InterieurRetail

Retail De rol van de fysieke omgeving Workshop of Wonders in Utrecht Samsung Experience Store in Singapore Jong talent: Dennis Parren Woning in Zeepfabriek te Delft door Studio D11

de Arch

itect | | september 2013

www.deArchitect.nl

9

Thema: Duurzaam bouwen, plezier voorop Rudy Riciotti speelt met beton in MuCEM te Marseille Drie Enexis regiokantoren door atelier PRO Charlois aan het Water in Rotterdam-Zuid Het bureau: Marc Koehler Guus Beumer zet innovatie centraal in Nieuwe Instituut

Jaargang 44, BIM Media, september 2013

00_Cover_I en IV + rug.indd 1 24-9-2013 10:53:41

Project

Een gevel die zich ‘opent’ en ‘sluit’ bij een rondgang om het gebouw.

AR_P046_AR-09-09-2013 46 27-8-2013 13:33:49

de Architect, september 2013 47

Enexis regiokantorenAtelier PRO Het abstracte werk van Jan Schoonhoven vormde voor atelier pro de inspiratie voor de gevels van de Enexis regiokantoren. Het resultaat is een strak vormgegeven uiterlijk met speelse elementen, waardoor de gebouwen vanuit ieder hoekpunt een ander aanzien krijgen. Een gevel die bovendien in drievoud te bewonderen is, want het modulaire ontwerp kreeg zowel in de energieneutrale regiokantoren in Zwolle, Maastricht als Venlo gestalte.

Auteur Katja van Roosmalen Fotograaf Jeroen Musch

AR_P047_AR-09-09-2013 47 27-8-2013 13:33:52

Project

Een gevel die zich ‘opent’ en ‘sluit’ bij een rondgang om het gebouw.

AR_P046_AR-09-09-2013 46 27-8-2013 13:33:49

de Architect, september 2013 47

Enexis regiokantorenAtelier PRO Het abstracte werk van Jan Schoonhoven vormde voor atelier pro de inspiratie voor de gevels van de Enexis regiokantoren. Het resultaat is een strak vormgegeven uiterlijk met speelse elementen, waardoor de gebouwen vanuit ieder hoekpunt een ander aanzien krijgen. Een gevel die bovendien in drievoud te bewonderen is, want het modulaire ontwerp kreeg zowel in de energieneutrale regiokantoren in Zwolle, Maastricht als Venlo gestalte.

Auteur Katja van Roosmalen Fotograaf Jeroen Musch

AR_P047_AR-09-09-2013 47 27-8-2013 13:33:52

48 de Architect, september 2013

Project Enexis regiokantorenMaastricht, Venlo, Zwolle

Atelier PRO

1 vergaderruimtes

2 restaurant

3 groene long

4 werkplaats

5 voertuigen stalling

6 opslag

7 kantoor

1

2

3

45

6

777

AR_P048_AR-09-09-2013 48 27-8-2013 13:34:52

de Architect, september 2013 49

Drie gebouwen, één concept

Het fascinerende aan het Enexis-gebouw in Zwolle is dat

het een gesloten front vormt of zich juist opent bij een

rondgang om het gebouw. Natuurlijk is de duurzaamheid en

het effectieve gebruik van zon en schaduw daar debet aan,

maar atelier pro toont dat duurzaamheid geen synoniem

is voor een saaie gevel. De nuances maken het verschil.

Bijvoorbeeld de nuances in kleur; de gevels van de kantoor-

ruimtes zijn wit en die van de werkplaats zacht grijs. Maar

ook het verschil in materiaalgebruik geeft de gevels leven.

Voor het kantoorgedeelte is gebruikgemaakt van compo-

siet, voor de werkruimtes van stalen profielplaat en in de

kantine en receptie domineert glas. De abstracte vormen

beperken zich bovendien niet tot de buitenzijde van het

gebouw, ze komen ook terug aan de binnenzijde, waardoor

de beleving harmonieert.

