De toekomst boeit en fascineert. We willen erover lezen, praten en horen. Want ze raakt ons en beïnvloedt het leven van vandaag. Meer dan we soms weten of kunnen vermoeden. De eerste ELLLA masteravond van dit jaar bracht de wereld van morgen heel dichtbij. Trendwatcher en futurist Richard van Hooijdonk nam een volle zaal nieuwsgierigen mee in wat de toekomst voor ons in petto heeft. En die toekomst blijkt niet eens zo heel ver weg.

Marc Nijenhuis, verslag masteravond Richard van Hooijdonk, 9 februari 2017

We willen vandaag al weten hoe ons leven er morgen of verder weg uitziet. Vooruitkijken. Het zit in ons allemaal. Dat is niet opmerkelijk, maar juist heel begrijpelijk. De toekomst intrigeert, we vinden haar spannend. Maar wellicht richten we onze blikken met name vooruit omdat we ons graag zo goed mogelijk voorbereiden op wat (eventueel) komen gaat. We houden nu eenmaal van een beetje zekerheid, van gemak en van innovaties die ons leven aangenamer en eenvoudiger of simpeler maken.

Die laatste argumenten zijn tevens sterke drijfveren voor vernieuwers, uitvinders, techbedrijven en startups. Grip op het leven, dat lijkt het devies wanneer we werken aan de toekomst. Zeker wanneer we het verhaal aanhoren van spreker van de avond Richard van Hooijdonk.

WervelwindDe bekende trendwatcher is thuis in de toekomst van morgen en onze verdere toekomst. Met zijn verrassende, inspirerende en hier en daar enigszins onheilspellende presentatie gunde Van Hooijdonk de aanwezigen van de masteravond een kijkje in de toekomst. Hij heeft er oog en neus voor. Dat blijkt zeker ook uit zijn staat van dienst. Zijn inspiratiesessies werden bezocht door al ruim 300.000 mensen, hij werkt samen met RTL en BNR, hij heeft zijn eigen radioprogramma ‘Mindshift’ en hij geeft gastcolleges

aan verschillende universiteiten. Samen met zijn internationale research team signaleert en onderzoekt hij trends en analyseert hij de effecten van nieuwe technologieën op mensen en sectoren.

De uitkomsten van zijn bevindingen deelt hij met passie en zichtbaar plezier. Hij houdt van zijn vak, van beweging en ontwikkelingen. Dat is duidelijk aan zijn bevlogen en dynamische manier van presenteren. Wellicht komt die dynamiek ook voort uit het onderwerp, want de wereld van technologie en digitalisering staat niet stil. Een onophoudelijke stroom aan innovaties raast als een wervelwind door onze 21e eeuwse levens. Fijn dus dat Van Hooijdonk de ontwikkelingen voor ons in beeld brengt, want bijhouden voelt soms als een flinke opgave. Tenzij je behoort tot de groep Millenials of digital natives.

1

ART046

DE IMPACT VAN NIEUWE TECHNOLOGIE OP HOE WE LEVEN, WERKEN EN ONDERNEMENTRENDWATCHER EN FUTURIST RICHARD VAN HOOIJDONK OVER ONZE TOEKOMST

www.ellla.nl

2

www.ellla.nl

Een blik op de zaal deed echter vermoeden dat het gros van de aanwezigen hier ‘net’ buiten viel… Voor velen bracht deze masteravond dus vooral noviteiten én de nodige verwondering.

Internet of ThingsVan Hooijdonk begint zijn verhaal met een concreet voorbeeld van iets dat in de toekomst zomaar iets heel alledaags kan zijn. Sterker nog, het wordt nu al op grote schaal toegepast. De Radio Frequency Identification (RFID) chip. Deze zit onder meer in ons huidige paspoort, de OV-chipkaart en in werknemerspassen. Verrassend is dat Van Hooijdonk de RFID-chip onder zijn huid liet injecteren. Daarmee integreert hij het Internet of Things (IOT) letterlijk in zijn lijf en in zijn leven. Behalve mensen zijn ook ‘dingen’ online. Machines, auto’s, sieraden en apparaten zoals de thermostaat en de koelkast; samen vormen ze het Internet of Things, letterlijk vertaald het ‘internet der dingen’. Verwacht wordt dat het IOT al in de

nabije toekomst vele processen in bijvoorbeeld de gezondheidszorg, het onderwijs en bedrijfsleven zal verbeteren, versnellen en vooral veranderen.

