!

klik hier

Opgave: onderwijs organiseren vanuit en voor de leerling van nu

Onderwijsorganisatie

Onderwijsinhoud

De opgave voor scholen

Onderwijs organiseren vanuit en voor de leerling van nu. Dat is dé continue opgave voor scholen. De samenleving ontwikkelt zich voortdurend. Daarmee ook de leerlingen, de technieken die ze gebruiken, de overtuigingen die ze hebben, de wijze waarop ze informatie verwerken en de competenties die van hen verwacht worden. Met als gevolg dat de onderwijsinhoud verandert.

Dat vraagt ook van docenten dat zij zich blijven ontwikkelen. Dat kan alleen als hun werkomgeving (de school) hen daartoe uitdaagt en ondersteunt. Wij geloven dat daar nog veel winst te behalen is. Een onderwijsorganisatie is dienend aan de inhoud.

Deze presentatie gaat over hoe scholen zich goed kunnen organiseren. Wij kijken naar drie organisatie-thema’s:1.Sturing in de school2.Werken met taakvolwassen teams3.Slimmere processen & technologie

Daarbij kijken we vanuit de volgende vier perspectieven:• Het perspectief van de leerling• De oprichtingsgedachte van de

school• De ontwikkelkracht van

professionals• Korte cyclus van doen – leren –

doen

Taak-volwassen

teams

Sturingin de school

Slimmere processen & technologie

1

2

3

klik hier

klik hier

klik hier

kijken vanuit 4perspectieven

3. De ontwikkelkrachtOnderwijs verbeteren van onderop

Een school moet zich ontwikkelen als er een negatief oordeel komt van de Inspectie. Beter nog is het als een school zich gaat ontwikkelen omdat de grootste groep in beweging komt: de docenten en het ondersteunend personeel. Daar zit de ontwikkelkracht. Leraren nemen steeds vaker de onderwijsverbetering zelf ter hand. Vanaf de werkvloer en gesteund door hun leidinggevende. Samen verantwoordelijkheid nemen voor het geheel en niet alleen voor de eigen lessen. En dat is maar goed ook want het kan nog veel beter. Leerlingen hebben het nodig en hebben er recht op.

4. Doen – leren - doenVan A naar B via B

We kunnen tijden bezig zijn met een goede schoolvisie op papier te zetten en vaak werken we deze visie dan vervolgens weer uit in deelprojecten. In de praktijk blijkt dat deze uitwerkingen meestal niet aansluiten bij het werk van alledag. De verandering komt niet van de grond. Vaak is het werken met een wensbeeld met leidende principes (B) voldoende om tot behapbare en uitvoerbare interventies te komen. De dagelijkse praktijk voorop stellen, beleid maken op het moment dat het huidige beleid in de weg staat (leren) werkt beter, sneller en is effectiever. En zorgt voor breder eigenaarschap!

Vier perspectieven

Kijken vanuit vier perspectieven

Iedere school is uniek. Dat klinkt vanzelfsprekend en toch is het essentieel dat we dit serieus nemen. Vóórdat we de organisatie van een school helpen te verbeteren, vormen we een beeld van hoe de school omgaat met:

1. Het perspectief van de leerling: hoe kun je hun kennis, ervaringen en inzichten inzetten om de school te verbeteren?

2. De oprichtingsgedachte van de school: waarom bestaat deze school, wat is uniek en wat vindt zij belangrijke waarden?

3. De ontwikkelkracht van professionals: op welke manier gaan professionals om met verandering, wat hebben zij in het verleden gedaan, waar zijn zij nu aan toe en kunnen zij aan bijdragen?

4. Korte cyclus van doen – leren – doen: waarmee kunnen we direct starten, hoe kunnen we van A naar B via B?

1. Het leerling perspectiefOplossingen van deze tijd

Scholieren (van basisonderwijs tot studenten) denken anders en het is zonde dat we dat niet beter benutten voor de school. Zij denken en leven in een andere wereld dan de docenten en managers die met organisatievraagstukken aan de slag zijn. Zij komen dus ook met oplossingen die passen bij degene waarvoor onderwijs bedoeld is. Daarnaast keert op sommige onderwerpen (bijv. informatietechnologie) het leerproces om. De leerling heeft meer kennis en kunde dan de docent en manager. Beter benutten leidt tot betere oplossingen voor organisatievraagstukken.

