De Conservenfabriek van Arie Blijenberg en de ...
19
De Conservenfabriek van Arie Blijenberg en de “Veilingsvereniging Culemborg en Omstreken” Ooit werd van overheidswege geëist dat er door middel van veilingen een betere controle en toezicht op de fruit- en tuinbouwproducten moest komen. Door notaris Moorrees werd al jaarlijks een grote fruitveiling gehouden, maar verder waren de kwekers en tuinders van Culemborg en omstreken aangewezen op veilingen in Utrecht, Tiel en in Geldermalsen. Daarin moest verandering komen vond men. Na verschillende besprekingen was men van oordeel dat Culemborg, mede door de gunstige ligging aan het spoor en het water, voor een veiling uitermate geschikt zou zijn. Het resultaat van deze bijeenkomsten was dan ook dat er werd besloten tot de oprichting van een zogeheten veilingvereniging onder de naam : CC-1905 “Veilings Vereeniging Culemborg en Omstreken”. Het lidmaatschap bedroeg één gulden per jaar. Ook werd de Culemborgse Fruitveiling ingeschreven bij de landelijke fruitcentrale in Den Haag, waardoor ook export mogelijk was. Zo kon het dus gebeuren dat in 1917 in Culemborg de eerste veiling gehouden werd. Deze vond plaats in een bedrijfsruimte gelegen achter het grote woonhuis in de Kattenstraat, indertijd met huisnummer 233, nu met huisnummer 20. Als directeur van de veiling werd benoemd dhr. A. Blijenberg, koopman in de fruithandel. Arie Blijenberg (1855-1927) woonde met zijn gezin in dit huis en ook het bedrijf erachter, een appeldrogerij, was van hem. (zie de nog steeds aanwezige zichtbare gevelsteen, die Arie als één jarig jongetje in de gevel plaatste). (foto, ADW) Tweede huis aan de rechter zijde was het woonhuis van de familie Arie Blijenberg. (1910 , RAR-Volders en Dorser)
Transcript of De Conservenfabriek van Arie Blijenberg en de ...
De Conservenfabriek van Arie Blijenberg en de
“Veilingsvereniging Culemborg en Omstreken” Ooit werd van overheidswege geëist dat er door middel van veilingen een betere controle en
toezicht op de fruit- en tuinbouwproducten moest komen. Door notaris Moorrees werd al
jaarlijks een grote fruitveiling gehouden, maar verder
waren de kwekers en tuinders van Culemborg en
omstreken aangewezen op veilingen in Utrecht, Tiel
en in Geldermalsen. Daarin moest verandering
komen vond men. Na verschillende besprekingen
was men van oordeel dat Culemborg, mede door de
gunstige ligging aan het spoor en het water, voor een
veiling uitermate geschikt zou zijn.
Het resultaat van deze bijeenkomsten was dan ook
dat er werd besloten tot de oprichting van een
zogeheten veilingvereniging onder de naam : CC-1905
“Veilings Vereeniging Culemborg en Omstreken”. Het lidmaatschap bedroeg één gulden per
jaar. Ook werd de Culemborgse Fruitveiling ingeschreven bij de landelijke fruitcentrale in Den
Haag, waardoor ook export mogelijk was.
Zo kon het dus gebeuren dat in 1917 in Culemborg
de eerste veiling gehouden werd. Deze vond plaats
in een bedrijfsruimte gelegen achter het grote
woonhuis in de Kattenstraat, indertijd met
huisnummer 233, nu met huisnummer 20. Als
directeur van de veiling werd benoemd dhr. A.
Blijenberg, koopman in de fruithandel. Arie
Blijenberg (1855-1927) woonde met zijn gezin in
dit huis en ook het bedrijf erachter, een
appeldrogerij, was van hem. (zie de nog steeds
aanwezige zichtbare gevelsteen, die Arie als één
jarig jongetje in de gevel plaatste).
(foto, ADW)
Tweede huis aan de rechter zijde was het
woonhuis van de familie Arie Blijenberg.