Voor Van Hooijdonk heeft de RFID-chip al verrassende veranderingen gebracht. Veel alledaagse zaken staan in verbinding met de chip die in zijn onderarm werd geplaatst. Zo gaat zijn voordeur al op drie meter afstand vanzelf open, er is geen sleutel meer nodig. Ook zijn Tesla opent hiermee vanzelf de deuren en de motor start zonder autosleutel. Met een Bitcoin-tegoed in de chip beschikt Van Hooijdonk altijd over zijn digitale valuta en hoopt hij er, door het plaatsen van een extra chip, over een poosje mee te kunnen betalen. Het klinkt allemaal als toekomstmuziek, maar deze ontwikkeling is dus werkelijk al realiteit.

RobotiseringOok bij de term robotisering denken velen aan morgen en verder weg. Sommigen zien wellicht Stars Wars-visioenen of, meer realistisch, computergestuurde robotarmen aan de lopende band in de fabriek. Maar de ontwikkelingen hebben die beelden al ruimschoots ingehaald. Steeds meer zaken en taken worden geautomatiseerd en werk wordt overgenomen van mensen. Robots kunnen alles nu eenmaal sneller en dus goedkoper. Overigens wordt robotisering ook nog wel eens gezien als een negatieve ontwikkeling, omdat hierdoor veel banen verloren gaan. Bepaalde functies houden inderdaad op te bestaan, dat is nu eenmaal inherent aan het veranderen der tijden. Er komen

“Een onophoudelijke stroom aan innovaties raast als een wervelwind door onze 21e eeuwse levens.”

3

www.ellla.nl

echter nieuwe functies voor terug die weliswaar om nieuwe skills en specifieke (technische) kennis vragen, maar juist daarmee bij de huidige en nieuwe tijd horen. Een organische ontwikkeling die ook in de afgelopen eeuw al volop in gang was. De laatste jaren gaan de ontwikkelingen echter wel heel snel…

“Wat te denken van een robot die in één dag een heel huis bouwt?”, roept Van Hooijdonk. “Het bestaat! TU Twente bouwde het apparaat dat steen voor steen en in no time een woning neerzet. Inmiddels bestaan er ook robots die het huishouden regelen, die bijvoorbeeld de vaatwasser in- en uitruimen. En stofzuigers die hun eigen weg vinden en geen kruimel over het hoofd zien. We zijn dus al druk bezig met het creëren van machines die grote impact hebben op onze levens.”

Een kwestie van tijdOok op het gebied van mobiliteit ziet Van Hooijdonk grote veranderingen aankomen, waaronder

zelfsturende systemen, oftewel zelfrijdende vervoer- en transportmiddelen. Daarbij is het volgens hem niet de vraag óf deze machines de menselijke bestuurder zullen vervangen, maar wanneer dit zal gebeuren. Uiteraard staan deze ontwikkelingen nog redelijk in de kinderschoenen, hoewel er auto’s zijn die zelfs al op de openbare weg worden getest. Ook in Nederland. Maar de zelfrijdende concepten moeten nog veel leren. Letterlijk. De werking van het zogeheten deep learning-algoritme van deze machines is geïnspireerd op de werking van het menselijk brein en kan zelfstandig nieuwe vaardigheden leren. Bijzonder? Zeker. Een beangstigend idee, zo’n zelfdenkende computer? Wellicht ook een beetje. Van Hooijdonk denkt zelfs dat we in de toekomst niet eens meer zelf mógen rijden, want auto’s zijn dan slimmer, scherper en reageren sneller dan wij mensen. Het wordt daarmee vooral ook veiliger op de weg. Of in de lucht.

