander werk moet zoeken

WONEN

De prijzen van dure koopwoningen staande komende jaren wat meer onder druk,

onderhandel goed wanneer je zo'n woning gaat kopen

Verplicht aflossen? Zie dit dan als eenspaarpot voor later

Een kleinere woning voorkomt dat je wordtverrast door de lagerehypotheekrenteaftrek

Vooral als je zelfstandige bent of om

een of andere reden geen geld

hebt weggezet voor later

De meeste ouderen zullen

onder de nieuwe regels

thuis blijven wonen

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met ING Nederland, Afdeling Externe Communicatie,

06 - 2200 16 18 [email protected]. Voor het laatste nieuws: ing.nl/Prinsjesdag of @INGnl_economie

Het kan zo maar zijn dat je

rond je 50 e nog eens een hele nieuwe

wending aan je carriere zult geven

Hoe voller die spaarpot,

hoe minder pensioen je nodig

hebt om rond te komen

Wat kun je als consument doen?

PENSIOEN

Blijfnetwerken

Zoek weereen baan




Volgopleidingen









WERK



Blijfnetwerken

Verandervan baan

Volgopleidingen




WONEN










thuis blijven wonen










Wat kun je als consument doen?DOEN Wat kun je als consument doen?DOEN


PENSIOEN

Blijfnetwerken

Zoek weereen baan




Volgopleidingen









WERK



Blijfnetwerken

Verandervan baan

Volgopleidingen




WONEN










thuis blijven wonen










PENSIOEN

Blijfnetwerken

Zoek weereen baan




Volgopleidingen









WERK



Blijfnetwerken

Verandervan baan

Volgopleidingen




WONEN










thuis blijven wonen










Ik moet extra geld sparen omdat de pensioenleeftijd omhoog gaat(22% van de consumenten zegt dit te doen) Omdat we later met pensioen gaan, duurt ons pensioen korter. In principe hoeven mensen

per maand dus minder geld opzij te zetten, de periode dat zij geld opmaken duurt namelijk

korter en de tijd dat ze kunnen sparen duurt langer. Ook wie nu al met pensioen is, merkt

niets van de hogere pensioenleeftijd. Natuurlijk zijn er mensen die absoluut op 65 jaar willen

stoppen met werken. In dat geval is het wel verstandig zijn om extra te sparen. Andere ontwik-

kelingen, zoals de overdracht van fi nancieel risico naar de deelnemers kunnen ook een reden

zijn om meer opzij te zetten.

Het nieuwe ontslagrecht raakt mensen boven 50 nietMensen boven 50 hebben de komende jaren inderdaad recht op een iets hogere ontslagver-

goeding dan mensen die jonger zijn. Echter: het maximum aan de vergoeding geldt ook voor

hen: ze ontvangen ten hoogste één jaarsalaris, of 75.000 euro als hun brutoloon lager is

dan dat bedrag. Bovendien betalen ze direct belasting over dit bedrag. Ze houden dus netto

duidelijk minder over dan in de oude situatie.

De kans op ontslag neemt door de hogere pensioenleeftijd extra toe. Werkgevers houden

immers rekening met het aantal jaren dat een dienstverband nog duurt. Hoe langer de tijd tot

de pensioenleeftijd, hoe groter de kans dat de werkgever een ontslag terugverdient.

Na hun ontslag ontvangen mensen bovendien korter WW en na zes maanden moeten ze

iedere baan accepteren. De kans op baan- en inkomenswisselingen neemt dus voor mensen

boven 50 met een goed inkomen duidelijk toe.

Ik moet geld sparen om mijn zorgkosten later te betalen (16% van de consumenten zegt dit te doen)

De eigen bijdrages in de zorg zijn afhankelijk van het vermogen. Wie meer spaart betaalt dus

later meer voor zorg, sparen is in dat opzicht niet gunstig. Er kunnen twee redenen zijn om wel

extra te sparen: de wens om evenveel geld achter te laten voor de erfgenamen, of de wens

om zelf luxere zorg in te kunnen kopen. Er zijn ook mensen die juist minder willen sparen of

hun geld willen wegschenken (21% van de consumenten). De extra eigen bijdrage vanwege

het vermogen willen zij ontlopen. Daarbij is het goed te bedenken dat veel ouderen uiteinde-

lijk nooit of slechts kort in een instelling terecht komen, omdat het recht op verblijf juist is

ingeperkt.

