De opheffing van het De opheffing van het bordeelverbod: gevolgen voor bordeelverbod: gevolgen voor

mensenhandel?mensenhandel?Annelies Daalder, WODCAnnelies Daalder, WODCa.daalder@minjus.nl

www.wodc.nlwww.wodc.nl

Hypothesen achter de Hypothesen achter de wetswijziging wetswijziging

► Voor de Voor de niet-strafwaardigeniet-strafwaardige vormen van vormen van prostitutie: vergunningplicht met eisen prostitutie: vergunningplicht met eisen controle/handhaving controle/handhaving naleving van de regels zal worden bevorderd naleving van de regels zal worden bevorderd gesaneerde en transparantere branche gesaneerde en transparantere branche verbetering positie van prostituees + bredere verbetering positie van prostituees + bredere acceptatie van de prostituee in de samenleving. acceptatie van de prostituee in de samenleving.

► Bovendien zou een sanering van de branche een Bovendien zou een sanering van de branche een ontvlechting van prostitutie met criminele ontvlechting van prostitutie met criminele randverschijnselen met zich meebrengen.randverschijnselen met zich meebrengen.

Hypothesen achter de Hypothesen achter de wetswijziging wetswijziging

► Voor de sVoor de strafwaardigetrafwaardige vormen van exploitatie van vormen van exploitatie van prostitutie: prostitutie:

► 1: Veronderstelling: deel van de branche 1: Veronderstelling: deel van de branche gereguleerd gereguleerd handhavings- en handhavings- en opsporingscapaciteit voor mensenhandel kan opsporingscapaciteit voor mensenhandel kan gerichter worden ingezet gerichter worden ingezet verhoogde verhoogde handhavings- en opsporingscapaciteit handhavings- en opsporingscapaciteit toename toename pakkans. pakkans.

2: Strafbaarstelling verscherpt 2: Strafbaarstelling verscherpt

Hypothese: combinatie van een vergrote pakkans Hypothese: combinatie van een vergrote pakkans en de verhoging van straffen zou kunnen leiden tot en de verhoging van straffen zou kunnen leiden tot een afname van deze vormen van criminaliteit.een afname van deze vormen van criminaliteit.

WetswijzigingWetswijziging

► Schrappen van verbod op exploitatie. Schrappen van verbod op exploitatie. ► Aanscherping wetgeving op onaanvaardbare Aanscherping wetgeving op onaanvaardbare

vormen van prostitutie. Dit in tegenstelling tot vormen van prostitutie. Dit in tegenstelling tot gangbare internationale visie op NL beleid. Situatie gangbare internationale visie op NL beleid. Situatie lijkt liberaler geworden, maar is dat zo? lijkt liberaler geworden, maar is dat zo?

► 250a 250a 273f WvStr: Strafmaat verhoogd en 273f WvStr: Strafmaat verhoogd en reikwijdte verbreed (VOOR een ander + andere reikwijdte verbreed (VOOR een ander + andere feitelijkheid).feitelijkheid).

► 248b WvStr en 245 WvStr (bescherming 248b WvStr en 245 WvStr (bescherming minderjarigen).minderjarigen).

► Uitbreiding gemeentewet art 151a Uitbreiding gemeentewet art 151a (identificatieplicht mogelijk).(identificatieplicht mogelijk).

Evaluatie 2006/2007Evaluatie 2006/2007

In 2006 drie deelonderzoeken door:In 2006 drie deelonderzoeken door:► Intraval: niet-legale prostitutie: o.a. interviews Intraval: niet-legale prostitutie: o.a. interviews

met 190 informanten, observaties en analyse met 190 informanten, observaties en analyse mensenhandelregistraties en internet.mensenhandelregistraties en internet.

► Regioplan: sociale positie prostituees vergunde Regioplan: sociale positie prostituees vergunde sector: interviews met 354 prostituees en 49 sector: interviews met 354 prostituees en 49 exploitanten. exploitanten.

► DSP-groep: gemeentelijk prostitutiebeleid, DSP-groep: gemeentelijk prostitutiebeleid, regulering en handhaving. Enquête alle regulering en handhaving. Enquête alle gemeenten, respons 84% plus extra. Verdieping gemeenten, respons 84% plus extra. Verdieping met o.a. 67 interviews met informanten.met o.a. 67 interviews met informanten.

► Onder regie WODC plus overkoepelend rapport Onder regie WODC plus overkoepelend rapport WODC.WODC.

