Inhoud

DE GROOTE KLOK

Periodiek vanDe Groote Societeit

opgericht 1802

3. Column van de President-directeur

5. Dirk Hilarides en De Groote Klok

7. Twee eeuwen Tijl op de Melkmarkt

11. Muziekcursus

14. Uit 'Geschiedenis Zwolle'(5)

16. Een warenhuis aan de Melkmarkt 

Jaargang 2015, februari, nummer 2

Colofon

President-directeur   drs. G.G. Callenbach   Wipstrikpark 31, 8025 CB Zwolle, tel. 038-4541559Directeur-secretaris   drs. R.V. van den Berg  Grote Beukelaer 1, 8141 BM Heino, tel. 0572-391694Directeur-thesaurier   R. L.C. Conradi RA   Potmarge 21, 8032 LC Zwolle, tel. 038-4538718Directeur-exploitatie   A. Rigter   Zwette 6, 8032 XM Zwolle, tel. 038-4533377Directeur-verenigingszaken  drs. A. van den Berg   Van 's-Gravesandelaan 2, 8024 DP Zwolle, tel. 038-453 85 92

 

Mw. Godelieve Overbeeke Bloemstraat 6, 8012 VN Zwolle, tel. 06 11401490Mw. Hetty Kruiswijk-Schukking De Hoeve 41, 8112 BC Nieuw HeetenMw. Marit van Raalte-Lageveen Trompstraat 65, 8023 FN ZwolleDhr. Abel Buurma Wolweversstraat 13, 8091 KN Wezep

De Groote Klok is een uitgave van de Groote Sociëteit, Koestraat 8, 8011 NK Zwolle. Tel. 038-4216467Bankrekeningnummer  sociëteit  NL25RABO 0170752100. De Groote Klok verschijnt 10 maal per jaar in een oplage van 350exemplaren.  Directie  

 e-mail adres: directie@degrootesocieteit.nl / website: www.degrootesocieteit.nl Kasteleins

 RedactieSteven ten Veen (hoofdredacteur)Ronald van den Berg (productie)Louis van DaalenDirk HilaridesCees Meijntjes Postadres: Koestraat 8, 8011 NK Zwolle / e-mail adres: g.klok@degrootesocieteit.nlTekstbijdragen (bij voorkeur gedigitaliseerd) aanleveren door te mailen of te sturen naar bovenstaand adres. De redactie beslistover de inhoud van de Groote Klok en kan wijzigingen in teksten aanbrengen of bijdragen niet plaatsen. Foto’s moeten digitaalworden aangeleverd in hoge resolutie (niet verkleinen!) en graag voorzien van bijschrift. Voor advertenties kan contact wordenopgenomen met de directeur-secretaris. Uiterste inleverdatum kopij volgend nummer: 25 februari 2015.

2

Column van de President-directeur 

  STORMT UW BREIN OOK?  In mijn column van januari 2015 kondig­de ik als actiewens van de directie aan dater brainstormsessies gehouden worden.De opbrengst daarvan wordt gebruiktvoor een beleidsnotitie van de directiedie in de ALV van april 2015 wordt gea­gendeerd.Ze worden gehouden onder ons mottovoor 2015: “Resultaten uit ons verledenzijn geen garantie voor onze toekomst”.De kernvraag is: “Hoe houden we onzetraditie als herensociëteit levend nu en inde toekomst?” De achtergrond wil ik graag ook in dezecolumn beschrijven. De e-mail waarbij dedirectie die leden over wier geldige e-­mailadres zij beschikt, geeft daarover alleduidelijkheid, maar die vorm van com­municatie is, vermoed ik, net iets vluchti­ger dan deze columntekst.Het punt waarover we als vereniging in2015 een visie zullen ontwikkelen, is  devraag naar de continuïteit van de GrooteSociëteit. Het is niet de vraag of de Socië­teit blijft bestaan maar hoe.De continuïteitsvraag valt in twee vragenuiteen: “Hoe willen we de sociëteit als eigentijdseinstelling beleven? Welk evenwicht willenwe tussen het oude vertrouwde en de ver­nieuwing die past bij de komende tijd?” Daarvoor zijn leden benaderd met hetverzoek mee te doen aan een brainstorm:geen discussie, geen ‘ja …. maar …’,

maar ideeën en visies.“Hoe exploiteren we het gebouw?” Daar­over adviseert de taskforce de directie; inde ALV van april 2015 wordt dit onder­werp ook geagendeerd. De eerste sessie is al geweest op hetmoment dat ik deze column schrijf.Leden van de Sociëteitscommissie, Le­dencommissie, Redactie en directie heb­ben als afsluiting van die zitting de the­ma’s vastgesteld die in de volgendebrainstorms aan de orde worden gesteld.Ook heeft de directie in nauw overlegmet hen de kaders vastgesteld. Dit om tevoorkomen dat er suggesties wordengedaan, waarvan op een later momentwordtgezegd dat ze niet passen bij de doelstel­ling van de sociëteit. Zoals we in de uit­nodiging schreven: het gaat om “eenverkenning naar de grenzen waarbinneneen verandering zich zou kunnen voltrek­ken. Dan gaat het dus over de vraag watkan wel en wat kan echt niet.” Het ging dusvooral over de kenmerken van onze So­ciëteit.Aan de orde kwamen meerdere zaken  enook de dresscode: Zijn jasje/dasje hetwezen van de traditie, of een vertalingdaarvan? Is dan in de 21e eeuw een an­dere vertaling denkbaar en mogelijk. Zois ingebracht de vraag of en in welkemate een differentiatie mogelijk is.In de volgende fase komt het "hoe" aande orde: “Hoe geven we inhoud aan hetkarakteristieke van de Groote Sociëteit? . Enwat zijn mogelijkheden om de levensvat­baarheid te vergroten?” Er worden vier zittingen gehouden:Een met leden die een hoge anciënniteithebben in de vereniging,Een met de inleeftijd jongsten,Twee met gemengdegroepen: jong / oud en lang / kort lid­maatschap.We mikken op deelname vanongeveer 12 leden per sessie. Hieronder noem ik de vijf thema’s die inde brainstorms in ieder geval aan de ordeworden gesteld en de ruimte die daar­voor bestaat. De directie kiest uitdrukke­lijk voor ruimte (kader) in plaats van be­perkingen. In principe is alles binnen dieruimte bespreekbaar; dat wil nog nietzeggen dat dat ‘alles’ ook terecht komt inhet beleidsplan van de directie, dat in deALV van april 2016 zal worden gepresen­teerd.

 ImagoWat is het imago van de Groote Sociëteit? Hoe zou je het nog liever willen zien?Kader:Behoud van gelijkgestemdheid.Respect voor (meningen van) anderen. Betekenis van traditieWat is opgeefbaar en wat niet? Is erruimte voor differentiatie? Welke? Dittegen de achtergrond van huidige maat­schappelijke ontwikkelingen.Kader:Ieder kan duidelijk maken hoe zijn visiesamenhangt met wat hij als de kern vantraditie ziet. ActiviteitenWelke activiteiten passen bij het door jougewenste imago?kader:Relatie met gebruik van het gebouw (fy­sieke beperkingen)en met ‘duurzame’exploitatie. Activeren van de leden en aantrekkenvan Nieuwe ledenHoe doen we dat?KaderHet gewenste imago. PR en marketingWaarop moet onze PR en marketing zijngericht?Hoe ver wil je gaan met het gebruik vansociale media en de website?KaderHet gewenste Imago. In onze beleidsvisie zullen de beleidslij­nen en de daaruit afgeleide afspraken  zoworden geformuleerd dat ze geëvalu­eerd kunnen worden. We beschrijvendaarom het gewenste effect. Gégé Callenbach, president-directeur

3

PROGRAMMA 

Overige activiteiten  

Let op !!  opgave òf : aanmelden@degrootesocieteit.nl; òf op inschrijflijst publicatiebord òf bij coördinatorl- lid; p- partner c.q. introducee; j/n opgav ja/neen   l-lid; p -partner of introducee; j/n opgave ja / neen   De agenda staat ook op onze website www.degrootesocieteit.nl

