De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van...

1

Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be

Arnaud Deneyer, irLaboratorium Licht en Gebouw

Afdeling Energie & GebouwWTCB – Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf

De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 ‘Verlichting van binnenwerkplekken’

EasyFairs ECL21 September 2012


Postulaat

Norm = Ingewikelde formules

Norm = Wetenschappelijke berekeningen

221/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1

Niet vandaag

2


Verlichting

Normen toegericht op : Toepassing

• Hoe kan men een goede verlichting waarborgen ?

Produkt• Bvd : Hoe kan men de elektrische isolatie

van de armaturen waarborgen ?


NBN EN 12464-1 = Norm toegericht op TOEPASSING


Normalisatie

Wie ?

Werkgebied Wereld Europa België

ToepassingProdukt (Fotometrie) ISO CEN NBN

Operator IBE-BIV

Produkt (elektrischeaspecten en veiligheid) CEI CENELEC

NBNOperator CEB-BEC

ToepassingProdukt (Fotometrie)

Theoretische aspecten van het licht

CIE - IBE-BIV

NBN EN 12464-1

3


NBN EN 12464-1

Informatie et aanbeveling over visueel comfort en verlichtingskwaliteit

Geen aanbeveling en Geen voorschrift voor armaturen

NBN EN 60598-1 ‘Armaturen – Deel 1 : Algemene eisen en proeven’

IP-index, IK-index,…



NBN EN 12464-1

Per type taak, 4 referentie grootheden


4


Verlichtingsskerkte = Hoeveelheid licht inéén punt

NBN EN 12464-1



NBN EN 12464-1

Uniformeit = Caracterisatie van de lichtverdeling

Emin/Emoy

Verhouding tussen de minimum verlichtingssterkte en de gemiddelde verlichtingssterlte – imago van de uniformiteit

Eisen zijn functie van de visuele taak• Tussen 0,4 en 0,7• Kantoor : 0,6


5


NBN EN 12464-1

UGR Maximale eengemaakte verblindingsgraad Unified Glare Rating (UGR)

Caracterisatie van de verblindingspotentieel van een verlichtingsinstallatie

Hoe groter de UGR, hoe groter de verblindingsrisico

• UGR < 16 : zéér lage verblindingsrisico• UGR > 28 : onverdragelijke verblinding



NBN EN 12464-1

Ra : Kleurweergaveindex= het vermogen van die lichtbron om de

verschillende kleuren van het zichtbare spectrum van het verlichte voorwerp weer te geven.

Cijfer tussen 0 en 100 Objectief : 80

• Behalve voor sommige toepassingen.– Bvd : klasslokalen voor kunst en tekeningen

Ra > 90


6


Ra : 100 Ra : 80


Kleurweergaveindex

Halogenen lampen Altijd goede waarden

Gasontladingslamp : TL Te checken

LED Lampen Altijd te checken

35W/840Tcp = 4000 K


7


Kleurweergaveindex



NBN EN 12464-1

Praktische toepassing : Kantoor


te verzekeren verlichtingssterkte

8


Em

Te verzekeren verlichtingssterkte Initiële verlichtingssterkte x MF (Onderhoudsfactor)

Onderhoudsfactor - MF - CIE 97 : 2006


Onderhoudsfactor

MF = × RSMF

RSMF : de onderhoudsfactor van de wanden van de ruimte

LLMF

LLMF : de onderhoudsfactor van de lichtstroom van de lamp

× LSF

LSF : de levensduurfactor van de lamp

× LMF

LMF : de onderhoudsfactor van de armatuur


9


Onderhoudsfactor : Standaardwaarden

Voor TL-lampen

Nieks voor LEDs



Onderhoudsfactor

Bepaald voor : Gloeilampen

• 1000 uren Halogenen lampen

• 2000 uren Gasontladingslampen

• 5000 tot 20.000 uren LED ?

• Van 30.000 tot 100.000 uren

• Nog niet met 100 % eenstemmigheid gedefinieerd/vastgelegd/gemeten


10


Probleem : Levenslang

Invloed van de temperatuur

Max 145 cd/klm Max 90 cd/klm

Bron: Laborelec



Eis 1: Verlichtingssterkten

3 zones voor verlichting: Voorbeelden

Opmerking: Vastleggen en documenteren van de zones bij een ontwerp!