2. De oprichtingsgedachteTerug naar de essentie van de school

We hebben een sterk en goed uitgedacht onderwijssysteem. Dat is krachtig, zolang het de essentie van de school niet overschaduwt. En soms is dat wel zo. De kracht wordt de zwakte.

IDU-gegevens, exameneisen, studienormen, taakuren, et cetera vormen de kaders voor het onderwijs. Dat klopt niet. De kaders zouden moeten voortkomen uit docenten en leerlingen. Wat hebben zij nodig om te kunnen leren? Krachtig onderwijs komt uit de school. Daar ligt dan ook het zwaartepunt van een goede organisatie.

! !

klik hier

Nieuwe collectieve waardenHet leiderschap van nu gaat over afscheid nemen van waarden die ons misschien nog wel dierbaar maar niet meer dienstbaar zijn. Liefde is nodig om docenten te steunen in het loslaten en het omarmen van het nieuwe. Lef is nodig om door te pakken, echte keuzes te maken en te geloof te houden in de juistheid van de ingezette ontwikkeling. Onze collega Ferd van den Eerenbeemt van Inspirezzo,schreef er een boekje over. We vertellen er graag meer over.

Ondersteunende structuur en technologieSturing is richten, inrichten en vooral doen. Een slimme school zet talenten van professionals, technologie en data en de kennis en kunde van partners (leerlingen, ouders, bedrijven, maatschappelijke instellingen, etc.) optimaal in.

De richting van de school bepaalt ook de inrichting ervan. We gaan graag in gesprek over: • opgavegericht werken• logische en effectieve inrichting van structuur• terugkeren naar de essentie van de P&C-cyclus

en het direct bijsturen en verantwoorden (van papier naar gesprek)

Competenties en vaardigheden

Hoe vorm je je als management een goed beeld van de ontwikkeling van al je mensen? Hoe verhouden de professionals in je school zich met de professionaliteit die je in de toekomst nodig hebt? Wat betekent dat voor de HR-strategie van de school? Wij brengen met alle leidinggevenden de huidige prestaties van professionals in beeld en linken die aan de ontwikkelpotentie. Dat doen we niet alleen in gesprek, maar ook visueel zichtbaar waardoor gerichte acties mogelijk zijn.

Wees de ontwikkeling

Gelijk het gewenste gedrag vertonen maakt een verandering zichtbaar en haalbaar. Geen getheoretiseer en nieuwe visies, maar een kort epistel met richting en leidende principes is voldoende om aan de slag te gaan met de daadwerkelijke verandering. Met als resultaat: • ontwikkeling realiseren voornamelijk in het

dagelijkse werk• betekenisvol voor elke professional• ‘mensen’ in plaats van ‘procedures en papier’• enthousiaste medewerkers inzetten op hun

talent• snel schakelen, ingrijpen, leren en bespreken• benoemen wat goed gaat en daarop voort

bouwen • Maar ook: de verandering niet onnodig groot

maken!

Sturing in de school

Gerichte, strategische sturingVan de verandertrajecten mislukt 80%. Inspanningen leiden niet tot een duurzaam resultaat. Echte verandering vraagt om beweging en sturing op:

1. Individueel gedrag: hoe draagt ieder individueel bij aan de ontwikkeling van de school en wat hebben mensen nodig?

2. Collectieve waarden (cultuur): welke kernwaarden zijn bepalend in de school? Zijn het gedeelde waarden of betekenisloze kreten uit de schoolvisie?

3. Competenties en vaardigheden: welke professionaliteit vereist deze verandering? Welke expertise, didactische en pedagogische kwaliteiten horen daarbij? En hoe presteren we daar nu op?

4. Structuur (en technologie): hoe is de school georganiseerd? En wat betekent dit voor de strategie? Structuurveranderingen brengen zelfden verandering. Het gaat er om bewust te zijn van de voor- en nadelen (die zijn er altijd).

1 1

klik hier

Teamontwikkeling

Scholen werken vaak met teams die veel verantwoordelijkheid hebben. Daarmee groeit eigenaarschap van docenten en kunnen zij zelf sturen op de kwaliteit van hun werk. Een ontwikkeling die past bij ‘ruimte voor de professional’ en onderwijs van onderop.

Toch valt werken in teams ook tegen. Dit komt bijvoorbeeld door controlereflexen gericht op beheersing, onvoldoende afbakening en ontbrekende resultaatafspraken. Het lijkt alsof wel de verantwoordelijkheid maar niet de ruimte is gedecentraliseerd. Hierdoor lukt het onderwijsteams niet altijd succesvol te laten zijn.