Veranderingen dus. Met grote impact op hoe we leven en hoe we onze levens inrichten. De ene innovatie zet de volgende ontwikkeling in gang en zo blijft onze leefwereld continu en in rap tempo veranderen. Voor de generaties Y en Z, de ‘screenagers’ geboren na 1982, is het allemaal goed te volgen, maar voor eerdere generaties is het een aardige kluif. “Ben je van voor de jaren 80 dan kom je van niks”, vervolgt Van Hooijdonk. “Er was immers niets. Geen internet, geen digitale wereld. En kijk wat we nu hebben. Robots die bewegen, praten en inmiddels al bijna kunnen denken

“We zijn dus al druk bezig met het creëren van machines die grote impact hebben op onze levens.”

4

www.ellla.nl

als echte mensen. Prachtige uitvindingen, maar ik denk dat we ons vooral moeten richten op technologieën met een werkelijke functie. Iets waar we als mens beter van worden. Ook letterlijk beter.”

Met het laatste doelt Van Hooijdonk op innovaties en ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Die gaan als een sneltrein. Gelukkig maar, want we moeten ook wel. De zorg heeft die ontwikkelingen nodig. “Ieder jaar stijgen de kosten in de zorg met zo’n acht procent. Dat betekent dat in 2040 de meeste landen gewoon failliet zijn. We hebben dus behoefte aan een nieuwe visie op onze zorg. En die zorg begint al bij ons thuis, bij onszelf. In veel gevallen ook op preventieve basis. Zo worden we over een jaar of vijf allemaal wakker op een slim matras dat heeft gemeten of we geslapen of

gedommeld hebben. Ondertussen meten horloges onder meer onze hartslag en bloeddruk. Trouwens, over een maand of zes slik ik een pil die zo’n honderdzestig waarden in mijn lichaam gaat meten. Als er iets niet goed gaat, krijg ik een signaal en kan er bijtijds actie worden ondernomen. Ook ziektes als kanker zullen op deze manier vroegtijdig ontdekt kunnen worden. Moet je voorstellen wat dit voor impact heeft op de gezondheidszorg. Wellicht zelfs het einde van de huisarts en van ziekenhuizen omdat we veranderingen in het lichaam al zo vroeg kunnen meten.”

Toekomstbestendige skillsTechnologie gaat ons dus op ontelbare vlakken helpen. Het zal sowieso alles veranderen. Onze gezondheid, onze manier van verplaatsen, hoe we leven in onze huizen, hoe we met elkaar communiceren, hoe we werken… Zeker is dat de wereld nooit meer zal zijn zoals vroeger. Alles wat we herinneren uit het verleden moeten we vergeten. En dat is een uitdaging. Mensen zijn nu eenmaal niet gemaakt om te veranderen. Maar als we blijven doen wat we deden, dan krijgen we wat we hadden. Gewoonte vernietigt vernieuwing. Zeker in bedrijven en sectoren moeten we ons ervan bewust zijn dat verandering de enige constante zal zijn. Daar hoort een nieuwe vorm van management bij en vooral ook andere mensen met andere skills. We moeten ons dus afvragen hoe we onze bedrijven bouwen, hoe we deze nieuwe structuren aansturen. Wie zetten we in en wat zijn die toekomstbestendige skills?

“Leer flexibel te zijn, want verandering wordt de enige constante factor.”

5

www.ellla.nl

“Naast de bekende, ook belangrijke skills als wiskunde, biologie en kunst en cultuur, denk ik aan andere vaardigheden”, vervolgt Van Hooijdonk. “Zoals passie. We moeten onze kinderen leren wat passie is. Mensen met passie breken de wereld open. Ik zie het als een vak, iets dat we kunnen aanleren. Evenals nieuwsgierigheid. We kunnen mensen, onze medewerkers, leren nieuwsgierig te worden. Te zijn. Verbeeldingskracht is er ook zo een. Mensen moeten vooruit kunnen kijken, sensoren en voelsprieten hebben voor wat er in hun sector gaande is, wat er aan zit te komen en wat nieuwe richtingen zijn. Ideeën hebben. Kritisch denken en kijken, ook zoiets. Welke ontwikkelingen zijn relevant? Wat is belangrijk en wat niet?”