Clubs 

Bijzondere activiteiten         Coördinatie  vrijdag 6-feb 15.30 Dispuut Bas Dane  maandag 9-feb 10.00 Muziekcursus Bert Klaver l-p-jmaandag 23-feb 10.00 Muziekcursus Bert Klaver l-p-jvrijdag 27-feb 15.00 Bezoek Wehkamp John van Boven l-jvrijdag 27-feb  18.00 Installatie nieuwe leden Ledencommissie lvrijdag 27-feb 19.30 Laatste vrijdag maaltijd Directie l-jzaterdag 7-mrt 18.00 Heerendiner Bert Klaver/Hans Harms l-i-jmaandag 9-mrt 10.00 Muziekcursus Bert Klaver l-p-jzondag 15-mrt 10.30 Koffieconcert Bert Klaver l-p-jvrijdag 27-mrt 19.30 Laatste vrijdag maaltijd Directie l-jzondag 19-apr 10.30 Koffieconcert Bert Klaver l-p-jvrijdag 24-apr 18.00 Algemene Ledenvergadering Directie lvrijdag 24-apr 19.30 Laatste vrijdag maaltijd Directie l-jmaandag 27-apr 17.30 Koningsborrel Directie l-pvrijdag 29-mei 19.30 Laatste vrijdag maaltijd Directie l-jvrijdag 26-jun 18.00 Haringparty Soc.commissie l-j

maandag elke 18.30 Biljarten Wim Bleeker  dinsdag 3+17-feb 19.30 Gemengd bridge Theo Kuitert    3+17-mrt        dinsdag 10+24-feb 19.30 Wisselbridge Aad Rigter    10+24-mrt        donderdag 19-feb 19.30 Heerenbridge Wilfred Smit    19-mrt        woensdag 18-feb 13.15 Damesbridge Gerrie Knigge    18-mrt        maandag 9-feb 17.30 Koken en Braden Bert Boonk  maandag 23-feb 17.30 Culinaire Cornuyten Bert Boonk  

maandag elke 16.00 Seniorenborrel    vrijdag elke 14.00 Vrij bridge,biljarten, schaken    vrijdag elke 17.30 Vrijdagborrel    

4

Dirk Hilarides en DeGroote Klok Dag. Mijn naam is Dirk Hilarides. Dat komtomdat mijn vader ook Dirk Hilaridesheette. Zijn grootvader heette ook Dirk.Ik ben de jongste van vijf kinderen: drieoudere broers en een zuster precies tus­sen de jongens. Mijn vader was boer opPibema state in Pingjum. In het dorpstond hij bekend als Durkboer-dat waszijn meest neutrale bijnaam- en ik stondderhalve bekend als Durk van Durkboer.Pibema state wordt nu gerund door dezoon van mijn helaas te vroeg overledenop 1 na oudste broer. Hij heet ook Dirk.Op zijn Fries Durk, maar dat had u al be­grepen. De huidige Durkboer is de elfdegeneratie die de boerderij bestiert; nueen akkerbouw bedrijf daar waar mijnvader een gemengd bedrijf had. Mijn driebroers zijn allemaal boer geworden. Nogeen zoon van een andere broer is ookboer. Hij heeft een melkveebedrijf in debuurt van Pingjum en heet ook Dirk. De eerste boer op Pibema state was Pet­rus Hielkeszoon. Hij had theologie ge­stuurd, maar is nooit in het ambt beroe­pen. Waarom niet is me nog steeds nietduidelijk; het blijft voor mij een vraag ofhij nu boer tegen wil en dank was of dathet zijn liefste wens was. Aan hem enwaarschijnlijk aan zijn kennis van deklassieke talen, hebben we de familie­naam Hilarides (verlatijnste versie vanHielkeszoon) te danken. Ik vind het eenmooie naam die ik helaas wel heel vaakmoet spellen en die de meest curieuzeverhaspelingen oplevert. Voor de handligt natuurlijk Hilariteit (vat ik altijd met

Dirk Hilarides in de punter voor zijn huis in Giethoorneen glimlach op), maar ook Hildradidesen Hysterides heb ik voorbij zien komen.Mijn zus Janke heeft in zekere zin deoorspronkelijke theologische inspiratiein de familie teruggebracht door te trou­wen met een zoon (ook de jongste in zijngezin) van een dominee die weer uit eenfamilie met veel dominees komt. Hij is aljaren een trouw lid van deze Sociëteit enheet Otto Cazemier. Mijn kindertijd op de boerderij in hetdorp met de Gouden Halsband heb ikervaren als een prachtige tijd. Bij dezeverklaring past een kleine voetnoot: vrij­wel alle volwassenen vinden hun kinder­tijd in retrospectief een prachtige tijd ookals ze het eigenlijk  slecht gehad hebben.Maar dat terzijde. Mijn moeder was eraltijd en ze vond heel veel goed. Bijvoor­beeld met een natte plunje terugkerenvan het fierljeppen, zwemmen in deWaddenzee of spelen in het hooi. Vriend­jes waren altijd welkom en s’avonds nahet eten mocht ik nog vaak buiten spe­len, kentekens van de nog schaars aan­wezige auto’s opschrijven (het zat er alvroeg in)of een potje kaatsen. Schaatsenin de winter en kievitseieren rapen in hetvroege voorjaar, elk jaar een kauwtje uitde nok van de schuur ‘roven’ en tammaken; het kon allemaal. Ik was graag,vaak en veel buiten of in de boerderij metzijn vele spelmogelijkheden. Maar ookhet onder 1 dak leven met koeien, scha­pen, paarden en een joekel van een stiergeeft je als kind veel directe ervaringomtrent leven, lijden en sterven op dezeprachtige planeet. Slapen in de winterdeden we onder een vracht wollen de­kens want er was geen verwarming in deslaapkamers. ’s Ochtends lag het ver­dampte lichaamsvocht als een ijslaag op

de dekens. Met mijn vader en twee broersspeelde ik (hoorn) in de fanfare vanPingjum. Mijn ouders zagen al vroeg in mij dat ikgeen boer zou worden zoals mijn drieoudere broers. Wat ik wel zou wordenwerd er niet bijverteld. Wel dat ik goedkon leren- wat op zich kennelijk al eenreden was om geen boer te worden; eenernstige onderschatting van het boeren­bedrijf naar mijn mening zeker als je nukijkt hoe het zich ontwikkeld heeft. Na delagere school lag daar de grote stad alsnieuw te ontdekken biotoop. Op de fietsvanuit de veilige Gouden Halsband naarHarlingen; eerst de MULO en daarna deRijks HBS. Geboren in 1951 (de komst vantelevisie in Nederland; wat een impactheeft dat gehad zeg!) begon ik te pube­ren in de roerige zestiger jaren. Maat­schappelijk roerig, maar ook in mijn pu­berleventje. Het eerste grote drama inmijn leven voltrok zich in 1963 toen mijneerste ‘oomzeggertje’ door een vreselijkongeluk verdronk. Hij heette ook Dirk.Toen heb ik voor de eerste keer gevoeldwat ziele-pijn is en hoe belangrijk familieis als die pijn moet worden gedragen. Een heel andere ervaring beleefde ik toenik 15 jaar was. Ik zat op een prachtigezomeravond alleen op de zeedijk terhoogte van Pingjum; de plek waar wealtijd gingen zwemmen. Het was windstilen de zee was als een spiegel zo glad.Door het licht van de avondzon was ervrijwel geen onderscheid tussen zee enlucht. Alleen een enkele vogel gaf geluidof veroorzaakte rimpels in het water. Ikheb er uren naar zitten kijken tot ik opeen gegeven moment werd overvallendoor een enorme energie. Ik voelde meuitdijen tot ver buiten mijn lichaam envoelde een enorme verbondenheid metalles om me heen. Als immer twijfelendepuber wist ik toen dat alles goed was enik er mocht zijn. Deze ervaring van ver­binding met het geheel is altijd levend bijmij gebleven en naar ik recht ontdekteeen belangrijke bron voor mijn ontwik­keling als leidinggevende. Je zou het eenreligieuze ervaring kunnen noemen in deoorspronkelijke betekenis van het woord:verbinding met je zelf of het Zelf, afhan­kelijk van de opvatting die je daaroveraanhangt. 

Vervolg op pagina 13

5

Voorjaarsconcert

* Ludwig van Beethoven: Frühlingssonate, op. 24* Louis Spohr: 6 Lieder für Singstimm, Violine und Klavier, op. 154* Edvard Grieg: "Til Vaaren" / An den Frühling aus Lyrische Stücke für

Klavier, op. 43* Selectie van Braziliaanse liederen van o.m. Francesco Mogone, Walde­

mar Henrique en   Claudio Santoro

Zondag 15 maart a.s. met Michael Rein (viool), Matthias Rein (piano) enTania Prates (zang)Tania, Michael en Matthias verzorgen het zondagochtendconcert metsprankelende voorjaarsmuziek in onze Groote Zaal. 