Vergunde aanbodVergunde aanbodTabel Aantal vergunde seksinrichtingen en schatting Nederland (N= 260)

Aantal in respons

Schatting totaal in NL

Raambordeel 507 ca. 580

Seksclub 235 ca. 260

Privé-huis 117 ca. 130

Escortbedrijf 81 ca. 90

Erotische massagesalon 54 ca. 60

Seksbioscoop 51 ca. 60

Parenclub 19 ca. 20

Overige seksinrichtingen 63 ca. 70

Totaal 1127 ca. 1270

Bron: Flight c.s., 2006.

Actoren en relatiesActoren en relaties

pooierpooier exploitantexploitant

klantklant

overheioverheidd

prostitueprostitueeecrimi-crimi-

orgorg

HandhavingHandhaving

►Paradox: er wordt meer gehandhaafd dan Paradox: er wordt meer gehandhaafd dan in de situatie waarin meer verboden was.in de situatie waarin meer verboden was.

►Politie veel ingezet bij controles in kader Politie veel ingezet bij controles in kader van bestuurlijk toezicht van bestuurlijk toezicht minder minder capaciteit voor controle niet-vergunde capaciteit voor controle niet-vergunde bedrijven en opsporing. Vergunde bedrijven en opsporing. Vergunde bedrijven vaker gecontroleerd dan niet-bedrijven vaker gecontroleerd dan niet-vergunde vergunde ondermijnt bereidheid ondermijnt bereidheid exploitanten en compliceert aanpak exploitanten en compliceert aanpak mensenhandel.mensenhandel.

Gemeentelijke sancties bij vergunde Gemeentelijke sancties bij vergunde locatiegebonden seksinrichtingen waar een locatiegebonden seksinrichtingen waar een

overtreding is geconstateerd (N= 346 overtreding is geconstateerd (N= 346 inrichtingen)inrichtingen)

Waarschuwing 78%

Sluiting seksinrichting 13%

Intrekken vergunning 7%

Opleggen dwangsom 2%

Totaal 100%

Illegaal?Illegaal?

minderjarigheidminderjarigheid

dwangdwangillegaal verblijfillegaal verblijf

niet-vergund niet-vergund legaallegaal

vergundvergund illegaalillegaal

OnvrijwilligheidOnvrijwilligheid► Moeilijk te constateren, geen conclusies over af- dan Moeilijk te constateren, geen conclusies over af- dan

wel toename mogelijk.wel toename mogelijk.► Zorgwekkend: Zorgwekkend: prostituees met pooier niet prostituees met pooier niet

afgenomen.afgenomen.► Dwang vooral bij ramen, escort en thuis.Dwang vooral bij ramen, escort en thuis.► Complicerend: beleid gericht op exploitanten en Complicerend: beleid gericht op exploitanten en

prostituees, niet op foute vriendjes/pooiers. Vergund ≠ prostituees, niet op foute vriendjes/pooiers. Vergund ≠ zonder dwang. zonder dwang.

► Bewustzijn breed lijkt toegenomen.Bewustzijn breed lijkt toegenomen.► Kleine successen in opsporing: Schijn bedriegt via M.Kleine successen in opsporing: Schijn bedriegt via M.► Signalen in geringe mate aangetroffen. Van prost in Signalen in geringe mate aangetroffen. Van prost in

vergunde sector 8% onder enige vorm van dwang vergunde sector 8% onder enige vorm van dwang begonnen.begonnen.

► Uitstapbeleid: slechts 6% gemeenten, desgevraagd.Uitstapbeleid: slechts 6% gemeenten, desgevraagd.

MinderjarigenMinderjarigen

►Van minderjarigheid nauwelijks Van minderjarigheid nauwelijks sprake.sprake.

►Ook bij controles slechts zeer Ook bij controles slechts zeer incidenteel.incidenteel.

►Wel prostituees vanaf 18e verjaardag, Wel prostituees vanaf 18e verjaardag, net als dwang vooral escort, ramen en net als dwang vooral escort, ramen en thuis.thuis.

Prostituees zonder geldige Prostituees zonder geldige verblijfsvergunningverblijfsvergunning

Verscherpte controles en handhaving Verscherpte controles en handhaving afname van illegale prostituees. afname van illegale prostituees. (Signalen o.a.: afname aanbod vrouwen (Signalen o.a.: afname aanbod vrouwen en bemiddelaars bij clubs, afname bij en bemiddelaars bij clubs, afname bij controles, zichtbare afname). Deels controles, zichtbare afname). Deels overgenomen door vrouwen uit Oost-overgenomen door vrouwen uit Oost-Europa die onder de EER vallen. Van Europa die onder de EER vallen. Van vormen van illegaliteit is deze meest vormen van illegaliteit is deze meest eenvoudig te controleren.eenvoudig te controleren.