Om teams succesvol te maken kijken wij naar 3 O’s:1. Oprichtingsgedachte: wat is het

bestaansrecht en wat bindt de teamleden?

2. Opgave: is de opdracht scherp en realistisch en wanneer zijn we succesvol?

3. Organisatie: zijn er afspraken op alle 10 de bouwstenen?

2

3Organisatie

(10 bouwstenen)

9Pers.

ontwik-keling 8

Coll. mo-menten & rituelen

4 Regel-ruimte

2Leider-schap

5Omvang & samen-stelling

1Kwaliteit

3Rollen i.p.v.

functies

10Beoorde-

len & belonen

6Werk-

verdeling

2Opgave

1Oprichtings-

gedachte

7Collectief

leren

TeammonitorOm teams zelf succesvol en effectief te laten worden, hebben we de teammonitor ontwikkeld. Dit instrument geeft inzicht in hoe de oprichtingsgedachte, opgave en organisatie een plek krijgen in het team. De monitor brengt snel de huidige situatie van een team in beeld en beidt aanknopingspunten om een gedeeld beeld te ontwikkelen van de gewenste situatie. We laten het team met elkaar en met het management in gesprek gaan op alle relevante kenmerken van een team (de bouwstenen). Tijdens bijvoorbeeld teammomenten werken we met het team concreet toe naar een ontwikkelagenda om het verschil tussen de ambitie (ofwel potentie) van het team en de huidige situatie te overbruggen. Maatgevend hierbij is dat het management duidelijke kaders meegeeft vanuit de school of (liever nog) in gesprek gaat met het team over deze kaders.

Taakvolwassen teams2

klik hier

Minimale inspanning die niet(s) met de leerling te maken hebben

Iedereen wil het: zoveel mogelijk tijd, formatie en middelen besteden aan het primaire proces. In dit geval: lesgeven. De benchmark ‘overhead of onderwijs’ velt een positief oordeel en stelt dat het onderwijs een topprestatie levert.

Toch verzet ook het onderwijs zich tegen de tijd en formatie die zij moet besteden aan ondersteunende en administratieve taken. Dit blijkt uit de ‘Regeldrukagenda Onderwijs 2014 – 2017’ waarin leraren, ondersteuners en schoolleiders aangeven van welke administratieve lasten zij af willen.  Wij denken dat het, ondanks de topprestatie, nodig is om hier aandacht aan te besteden. Al is het alleen maar omdat professionals aangeven dat het ten koste gaat van de kwaliteit en het werkplezier. Daar komt bij dat het tijd, formatie en daarmee meer geld kost. Tijd, formatie en geld dat niet ten goede komt aan leerlingen maar verdwijnt in het onderwijssysteem.

Meer plezier, minder kosten Leraren geven zelf aan: hun werkplezier neemt af. Terwijl dat één van de belangrijkste factoren is van goede school. Meer werkplezier zorgt ervoor dat professionals en managers: productiever zijn en meer gericht op de

kwaliteit van hun werk creatiever kunnen denken en sneller nieuwe

dingen kunnen leren elkaar meer helpen, open zijn over hun eigen

vragen en beter in een team kunnen werken gemotiveerder zijn en meer betrokken zijn bij

hun werk

Aanvullend levert het slimmer en simpeler organiseren van processen vaak ook een besparing in de bedrijfsvoering op.

Aanpakken wat in de weg zitDe regeldrukagenda schetst een vergezicht voor complexe vraagstukken. De looptijd geeft die complexiteit weer. Dit roept bij ons ook ongeduld op: er zijn zoveel dingen die we nu al kunnen doen. Die doen we langs drie leidende principes: 1. Kijk en handel vanuit de gebruiker. Een slim

proces voor de docent vraagt iets anders dan voor de leerling. Bepaal daarom eerst voor wie het slimmer moet. Betrek diegene ook.

2. Verminder de échte last en laat de rest. Er is veel wat simpeler kan maar misschien is er maar één ding wat tot onvrede leidt. Begin dan daar, en houdt het behapbaar.

3. Zorg voor verandering. Iets uitwerken in een plan is geen oplossing. Minder tijd en geld besteden eist dat iedereen weet wat hij moet doen en dit ook doet.