Achtergrond

Werkzone

Werkzone

Werkzone

Achtergrond

Werkzone

Achtergrond

Werkzone 1

Werkzone 2

Onmiddellijk aangrenzende zone

min 0,5m

tot 3,0m


11


Bron : Philips

Onmiddellijk aangrenzende zone

Werkzone

Bron : ETAP2121/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1


Bron : ETAP


12


236/05/2009 Code de bonne pratique en éclairage intérieur


Concrete toepassing I

E < 500 lx in een punt

Voldoet de installatie aan de norm ?


13


Concrete toepassing II

Kantoor : De norm eist : 500 lx

Em = 500 lxEm = Ei x MF

Ei = Em / MFEi = 500 lx / 0,85 = 588 lx

Ei = 588 lx2521/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1


Op de taak

Uniformiteit : definitieU = Emin/Em

In dienst U = Emin/Ei

Eis van EN 12464-1 : U > 0,6

Emin > 353 lx voor alle punten

Ei = 588 lx Gemiddelde waarde

+

Ei = 588 lx U = Emin/Ei> 0,6Emin > 0,6 x Ei

Emin > 0,6 x 588 lxEmin > 412 lx


14


Voorbeeld

Onmiddelijk aangrenzende zone Eis van de norm : 300 lx U > 0,5

Em = 353 lx Gemiddelde waarde

Ei > 176 lx voor alle punten

+



Surfaces

WerkzoneOnmiddellijk aangrenzende zoneAchtergrond

Bepaald in functie van het project

Onmiddellijk aangrenzende zone Werkzone

Achtergrond

Bron : Philips

15


Objectief

TaakOnmiddelijk

aangrenzende zone

Achtergrond

Verlichtings-sterkte

(Em)

Uniformeit(Uo)

Verlichtings-sterkte(Em)

Uniformeit(Uo)

Verlichtings-sterkte(Em)

Uniformiteit(Uo)

≥ 750 lx

Fonction de la tâche

500 lx

Uo ≥ 0,40

100 lx

Uo ≥ 0,10

500 lx 300 lx 100 lx

300 lx 200 lx 50 lx

200 lx Etaak 50 lx

150 lx Etaak 50 lx

100 lx Etaak 50 lx

≤ 50 lx Etaak Etaak /2



Objectief

Onmiddellijk aangrenzende zoneEm = 300 lxU0 ≥ 0,40

WerkzoneEm = 500 lxU0 ≥ 0,60

AchtergrondEm = 100 lxU0 ≥ 0,10

Bron : Philips


16


Cilindrische Verlichtingssterkte

Nieuwe Begrip Cilindrische verlichtingssterkte = gemiddelde waarde –

Verlichtingssterke voor 4perpendiculaire richtingen

Visuele communicatiebevoordelen = face to face discussies Herkenning van de gezichten


Cilindrische Verlichtingssterkte

Hoe kan men die meten ?

Grootheid die kan berekend worden (Dialux,…) Aanbevelingen :

Kantoren : 50 lx tot 1,20 m hoog Scholen – Vergaderzalen : 150 lx bij 1,20 m hoogte en

U0≥0,10


17


Verlichtingssterke op de wanden

Wand : Gemiddelde verlichtingssterkte 50 lx met U0 ≥

0,10

Plafond : Gemiddelde verlichtingssterkte 30 lx met U0 ≥

0,30

Kantoren, scholen en ziekenhuizen Wand : Em = 75 lx Plafond : Em = 50 lx



Objectief

PlafondEm = 50 lxU0 ≥ 0,30

WandEm = 75 lxU0 ≥ 0,10

Bron : Philips


18


Rooster

Hoeveel punten voor de rooster ? 2D-Rooster Stap – functie van de afmetingen van het

oppervlak



Rooster

Rooster – strook te verwijderen


19


Rooster

Lengte van het werkvlak (d)

Maximale afstand tussen de punten

(p)

Aantal punten van de rooster (n)