(1910 , RAR-Volders en Dorser)
1963, Kattenstraat 20, nog net daar achter Situatie in 2019, na de restauratie in 1986
de voormalige fabriek zichtbaar (RAR) (foto, ADW)
CC-16-06-1917
CC-05--1918
Twee advertenties uit : Culemborgsch Nieuws- en Advertentieblad- 17-07-1917
De fruithandel en appeldrogerij van Arie Blijenberg ging verder onder een nieuwe naam: de
“N.V. Culemborgsche Fruithandel en Vruchtendrogerij”. De driehoofdige directie bestond uit
uit Arie Blijenberg (geb.1855), zijn broer Johannes Lambertus Blijenberg (geb. 1859) en
koopman B.J.A.M. Bekkers (Bartholomeus Johannes Alphonsius Maria, geb. 1891 te
Dordrecht).
De familie Blijenberg bezat op Redichem , o.a.
aan de Achterweg, enkele boomgaarden
(J. L. Blijenberg, geb.1859, was een broer van
Arie).
CC-06-1917
In mei 1918 kwam de 28-jarige kantoorbediende Jan van der Plas, geboren en woonachtig in
Vlaardingen, naar Culemborg en kwam op het kantoor van de veiling werken. Hij werd in
per 1 januari 1919 de nieuwe directeur van de “Veilingsvereeniging Culemborg en
Omstreken”. Arie Blijenberg bleef veilingmeester.
CC-1919
CC-01-01-1919
CC-01-1919
De “Veiling van Culemborg en Omstreken” floreerde goed en moest al snel naar een ander
onderkomen zoeken. In 1919 kwam dhr. A. Mentink naar Culemborg in dienst van de
Gemeente. Hij was werkzaam als particulier opzichter. Onder zijn toezicht werd een nieuw
Veilinggebouw gebouwd aan Parallelweg-Oost 12 (later werd dit de sigarenfabriek Sujabo
van de gebroeders Smit en daarna nog weer de meubelfabriek van Arie van Heusden).
Mentink kwam kort daarna als opzichter in vaste dienst en werd benoemd tot directeur van
Gemeentewerken Culemborg.
Voormalige Veiling-Sigarenfabriek Sujabo
(1997-ADW)
CC-1919
In onderstaand bericht uit CC-1918 zien we het verschil in opbrengst van ’t fruit tussen binnenland en buitenland.
CC-1918
Directeur J. van der Plas voerde in juni 1919 andere veilingdagen in.
Er werd ook vergunning aangevraagd voor vervoer van fruit naar de goederenloods bij ’t station, naar ’t veer en de schuiten in de haven.
CC-06-1919
Terzijde en ter toelichting van het overlijdensbericht
van Arie Blijenberg hier weergegeven : A.C.H.A.
Hoogenboom-Blijenberg is de dochter die trouwde
met de zoon van dokter Hocke Hoogenboom, u weet
wel : van de Hockesingel.
Na het overlijden van Arie Blijenberg werd de
“N.V. Culemborgsche Fruithandel en Vruchtendrogerij”, voortgezet door zijn zoon Antonie
Adrianus Blijenberg (geb. 07-03-1900),vernoemd naar zijn grootvader Antonie Adrianus
Blijenberg (geb.1834).
Willem Hendrik Blijenberg, geb. 1863 en broer van
Arie, bezat ook boomgaarden, zie advertentie.
De familie Blijenberg was een invloedrijke familie
met veel grondbezit in Culemborg en omgeving. Het
waren veehandelaren, kooplieden, fruithandelaren
en fabrikanten. Zij woonden generaties lang in de
Kattenstraat, huisnummer 20
CC-1891
In november 1929 werd een vergunning verleend
om de bestaande appeldrogerij, achter
Kattenstraat 20, te vergroten en kreeg het bedrijf
de naam “B.A.C.O”; ik kon nergens vinden waar
die afkorting voor staat, maar het betekent
waarschijnlijk : “Blijenberg Appeldrogerij
Culemborg en Omstreken”.
CC-1930
De zaken gingen kennelijk zo goed dat deze
vruchtendrogerij (of appeldrogerij) in 1932 en 1934
werd uitgebreid en verbouwd tot een heuse
conservenfabriek, genaamd “BACO-Conserven“.