 

Zondag 15 maart 2015Inloop met koffie vanaf 10.30 uur, aanvang concert: 12.00 uur, einde con­cert ca. 12.00 uur

De Sociëteitscommissie heet U van harte welkom!

Bert Klaver

HEERENDINERZaterdag 7 maart  18.00 uurvoor leden met of zonder zoon,klein- of  schoonzoon, neef ofvriend. Speciale gast is de heerHarm G. Mannak, directeur vanHET Symfonie orkest (orkest vanhet oosten).   “Hoe geef je leiding aan een grootsymfonie orkest, dat op hoog niveaumoet presteren voor een kritisch enveranderend publiek”. De sociëteitscommissie komt insmoking. U misschien ook? Het aantal deelnemers aan hetdiner is beperkt. Opgave viaaanmelden@degrootesocieteit.nl   of via de intekenlijst. Met vriendelijke groeten,Hans Harms & Bert Klaver 

Bezoek WehkampVrijdagmiddag 27 februari is, voor­afgaand aan de vrijdagborrel en delaatste-vrijdag-van-de-maand maal­tijd een bezoek gepland aan hetdistributiecentrum van WehkampHet is het grootste centrum terwereld en zo goed als gereed.De foto geeft een beeld van degrootte van het centrum.De Heeren kunnen zich opgevenvia de gebruikelijke kanalen.De deelnemers krijgen een weekvoor het bezoek een mail met ver­dere informatie.

6

Twee eeuwen Tijl opde MelkmarktEen doek van 9,50 meter hoog en 80meter breed verbergt een stukje Melk­markt dat we steeds lelijker zijn gaanvinden. Lang lag niemand in Zwolle erwakker van dat na het vertrek van deErven J.J. Tijl naar een industrieterreinaan de rand van de stad het grootste deelvan de panden van de uitgeverij plaatshadden gemaakt voor een strakke beton­nen gevelwand van een bankgebouw.Maar na de verhuizing van de Rabo naarde Willemsvaart, waar nieuwbouw werdgepleegd die evenmin een schoonheids­prijs verdiende, begonnen de Zwollena­ren toch wat kritischer naar dit deel vande Melkmarkt te kijken. Toen in april 2011een gasexplosie op deze plek ook nogeens voor een gapend gat zorgde, washet helemaal geen gezicht meer. Deenorme geveldoek zorgde voor de oplos­sing. Weliswaar een tijdelijke, want ach­ter dat doek moest uiteraard wel ietsnieuws verrijzen. Een pand of panden diede Melkmarkt veel meer uitstraling zou­den geven. De afgelopen jaren is er nog strijd gele­verd om het vroegere pand van de ABNAmro-bank, een ontwerp van de Amster­damse architect Van Straaten, en tweepandjes die deel uitmaakten van het

complex van Tijl te sparen. Dat leverdeechter geen succes op en de projectont­wikkelaar kreeg ruim baan om over devolle lengte tussen De Harmonie en bijnade Melkmarktstraat iets nieuws te reali­seren. Dit nieuwe wordt dus een waren­huis van Primark, waarvan de bouwplan­nen door alle betrokken partijen, inclu­sief de Vrienden van de Stadskern, metenthousiasme zijn ontvangen. Als straks het geveldoek wordt verwij­derd en de slopers aan het werk gaan,komt er definitief een einde aan de ge­schiedenis van de Erven J.J. Tijl in debinnenstad van Zwolle. En daar wil on­dergetekende met – een beetje – gevoel

van nostalgie op terugkijken. Want deuitgever van kranten en boeken en druk­ker van tijdschriften mag dan wel al in1968 van de Melkmarkt zijn vertrokkenen door de overname van Wegener in1988 ten onder zijn gegaan, de herinne­ringen lagen er nog voor het grijpen. Alwas het alleen maar door de Tijlspassagedie tussen Melkmarkt en Voorstraat wasaangelegd. Veel medewerkers van Tijlliepen in de gebouwen van de uitgeverijook heen en weer tussen Melkmarkt enVoorstraat. En vanuit de burelen op deredactie keken de journalisten op deMelkmarkt neer en de grafici op de zette­rij konden een blik op de Voorstraatwerpen.

7

 Grondlegger Martinus Tijl was de grondlegger van hetbedrijf, dat zich uiteindelijk met het pre­dikaat koninklijk mocht tooien. In 1766kwam hij vanuit Groningen naar Zwolle,waar hij met Catharina van Epe trouwdeen werk vond als bediende in een boek­handel. Martinus was een ondernemen­de jongeman, die een eigen bedrijf wildestichten. Dat werd twee jaar later al eenboekwinkel in een pand aan de Melk­markt, waar de Zwollenaren ook terechtkonden voor schrijfbenodigdheden enzelfs drankjes, zoals ‘Gezondheidsbitter’en ‘Elixer’. In 1776 kreeg Martinus de kansom het pand te kopen en bovendienkreeg hij de gehele inventaris in handenvan stadsdrukker Willem Cavaillie, dieonder curatele was gesteld. Drie houtendrukpersen met handzwengel, wat let­terbakken en een voorraadje papierwaren in 1977 het begin van de Erven J.J. Tijl. Het pand aan de Melkmarkt werdverbouwd en Tijl plaatste in de gevel de‘tilia’, de lindeboom die later een sym­bool voor het bedrijf zou worden. Martinus kreeg twee zonen, Hendrikusen Zacharias, waarvan de eerste ook in dezaak van zijn vader ging werken. Samenmaakten zij plannen voor de uitgave vaneen nieuwsblad, nadat een eerste pogingdaartoe van Martinus in 1780 geen suc­ces was gebleken. Op 5 juni 1790 ver­scheen het eerste nummer van het ‘Ove­rijsselsch Weekblad tot Nut van het Alge­meen’. Een abonnement kostte dertigcent per kwartaal. Het blad werd positiefontvangen, kreeg enkele honderdenabonnees en verscheen onder de titel‘Overijsselsch Weekblad’ al snel tweekeer per week. Martinus Tijl zelf kreeg ookeen titel, namelijk die van grootburgervan Zwolle. Franse tijd Rond 1800 telde het ‘Overijsselsch Week­blad’ al zo’n duizend abonnees en warener acht ‘knechten’ in dienst. De Franse tijdbetekende echter een enorme terugslagvoor het bedrijf. Onder het bewind vanLodewijk Napoleon werd een belastingop kranten, het krantenzegel, ingevoerden dat in combinatie met de economi­sche achteruitgang en de onzekere poli­tieke situatie zorgde er bijna voor dat hetbedrijf ten onder ging. Veel beter ginghet na het vertrek van de Fransen niet.Het aantal abonnees belandde in eenvrije val en in 1843 waren het er nog maar394. De leiding van het bedrijf was intus­

sen in handen van Jan Jacob Tijl, zoon vande in 1820 overleden Hendrikus. Marti­nus, de ‘founding father’ overleed vijf jaarlater. Pas onder het bewind van Willem, zoonvan Jan Jacob die in 1851 overleed,bloeide het bedrijf weer op. Een enormestimulans was in 1856 de overname vande steendrukkerij en leesbibliotheek VanHoogstraten in de Sassenstraat. De bibli­otheek werd in 1900 voor een bedrag vanduizend gulden verkocht, maar uit dedrukkerij groeide een afdeling die in deloop van de tijd ontelbare visitekaartjes,registers voor de burgerlijke stand enbriefhoofden heeft gemaakt en uiteinde­lijk uitgroeide tot een offset-drukkerij. Schrijfmachine Willem durfde risico’s te nemen. Eéndaarvan was de uitgave van de verzamel­de werken van Jacob Cats in 1858-1862,

waarvoor ook ‘Zijne Majesteit de Koonin­g’ intekende. Verder bracht Tijl de aard­rijkskundeboeken van Schuiling uit De­venter en het Jaarboekje van Overijsselop de markt. Een tweede Jan Jacob volg­de in 1900 zijn overleden vader op. Hijkocht in 1905 de eerste schrijfmachinevoor het bedrijf, daarmee bewijzend dathij een man met oog voor de nieuwsteontwikkelingen in de techniek was. Eenjaar later werd het pand aan de Melk­markt voor het grootste deel gesloopt envervangen door een nieuw gebouw naareen ontwerp van de Amsterdamse archi­tect Oudendag. De technische afdelingwerd gemoderniseerd en al snel werdeen eerste zetmachine aangeschaft. Metde krant, die nu ‘Provinciale Overijssel­sche en Zwolsche Courant heette, ginghet ook steeds beter. Het aantal abon­nees steeg van zo’n 4.000 in 1900 naar6.500 in 1917. Tijdens de Eerste Wereld­oorlog werd de ‘krant van Tijl’, die op eenrotatiepers werd gedrukt, gemiddelddoor zo’n 14.000 mensen gelezen. In1940 waren er 17.500 abonnees en in1953 kon de 25.000ste worden inge­schreven. In 1927 was de leiding van het bedrijf inhanden gekomen van ir. P. van Gelder enmr. H. Dikkers, respectievelijk een neef eneen schoonzoon van Jan Jacob Tijl. Deonderneming groeide zo hard, dat debehuizing aan de Melkmarkt meer enmeer begon te knellen. Uiteindelijk werdbesloten om aan de Blaloweg een com­pleet nieuw bedrijfspand te laten bou­wen, waarvoor burgemeester J.A.F. Roe­len de eerste paal sloeg. De verhuizingvan de Melkmarkt naar het industrieter­rein Voorst was in het najaar van 1968.