Positie prostitueesPositie prostituees

►Arbeidsverhoudingen in vergunde Arbeidsverhoudingen in vergunde bedrijven nauwelijks veranderd. bedrijven nauwelijks veranderd. Zogenaamd zelfstandig, maar Zogenaamd zelfstandig, maar bemoeienis exploitanten alom bemoeienis exploitanten alom feitelijke gezagsverhouding. feitelijke gezagsverhouding. Rechtspositie niet best. Prostituees Rechtspositie niet best. Prostituees kennen nadelen van zelfstandig kennen nadelen van zelfstandig ondernemerschap zonder de voordelen.ondernemerschap zonder de voordelen.

►Bewustzijn en belangenbehartiging Bewustzijn en belangenbehartiging laag pitje.laag pitje.

Gevolgen wetswijzigingGevolgen wetswijziging► Daling illegaal verblijvende prostituees, deels Daling illegaal verblijvende prostituees, deels

opgevangen door prostituees uit Oost-Europa.opgevangen door prostituees uit Oost-Europa.► Verder nauwelijks verbeteringen / verslechteringen: Verder nauwelijks verbeteringen / verslechteringen:

eeuwenoud verschijnsel met zo veel actoren met eigen eeuwenoud verschijnsel met zo veel actoren met eigen regels: wijzig je niet met een wetswijziging alleen.regels: wijzig je niet met een wetswijziging alleen.

► Bovendien: mensenhandel vaak georganiseerd en Bovendien: mensenhandel vaak georganiseerd en grensoverschrijdend: niveau activiteiten hoger dan grensoverschrijdend: niveau activiteiten hoger dan niveau regelgeving, handhaving en opsporing. niveau regelgeving, handhaving en opsporing. VVerplaatsingen tussen regio’s, met name bij niet-erplaatsingen tussen regio’s, met name bij niet-locatiegebonden bedrijven: bijv. escort Amsterdam en locatiegebonden bedrijven: bijv. escort Amsterdam en Eindhoven. Plus opkomst moeilijk te controleren Eindhoven. Plus opkomst moeilijk te controleren sectoren (sauna’s, parencl). sectoren (sauna’s, parencl). Uitsluitend lokaal gerichte aanpak niet Uitsluitend lokaal gerichte aanpak niet voldoende voor met name niet-locatiegebonden voldoende voor met name niet-locatiegebonden bedrijven.bedrijven.

Oplossingsrichtingen ???Oplossingsrichtingen ???► Meer eenheid in vergunningenbeleid en handhaving. Bijv. Meer eenheid in vergunningenbeleid en handhaving. Bijv.

landelijk escort overal onder vergunningpl. (kaderwet).landelijk escort overal onder vergunningpl. (kaderwet).► Bestuurlijke controletaken die bij politie liggen, over laten Bestuurlijke controletaken die bij politie liggen, over laten

nemen door anderen (bijv Arbeidsinspectie of gemeentelijke nemen door anderen (bijv Arbeidsinspectie of gemeentelijke diensten).diensten).

► Effectieve aanpak breder overnemen, bijvoorbeeld de Effectieve aanpak breder overnemen, bijvoorbeeld de hotelprocedure van Eindhoven.hotelprocedure van Eindhoven.

► Meer gebruik maken van info uit de branche zelf, zowel van Meer gebruik maken van info uit de branche zelf, zowel van exploitanten als van klanten. Campagne Schijn bedriegt: 78 exploitanten als van klanten. Campagne Schijn bedriegt: 78 meldingen in eerste helft 2006.meldingen in eerste helft 2006.

► Uitbreiding mogelijkheden convenant dagbladen, maanden Uitbreiding mogelijkheden convenant dagbladen, maanden geleden gebeurd. Werkt alleen als er gecontroleerd wordt.geleden gebeurd. Werkt alleen als er gecontroleerd wordt.

► Evt meer gebruik van wet BIBOB? Uitkoop???Evt meer gebruik van wet BIBOB? Uitkoop???► Meer aandacht voor uitstapmogelijkheden. Meer aandacht voor uitstapmogelijkheden.

Bewustwording/belangenbehartiging prostituees.Bewustwording/belangenbehartiging prostituees.► Niet: polariseren.Niet: polariseren.

Verder onderzoekVerder onderzoek

►Aanpak mensenhandel: Barbra van Aanpak mensenhandel: Barbra van Gestel en Maite Verhoeven, WODCGestel en Maite Verhoeven, WODC

►Psychologische factoren (bijv. Psychologische factoren (bijv. attachment, PTSD, TAS-20, CTQ, …): attachment, PTSD, TAS-20, CTQ, …): Annelies Daalder, promotie-onderzoek, Annelies Daalder, promotie-onderzoek, in samenwerking met VU, UvT, KUL, in samenwerking met VU, UvT, KUL, WODC.WODC.