De relatie tussen “angst voor criminaliteit” en “leeftijd” breedmaatschappelijk bekeken

Stefaan pleysier

Geert Vervaeke

Johan Goethals

Inleiding

Het onveiligheidsgevoel lijkt een recent thema en een recente problematiek, toch wordt deze aandacht voorafgegaan door vele wetenschappelijke onderzoeken in België, maar ook vooral in het buitenland.

In dit artikel wordt vooral ingegaan op de paradox tussen “angst voor criminaliteit” en de “effectieve kans om slachtoffer te worden van criminaliteit”. Deze paradox is vooral aanwezig bij ouderen.

We gaan op deze paradox in door:1) Vragen te stellen bij de empirische houdbaarheid en methodologische

geldigheid van dit verband2) Het verband tussen “angst voor criminaliteit” en “leeftijd” op een

multifactoriële en multidimensionale wijze te benaderen

“angst voor criminaliteit” en “leeftijd”: een paradox?

Zij die zich persoonlijk onveilig voelen, zijn vaak degene die objectief gezien het minst kans maken om slachtoffer te worden van criminaliteit of misdrijven.bv. bejaarden maken volgens criminaliteitsstatistieken het minst kans om slachtoffer te worden van criminaliteit, terwijl bejaarden zich net het meest zorgen maken over criminaliteit.

Dit is een paradox

Angst voor criminaliteit heeft vooral te maken met een onveiligheidsgevoelOnveiligheidsgevoelens bij ouderen die in de stad wonen

Overdag 22%‘s Avonds 59%

Onveiligheidsgevoelens bij ouderen die in een kleine gemeente* wonenOverdag 7%‘s Avonds 24%*kleine gemeente: minder dan 20 000 inwoners

Bron: http://aps.vlaanderen.be/statistiek/nieuws/welzijn/2004-03_onveilig.htm

Wat zegt de empirie?

Is het zo dat ouderen objectief gezien minder kans maken om slachtoffer te worden van criminaliteit?Dit is afhankelijk van wat men onder criminaliteit verstaat. De objectieve kans op slachtofferschap wordt sterk beïnvloedt wanneer men enkele delicten of delictgroepen weglaat of opneemt.

Is het zo dat ouderen meer angst hebben voor criminaliteit dan jongeren?In de meeste studies is het verband tussen leeftijd en angst voor criminaliteit verwaarloosbaar klein of zelfs onbestaande. Toch zijn ouderen enigszins angstiger dan jongeren, maar het verband tussen angst voor criminaliteit en leeftijd is bijlange niet zo sterk als wel eens wordt geloofd.

Welke factoren veroorzaken angst voor criminaliteit bij senioren?

Hogere leeftijd Contextuele variabelen Urbanisatie De wijk, buurt waarin men woont en de karakteristieken

Het woontype

Ontmoetingen, ervaringen en relaties die de bezorgdheid of angst voor criminaliteit versterken of afzwakken

Victimisatie Sociale netwerken waarop men kan terugvallen Basisassumpties

Sociaal – demografische variabelen Geslacht Behoren tot een minderheid

De breedmaatschappelijke benadering van de problematiek

Gevoelens van onbehagen liggen vaak aan de oorsprong van angst voor criminaliteit.1) Wat is onbehagen? Anomie en vervreemding, weerzin voor sociale veranderingen, pessimisme over de toekomst, gevoel van verlies van controle, wantrouwen in alles en iedereen.

2) Waar komt het gevoel van onbehagen vandaan?De traditionele en systeemoverkoepelende waarden en normen worden opengetrokken. Dit zorgt voor een fundamentele onzekerheid want het individu wordt niet meer van bovenuit gezegd wat hij moet doen. De maatschappij dreigt de productie van de orde te verliezen

Problematisch karakter van de productie van orde

Ulrich BeckOnze hoogindustriële samenleving is

aan het evolueren naar een samenleving waar de productie van risico’s de bovenhand haalt op de productie van welvaart. Dit leidt tot een risicomaatschappij waar we zekerheden één voor één zien wegvallen.

Dit zorgt voor vrijheid, maar ook voor een opgelegde verantwoordelijkheid voor het uittekenen van onze eigen levensloop, waar niet iedereen even goed kan mee omgaan.

Er worden risico’s en gevaren gecreëerd waarvan we de verantwoordelijken steeds moeilijker kunnen aanwijzen.

Giddens“Tijd” en “ruimte” zijn geen

contextuele begrippen meer, maar abstracte en vage begrippen.

Dit zorgt voor de onthechting van sociale systemen en relaties en de wereld die ‘krimpt’.

Deze onthechting vraagt een creatie van vertrouwen, wat weer een onzekerheid is want vertrouwen kan misbruikt worden.

In onze risicomaatschappij is reeds een onevenwicht tussen vertrouwen en risico.

Bronnen van fundamentele onzekerheid

Er wordt het individu niet langer vanuit één instantie ingefluisterd hoe hij zich doorheen de verschillende subsystemen in de samenleving moet bewegen

We moeten zelf voor vaste grond onder onze voeten zorgen

Deze algemene toename aan onzekerheid kan de angst voor criminaliteit onder de bevolking aanscherpen.

Conclusie

De toenemende en allesomvattende onzekerheid is een bron van vrijheid, mogelijkheden en kansen.Niet iedereen voelt zich goed bij deze gedwongen “vrijheid” en zelfstandigheid. Dit leidt tot een gevoel van onbehagen. Angst voor criminaliteit is de concretere en situationele vertaling van het angstgevoel dat voortkomt uit onzekerheden.

BESLUIT: Ouderen passen zich moeilijker aan nieuwe situaties aan Ze zullen zich in onze voortdurend veranderende en evoluerende maatschappij steeds onzekerder gaan voelenDeze onzekerheid uit zich in gevoelens van angst om slachtoffer te worden van criminele feiten.