3 3

Oneindige technologische optiesWe worden overspoeld met technologie. Technologie is goedkoper, gemakkelijker, kleiner, beter, mooier, slimmer, enz. geworden. Iedere stukje technologie op zich werkt vaak goed (bijv. de handige app op je smartphone), maar niet goed samen met andere technologie. Zeldzaam is als nieuwe technologie niet alleen zelf waarde biedt, maar ook alle andere technologie die je al gebruikte meer waard maakt.

Technologie stelt veel informatie beschikbaar. Op het web, maar ook in de school. Hoe gebruiken we die informatie om te doen wat echt belangrijk is: aandacht geven aan onze leerlingen, lessen geven, nieuwe dingen leren en collega’s helpen? Dat is hoe wij technologie inzetten. Want docenten willen:• zelf kiezen waar, wanneer en op welk apparaat ze werken• veel makkelijker samenwerken met anderen• tools die anticiperen en prioriteit geven aan wat echt belangrijk is

Technologie voor docenten laten werken doen we door: • te beginnen bij de schoolvisie en te eindigen met technologie (niet andersom)- uit te gaan van de persoonlijke kracht en verschillende werkwijzen van individuen (persona’s)- samen bedenken hoe het werk slimmer, leuker, beter of sneller kan met technologie (scenario’s)- snel daarna uit te proberen hoe dat eruit ziet en hoe dat voelt (pilot)- technologie beschikbaar te maken voor iedereen die ermee wil werken (introduceren)- Continue te blijven bijstellen en verbeteren (ontwikkelen)- Introductie van technologie niet als eenmalig project te zien, maar als continue factor.

Slimmere processen

klik hier

ConsultingKids maakt het mogelijk om leerlingen mee te laten denken over complexe vraagstukken door deze te vertalen naar een wereld en een taal die leerlingen begrijpen. We benutten de onbevangenheid, andere manier van denken en eerlijkheid van kinderen om te komen tot verfrissend leuke en bruikbare ideeën.

INSPIREZZO. “Wij inspireren professionals en organisaties om het beste uit zichzelf te halen”. Dat passen wij consequent toe in het onderwijs en noemen ons een bureau voor organisatieontwikkeling van onderop: wij geloven dat professionaliseren het meeste oplevert als het plaatsvindt in teamverband en vanuit de werkplek. Dit gedachtegoed is terug te vinden op ons online magazine dat we samen met Hiemstra & De Vries maken: www.onderwijsvanonderop.nl.

Hiemstra & De Vries

Wij zijn een organisatie-adviesbureau dat werkt aan maatschappelijke vraagstukken.Wij helpen scholen om van praten naar doen te komen, halen de kramp van regels weg door juist de ruimte die er wel is zichtbaar en han-teerbaar te maken. Wij laten docenten en leerkrachten weer samenwerken en zelf vorm en inhoud geven aan het onderwijs. Daarbij halen we de organisatiedruk weg door procedures, taken en rollen weer eenvoudig en doeltreffend te maken. Individueel, in teamverband en of organisatie breed.

Wianne Brandt06 – 18 30 60 64wianne.brandt@hiemstraendevries.nl

Anna Rozendaal06 – 10 97 33 11anna.rozendaal@hiemstraendevries.nl

Pol van Tuijl06 – 22 66 90 65pol.vantuijl@hiemstraendevries.nl

Wie wij zijn…

Microsoft “Onze missie is om mensen en instellingen over de hele wereld in staat te stellen om meer te bereiken.” Microsoft wil het onderwijs helpen door het perspectief op leren van mensen te bewegen van “moeten leren” naar “willen leren” naar “ervan houden om te leren”.

klik hier

… en wat we gedaan hebben1. Sturing in de school

Van ‘zwakke school’ naar goed onderwijs Een brede veranderaanpak gedurende twee jaar in diverse vormen:• interim-management• optimaliseren van processen bedrijfsvoering• verbeteren van onderwijs

GesprekscyclusDe professional bepaalt de kwaliteit van het werk. Daarom richten wij in Hilversum een cyclus in waardoor er vaste, expliciete momenten in het jaar zijn waarin prestaties, ontwikkeling en ambities van professionals centraal staan.

Interventieprogramma Beleid & RegieHet managementteam werkt aan vier interventies: 1. Gezamenlijk leiderschap, gericht op het

gezamenlijk sturing geven aan verandering.2. Duidelijkheid creëren op de betekenis van compromisloos

gaan voor de opgaven en wat daar niet en wel binnen valt.