Mijn huidige huis is niet meer te betalen als de hypotheekrenteaftrek daaltVoor de meeste mensen zullen de netto rentelasten van hun huis de komende jaren dalen: ie-

dereen die afl ost op zijn hypotheek betaalt in de loop van de tijd namelijk steeds minder rente.

Het voordeel van de hypotheekrenteaftrek neemt voor hen weliswaar af, maar de maandlasten

zullen per saldo toch dalen. Alleen wie grotendeels afl ossingsvrij leent, zal zijn netto rentelast

zien toenemen.

Voor hogere inkomens met een dure woning ontstaat een belangrijker fi nancieel effect pas bij

verkoop van hun woning. De kopers hebben bij aanschaf immers nog hoge rentelasten, en be-

talen netto dus veel hypotheekrente. In 2025 zijn de netto rentelasten voor nieuwe kopers met

een hoog inkomen al 13% hoger dan ze op dit moment zijn. Zij zullen daardoor een lagere prijs

willen of kunnen betalen voor een koopwoning.

Vier misverstanden verduidelijktINZICHT Vier misverstanden verduidelijktINZICHT

1 3

2 4

De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonen ING Economisch Bureau • 9 september 2014 17

Nederland verandertDe Nederlandse overheid is door de renovatie klaar voor de vergrijzing en het opraken van de

aardgas. De maatregelen op gebied van pensioen, zorg, werk en wonen van de afgelopen vijf

jaar zullen Nederland echt veranderen: de economie kan harder groeien, maar de fi nanciële

zekerheid neemt af, fi nancieel risico verschuift naar het individu.

Wie zien iets aankomen, maar weten niet precies wat we kunnen doenDe verandering heeft een grote impact, maar komt geleidelijk tot stand. In 2025 is de impact

van de maatregelen veel groter dan die in 2015 is. Vooral mensen die meerdere gevolgen

tegelijk voelen kunnen fl ink in hun portemonnee geraakt worden. Daarbij gaat het vaker om

mensen met een hoger inkomen die ouder zijn dan 50. Het leven verandert juist het meest

voor ouderen met lagere inkomens. Uiteindelijk worden alle jongeren zelf ook ouderen, dus

zij zullen dan ook de gevolgen ervaren. Deze analyse is een hulpmiddel voor wie niet voor

verrassingen wil komen te staan.

NawoordDeze publicatie van het ING Economisch Bureau beoogt mensen te helpen bij het

nemen van betere fi nanciële beslissingen. We streven naar overzicht over de samen-

hang en impact van een groot aantal maatregelen. We hebben daartoe vaak geko-

zen voor hoofdlijnen en details achterwege gelaten. De lezer die op basis van deze

analyse zijn eigen fi nanciële situatie tegen het licht wil houden raden we aan zelf

of met behulp van een fi nancieel planner in zijn eigen specifi eke situatie te duiken.

ING Economisch Bureau

m.m.v. Marieke Blom, Dimitry Fleming, Senne Janssen, Marten van Garderen,

Maurice van Sante, Edse Dantuma, Bram van Eijndthoven, Nathalie Michielsens

© ING Economisch Bureau september 2014



DisclaimerDeze publicatie is tot stand gekomen op basis van de informatie zoals die in augustus 2014 beschikbaar was over de

verschillende regelingen. Wetten en regels zijn nog niet allemaal defi nitief. De in deze publicatie neergelegde opvattingen

zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op

zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden

gesteld voor de in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten

worden ontleend. ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die

op of via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing

op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder de uitdrukke-

lijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van deze informatie is verplicht aanwijzingen van

de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen. Nederlands recht is van toepassing.

Stille verbouwing is een echte renovatieCONCLUSIE Stille verbouwing is een echte renovatieCONCLUSIE

DE STILLE VERBOUWING VAN PENSIOEN, ZORG, …...De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en...

Documents

Transcript of DE STILLE VERBOUWING VAN PENSIOEN, ZORG, …...De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en...