GevelEr is een treffende gelijkenis tussen de gevel en het

Quadratenreliëf van Schoonhoven, dat in het Stedelijk

Museum te bewonderen is. Alleen zijn nu de reliëfs ver-

vaardigd uit composieten sandwichpanelen en werden ze

niet handmatig gemaakt in een atelier, maar door Holland

Composites Industrials (hci) en npsp composieten met de

zogenoemde vacuüminjectiemethode. Hierbij worden in

een mal twee lagen wapeningsmatten gelegd met ertussen

Links Het gebouw en atrium

vormen een eenheid met de

omgeving.

Boven De gevels waarvoor het

werk van Jan Schoonhoven de

inspiratie vormde, zijn te zien in

Maastricht, Venlo en Zwolle.

AR_P049_AR-09-09-2013 49 27-8-2013 13:34:54

de Architect, september 2013 51

Links Door de positionering van

de ramen ontstaat een lichte

werkomgeving.

Boven Het vooraanzicht van

het Enexis-kantoor in Zwolle.

De geometrie van het gebouw is

doorgetrokken in het plein.

Rechts Het kanaal werd aangelegd

om de oude centrale te voorzien

van koelwater. Nu biedt het mede-

werkers een mooi uitzicht.

AR_P051_AR-09-09-2013 51 27-8-2013 13:35:16

50 de Architect, september 2013

1 vergaderruimtes

2 werkcafé

3 groene long

4 voertuigenstalling

5 opslag

6 werkplaats

7 kantoren

Project Enexis regiokantorenMaastricht, Venlo, Zwolle

Atelier PRO

een voorgevormde pir-schuimbody. Samen vormen ze de

basis van het element. De laatste laag is een brandwerende

vezelplaat en vormt de binnenafwerking. De panelen van

de Enexis-panden hebben een Rc-waarde van acht en een

dikte van tweehonderd millimeter. Ze zijn licht qua gewicht

en door het beperkte materiaalgebruik is de co2-footprint

beperkt.

Door de geometrie zijn de gebouwhoge gevelementen zelf-

dragend. Dit maakt dat ze volledig wind- en waterdicht zijn

en in een hoog tempo op het modulaire en demontabele

constructiesysteem aangebracht kunnen worden. Meest in

het oog springend is echter de positionering van de ramen

in de gevel. Kleine ramen die gericht zijn op het noord-

oosten en én drie grote erkerachtige ramen die de gevel

nog verder openen en zorgen voor een verrassend lichte

werkomgeving. Doordat de ramen uitsteken, geven ze

binnen ook het gevoel dat er direct contact is met het plein

aan de voorzijde. En ze bieden de kantoormedewerkers

uitzicht op de groene omgeving en het kanaal dat ooit werd

aangelegd voor de koeling van de inmiddels gesloopte

energiecentrale.

EnergieneutraalOok aan de achterzijde is er contact met de omgeving.

De oude bomen op het terrein zijn behouden en vormen

een eenheid met het atrium – de groene long – van het

Enexis-kantoor. De trapezevormige binnentuin tempert het

buitenklimaat en dient als aanzuigruimte voor de ventilatie-

1

2

3

4

5

6

67

7

AR_P050_AR-09-09-2013 50 27-8-2013 13:35:13

de Architect, september 2013 51

Links Door de positionering van

de ramen ontstaat een lichte

werkomgeving.

Boven Het vooraanzicht van

het Enexis-kantoor in Zwolle.

De geometrie van het gebouw is

doorgetrokken in het plein.

Rechts Het kanaal werd aangelegd

om de oude centrale te voorzien

van koelwater. Nu biedt het mede-

werkers een mooi uitzicht.