0,40 m 0,15 m 3

0,60 m 0,20 m 3

1,00 m 0,20 m 5

2,00 m 0,30 m 6

5,00 m 0,60 m 8

10,00 m 1,00 m 10

25,00 m 2,00 m 12

50,00 m 3,00 m 17

100,00 m 5,00 m 20



Optieken – Lamellen - Verblinding

Lamellen zijn dwarsschotten die het licht toelaten om in bepaalde richtingen te stralen, maar een direct of indirect (gereflecteerd) zicht naar de lichtbron vermijden

Door de dwarsschotten een specifieke vorm te geven, kan de luminantie van een armatuur worden beperkt

Bron : ETAP Bron : ETAPBron : ETAP


20


Optieken - Lamellen

DwarsrichtingVorm reflector

afschermhoek

uitstralingshoek

Langsrichting

Plaats en vorm van de lamellen


Optieken – Lamellen - Verblinding

Directe verblinding – mogelijke eisen UGR = Unified Glare Rating

• uitdrukking van de kans op verblinding• maximale grenswaarde in functie van de taak

Afschermhoek • hoek waaronder de naakte lichtbron niet wordt

waargenomen• complement van de uitstralingshoek () – meestal wordt die

hoek opgegeven:

• minimale grenswaarde in functie van de luminantie van de lichtbron (en de taak)

55°

65°

Dwarsrichting

Langsrichting

Afschermhoek in dwarsrichting = 35°

Afschermhoek in langsrichting = 25°


21


Verblinding

Luminantie van de armaturen< 200 cd/m2 - uitstralingshoek 55°< 200 cd/m2 - uitstralingshoek 65°< 1.000 cd/m2 - uitstralingshoek 65°

Source : ETAP



423/02/2009

UGR

Verblinding UGR - Unified Glare Rating Waarden : NBN EN 12464-1

22


Eis 3: Verblinding

UGR VerblindingsindexUGR (‘Unified Glare Ratio’)

Zelfde bepalingsmethode als vroegerRichtwaarden: 10, 13, 16, 19, 22, 25 et 28

Functie van: Opstelling van de toestellen Karakteristieken ruimte(afmetingen, reflecties) Positie waarnemer


UGR – Unified Glare Rating

UGR Verblindingsindex UGR (‘Unified Glare Ratio’)

Zelfde bepalingsmethode als vroegerRichtwaarden: 10, 13, 16, 19, 22, 25 et 28

Functie van:• Opstelling van de toestellen• Karakteristieken ruimte (afmetingen,

reflecties)• Positie waarnemer


23


UGR Bepaling - 1

Berekeningen : Via software

• Voor een bepaalde positie

Tabellen : Door het fabrikant gegenereerd

UGR waarden in de 2 kijkrichtingenDwarsrichting en langsrichting

Correcties



UGR Bepaling - 2


24


Taak UGR

precisiewerk, tekening < 16

Kantoor, vergaderzaal, klas < 19

Montage < 22

Trappen en liften < 25

Circulaties en Gangen < 28

Industriële activiteit Zie tabel in de norm



NBN EN 12464-1

Verblinding

UGR > 25

UGR > 25

UGR < 16


25


Evolutie van de schermen (flat screen : Plasma, LED,…

Limiet waarden aangepast (hogere waarden)- cfr ISO 9214-307

Gereflecteerd luminanties

TypeLuminantie

Hoge luminantie scherm

L > 200 cd/m2

Gemiddeldluminantie

schermL ≤ 200 cd/m2

Geval APositieve

contraste positif en classieke eisen

≤ 3.000 cd/m2 ≤ 1.500 cd/m2

Geval BNegatieve

Contrast et/of particuliere eisen

≤ 1.500 cd/m2 ≤ 1.000 cd/m2

Positieve Contrast

Negateive Contrast


www.ibe-biv.be

26


18/10/2012


Artikel NBN EN 12464-1

27


5324/09/2009 L’efficacité énergétique et le confort visuel

www.normen.be


www.wtcb-licht.be

28


cstc.be/go/publications_eclairage


Met de steun van de Technologische Dienstverlening “Ecobouwen en Duurzame ontwikkeling” in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gesubsidieerd door het Brussels Instituut voor Onderzoek en Innovatie (InnovIRIS)


29


Dank u voor uw aandacht


De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van...

Documents

Transcript of De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van...