Missie van De Skuul

We willen dat onze cliënten gezond en zoveel mogelijk met tevredenheid of plezier deel kunnen nemen aan de samenleving. We doen dat door een huiselijke omgeving te bieden waar elke individuele cliënt leert om te gaan met emoties en gebeurtenissen, zijn of haar sterke kanten kan opbouwen, inzicht kan krijgen in verslavingsgedrag en samen met anderen stapsgewijs ander gedrag kan leren. Op deze manier (her)pakt de cliënt regie over het eigen leven, vrij van verslaving, en kan de cliënt een zinvol en betrokken leven opbouwen. De staf heeft hierbij een coachende, ondersteunende en motiverende rol. Dit bevordert zelfstandigheid en de intrinsieke motivatie van de cliënt en voorkomt afhankelijkheid. In dit proces worden de familie en andere naastbetrok-kenen actief betrokken, alsmede de verwijzer.

De SkuulDe Skuul is een GGZ instelling die al ruim 35 jaar behandeling biedt aan mensen met een (voornamelijk alcohol)verslaving. Twee groepen van maximaal acht mannen en vrouwen verblijven tijdens hun behandeling door de weeks op Texel. Met elkaar dragen zij de verantwoordelijkheid voor hun eigen groep. In een omgeving van rust en natuur werken de bewoners van De Skuul aan hun herstel. Ze krijgen een grote mate van eigen verantwoordelijkheid en leren hun dag op een zinvolle manier in te vullen. De Skuul behoorde in het verleden tot het Jellinek/Arkin concern, maar is in 2012 als zelfstandige instelling verder gegaan. Daarbij is nadrukkelijk gekozen om behandeling en verblijf uit elkaar te halen. De behandeling en het hersteltraject worden verdeeld over de weekdagen aangeboden binnen een ambulante DBC-constructie.

In de behandeling van De Skuul ligt veel nadruk op:• Het creëren van hoop en zingeving en het ontwikkelen (of herwinnen) van een

positieve identiteit.• Eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid.• Aandacht voor lichamelijke gezondheid door een gezonde leefstijl (voeding, beweging

en ontspanning).• Het trainen van veerkracht door het leren omgaan met gevoelens, emoties, gedachten

en gebeurtenissen.

De Skuul - herstelondersteunende verslavingszorg Herstel en zelfmanagement in de praktijk

• Het leren omgaan met elkaar, je verdiepen in de ander, hoe leef je samen, leer je van elkaar, hoe hanteer je conflicten en bouw je een sociaal netwerk op.

• Het weer leren vervullen van zinvolle sociale rollen (zoals bijvoorbeeld ouder, kind, partner, werknemer, student, huurder of vrijwilliger).

De herstelaanpak van De Skuul past bij belangrijke landelijke trends en ontwikkelingen, zoals het versterken en aanspreken van de eigen regie van mensen (zelfmanagement), de toenemende aandacht voor positieve gezondheid en het vergroten van sociale participatie.

Positieve gezondheid

‘Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’, zo luidt het nieuwe concept van positieve gezondheid. Machteld Huber: “Het verschil met de WHO-definitie is dat in dit concept de potentie benadrukt wordt om gezond te zijn of te worden, zelfs wanneer er sprake is van ziekte. Doordat de nadruk ligt op veerkracht en eigen regie, voelen patiënten zich in hun kracht aangesproken en niet uitsluitend benaderd als zieke. Voor deze groep zijn sociale participatie en zingeving minstens zo belangrijk als aandacht voor hun fysieke klachten.”

Bron: Universiteit van Maastricht,december 2014

Definitie zelfmanagement

Zelfmanagement is de verzameling van kennis, gedrag, activiteiten en hulpmiddelen, waarmee mensen met een chronische ziekte beter regie behouden op hun leven en - op maat gesteund door professionals - mede richting geven aan hoe zorg en behandeling worden ingezet ten behoeve van zijn/haar kwaliteit van leven. Samengevat leidt zelfmanagement - op de juiste manier toegepast - tot betere kwaliteit van leven, betere zorg en kostenreductie.

Initiatiefgroep Zelfmanagement, 2009

Positieve psychologie en de herstel-beweging geven een groeiende wetenschappelijke onderbouwing aan de aanpak op De SkuulPositieve psychologie is een redelijk nieuwe stroming in de psychologie waarin de nadruk ligt op positieve ervaringen en positieve eigenschappen van mensen. Positieve psychologie stelt zich de vraag hoe mensen zich kunnen ontwikkelen en een betrokken en zinvol leven kunnen leiden binnen de eigen grenzen en mogelijkheden. Het kan beschouwd worden als een uitbreiding van de traditionele psychologie die zich vooral bezighoudt met het bestuderen van omstan-digheden waarin mensen problemen ontwikkelen zoals angsten, depressies en verslaving. Er zijn veel raakvlakken met de herstel- en rehabilitatiebeweging in de psychiatrie en de verslavingszorg. In de weten-schappelijke literatuur wordt het herstelproces in vijf onderdelen beschreven. Die vertonen een grote mate van overlap met de behandeling op De Skuul zoals deze al sinds jaar en dag wordt gegeven: 1) Betrokkenheid bij anderen;2) Hoop en optimisme over de toekomst;3) Opbouwen/herdefiniereren van identiteit;4) Zingeving;5) Empowerment (persoonlijke verantwoordelijkheid,

controle en focus op krachten).