AR_P051_AR-09-09-2013 51 27-8-2013 13:35:16

50 de Architect, september 2013

1 vergaderruimtes

2 werkcafé

3 groene long

4 voertuigenstalling

5 opslag

6 werkplaats

7 kantoren

Project Enexis regiokantorenMaastricht, Venlo, Zwolle

Atelier PRO

een voorgevormde pir-schuimbody. Samen vormen ze de

basis van het element. De laatste laag is een brandwerende

vezelplaat en vormt de binnenafwerking. De panelen van

de Enexis-panden hebben een Rc-waarde van acht en een

dikte van tweehonderd millimeter. Ze zijn licht qua gewicht

en door het beperkte materiaalgebruik is de co2-footprint

beperkt.

Door de geometrie zijn de gebouwhoge gevelementen zelf-

dragend. Dit maakt dat ze volledig wind- en waterdicht zijn

en in een hoog tempo op het modulaire en demontabele

constructiesysteem aangebracht kunnen worden. Meest in

het oog springend is echter de positionering van de ramen

in de gevel. Kleine ramen die gericht zijn op het noord-

oosten en én drie grote erkerachtige ramen die de gevel

nog verder openen en zorgen voor een verrassend lichte

werkomgeving. Doordat de ramen uitsteken, geven ze

binnen ook het gevoel dat er direct contact is met het plein

aan de voorzijde. En ze bieden de kantoormedewerkers

uitzicht op de groene omgeving en het kanaal dat ooit werd

aangelegd voor de koeling van de inmiddels gesloopte

energiecentrale.

EnergieneutraalOok aan de achterzijde is er contact met de omgeving.

De oude bomen op het terrein zijn behouden en vormen

een eenheid met het atrium – de groene long – van het

Enexis-kantoor. De trapezevormige binnentuin tempert het

buitenklimaat en dient als aanzuigruimte voor de ventilatie-

1

2

3

4

5

6

67

7

AR_P050_AR-09-09-2013 50 27-8-2013 13:35:13

de Architect, september 2013 53

BREEAM

Predicaat Excellent

Alle drie de regiokantoren ontvingen

het predicaat breeam Excellent. Op

de categorieën energie, transport en

afval scoorden de gebouwen meer

dan tachtig procent. En op ‘manage-

ment’ zelfs honderd procent.

De gevel combineert hoge isolatiewaarden met een spannende ritmiek

heid en vormgeving – op iedere plaats een eigen invulling

gegeven aan het modulaire concept. Voornamelijk omdat

iedere omgeving eigen eisen stelde. Zo ligt het regiokantoor

in Maastricht op een prominente locatie, op de hoek van de

Willem Alexanderweg en de Balijeweg. Het is een lang-

gerekt gebouw met een stevig, hoog volume. Het kantoor-

gedeelte en de bedrijfsruimte komen samen ter hoogte van

de hoofdentree. De entree is voorzien van een opvallende

overstek en heeft aan de kant van het atrium een evenknie

gekregen. Door de ligging heeft het gebouw een andere

beleving dan het kantoor in Venlo. Ook dit gebouw is lang-

gerekt, maar ligt in een groene omgeving, grenzend aan het

Floriade 2012-terrein. Kenmerkend hier is het bijna vierkante

volume, waarbij het kantoorgedeelte inhaakt op de bedrijfs-

hal. De ontmoetingsplek is het gezamenlijke hof. En ook

Zwolle heeft eigen kenmerken. Dit pand volgt het straten-

patroon en heeft een lichte knik in de gevel. De bedrijfshal

werd hier onder het kantoorgedeelte geschoven.