8

De Tijlpanden aan de Melkmarkt

De Tijlpanden aan de Voorstraat

 Telefoontje Pas ongeveer op dit punt in de geschie­denis van Tijl mag ik mij een heel kleinbeetje mengen. Op 1 juni 1968 trad ik indienst van de Koninklijke drukkerij enuitgeverij van de Erven J.J. Tijl N.V. in defunctie van stadsverslaggever. ‘Zoudt uop 1 juni a.s. om 9.00 uur aanwezig willenzijn en dan vragen naar onze hoofdredac­teur de heer G. Menschaar?’, stond er inhet briefje dat ik eind maart van de direc­tie kreeg. Al kort na mijn indiensttredingkreeg ik een telefoontje van de secreta­resse van directeur H. Dikkers met hetvriendelijke verzoek bij hem op bezoekte komen. Nu al klachten over mij, vroegik me bezorgd af. Maar de aanleidingbleek van geheel andere aard te zijn.Dikkers overhandigde mij na een paarvriendelijke woorden een enveloppemet inhoud vanwege de geboorte op 9juni van onze zoon Frank. Wist ik meteendat ik in een bedrijf was komen werkenwaar een goed sociaal beleid werd ge­voerd. Wie bij Tijl werkte noemde en of voeldezich Tiliaan. Maar die titel was eigenlijk

alleen voorbehouden aan de medewer­kers die de tijd van de Melkmarkt noghadden meegemaakt. Zegge en schrijvedrie maanden was dat voor mij, maar netgenoeg om dus een Tiliaan te zijn. En, nogbelangrijker, om de sfeer van dat oudebedrijf te proeven en de voordelen vanhet werken in de binnenstad te ontdek­ken. Voor een stadsverslaggever was datlaatste van groot belang. Het nieuws lager bijna letterlijk om de hoek, belangrijkeplekken als stadhuis, rechtbank en poli­tiebureau lagen op loopafstand en vooreen afspraak in het café hoefde je alleenmaar de straat over te steken.

 Afstand Toch bleef aan de Melkmarkt nog eenstukje Tijl achter. Het bedrijf hield er éénpand aan, waar advertenties kondenworden opgegeven, adreswijzigingenkonden worden gemeld en op nog meergebieden de lezers service kon wordengeboden. In de jaren tachtig onderzochtde hoofdredactie de mogelijkheid om destadsredactie of in ieder geval een deeldaarvan in het pand aan de Melkmarkt tehuisvesten en dat vanuit de gedachte datzij dan dichter bij het nieuws zou zitten.Maar in de praktijk bleek de afstand diedan tot de eindredactie zou ontstaan eenveel groter probleem op te leveren. Hetplan werd al snel als onrealistisch be­schouwd en afgevoerd. De stadsredac­teuren bleven gewoon heen en weerpendelen tussen Blaloweg en binnen­stad. Meestal op de fiets, omdat het in hetcentrum lastig parkeren was. Aan die drie maanden Melkmarkt heb ikwel een probleempje overgehouden. Inno time was ik van de redactie op hetpolitiebureau aan de Lombardstraat omvan hoofdinspecteur C. Oostdijk te ver­nemen of er nog misdaden in Zwollewaren gepleegd of op de rechtbank aande Blijmarkt om te zien en te horen hoedie misdadigers werden berecht. Toen ikna uitstapjes naar sport- en regioredactiein 1982 als chef op de stadsredactie te­rugkeerde, werkten die drie maandenvan veertien jaar daarvoor nog een beet­je door. Ik kwam op afspraken vaak telaat…. STEVEN TEN VEEN (Voor dit artikel is gebruik gemaakt van eenartikel dat in 1977 ter gelegenheid van hettweehonderdjarig bestaan van Tijl ver­scheen in het personeelsblad de Tiliaan.)

9

10

Ooit gehoord vanKucka oftewel HetMachtige Hoopje?Ademloos, soms slechts ritmisch onder­broken door schuifelende voetstappenop de eerste verdieping luisterde ook ditseizoen weer een groot gezelschap ge­boeid naar de lezingen van Marcel Zwit­ser. Dit keer te weten een tweetal maan­dagochtenden in januari betrof het deRussische klassieke muziek en wel dievan de componisten Pjotr Tsjaikovski enModest Moessorgski. Tijdgenoten weliswaar, maar componis­ten met een geheel verschillende achter­grond. Werd de muziek van Tsjaikovski(1840 – 1893) als westers  bestempeld;Moessorgski (1839 – 1881) daarentegenzette zich nadrukkelijk af van de westerseinvloed en westerse muziek. Samen metvier andere componisten onder leidingvan Mili Balakirev zette hij zich in voor denationalistische Russische volksmuziek.,die aantrekkelijk was door haar toegan­kelijkheid en door het feit, dat het aan­sloot bij het nationalistisch denken. Ditgezelschap van “lange baarden”, datonder de naam Kucka oftewel Het Mach­tige Hoopje met uitzondering van Balaki­rev geen muzikale kennis en achtergrondbezat componeerde muziek met oncon­ventionele harmonieën. Modest Moessorgski werd als zoon vaneen verarmd grootgrondbezitter opge­leid als officier, maar was meer geboeiddoor de muziek. Bekend is met name zijnrauwe, directe pianocyclus Schilderijenvan een Tentoonstelling, waarbij hij zich Modest Moessorgski

liet inspireren door schilderijen van zijntijdsgenoot  Victor Hartmann, met onderanderen het Kuikenballet, de Hut opKippenpoten en De Grote Poort van Kiev;later overigens in een meer verfijnde es­thetische stijl georkestreerd door Mauri­ce Ravel en in de zeventiger jaren alssymfonische rockmuziek door de bandEmerson, Lake & Palmer bewerkt. Bekendis verder de opera over het leven tsaarBoris Godoenov en de strijd tussen hetRussische en Poolse volk alsmede de lie­derencyclus De Kinderkamer. Pjotr Tsaikovski ging al op jonge leeftijdmuziek studeren aan het Conservatori­um van Sint-Petersburg, opgericht doorAnton Rubinstein, die de basis heeft ge­legd voor de professionele Russischemuziekcultuur. Al snel na zijn afstuderenschreef hij zijn eerste pianostukken,

waarvan het Pianoconcert nr 1 in besmineur, opus 23 het meest bekend is;aanvankelijk met de grond gelijk ge­maakt door Nikolay Rubinstein, jongerebroer van en directeur van het Conserva­torium van Moskou, maar later als eenklassieker en een hoogtepunt van deRomantiek bestempeld. Daarnaast is dedoor hem gecomponeerde balletmuziekaanvankelijk met kritiek overgoten (nietritmisch genoeg en te overheersendemuziek voor dansers), maar zijn HetZwanenmeer, De Schoone Slaapster ende Notenkraker de meest uitgevoerdeballetten ter wereld geworden. Tsaikov­ski, die gedurende twaalf jaar als docentharmonieleer verbonden is geweest aanhet Conservatorium van Moskou, datsinds 1940 zijn naam draagt, slaagde erinom invloeden uit de West-Europeseklassieke muziek succesvol te verbindenmet de Russische muziek. Kortom ook dit seizoen heeft Bert Klaverweer een bijzonder interessante cursusklassieke muziek geïntroduceerd, die infebruari een vervolg krijgt over de Russi­sche Orthodoxie. Alle deelnemers kre­gen van Marcel Zwitser een syllabus uit­gereikt, inclusief huiswerk om voor dekomende cursus in februari alvast delenuit Tsaikovskis Liturgie van JohannesChrysostomos te beluisteren. Wordt ver­volgd. Cees Meijntjes