CC-1937
Achter het woonhuis (3e huis vanaf hoek
Herenstraat-Kattenstraat) was de BACO-
Conservenfabriek gevestigd, Kattenstraat
20. Via de 2e wagenweg/ poort er naast
kwam men bij de meubelmakerij van de
gebroeders Van Os (met schoorsteen),
Kattenstraat 18, deze werd verplaatst in
1965 naar Beesdseweg 5. Achter huis-
nummer 16, woonhuis/café-biljard “De
Keulsche Kraan” van timmerman Pieter
van der Kraan, was nog een verchroom-
bedrijf van Van Huf gevestigd.
(foto Luchtmacht Defensie 1920-1940)
In 1940 werd de conservenfabriek nóg verder
uitgebreid met het oprichten van een jamfabriek, die
in de Korte Meent werd gerealiseerd en op zijn beurt
in 1941 ook weer werd uitgebreid.
CC-1940
In 1941 werd de handelsnaam “BACO
Conservenfabriek“ in “Blijenberg
Conserven” veranderd en het bedrijf werd
naar Geldermalsen verplaatst.
De fabriek ging enige jaren later nog verder
onder de naam “Conservenfabriek Veluco”
met nog steeds als directeur A.A. Blijenberg. CC-1941
CC-1945
Inwoners van Culemborg, die een snijbonenmolen te leen hadden gegeven (de snijboon was
immers een seizoen gebonden product), kregen van de conservenfabriek in 1945 nog een leuke
attentie : 10 blikken snijbonen werden thuisbezorgd door de firma Blijenberg.
Na het vertrek van de heer A. A. Blijenberg naar Zuid-Afrika ging de fabriek verder onder de
handelsnaam “Conservenfabriek Geldermalsen”; deze ging op zijn beurt in 1986 bijna failliet
en werd toen overgenomen door het “Conserven- en Groenten-productiebedrijf Hak”.
De heer A.A. Blijenberg (geb.1900), eerder gescheiden van C.J.A.
de Laive (geb. 29-01-1889), stierf 07-05-1959 in Cape Town City,
Zuid Afrika, waar hij samen met z’n tweede echtgenote Anna
Maria Kuchler (1917-2009) ligt begraven.
Weer terug naar de Veiling van Culemborg.
Na een aantal jaren aan de Parallelweg-oost nr. 12 veiling gehouden te hebben werd de
“Veiling Culemborg en Omstreken” verplaatst naar het havengebied van Culemborg, naar de
Helling. Er was in 1920 ruimte vrij gekomen op de plek waar de voormalige Stoomhoutzagerij
van L. Sillivis en Zonen was gevestigd. Dáár werd door aannemer G.J. de Kok een nieuw
veilinggebouw gerealiseerd met daarnaast een woonhuis voor de directeur van de veiling.
Links: de hout-, grint-
en zandhandel van J.
van Tienhoven (vanaf
1947 Verbrugh), in het
midden de houtzagerij
van L. Sillivis en Zn,
daar achter de molen
“De Koornvriend” van
molenaar J.J. Peters
(ca.1915 RAR)
Stoomhoutzagerij Sillivis (gesloopt ca. 1920) ; links ’n rij huizen van de buurt de Helling.
Ca.1925-RAR
De Helling met Veerweg en Haven. In het midden huis “Redichem”, het woonhuis van de
directeur van de “Veiling Culemborg en Omstreken” .de heer Gustaaf J. de Kok.
Links van de directeurswoning het gebouw van de veiling en geheel links een rij woonhuizen.
Directeur van de nieuwe veiling werd aannemer Gustaaf Johannes de Kok (1884-1959). Hij
kwam uit Hagestein en vestigde zich in 1922 in Culemborg. Zijn huis kreeg de naam
“Redichem”, dat verwijst naar de heerlijkheid Redichem, die ook ’t gebied van de oude stad
Culemborg omvatte. (De heren van Culemborg hadden op Redichem veel bezit. Nu duiden we
met Redichem slechts het gebied achter de Plantage (stadspark) en het Rondeel aan).