In de vier blokjes staan verschillende interventie-richtingen beschreven die belangrijk zijn bij het herstellen van een verslaving en bij het voorkomen van terugval.

• De richtlijn beveelt geen op inzicht gerichte psychotherapie aan, een aanbeveling die duidelijk op De Skuul van toepassing is: de nadruk ligt op de eigen kracht en het hier en nu.

• Tijdens de behandeling op De Skuul worden cliënten op de hoogte gebracht van het bestaan en de werkwijze van zelfhulpgroepen ter onder-steuning na de opname (Buitenveldert en Anonieme Alcoholisten).

Veerkrachtprogramma- Copingvaardigheden- Optimistisch denken- Dankbaarheid vergroten- Positieve emoties

KrachtenaanpakBewustzijn en inzetten van sterke kanten en talenten

MindfulnessAandachttraining, bewust leven en kunnen genieten

ZingevingKijken wat belangrijk is in het leven en haal-bare doelen stellen

Evidence-based werken volgens richtlijnenIn de verslavingszorg is het evidence-based werken een prioriteit. Richtlijnen worden ontwikkeld ter ondersteuning van de dagelijkse praktijkuitvoering. Veel onderdelen van het evidence-based werken in de verslavingszorg komen terug in de behandel-aanpak van De Skuul. De ‘Multidisciplinaire Richtlijn Stoornissen in het gebruik van alcohol’ uit 2009 beveelt het gebruik van bepaalde psychosociale interventies aan waarvan veel elementen gebruikt worden. Hier volgt een overzicht:• De richtlijn geeft een voorkeur aan voor groeps-

behandelingen ten opzichte van individuele behandelingen, wat evident is op De Skuul.

• De Skuul geeft ruime aandacht aan zelfhulp en zelfmanagement, wat ook wordt aanbevolen in de richtlijn.

• Motiverende gespreksvoering. Het richten op sterke punten bij cliënten en het aanboren van intrinsieke motivatie zijn een wezenlijk onderdeel van de behandeling op de Skuul.

• Cognitieve gedragstherapie. In De Skuul zijn elementen uit de cognitieve gedragstherapie, het veranderen van het gedrag en gevoel door de manier van denken, structureel ingebed in het behandelbeleid.

• Sociale vaardigheidstraining. Door het werken in de groep leren cliënten van De Skuul om weer contact te maken met anderen, feedback aan elkaar te geven en conflicten te hanteren. Het is een sociale vaardigheidstraining in de praktijk.

• Zelfcontroletraining. Door het leren omgaan met negatieve emoties en stressvolle gebeurtenissen krijgen cliënten op De Skuul meer controle over hun eigen gedrag en leven.

Speerpunten in het beleid op De Skuul

1. Het vestigen van een cultuur die doordesemd is met het zelf verantwoordelijk zijn voor keuzes in het leven en het dragen van alle bijbehorende consequenties.

2. Veel aandacht voor terugvalpreventie. Het inzicht krijgen in de symptomen van terugval en daarnaar (planmatig) handelen.

3. Monitoring- en evaluatiecyclus met klinische uitkomstmaten (abstinentie, terugval) maar ook uitkomsten die gericht zijn op herstel en kwaliteit van leven (wonen, werk, zingeving, veerkracht), op korte en op langere termijn na ontslag uit De Skuul. Voor evaluatie en bijsturing van de behandeling.

4. Shared decision making & co-creatie: Behandelaar en cliënt komen gezamenlijk tot een behandelplan op basis van klinische expertise, wetenschappelijk bewijs vanuit de richtlijnen en ervaringskennis.

5. Herstel en zelfmanagement, eigen kracht en intrinsieke motivatie staan centraal in de behandeling.

6. De behandelaar is een coach en motivator en werkt oplossingsgericht. Hij of zij zet de eigen wijsheid en ervaring in voor het slagen van de behandeling van de cliënt.

7. Veel aandacht voor het opbouwen van sociale netwerken, vergroten van betrokkenheid bij anderen en de omgeving (veel aandacht voor bijvoorbeeld familiecontacten).