11

In Memoriam Hentvan Heusden

11 januari 1935 – 22 december 2014 In 2006 was ik op zoek naar een bridge­partner om deel te nemen aan het Hee­renbridge.Toen ik dit in huiselijk kringbesprak maakte mijn oudste zoon,be­vriend met de dochter van het echtpaarvan Heusden, de opmerking dat de ou­ders van Heusden zeer ervaren en sterkebridgers waren.Na het contact te hebbengelegd begon een jarenlange periodevan partnership,niet alleen de Heeren­avond, maar ook de Inloopbridge opvrijdagmiddag werd door ons druk be­zocht.Ook in de huiselijke sfeer werden debridgeactiviteiten verder uitgebreid;maandelijks ontmoetten de echtparenvan Heusden en Voorhuis elkaar voor eenstevig partijtje bridge in echte competi­tiesfeer waar echter ook tijd werd inge­ruimd voor het laatste nieuws, gelar­deerd met een vrolijke lach en een stevigglas rode wijn en heerlijke hapjes! Hent was niet alleen een innemende envriendelijke man waarin zijn Brabantseafkomst te herkennen was maar bezatook een uitermate royaal gevoel voorhumor.Vooral als hij zijn tegenstandersop het verkeerde been had gezet klonkzijn vrolijke en aanstekelijke lach lang enluid aan de kaarttafel.Waar hij vooral van genoot was het jaar­lijkse gastvrije uitje in augustus naar dezo genoemde “Landgoed bridge” bij hetechtpaar Sievers.Hent was een uitermate sterke bridgerdie ruimschoots de tijd nam om zijnstrategie bij het afspelen van een spel tebepalen.Vooral als Wilfred Smit aan onzetafel plaats nam was er alle ruimte vooreen vriendschappelijk strijd tussen beide

heren.De rode en blauwe doubletkaar­ten bleven dan niet lang in debiddingbox!Hent heeft veel voor de kiezen gehad;nadat hij vlot genas van een colonopera­tie moest hij   in 2010 een gecompliceer­de hartoperatie ondergaan waardoor hijechter zijn geliefde roeisport moest op­geven .                                                 Helaas deed zich een recidief voor vanzijn colonprobleem,nu echter van le­vensbedreigende aard .Dat zijn algehele conditie  achteruitgingen hem langzamerhand parten gingspelen heeft hij lange tijd op bewonde­renswaardige wijze weten te verbergen.Samen met Tineke ging hij er dapper te­genaan en alles ging zoveel mogelijkdoor. Het huis aan de Walstraat stondvoor ieder open en ook de bridgepartij­tjes wisten zij tot kort voor zijn laatsteopname er in te houden!Wij hebben afscheid moeten nemen vaneen zeer charmant en beminnelijk lid vande Groote Sociëteit  en wensen Tineke enkinderen kracht toe bij het verwerken vanhet verlies! Marcel Voorhuis

BURGERLIJKE STAND• Nieuwe leden  De heer Ir. P.  HiemstraDe heer A. Ch. J. Haseth MöllerDe heer R.G. van der LeiDe heer Dr. J.J. de Jong  • Voordrachten De heer drs. H.C.J. de Keijzer (Hendrik)(17.04.1953), De Doornweg 17, 8035 PCHaerst. De heer De Keijzer is onderne­mer/DGA. Voorgedragen door de herenWispelweij en W.F. Smit. De heer drs. A.J.P. Pleij (Antoine)(11.01.1954), Maagjesbolwerk 19,8011 LL Zwolle. De heer Pleij is bedrijfs­econoom. Voorgedragen door de herenN.W.J van Egmond en Rijlaarsdam. De heer mr. H. Steenhuis (Henk)(15.08.1954), Blekerijweg 3 B, 8271 BHIJsselmuiden. De heer Steenhuis is nota­ris op Urk. Voorgedragen door de herenSorée en Van Zaal. De heer F.J.J. Boosman (Hans)(28.05.1946),Wilgenlaan 26, 8051 AW Hattem. De heerBoosman oud-bankdirecteur. Voorge­dragen door de heren J. van Egmond enSlobbe.  • Opzeggingen De heer A.M. Bongers, ingevolge artikel11 lid c. van de statuten.

SOCIËTEITSCOMMISSIEJohn van Boven; voorzitter/secretaris;038-465 32 89; johnvboven@planet.nlHans Harms; lid; 06-23333175;harms-levison@kpnplanet.nlBert Klaver; lid; 0529- 431823;baklaver@ziggo.nl  

LEDENCOMMISSIEJur Zandbergen (voorzitter); 038 - 453 62 36,jurzandbergen@planet.nlOtto Cazemier; 038 - 453 24 63;ohcazemier@hotmail.comMaarten Storm; 038 - 454 29 73;m.r.h.storm@online.nlRuurd Tjallema; 038 - 460 30 13;rtjallema@hetnet.nl

 

Gastcolumnistengezocht!De Redactie van de Groote Klok zoektleden die enkele keren per jaar een co­lumn willen schrijven over een onder­werp naar keuze. Met vier of vijf leden kande 'Gastcolumnist' een nieuwe vaste ru­briek worden in de Groote Klok. U heeft een mening over iets en u deeltdie graag met anderen. Dan bent u éénvan de leden die wij zoeken. De Redactie hoort graag van u. 

12

De waddenzee is altijd mijn ‘plek vanmacht’ gebleven en nog keer ik af en toeterug naar die plek op de dijk als ik be­hoefte heb om de weidsheid van deschepping te ervaren. Mijn HBS tijd wasnog leuker dan de MULO. Elk jaar genietik van de kleine reünie die ik samen metvijf vrienden en vriendinnen uit die tijdbeleef om onze toen gekiemde vriend­schap te vieren. Een gedeelde pubertijden wat daarna allemaal nog ging komenover een periode van inmiddels eenkleine vijftig jaar biedt een prachtigegemeenschappelijke bron van verhalenom uit te putten. Van een vrije zeevogel met lang haar,lange jas en wijde broekspijpen op eenwitte Puch, met het diploma van de HBSop zak op naar de Politieacademie inApeldoorn. Kort geknipt in het uniformen twee jaar internaat. Twee weken intro­ductie met veel sport vond ik erg leuk.Daarna een ouderwetse ontgroening:vernedering en uitputting; van Dirk werdik tot nul gereduceerd. Zo begon ik in1972 mijn studie voor het inspecteursdi­ploma. De opleiding duurde vier jaar,waarvan 1 jaar praktijk. Ik kijk met veelplezier terug op die periode. Zelfs in hetinternaatsleven heb ik mijn weg goedkunnen vinden, maar na twee jaar vondik dat ook wel genoeg. Vele jaren latertrouwens heb ik in mijn functie van direc­teur bij de Politieacademie met veel ple­zier de internaten gesloten. Dat was on­derdeel van een totale vernieuwing vanhet politieonderwijs. Tot 2002 was datfeitelijk een bedrijfsopleiding op LBOplus niveau. Nu zijn dat volwaardig er­kende beroepsopleidingen op MBO, ba­chelor en master niveau die ook toeganggeven tot andere beroepsopleidingen.Een belangrijke stap naar vermaatschap­pelijking van de politie en een meerhoogwaardige vakinhoud en uitvoeringvan het politiewerk in een alsmaar com­plexer wordende samenleving. Mijn politieloopbaan heeft me veel ge­bracht. Ik heb op veel plaatsen en in veelverschillende rollen en functies gewerkt.Het begon in Groningen, daarna Fries­land, Gelderland, Den Haag, Zwolle,