3. Verandering vindt plaats ín het dagelijkse werk.4. Vasthouden van energie en vaart door van onderop een

hefboom te creëren die de verandering versnelt.

Succesvol leidinggeven aan veranderingHet verlaten van het traditionele klaslokaal en onderwijs geven in open ruimtes met meerder klassen tegelijk vraagt veel van de school. In didactiek, samenwerking en sturing. Wij ondersteunen het MT bij het realiseren van hun nieuwe onderwijsconcept.

Van ‘zwakke school’ naar top 10 waardering

Een veranderaanpak met een stevige inzet op: het consequent en waarden-gedreven leidinggeven, resultaatgericht werken (afspraak is afspraak) en het herijken van waarden door ze te vertalen naar gedrag van professionals onderling en in relatie tot leerlingen.

2. Taakvolwassen teamsInsights Avans HogeschoolMet diverse onderwijsteams hebben we methet instrument “Insights Discovery” de

voorkeursstijlenvan docenten in beeld gebracht. Dit geeft

inzicht in wie welke kwaliteiten en voorkeuren heeft en hoe je als team deze maximaal kunt inzetten.

Insights basisschool NoorderlichtOm de onderlinge samenwerking in MT verder te verbeteren hebben we met “Insights Discovery” de voorkeursstijlen in beeld gebracht. Dit heeft inzicht gegeven wie nu welke rol het beste op zich kan nemen.

Van schoolstructuur naar teamstructuur

We hebben de school anders ingericht en de teams begeleid in hun ontwikkeling. Waarbij we uitgingen van vijf relatief kleine, teams waarin de onderwijs-ontwikkeling kon plaatsvinden. Teams maakten hun eigen plannen en voerden deze systematisch uit.

Naar een lerende gemeenschapMet drie teams hebben we gewerkt aan de ontwikkeling van een lerende gemeenschap door:onderlinge verschillen te gebruiken en te versterkeneigenaarschap en zelfsturing te verbeterenhet team een lerende gemeenschap te laten zijn

Teamontwikkeling ROC A12Dit ROC heeft in 2014 radicaal gekozen voor meer eigenaarschap bij docenten en teams. Dit betekende een investering in de taakvolwassenheid van de teams. De functie van afdelingsmanager verdween en de taken zijn in rollen in de teams belegd.

Teamontwikkeling regionale uitvoeringsdienst Utrecht Na een omvangrijke fusie moesten professionals ‘wennen’ aanelkaar(s werkwijzen). Om de ontwikkeling verder te brengen is de teammonitor gebruikt. Deze monitor maakte ontwikkelpunten zicht- en voorstelbaar en was de start van een ontwikkeltraject.

3. Slimme processenAgenda Academie Veiligheid en BestuurDe academie is ontstaan door fusie van teams. Zij wilde zich verder ontwikkelen. Zeker omdat de studentenaantallen bleven stijgen. Met het management van de academie hebben we een ontwikkelagenda opgesteld gericht op efficiënter en effectiever ontwikkelen.

Aanpak vroegtijdig schoolverlatenWij adviseerden Amersfoort over de positionering en uitvoering van de RMC-functie. Specifiek: de invulling van taken, rollen en verantwoordelijkheden. Met als doel betere resultaten met voorkomen van vroegtijdig schoolverlatende leerlingen

Aanpak vroegtijdig schoolverlaten De Dienst Gezondheid jeugd wil gericht en preventief het vroegtijdig schoolverlaten aanpakken. Door combinatie van interne data met data van DUO en open data maakten we een probleemanalyse.

Verminderen administratieve lastenVeel (overheids)organisaties hebben last van regeldruk. Voor het programma Goed Geregeld hebben we de regeldruk in het sociaal domein verminderd. Bezuinigen en innoverenMinder budget is een trigger voor innovatie. Wij begeleiden publieke organisaties meer met minder te doen. Dit doen we bijvoorbeeld in netwerk vernieuwend bezuinigen.Optimaliseren van processen voor o.a. Amsterdam, Almere, ’s-Hertogenbosch, Rotterdam, Haarlemmermeer, Leidschendam-Voorburg en Veghel en een groot deel van de Nederlandse waterschappen (Delfland, Brabantse Delta, De Dommel en Schieland & De Krimpenerwaard).

klik hier