Bidprentje bij ‘t overlijden G.J. de Kok in 1959 (bron C. Raven)
Het voormalige terrein gelegen, vanuit de stad gezien, rechts naast de Vianensestraat en vóór
de onderdoorgang van het spoor, werd in de volksmond het “Kokkiesveld” genoemd, naar
aannemer G. J. de Kok, die er de eigenaar van was. Ook was hij dus directeur van de “Veiling
Culemborg en Omstreken” (nu staat er een supermarkt).
De Kok had wilde plannen om op dat terrein te bouwen, maar dat botste met de gemeente
Culemborg die hiertegen bezwaar maakte.
Hij heeft enkele huizen (ook in Culemborg), fabrieksgebouwen, aanlegkaden en andere
projecten ontworpen in Nederland.
CC-1924
Ca. 1925, luchtfoto Veerweggebied met zicht op de “Veiling Culemborg en Omstreken” en
huize “Redichem” aan de Helling (bron : Beeldbank Luchtmacht Defensie)
Voor alle duidelijkheid : De Kok was dus de directeur van de veiling, Arie Blijenberg de
veilingmeester.
Na het overlijden van Arie Blijenberg in 1927 werd Culemborger Hendrik Gijsbert Teunis
Verrips (1885-1975) aangesteld als veilingmeester. Verrips woonde met zijn gezin in de
Dahliastraat op huisnummer 31. Er was een grote tuin achter hun huis waar fruitbomen en
bessenstruiken stonden. Hij nam ook zijn zelf geoogste fruit mee naar de veiling om te
verhandelen.
In de winter was het rustig op de
veiling en dus tijd voor onderhoud.
Hij repareerde dan de kapotte
veilingkisten en herstelde
gebreken aan het veilinggebouw.
Omdat Hendrik Verrips de
boomgaarden en de tuinen van de
familie Blijenberg onderhield en
dus ook vaak in de veiling
vertoefde werd hij aangesteld als
veilingmeester toen zijn baas, Arie
Blijenberg, in 1927 overleed.
Hendrik Verrips met echtgenote Clasina van Wiggen en hun drie kinderen tussen de
fruitbomen . Zoon Gerrit Verrips was directeur van de voormalige meubelfabriek de
Gelderland (bron: Fam. Verrips).
Op de foto :
Veilingmeester Hendrik Verrips,
dochter Christina en echtgenote
Clasina van Wiggen voor hun huis,
Dahliastraat 31.
(bron: Fam. Verrips)
Vanaf 1929 kwam men de pluimveehouders
ook tegemoet door iedere dinsdag een
eierveiling te houden in het veilinggebouw
van Culemborg. De eieren moesten wel
daags van te voren aangeleverd worden.
CC-1929
Op een bepaald moment waren de inwoners van
Culemborg aan het klagen dat het buurtje “De
Helling” en de omgeving van de haven er zo
verpauperd bij lag.
Er werd in juli 1939 een gedicht of rijm in de
Culemborgsche Courant geplaatst, zodat iedere
inwoner van Culemborg op de hoogte was.
CC-1939
CC-1946
Ca. 1949, Johanna van Asch bezig met het fruit op de binnenplaats bij de familie Van Asch,
Havendijk 23. Jongetje op de foto is de 6-jarige Cees Raven (Bron : C. Raven)
Op de binnenplaats achter het huis van de familie Van Asch aan de Havendijk, momenteel nog
één van de weinige fruittelers in Culemborg, werden de appels en peren uit de fruitkisten van
de “Veiling Culemborg en Omstreken”, door een zogenaamde “fruitharp” gerold, gesorteerd
en naar de “bewaarschuur” (een soort van koelschuur) van Van Asch gebracht.
Deze inmiddels afgebroken schuur was gelegen aan de Noord-Oosterwal (heet nu Achter de
Vismarkt) en was één van de
weinige bewaarschuren in
de omgeving van onze stad.
Het fruit werd ’s avonds en
’s nachts gekoeld d.m.v.
koude lucht. Elektrische
ventilatoren zogen de lucht
van buiten aan en bliezen
die door de schuur.