Apeldoorn en de laatste twee jaar weerin Den Haag. Ik heb ervaring opgedaanin jeugd en zedenzaken, terreurbestrij­ding, algemeen politiewerk, inlichtin­genwerk, beleidswerk, management,onderwijs, organisatie advieswerk, lei­derschap en bestuur. Ik heb het altijd leukgevonden om werk en studie te combi­neren en feitelijk doe ik dat nog, maar opeen heel andere manier. Daarover straksnog wat. Na mijn studie aan de Politieaca­demie heb ik typisch politie-specialisti­sche opleidingen gedaan, bestuur- enbeleidswetenschappen, SIOO organisa­tie- en bestuurskunde en een aantal lei­derschapsopleidingen. Na 43 jaar werkbij rijkspolitie, gemeentepolitie, regiona­le politie, de Politieacademie en nu nati­onale politie, heb ik per 1 februari jl mijnloopbaan beëindigd. Daarop reflecte­rend een paar opmerkingen. Ik heb heeldierbare herinneringen aan de tijd inZwolle. Van1992 tot 1998 was ik chef vanhet district midden (Zwolle tot en metHardenberg) van de regiopolitie IJssel­land. Ik woonde met Martina en mijnjongste zoon Folkert Durk (daar heb jeweer een Durk) aan de Thorbeckegracht.De liefde voor Zwolle en de vele contac­ten die ik toen heb opgedaan blijken nogsteeds zeer waardevol voor mij te zijn. Zijkomen voort uit mijn werk voor de pu­blieke politiezaak, enkele bestuursfunc­ties en enkele raden van toezicht (waar­onder Travers als nu nog inwonende or­ganisatie bij de Grootte Sociëteit). Mijnervaringen als politieman roepen veelherinneringen en verhalen op. Heel veelis er verandert in die ruim veertig jaar;zowel bij de politie als in onze samenle­ving. Om maar heel kort om de bocht teduiden: van dienstdoen in een VW kevermet een onverstaanbare mobilofoon,naar de inzet van drones en robots ensocial networks op internet die altijd mee(willen) kijken; een fascinerende tijd! Het gebrek aan een tuin of tenminste eenbuiten bij het huis aan de Thorbecke­gracht voedde het verlangen naar eenplek in de natuur. Even leek het erop dathet een kasteel in de Franse Bourgognezou worden. Het werd een boerderijtjeop 1 van de mooiste plekken in GiethoornNoord. Vanaf 2001 wonen we daar engelukkig niet in Frankrijk; we vondenbeiden ons werk hier nog veel te leuk enkinderen, vrienden en familie in de buurtveel te belangrijk. Nu, in mijn derde as­trologische cyclus, mijmeren we weerover de Zwolse binnenstad; het kan ver­keren.

 Over ‘we’, zogezegd mijn inner-circle,had ik het nog niet eerder. Uit mijn eerstehuwelijk, dat stand heeft gehouden tot1990 heb ik twee zoons en een dochter.Mijn zoons zijn 36 en 38 jaar, werken,hebben een gezin en zijn goed voor vierkleinkinderen. Mijn dochter is nu veertig.Ze kwam op haar zevende bij ons wonen.Ze komt uit Ghana is getrouwd en heefttwee zoons. In 1998 ben ik opnieuw ge­trouwd met Martina. Zij is een uitsteken­de celliste en een muzikaal creatief multitalent die ook prachtig kan zingen. Zedirigeert en coacht koren, ontwerpt the­atershows, jureert op korenfestivals ar­rangeert en componeert. Je kunt stellendat we een mini multi-culturele samenle­ving op zich vormen. Mijn eerste vrouwkomt uit Indonesië en door haar kwam ikmet een voornamelijk Indische familiekring in aanraking. Erg leerzaam om zointens meerdere culturele achtergron­den mee te maken. Ik prijs mij gelukkigdat we ondanks de scheiding steedsgoede relaties hebben kunnen onder­houden! Ik kan dan ook niet nalaten teblijven geloven in de rijkdom van eenmulti-culturele samenleving. Ik zou terugkomen op werken en stude­ren als combi. Welnu nog steeds geef ikdat vorm in mijn belangrijkste nevenac­tiviteit van de laatste 8 jaar. Ik werk alsmoderator in de internationale leider­schapsprogramma’s van Avicenna, eenacademie voor leiderschapsontwikke­ling. Dat zie ik nu als mijn hoofdactiviteit.Het brengt me op veel bijzondere plek­ken: Parijs, Oxford, Brugge Antwerpen,Leuven, Chennai in India, Johannesburgen Pretoria in Zuid Afrika, New Haven inde USA en in Rome. Boeiende program­ma’s en boeiende groepen die daar aandeel nemen. Voor mij en alle deelnemerssteeds een verrijkende ervaring die be­staat uit intense college’s van top docen­ten, werkbezoeken en ontmoetingenmet inspirerende leiders en cultureleevenementen.Mijn overgang (is dit die verondersteldeovergang die mannen ook zouden door­maken?) naar de pensioen status ervaarik als een heel grote verandering in mijnleven. Ik stap erin met alles dat ik hiervoorbeschreef en het ziet eruit als een grootzwart firmament met flonkerende ster­ren en een Gouden Band.Een van die sterren is de Groote Sociëteit.Tot nu toe was ik slapend en parkerendlid, maar nu wil ik me onder andere ver­dienstelijk maken als lid van de redactie­commissie van de Groote Klok. Tot ziens.

Vervolg van pagina 5

13

Uit ‘GeschiedenisZwolle’ (5)Oproer in de binnenstad   Het jaar 1866 gooide alle maatschappe­lijke verhoudingen overhoop: het Spoorkwam, de constructie-winkel kwam, hetaantal ‘aangewaaide’ Zwollenaren werdvan jaar tot jaar groter, de mensen woon­den in Assendorp – inderdaad toen eendorp apart – in het socialistendorp, datjaar-in-jaar-uit geld kostte en waar de ‘­börgerlue’ niet kwamen. Een boeren­buurt, doorsneden door talrijke arbei­dersstraten waarover ‘De Commissie’ging en waarvoor de heren Tijl wel eenswat deden en waar voor het overige ‘nikste doen’ was. Er was geen fatsoenlijkvergaderlokaal aanwezig. De straataan­leg was dom; de riolering deugde niet enhet politie-toezicht was onvoldoende.Dit ziet men b.v. uit het volgende: pastoorRoelofs vestigde daar een huis voor deopgroeiende jeugd, maar de jongensstroopten akkers en tuinen af, dus moesthij met zijn ‘Macte Puer!’, d.w.z. ‘Goed-zojongen!’, naar de Watersteeg en ook daaris zijn jeugdhuis mislukt, want er warengeen jeugd-leiders. Evangeliseren, ca­thechiseren en zondagsschool houdenmoge een Gode welgevallig werk zijn,maar daarmee alleen komt men er niet;sportvelden en kinderspeeltuinen zijnevenzeer onmisbaar. Volkshuizen of ver­gaderlokalen voor de mensen ontbrakenen zo was de kans groot, dat anarchismeen syndicalisme vat zouden krijgen op degeesten. Burgemeester Van Nahuys wisthet wel, maar begreep het niet; en hij konhet niet begrijpen, want hij was de manvan de Grote Sociëteit. Ofschoon hij teEnschede toch waarlijk armoede gezienhad, heeft hij nooit in de geest gecon­fronteerd met die armoede.  In de zomer van 1885, toen ten stadhui­ze in alle gemoedsrust het Reglementvan het Waterschap ‘De Zwartewaters enVechtdijken’ (5e Dijksdistrict), werd vast­gesteld, werd, onder de rook van hetstadhuis, al geruime tijd gecolporteerdmet oproerige drukwerkjes. Eerst ver­leende een hoofdagent vergunning er

mede te mogen venten, maar de colpor­teur prees zijn waar op zulk een onbeta­melijke manier aan, dat verscheidenpersonen – lees: wijkmeesters – ‘zichverbaasden, dat de openbare straat vooriets dergelijks werd beschikbaar gestelden de politie zich verplicht zag onmiddel­lijk een einde aan dezen verkoop te ma­ken’. Daarbij kwam, dat 1885 een soortcrisisjaar was; er heerste niet alleen wer­keloosheid, maar de vooruitzichtenwaren bijzonder slecht. Op 28 augustus –op een vrijdag – kwam de ZwolscheWerkliedenvereeniging in vergaderingbijeen met de patroons. Voorzitter F.Visscher wees op het gebrek en de zor­gelijke toestand van vele arbeiders enzeide o.a. “dat verscheidene oppassendewerklieden reeds weken zonder werkzijn”, reden waarom hij een circulairewilde richten tot de burgerij om meerkarweitjes te laten doen. Aldus geschied­de. Vervolgens werd overwogen eenschrijven tot B. en W. en de Raad te rich­ten met het verzoek werk te willen gevenaan Zwolsche patroons en minimumlonen te willen stipuleren voor de bouw­vaklieden; dat zouden ze dan doen.  Maar inmiddels wordt het Koninginne­dag (31 aug.) en rumoerig, vooral in debinnenstad. Op de Grote Markt wasSchuttersmuziek o.l.v. de bekende kapel­meester Wagner en er was veel volk opde been. Omstreeks 9 uur ontwikkeldezich een soort zingende optocht, welkeontstond uit het nalopen van enigedronken kerels. De troep ging de Diezer­straat in, de brug over en de Thorbecke­gracht op; daar vlogen stenen door deruiten. De politie bepaalde zich tot nauw­lettend volgen, m.a.w. de politie nam hetair aan, als liet ze die ongevaarlijke zaakop haar beloop; in werkelijkheid was depolitie machteloos. Vervolgens kwam dezingende optocht over de Vispoorten­brug weer de stad in en weer deed depolitie niets. Inmiddels kwam de burge­meester uit de Grote Sociëteit en rendenaar het politiebureau en bulderde decommissaris toe, dat hij wat uit moestvoeren. Ondertussen sneuvelden de rui­ten bij de deftige lui in de Koestraat enWalstraat; nu dwong de burgemeesterde commissaris-fainéant tot optreden.Zegge en schrijve één opgeschoten jon­gen werd gegrepen en opgesloten in hetpolitiebureau.Op dinsdag 1 september duurden derelletjes voort; de overeenkomst met hetmonopoli-oproer van 1726 was treffend.De jongen werd verhoord en – precies alsin 1726 – probeerde de commissaris VanNieuwland een ‘complot’ te ontdekken;de burgemeester ontwierp een oekaze