Bedrijf van de toekomstVolgens Van Hooijdonk zullen bedrijven nu en in de toekomst voortdurend in disruptie zijn, in beweging door steeds nieuwe ontwikkelingen. Het managen van onzekerheid wordt de grootste uitdaging voor organisaties en managers. Bedrijven moeten hun winsten inslikken en investeren in future scenario’s, en dat zijn er vele. Verandering is het nieuwe default. “Er is een groep mensen die deze continue verandering als vast onderdeel van het leven kent: de Millenials, jonge mensen in de leeftijd van achttien tot vijfentwintig jaar. Voor hen is technologie als water. Ze zijn geboren met een swipend vingertje en weten zich snel en organisch aan te passen en mee te bewegen met alles wat nieuw is. Mijn advies: geef ze een plek in je bedrijf. Neem

ze aan, werk met ze, luister naar ze. Zet een jonge CEO naast de oudere CEO, bepaal samen de koers voor de toekomst. Echt, zo bouw je het bedrijf van de toekomst.”

Volgens Van Hooijdonk bestaan de organisaties van morgen uit een totaal nieuwe architectuur. Een structuur en strategie die op alle niveaus anders zijn dan de huidige. Juist wanneer je in een businessmodel zit dat “aan het glijden is”, dat niet meer aansluit op wat de wereld van vandaag en morgen vraagt, is het hoog tijd voor een nieuwe visie. Die gaat over hoe je samenwerkt, over de mensen die in je organisatie werken en over de skills die ze hebben. Het is van groot belang je mensen te kennen en te herkennen.

Organisaties en beren“Zo zijn er in elke organisatie drie typen mensen te onderscheiden”, vertelt Van Hooijdonk. “De zwarte beer, die gaat gewoon niet veranderen. Iemand die serieus denkt dat de wereld over tien jaar nog steeds dezelfde is. We kennen ze allemaal wel. In een gemiddeld bedrijf gaat het hier om zo’n vijftien procent van de medewerkers. Bij de overheid ligt dit percentage op zo’n vijftig procent en in de zorg op bijna zeventig procent. Dat is best ernstig. In dat geval adviseer ik om gewoon door te gaan met wat je hebt, met wat er is. Investeer er niet te veel meer in, breek het voorzichtig af, maar bouw daar omheen allerlei nieuwe startups en nieuwe concepten zodat je de turn-around op tijd kunt maken.”

“Als we blijven doen wat we deden, dan krijgen we wat we hadden.”

6

www.ellla.nl

Ook de bruine beer leeft in veel organisaties. Deze beer vindt verandering ook niet zo fijn. Hij wil er eigenlijk niet aan meedoen, maar als je hem stimuleert gaat hij zeker met je mee. De medewerker met het karakter van deze bruine beer omvat gemiddeld zestig procent van het totale aantal. “En dan de witte beer. Dat is ‘m, die is fantastisch. Die is er klaar mee, wil veranderen en staat te popelen om de volgende stap te nemen. Ik raad managers aan om een team van tien van deze witte beren samen te stellen. Neem vervolgens één dag van je vrije tijd op en ga in die tijd kijken naar de toekomst van je bedrijf. Ga praten met wetenschappers, met universiteiten, met startups. Kom na drie maanden terug met een plan en presenteer dat aan de directie en de raad van bestuur. Laat je passie zien, laat zien hoe slim jouw team van witte beren is. Begin de positieve anarchie van binnenuit. Omarm verandering en hou van de toekomst.”

Dat laatste is - naast een mooie afsluiter - wellicht een van de beste adviezen die Van Hooijdonk deze avond kon geven. Want de transitie waar we nu met ons allen in zitten, zal niet de laatste zijn. Dit gaat vaker plaatsvinden, continu. Zoals Van Hooijdonk al opmerkte: verandering wordt de enige constante factor. Bent u klaar voor uw toekomst…?

Meer weten?Wilt u meer weten over Richard van Hooijdonk en over zijn kijk op technologie, innovatie en de impact daarvan op onze toekomst? Bezoek dan zijn website www.richardvanhooijdonk.com of lees zijn e-book Trends 2017.

De masteravonden zijn een initiatief van ELLLA. Op www.ellla.nl/inspiratie/artikelen vindt u verslagen van eerdere masteravonden.

Fotografie: © Frans PaalmanTekst: Marc Nijenhuis, www.marcschrijft.nl

“Voor Millenials is technologie als water.Ze weten snel en organisch mee tebewegen met alles wat nieuw is.”