Op de foto van de schuur
zijn de ventilatieluiken
zichtbaar; de ventilatoren
stonden hier achter. Men
moest niet vergeten om ’s
ochtends de luiken weer
dicht te doen. Bewaarschuur, Noord-Oosterwal (Bron : C. Raven)
Zo kon men de temperatuur
in de schuur op zo’n 10 graden Celsius houden en werd het rijpingsproces van het fruit
vertraagd.
(Voordat de koelcellen ontstonden, in de jaren zestig van de vorige eeuw, had men dus de
zogenaamde “Bewaarplaatsen” of “Koelschuren” voor het fruit).
Ca. 1950, Huize “Redichem” met rechts ‘t gebouw van de “Veiling Culemborg en
omstreken” bij de haven, Helling 1 (bron : C. Raven)
Ca. 1950, in de “Veiling Culemborg en Omstreken”. Derde en vierde van links staat het
echtpaar Cornelis van Asch en Apolonia van Asch-den Hartog, Links van de paal staat
hun dochter Johanna van Asch (Bron : C. Raven).
Een jaarlijks terugkerend “feest” was de kersentijd in juni. Huisvrouwen en meisjes uit
Culemborg kwamen naar de veiling om de toegeleverde kersen te ontpitten. Er waren veel
dames nodig, want het ontpitten gebeurde met de hand. Deze ontpitte kersen werden naar de
“Betuwe-Jamfabriek” (Flipje) in Tiel vervoerd voor verdere verwerking. Het was een gezellige
en leuke bijverdienste voor de dames.
In 1957 ging veilingmeester H. Verrips met pensioen. Hij overleed 29 september 1975. De
veilingmeester van Geldermalsen, dhr. Antonius van den Hurk (1919-1974, uit Rumpt),
volgde hem toen op. Antonius verhuisde met zijn gezin naar Culemborg en begon, naast zijn
functie als veilingmeester, zelf klein fruit te telen en te handelen (o.a. aardbeien, bessen en
bramen). Tot ongeveer 1962 heeft Van den Hurk de veiling in Culemborg draaiende weten te
houden, maar moest daarna verder zijn functie uitoefenen op de “Veiling Houten en
Omstreken”. Hij bleef in Culemborg wonen. Hij overleed op 55-jarige leeftijd in 1974.
In april 1959 verstuurde veilingmeester Anton van den Hurk, die tijdens de afwezigheid van
Jo van Asch toezicht hield op ‘t fruitbedrijf van Van Asch, onderstaande brief naar haar
vakantieadres in Zwitserland. Hij schreef hoe de zaken er bij stonden omtrent de veiling van
de appels en noemde Culemborg “Appelenstad”.
(Na het overlijden van Anthonius van den Hurk in 1974 nam zoon Theo het bedrijf van zijn vader
over, maar ging toen over van fruit naar bloementeelt, voornamelijk perkplanten. Vanaf die tijd
floreerde het bedrijf, werd uitgebreid tot het huidige tuincentrum aan de Honddijk.
(Inmiddels bestiert de derde generatie Van Den Hurk dit tuincentrum).
Toen de veiling van Culemborg
in 1960 onder toezicht van de
“Veiling Houten en Omstreken”
kwam, bleef veilingmeester Van
den Hurk nog twee jaar fruit
veilen voor de handelaren in
Culemborg. Wat niet geveild
werd, werd dezelfde dag nog
vervoerd naar de veiling in
Houten en daar alsnog geveild.
In 1962 ging dus alles definitief over naar Houten en werden alleen nog kisten met opdruk
“Houten en Omstreken“ gebruikt.
Op de foto van de fruitkist ligt een zogeheten “appelmaat”, die werd gebruikt om de grootte
(doorsnede) van de appel te meten (sorteren). De kleinste maat was “C’ en de grootste “AA”.
“Veiling Houten en Omstreken“ aan de
Lobbendijk
Directeur van deze veiling, opgericht in
1923, was Jan van Haaren. Na een brand
kwam in 1959 een nieuw gebouw.
De veiling werd later overgenomen door
de “Veiling Utrecht”. Hier was op 25 juli
1978 de laatste veiling-dag.
Terug in Culemborg :
In het leeggekomen veilinggebouw aan de haven vestigde zich de meubelfabriek van Kievit,
genaamd “De Duif”, die in 1979/1980 werd opgeheven.