06_Project 2 AtelierPro.indd 53 27-8-2013 16:18:37

0 (m)5 20

52 de Architect, september 2013

Project Enexis regiokantorenMaastricht, Venlo, Zwolle

Atelier PRO

lucht. In de winter verwarmt de zon op natuurlijke wijze de

ventilatielucht voor om te gebruiken in het gebouw. Er is

gekozen voor glazen lamellen met een breedte van circa

twee meter, die het beeld aan de buitenzijde niet ver-

storen. Het installatietechnische concept is gebaseerd op

het efficiënt toepassen van bewezen technieken, waar ook

een wko-installatie onderdeel van uitmaakt. In de zomer

wordt de opgewarmde lucht opgeslagen in het warmte- en

koudeopslagsysteem (wko) in de bodem. Om de resterende

benodigde energie te compenseren zijn er fotovoltaïsche

cellen (pv) op het dak geplaatst. De panelen, met een oost-

west ligging, zijn onder een kleinere hoek geplaatst, waar-

door een rustig beeld ontstaat vanaf de bovenste etage. De

overtollig opgewekte energie wordt eenvoudig uitgewisseld

met het openbare energienetwerk van Enexis. De afgifte van

warmte en koude vindt plaats door individueel te regelen

klimaatplafonds. Daarnaast is er energiezuinige verlichting

toegepast in combinatie met daglichtregeling en aanwezig-

heidsdetectie.

Nieuwe werkenBehalve duurzaamheid is het ‘nieuwe werken’ een belangrijk

aspect waarmee rekening gehouden werd. Dat komt niet

alleen tot uiting in het aantal flexplekken, maar ook in de

loop van het gebouw. Witte en blauwe boorden worden

niet langer van elkaar gescheiden. Bij Enexis zijn de mede-

werkers één en vertoeven ze samen onder hetzelfde dak.

Toch is – ondanks de grote overeenkomsten in duurzaam-

1 vergaderruimte

2 restaurant

3 groene long

4 opslag

5 werkplaats

6 voertuigenstalling

7 kantoor

Enexis Venlo

1 2

3

4

5

67

7

7

AR_P052_AR-09-09-2013 52 27-8-2013 13:36:38

de Architect, september 2013 53

BREEAM

Predicaat Excellent

Alle drie de regiokantoren ontvingen

het predicaat breeam Excellent. Op

de categorieën energie, transport en

afval scoorden de gebouwen meer

dan tachtig procent. En op ‘manage-

ment’ zelfs honderd procent.

De gevel combineert hoge isolatiewaarden met een spannende ritmiek

heid en vormgeving – op iedere plaats een eigen invulling

gegeven aan het modulaire concept. Voornamelijk omdat

iedere omgeving eigen eisen stelde. Zo ligt het regiokantoor

in Maastricht op een prominente locatie, op de hoek van de

Willem Alexanderweg en de Balijeweg. Het is een lang-

gerekt gebouw met een stevig, hoog volume. Het kantoor-

gedeelte en de bedrijfsruimte komen samen ter hoogte van

de hoofdentree. De entree is voorzien van een opvallende

overstek en heeft aan de kant van het atrium een evenknie

gekregen. Door de ligging heeft het gebouw een andere

beleving dan het kantoor in Venlo. Ook dit gebouw is lang-

gerekt, maar ligt in een groene omgeving, grenzend aan het

Floriade 2012-terrein. Kenmerkend hier is het bijna vierkante

volume, waarbij het kantoorgedeelte inhaakt op de bedrijfs-

hal. De ontmoetingsplek is het gezamenlijke hof. En ook

Zwolle heeft eigen kenmerken. Dit pand volgt het straten-

patroon en heeft een lichte knik in de gevel. De bedrijfshal

werd hier onder het kantoorgedeelte geschoven.