tegen samenscholingen, maar die ver­scheen eerst 24 uur later in druk. Dusgingen de relletjes voort. Inmiddels ver­scheen er een Ingezonden Stuk in dekrant van Tijl, waarin er op aangedrongenwerd, dat de bouwpatroons in overlegzouden treden met de Vereeniging totverbetering van de Arbeiderswoning,om samen een lening aan te vragen aangegoede ingezetenen tot een bedragvan 100.000,- gulden met het tweeledigedoel: te voorzien in de huidige werke­loosheid en tevens de aanbouw vangoedkope en gezonde arbeiderswonin­gen te bevorderen. Maar toen bij de ge­goeden de ruiten werden ingesmeten,zal de animo tot het verstrekken van degewenste lening wel niet zo groot ge­weest zijn.  Terwijl de mensen een en ander desavonds in de krant lazen, ontstond eennieuwe samenscholing in de binnenstaden trok een grote troep wild volk door deDiezerstraat; de politie maande tot kalm­te, maar sloeg hen niet uiteen. Weer werdde burgemeester er bij gehaald, en toenwerden de schutters en het garnizoengealarmeerd. Bitter weinig is er bereikt,want er waren geen behoorlijke ordersgegeven. De bende ging de Sassen­poortenbrug over en smeet de gebrand­schilderde glazen in van het huis VanReede-Van Diggelen. Dat huis was eenschepping van de destijds vermaardearchitect Stephen Trooster – de tegen­woordige Zwollenaren kunnen zich nau­welijks voorstellen welk een paleisje ditwas – en het gold als een voorbeeldigearchitectonische schepping. Ofschoon ervoor duizenden kapot gegooid is, deedde politie niets. Daarna drong de bendeop in de richting van de Keersluisbrug –het huis van de burgemeester werd ge­spaard – ging er over, maar op de tegen­woordige Harm Smeengekade, toenBeestenmarkt, begon het gevecht, toenhet eigenlijk al te laat was. Enige militai­ren, schutters en politie-agenten begon­nen te vechten met de burgemeester alscommandant. Weliswaar was de troep ineen ogenblik uiteengeslagen, maar detactiek had veel te wensen overgelaten.De bende werd niet ingesloten, maarkreeg ruimschoots gelegenheid te ont­snappen. De menigte stoof uiteen enlieden die op stoepen stonden te kijken,kregen bevel de huizen binnen te gaan;om 11 uur werden alle kroegen gesloten.De burgemeester was – klein maar dap­per – overal persoonlijk bij; hij durfde wel!En daarmede was het oproer feitelijk af­gelopen.(De tekst is afkomstig uit ‘Geschiedenis vanZwolle’ van drs. Thom. J. de Vries.)

14

WIJNCOLUMN 

Onder de Loep: verlangen naar dat enemoment ….. Het is alweer eind januari en de eerstemaand is eigenlijk voorbij gevlogen. Ophet moment van schrijven komt de regenmet bakken uit de hemel en is er nog nietsdat doet vermoeden dat het over pakhem beet twee maanden zomaar weerlente kan zijn. Ondanks dat ik helemaalgeen hekel heb aan de winter denk ik opdit soort momenten nog wel eens terugnaar onze zomer vakantie in Italië, nu al­weer 8 jaar geleden. De reden dat ik hetnog precies weet is omdat mijn jongstedochter toen net 1 jaar was geworden enwij voor het eerst met haar zo ver weggingen. We zaten in Toscane ongeveer 1uur boven Florence. Deze vakantie vierden wij samen metmijn broer en schoonzus die een zoonhad van ook iets meer dan 1 jaar oud.Tijdens deze vakantie pasten we af en toeeens op elkaars kind zodat de ouders ereen dagje alleen op uit konden. Zo dedenmijn vrouw en ik dat ook op een afge­sproken dag. Het was een prachtige dagmet zonnig zomerweer. We zouden gewoon een dagje rond toe­ren en de lokale bezienswaardighedenbekijken. Ik had alleen ook een anderplan namelijk het bezoek van de wijn­gaarden van Antinori. Deze beroemdewijnfamilie die al 6 eeuwen wijn maakten waarvan nu de 27e ! generatie al zijnopwachting maakt stonden altijd al eenkeer op mijn lijstje om te bezoeken.Ik dacht goed te weten waar de wijngaar­den lagen en op een slinkse wijze heb ik

getracht naar de wijngaarden te rijdenzonder dat mijn vrouw het in de gatenhad. Er was echter een klein probleem. Ikkon de wijngaarden niet vinden! Op eengegeven moment had mijn vrouw ookwel door dat ik ook met andere zakenbezig was dan alleen rond toeren. Ik hebdus mijn plannetje maar verteld maar datliet onverlet dat we niets konden vindenwat maar op iets van Antinori leek. De middag was reeds begonnen en wekregen beide trek. Op een gegeven mo­ment kwamen we een slapend typischToscaans dorpje ingereden. We hebbende auto geparkeerd en gingen op zoeknaar een plek op te lunchen. In het begindachten we niets in dit dorpje te kunnenvinden totdat we een oud niet aantrek­kelijk bistrootje zagen waar we twee ta­feltjes bezet zagen. Er zaten Italianen teeten. Dat is een goed teken dachten ween we zijn er direct gaan zitten. Men spraker nauwelijks Engels maar was des tevriendelijker en zeer gastvrij. Dit bis­trootje leek wel drie aan elkaar verbon­den woonkamers, de sfeer was er uitste­kend. De vrije tafels om  ons heen vuldenzich al gauw en binnen een half uur zatde hele tent vol. Italiaanse lunch! Tussen2 en 4 uur hebben we heerlijk uitgebreidgeluncht met al het lekkers wat Italië te

Onze biljarters zijn al goed maar worden binnenkort nog beter. Ze krijgen namelijk les van Henk vanRijssen (rechts op de foto).

bieden heeft maar wel met een goedefles witte wijn van Antinori. De conversa­ties werden steeds luider en het Italiaan­se temperament vierde af en toe hoogtij.Rond vier uur vonden we dat we tochmaar eens richting huis moesten gaan eneigenlijk hebben we die dag niets andersgedaan dan rondgereden en heerlijkegeluncht. We waren er achteraf eigenlijkwel blij mee dat we de wijngaarden niethadden gevonden want anders haddenwe die relaxte lunch gemist.Op regenachtige dagen zoals deze danverlang ik nog wel eens terug naar datene moment daar in Italië. Remco van LooijengoedDirecteur/vinoloogSchuttelaar Delicatessen en Wijnen

De kelders van Wijnhuis Antinori.