De heer Gerrit Sanderse werd de nieuwe eigenaar
van huize “Redichem” en het oude veilinggebouw,
die hij dus gekocht had van de familie De Kok.
De Kok, ‘n zeer katholiek gezin : in alle kamers
trof de nieuwe bewoner wijwaterbakjes aan!
De huidige bewoner is dhr. Bert Sanderse,
kleinzoon van Gerrit Sanderse. Inmiddels is het
veilinggebouw afgebroken.
1966, Huize “Redichem” (RAR)
De geschiedenis van de fruitveiling in de Betuwe
In het begin van dit artikel heeft u kunnen lezen dat de fruitboeren o.a. naar de veiling in
Geldermalsen moesten, voordat zij in Culemborg terecht konden met hun producten.
Het artikel eindigt nu ook weer met de veiling in Geldermalsen, want die veiling is blijven
bestaan. Deze veiling werd opgericht in 1904 en heette “Veiling Vereeniging Geldermalsen
en Omstreken”. Deze vereniging werd opgericht om enige structuur te scheppen in de zich
vanaf 1875 snel ontwikkelde fruitteelt, aanvankelijk alleen kersen, in de Betuwe.
Er waren 34 fruittelers bij deze Veiling Vereeniging aangesloten, dus ook vanuit Culemborg.
In 1907 kon er een zelfstandig veilinggebouw worden gebouwd in Geldermalsen. Geleidelijk
groeide het bedrijf en naast kersen werden er toen ook appels, peren en ander fruit verhandeld.
In het begin werd het fruit per schip en spoor vervoerd, maar vanaf 1922 ook met eigen
vrachtwagens.
De dienstverlening van de Veilingvereniging werd uitgebreid met voorlichting aan de
fruittelers, het verhuren van machines, er kwamen koelcellen en er verscheen een eigen
maandblad.
In 1948 werd de vereniging veranderd in een coöperatie en kreeg het de naam : “Coöperatieve
Fruitveiling Geldermalsen en Omstreken”.
Omstreeks 2000 fuseerde deze Coöperatieve Fruitveiling met twee andere partners, Groenten-
en Fruitveiling Rijn-Maas-Waal B.V. en Fruitveiling Wijk bij Duurstede. De veiling kreeg de
naam “Fruitmasters Groep”. In 2003 werd nog een importeur van buitenlands fruit, de
Citronas Groep, overgenomen. In 2004 verkreeg Fruitmasters het predicaat “koninklijk” en
kreeg het de naam “Koninklijke Fruitmasters Groep”. De omzet bedroeg toen ongeveer 300
miljoen euro. In 2006 werd de fruitverwerker Ready Fruit te Hedel overgenomen. Zo is de
Veiling in Geldermalsen in tegenstelling tot die van Culemborg groot geworden en dus blijven
bestaan.
De conservenfabriek van de familie Blijenberg
in de Kattenstraat is meegenomen in het
verhaal, omdat op die plek de “Veiling van
Culemborg en Omstreken” werd opgericht.
Ik werkte met veel plezier aan dit artikel, voor
mij en zeer waarschijnlijk voor velen een
stukje onbekende geschiedenis van
Culemborg.
(Bron : Printerest)
Bronnen :
Digitale archieven zoals :
- Gelders Archief,
- Regionaal Archief Rivierenland (RAR-DTB-boeken, Bevolking Registers)
- Utrechts Archief
- Koninklijke Bibliotheek Den Haag, Delpher
- Beeldbank Defensie- Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH)
- uit : historie “Conservenfabriek Veluco” , Geldermalsen
- uit : historie “Veiling Houten en Omstreken”
- Kadasterkaart Minuutplan 1811-1832, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE)
- Historie Veiling Geldermalsen en Omstreken
- Historie Veiling Houten en Omstreken
Heel veel dank aan de volgende families, die foto’s en informatie hebben verschaft :
- Dhr. Th. Van den Hurk
- Dhr. C. Raven (fam. Van Asch)
- Dhr. H. Verrips
- Eigen archief, Alies Derwig-Witteven (ADW) .
CC-1939
Alies Derwig-Witteveen
Culemborg, 2019