Colofon

Trimbos-instituut

Postbus 725

3500 AS Utrecht

T: 030 – 297 11 00

www.trimbos.nl

info@trimbos.nl

Auteurs

Linda Bolier, Trimbos-instituut

Joke de Goede, De Skuul,

herstelondersteunende verslavingszorg

Jan Walburg, Universiteit Twente

Productiebegeleiding

Joris Staal, Trimbos-instituut

Ontwerp en vormgeving

Canon Nederland N.V.

Deze brochure is te downloaden via

www.deskuul.nl

© 2015, Trimbos-instituut

Geraadpleegde literatuur (selectie )

Bartone, P. T., Hystad, S. W., Eid, J., & Brevik, J. I.

(2012). Psychological hardiness and coping style as

risk/resilience factors for alcohol abuse. Military medi-

cine, 177, 517-524.

Bohlmeijer, E., Westerhof, G., Bolier, L., Steeneveld,

M., Geurts, M., Walburg, J. A. et al. (2013). Welbevinden:

van bijzaak naar hoofdzaak? Over de betekenis van de

positieve psychologie. De Psycholoog, 48-59.

Bolier, L., Van Veen, Y., & Walburg, J. (2015).

Positieve psychologie en verslaving - Een literatuur-

overzicht. Utrecht: Trimbos-instituut.

Burns, J. & Marks, D. (2013). Can Recovery Capital

Predict Addiction Problem Severity? Alcoholism Treat-

ment Quarterly, 31, 303-320.

Chiesa, A. & Serretti, A. (2013). Are Mindfulness-

Based Interventions Effective for Substance Use

Disorders? A Systematic Review of the Evidence.

Substance Use & Misuse, 49, 492-512.

Hendershot, C., Witkiewitz, K., George, W., &

Marlatt, G. A. (2011). Relapse prevention for addictive

behaviors. Substance Abuse Treatment and Prevention

Policy, 6, 1-17.

Krentzman, A. R. (2013). Review of the application

of positive psychology to substance use, addiction, and

recovery research. Psychology of Addictive Behaviors,

27, 151-165.

Lyons, G. C. B., Deane, F. P., & Kelly, P. J. (2010).

Forgiveness and purpose in life as spiritual mechanisms

of recovery from substance use disorders. Addiction

Research & Theory, 18, 528-543.

Wat maakt ons anders

We delen met andere verslavingsklinieken de toepassing van bewezen effectieve principes vanuit de cognitieve gedragstherapie en verslavingshulpverlening. We maken een verschil door onze sterke nadruk op het zoeken en inzetten van de sterke kanten van onze bewoners omdat die de sleutel zijn naar een abstinent en betrokken leven. We gebruiken daartoe effectieve elementen uit de positieve psychologie, de herstelbeweging en richtlijnen. We zijn ook anders omdat we er van uit gaan dat onze bewoners een sterk vermogen hebben om te leren van dagelijkse gebeurtenissen. Daarom is onze behandeling in hoge mate gericht op de dagelijkse gang van zaken omdat die een aan-knopingspunt biedt om ander gedrag te oefenen. En we zijn anders omdat we van meet af aan de directe omgeving van de cliënt betrekken bij de behandeling. En tenslotte zijn we anders omdat wij onze expertise op het gebied van behandeling inzetten samen met de expertise van onze bewoners over zichzelf en hun eigen leven. Samen zoeken we naar oplossingen, samen zoeken we naar een nieuwe duurzame toekomst.

De Skuul | herstelondersteunende verslavingszorg | Molwerk 31 | 1797 SG Den Hoorn Texel | 0222-319413 | info@deskuul.nl | www.deskuul.nl

Rapp, R. C., Van Den Noortgate, W., Broekaert, E.,

& Vanderplasschen, W. (2014). The efficacy of case

management with persons who have substance abuse

problems: A three-level meta-analysis of outcomes.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 82,

605-618.

Resnick, S. G. & Rosenheck, R. A. (2006). Recovery

and positive psychology: parallel themes and potential

synergies. Psychiatric Services (Washington, D.C.), 57,

120-122.

Slade, M. (2010). Mental illness and well-being:

the central importance of positive psychology and

recovery approaches. BMC Health Services Research,

10, 1-14.

Smedslund, G., Berg, R. C., Hammerstrom, K. T.,

Steiro, A., Leiknes, K. A., Dahl, H. M. et al. (2011).

Motivational interviewing for substance abuse.

Cochrane Database.Syst.Rev., CD008063.

Werkgroep MDR Stoornissen in het gebruik van

alcohol & Trimbos-instituut (2009). Multidisciplinaire

richtlijn - Richtlijn voor de diagnostiek en behande-

ling van volwassen patienten met een stoornis in het

gebruik van alcohol. Utrecht: Trimbos-instituut.

Wong, P. T. P. (2013). A meaning-centered

approach to addiction and recovery. In L.C.J.Wong,

G. R. Thompson, & P. T. P. Wong (Eds.), The positive

psychology of meaning and addiction recovery

(pp. 181-192). Birmingham: Purpose Research.