06_Project 2 AtelierPro.indd 53 27-8-2013 16:18:37

0 (m)5 20

52 de Architect, september 2013

Project Enexis regiokantorenMaastricht, Venlo, Zwolle

Atelier PRO

lucht. In de winter verwarmt de zon op natuurlijke wijze de

ventilatielucht voor om te gebruiken in het gebouw. Er is

gekozen voor glazen lamellen met een breedte van circa

twee meter, die het beeld aan de buitenzijde niet ver-

storen. Het installatietechnische concept is gebaseerd op

het efficiënt toepassen van bewezen technieken, waar ook

een wko-installatie onderdeel van uitmaakt. In de zomer

wordt de opgewarmde lucht opgeslagen in het warmte- en

koudeopslagsysteem (wko) in de bodem. Om de resterende

benodigde energie te compenseren zijn er fotovoltaïsche

cellen (pv) op het dak geplaatst. De panelen, met een oost-

west ligging, zijn onder een kleinere hoek geplaatst, waar-

door een rustig beeld ontstaat vanaf de bovenste etage. De

overtollig opgewekte energie wordt eenvoudig uitgewisseld

met het openbare energienetwerk van Enexis. De afgifte van

warmte en koude vindt plaats door individueel te regelen

klimaatplafonds. Daarnaast is er energiezuinige verlichting

toegepast in combinatie met daglichtregeling en aanwezig-

heidsdetectie.

Nieuwe werkenBehalve duurzaamheid is het ‘nieuwe werken’ een belangrijk

aspect waarmee rekening gehouden werd. Dat komt niet

alleen tot uiting in het aantal flexplekken, maar ook in de

loop van het gebouw. Witte en blauwe boorden worden

niet langer van elkaar gescheiden. Bij Enexis zijn de mede-

werkers één en vertoeven ze samen onder hetzelfde dak.

Toch is – ondanks de grote overeenkomsten in duurzaam-

1 vergaderruimte

2 restaurant

3 groene long

4 opslag

5 werkplaats

6 voertuigenstalling

7 kantoor

Enexis Venlo

1 2

3

4

5

67

7

7

AR_P052_AR-09-09-2013 52 27-8-2013 13:36:38

54 de Architect, september 2013

Drie regiokantoren Enexis

Architect atelier PRO

Projectarchitect Alex Letteboer, Bas Woldman

Projectmedewerkers Allard de Goeij, André van Veen,

Arie van der Toorn, Bram Dorsman, Constanze Knüpling,

John Koks, Marten de Bruin

Projectleider Jaco de Koning

Landschapsontwerper Eline Keus

Interieurarchitect Studio Groen+Schild

Adviseur installaties en bouwfysica Deerns Raadgevende Ingenieurs

Adviseur duurzaamheid Builddesk Benelux

Breeam expert Deerns raadgevende ingenieurs

Breeam assessor c2n Bouwmanagement

Regiokantoor Enexis Maastricht

Projectmedewerkers (overig) Evelien van Beek, Paul Vlaar

Bruto oppervlakte 5912 m²

Directievoering Arcadis

Bouwkundig aannemer Heijmans Bouw

Constructeur Goudstikker de Vries

Projectmanager Arcadis

Landschapsontwerper Arcadis

Hoofdaannemer Heijmans Utiliteitsbouw

Periode 2010-2012

Regiokantoor Enexis Venlo

Projectmedewerkers (overig) Evelien van Beek, Paul Vlaar,

Regien Kroeze, Ron Bruin

Bruto oppervlakte 5.429 m²

Interieurarchitect Studio Groen+Schild

Directievoering Arcadis

Bouwkundig aannemer Heijmans Bouw

Constructeur Goudstikker de Vries

Projectmanager Stevens van Dijck

Landschapsontwerper Arcadis

Hoofdaannemer Heijmans Utiliteitsbouw

Periode 2010-2013

Regiokantoor Enexis Zwolle

Bruto oppervlakte 5055 m²

Projectmedewerkers (overig) Regien Kroeze, Priet Jokhan,

Jannetta Sinnema, Ron Bruin, Paul Vlaar

Bouwdirectie Stevens van Dijck

Projectmanager Stevens van Dijck

Bouwkundig aannemer BAM Utiliteitsbouw

Constructeur IMd Ingenieursbureau

Landschapsarchitect Royal Haskoning

Hoofdaannemer BAM Utiliteitsbouw

Periode 2010-2013

Project Enexis regiokantorenMaastricht, Venlo, Zwolle

Atelier PRO

De binnentuin tempert het buitenklimaat en dient als aanzuigruimte voor de ventilatielucht.

AR_P054_AR-09-09-2013 54 27-8-2013 13:36:41