15

De gevel met ingang aan de Melkmarkt, het witte gebouw links op afbeelding is de Harmonie

De gevel aan de Voorstraat

De gevel van het warenhuis, het witte hoekpand midden op de foto is De Harmonie

Een warenhuis aan deMelkmarktVeel binnensteden staan voor een ingrij­pende transformatie. Dat wordt vooralveroorzaakt door de veranderingen inhet retaillandschap. De Nederlandseconsument loopt in Europa voorop metzijn internetbestedingen. Slijtage slaattoe in traditionele winkelformules. Endaarbij lijken de steden in het land opge­deeld te worden in winnaars en verlie­zers, kansrijke steden en de steden ophun retour.   Zwolle hoort bij de kansrijke steden endat betekent dat grote retailers er zichwillen vestigen. Desondanks zijn devoorspellingen dat de winkeloppervlak­te de komende 10 jaar met zeker 30% zalteruglopen. Een krimp die nog hogeruitvalt in de steden in de verliezerscate­

gorie. Een internationale retailer in de kleding­branche wil zich in Zwolle aan de Melk­markt vestigen en heeft daar een waren­huis voor nodig van in totaal 6000 m2.Het wordt daarmee veruit de grootstewinkel van Zwolle.Het warenhuis komt op de plek aanMelkmarkt waar nu de Van Straatenbank,de Tijlpanden en de leegstaande Rabo­bank staan. Het warenhuis loopt doornaar de Voorstraat en zal aan die zijde inde plaats komen van het ABN AMRObakgebouw. Het in baksteen opgetrok­ken gebouw waar voorheen het ge­meentearchief was gehuisvest blijft be­staan en wordt onderdeel van het nieu­we warenhuis.   Het project zal in opdracht van de Zwolseontwikkelaar DHL worden gerealiseerd. Met de plannen voor een warenhuis

sneuvelt een eerder bouwplan dat nudoor middel van een grote fotomontageop de bewuste panden is bevestigd. Eenrij gevels met op de begane grond win­kels en daarboven woningen.Architect Dana Ponec, van het Amster­damse bureau Ponec De Winter, de ont­werpster van het eerdere plan, heeft nuhet in het nieuwe plan om één winkelgaat, een nieuwe benadering gezocht.Ze heeft er bewust voor gekozen om vanhet warenhuis één groot gebouw temaken en dat grote gebouw niet achtereen rij van kleinschalige gevels te verber­gen. Buitenkant en binnenkant van hetgebouw blijven op die manier 'familie'

16

De gevel van de voormalige ABN AMRO bank aan de Voorstraat gezien vanuit de Luttekestraat.

De gevel van het Warenhuis gezien vanaf dezelfde plek als de bovenstaande foto.

van elkaar.De opgave is dan om zo'n groot gebouwop een goede manier in het gevelland­schap van de Melkmarkt én Voorstraat teweven.   Ponec heeft de zijgevel van de Harmonieaan de Melkmarkt maatgevend gemaaktvoor zowel het ritme in de warenhuisge­vel (parcellering en venstervormen) alsde nokhoogte. Daarbij kiest ze voor eenarchitectuur in baksteen in een drietalkleurvariëteiten dat aan de Melkmarktvoorkomt. Ze maakt daarbij maximaalgebruik van de mogelijkheden die bak­steenarchitectuur biedt: veel detailleringin de gevels en vensternissen. Opvallend 'detail' wordt een zeer grotegevelvullende lindeboom in het vlakboven de ingang van het warenhuis aande Melkmarkt. Door in steenkleur te va­riëren en een deel van de stenen een paarcentimeter uit het gevelvlak te latensteken ontstaat met minimale middeleneen reliëf in de gevel, een lindeboom.Met de lindeboom wordt een link gelegdnaar de tweehonderd jaar drukkerijge­schiedenis die aan deze plek verbondenis. De daar ooit gevestigde Erven Tijlhadden de lindeboom (Tilia in het Latijn)als beeldmerk. Wat de plek bijzonder maakt is de ge­kromde rooilijn aan de Melkmarkt en inmindere mate aan de Voorstraat.De historische rooilijn, ooit het gevolgvan een wat slingerende waterloop,wordt hersteld om die maximaal te be­nutten in de lange gevel van het waren­huis. Het te slopen gebouw van de Rabo­bank heeft nu een vlakke gevel, daar is dekromming letterlijk recht getrokken. Het warenhuis heeft ogenschijnlijk eenschilddak dat lijkt op dat van de Harmo­

nie. Ogenschijnlijk want het open 'dak'wordt alleen gebruikt om de grote hoe­veelheid installatiechniek (luchtbehan­deling, lift, etc.) aan het oog van de voor­bijgangers aan de Melkmarkt en Voor­straat te ontrekken. Voor het project is inmiddels een bouw­aanvrage ingediend. Al eerder had degemeente sloopvergunning verleendvoor de Van Straatenbank en de Tijlpan­den. Ronald van den Berg 

17

Herinneringen aan de Tweede WereldoorlogHet is dit jaar zeventig jaar geleden dat een einde kwam aan de Tweede Wereldoor­log. In het aprilnummer van de Groote Klok wordt aandacht besteed aan deze don­kere periode in ons menselijk bestaan. Dat gebeurt onder andere aan de hand vanunieke foto’s gemaakt tijdens de oorlogsjaren in onze sociëteit. De redactie wil in deze editie van de Groote Klok ook graag herinneringen opnemen,die leden van onze sociëteit bewaren aan de bezettingstijd en de bevrijding. De enigevoorwaarde daarbij is, dat ze betrekking hebben op Zwolle of directe omgeving. Ukunt ze sturen naar het adres dat op pagina 2 van de Groote Klok staat of ze aan eenvan de leden van de redactie overhandigen. De Redactie

Defilé van het Canadese bevrijdingsleger op de Blijmarkt in april 1945. Op de achtergrond De GrooteSociëteit.

ChurchillHet was eind januari 50 jaar geleden datSir Winston Leonard Spencer-Churchilloverleed, om precies te zijn op 24 janua­ri 1965. In Londen werd zijn destijds in­drukwekende begrafenis met familele­den heropgevoerd. Inclusief  de boot­tocht op de Theems met dezelfde bootals waarmee destijds zijn lichaam werdvervoerd. In januari 1965 zit ik in de vierde klas vande Rijks HBS aan de Bagijnesingel inZwolle. Een statig schoolgebouw uit1867 met plein er voor. In de hal eenimposante trap naar de verdieping. Eenbrede trap leidt halverwege naar eenbordes. Vandaar gaan links en rechtssmallere trappen naar de verdieping.Op 24, of was het 25 januari, worden alleleerlingen vanuit hun klaslokalen naar dehal, trappen en aangrenzende gangengedirigeerd. De reden voor deze onge­wone samenkomst is onbekend.Op het bordes staat de oude Van Lint, (erwas ook een jonge Van Lint, zijn zoon eneen uitstekende wiskundeleraar) de di­recteur van de school. Het is een direc­teur van de klassieke nogal autoritairesoort. Een geblokte man, vierkante kop,bril met zwaar montuur en een stevigegrijze kuif.Als alle leerlingen verwachtingsvol staanopgesteld schraapt hij zijn keel. Met eendoor emotie samengeknepen stem deelthij mee dat Winston Churchill is overle­den. Voor Van Lint een held uit de voor­bije oorlog zoals uit zijn herdenkingsredeblijkt. In stilte horen de leerlingen, allevan na die oorlog, hem aan.Churchill, ja Churchill, ze kennen zijnnaam en hebben hem wel eens in eenfilm op de tv voorbij zien komen. Ze zijngetuige  van de emoties van een voor­gaande generatie.Op het schoolplein speelt voor velen vanhen een ander Brits thema: ben je nu voorde Beatles of voor de Stones. Ronald van den Berg

Warenhuis Melkmarkt: het herstel van de oorspronkelijk bochtiger rooilijn.

18

Portret (80x120 cm.) getekend door Dioni ten Busschen met een pen van PenPoint

ZET u uwhuis TE koop of gaaT u hETvErkopEn

Van een Garantiemakelaar mag u meer verwachten.

Zo snel en goed mogelijk uw huis verkopen. Dat vraagt om een Garantiemakelaar. Een Garantiemakelaar

gaat namelijk een stap verder. Niet alleen zorgt hij ervoor dat uw woning zo goed mogelijk gepresenteerd

wordt. Dankzij zijn ervaring in de lokale markt is hij specialist en kan hij u voorzien van advies op maat.

Zo wordt uw woning voor een reële prijs in de markt gezet en zet hij de juiste middelen en kanalen in om

uw potentiële kopers te bereiken. Uiteraard houdt hij u op de hoogte van de laatste ontwikkeling en is hij

altijd voor u bereikbaar. Ook uw huis verkopen? Kijk voor meer informatie op www.degraafvanvilsteren.nl

of bel ons op 038-4227229.

GM02 degraafvanvilsteren adv huis te koop 135x185 def v1.indd 1 21-05-13 11:58

Edwin Rutten zingten swingtEdwin Rutten begon zijn carrièreals jazz zanger op (zeer) jeugdigeleeftijd. Op 17-jarige leeftijd deedhij het Metropole Orkest al swin­gen. Daarnaast had hij zijn be­roemde kwartet met o.m. Rogiervan Otterloo.Edwin is een veelzijdig talent dathij ten volle benut.Zaterdag 28 februari is hij te beluis­teren in de Waalse Kerk , aanvang14.30 uur, entree 10 euro.Soliste bij dit optreden is HermineDeurloo; zij bespeelt de mondhar­monica op een wijze die aan Tootsdoet denken.Een aanrader!

19

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Koestraat 8 , 8011 NK ZWOLLE

20