Cursus bijengezondheid

Bijengezondheid NBV

Vervolg deel II

Beschrijving bijenziekten en plagen

Bijengezondheid NBV

Mijten, luizen, motten en kevers

• Varroamijt

• Tracheeënmijt : Acarapis

• Wasmot

• Kleine kastkever

Bijengezondheid NBV

De varroamijt

Bijengezondheid NBV

Verspreiding varroamijt

• Daar waar bijen elkaar ontmoeten

• Vervliegen, darren bezoek

• Verenigen, besmette ramen overhangen

• Reizen naar dracht

Bijengezondheid NBV

Voortplanting varroa

• Vlak voor het sluiten van een cel gaat de mijt deze cel in

• Uit het eerste ei komt een mannetje

• Uit de volgende eieren komen vrouwtjes

• Het mannetje bevrucht de vrouwtjes

• Alleen de volwassen vrouwtjes overleven, rest sterft

• Gemiddeld 1 tot 2 nakomelingen per werkstercel

• Gemiddeld 2 tot 3 nakomelingen per darrecel

Bijengezondheid NBV

Herken een Varroa

Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld aangetaste bij

Bijengezondheid NBV

Algemeen ziektebeeld

• Achter in de cel zitten witte korrels = ontlasting mijten

• Mijten op de larven en ook op de bodemlade

• Bijen met vervormde vleugels

• Dwergbijen, het achterlijf is korter dan de vleugels

• Veel bijen verzuipen tijdens het voeren

• Bijen nemen het voer slecht op

Bijengezondheid NBV

Maatregelen tegen Varroamijt

• Geïntegreerde bestrijding

- darrenraat wegnemen in het voorjaar

- bestrijding in de zomer

- oxaalzuur behandeling in de winter

Bijengezondheid NBV

Varroa is een ernstige bedreiging

• Tast de larve aan door bijenbloed te zuigen

• Boort gaten in de huid van de volwassen bij

• Deze open wonden helen niet meer

• Virussen en bacteriën krijgen nu een kans

• De mijt verspreidt zelf ook virussen via de mond

Bijengezondheid NBV

Varroa en de wintersterfte

• Winterbijen ontwikkelen zich slecht bij varroa aantasting

• Deze winterbijen leven korter en zo verzwakt het volk

• De varroa bestrijden, voordat winterbijen ontstaan

• Op de wintertros verspreiden ziektekiemen zich gemakkelijk

• Er is dan veel fysiek contact en mijten overleven op de bijen

• Hoe eerder een volk verlost is van de varroa

• Des te beter komt ze door de winter heen

Bijengezondheid NBV

Tracheeënmijt

Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld en maatregelen

• ½ kg krabbelaars voor de kast

• Er is geen specifieke bestrijdingsmethode

• Sinds de varroabestrijding is de tracheeën

mijt vrijwel niet meer gesignaleerd

Bijengezondheid NBV

Verspreiding Tracheeënmijt

• Door fysisch contact met besmette bijen

• Wintertros, vervliegen en verenigen

• Kan alleen bij jonge bijen binnendringen

• Overleeft slecht enkele uren buiten de bij

Bijengezondheid NBV

Tropilaelaps

Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld Tropilaelaps

• Broedsterfte : er is een hagelschotpatroon

• Bijen : Kortere levensduur en kleiner abdomen

• Bijen : Verschrompelde vleugels en poten

• De mijt overleeft alleen in het broed

Bijengezondheid NBV

Verspreiding Tropilaelaps

• Op dezelfde wijze als de Varroamijt

• Deze mijt komt in Europa ( nog ) niet voor

• In een broedloze periode verdwijnen de mijten

• Kan niet overleven op de wintertros

Bijengezondheid NBV

Bijenluis

Bijengezondheid NBV

De bijenluis

• De luis is een vleugelloze vlieg

• De bij ondervindt geen direct nadeel

• Zit op de kop van de bij en prikkelt de mond

• van de bij om een druppel honing te krijgen

Bijengezondheid NBV

Wasmot

Bijengezondheid NBV

Preventieve maatregelen

• Imker met sterke volken

• Vervang de raten regelmatig

• Laat nooit lege raten of was onbeheerd

• Reinig regelmatig varroabodems

Bijengezondheid NBV

Maatregelen bij besmetting

• Besmette raten vernietigen

• Lege raten ontsmetten met ijsazijn

• Goede ventilatie tussen de ramen

• Motten vrezen licht en tocht

Bijengezondheid NBV

Kleine kastkever

Bijengezondheid NBV

Verspreiding kleine kastkever

• Is nog niet in Nederland aangetroffen

• Door invoeren jonge moeren met bijen

• Import fruit uit besmette landen

• Larven verpoppen zich buiten kast

• Volwassen kevers zoeken een nieuwe broedplaats

• Volwassen kever overleeft ook buiten de kast

• Vermeerdert zich enorm op afvalhopen van raat

Bijengezondheid NBV

Preventieve maatregelen

• Er is geen specifieke bestrijdingsmethode

• Laat geen ongebruikte raat slingeren

• Hebben een voorkeur voor oude raat

• Oude raten direct omsmelten of opruimen

Bijengezondheid NBV

Meldingsplicht

• Er zijn drie meldingsplichtige ziekten

– Amerikaans vuibroed

– Tropilaelaps

– Kleine kastkever

Bijengezondheid NBV

Pauze

Bijengezondheid NBV

Deel III

Bestrijding ziekten en plagen

Bijengezondheid NBV

Bestrijding ziekten en plagen

• Amerikaans vuilbroed

• Varroa

• Toegelaten middelen

• Organische zuren

• Bijenmonsters

Bijengezondheid NBV

Uitbraak Amerikaans vuilbroed

• Meldingsplicht

• Informeer het afdelingsbestuur

• Melden bij bijen@wur

• Adres vind je in het bijenblad

Bijengezondheid NBV

Maatregelen bij AVB

Hiervoor is een draaiboek opgesteld

Maatregelen tref je in overleg met :

- Het bestuur van de afdeling

- De bijengezondheidscoördinator

Bijengezondheid NBV

Uitvoeringsdraaiboek

• Verdenking AVB : controle bijenstand ( imker + BGC )

• AVB : BGC meldt uitbraak

• Vaststellen 3 km gebied : Alle lokale bijenhouders in kaart brengen

• Natrekken recente reizen en contacten met besmette volken

• Opruimen zieke volken en schoonmaken andere volken

• Screening omgeving : straal van 3 km alle volken controleren

• Na vier weken controle schoongemaakte stand

• Melding gebied vrij van AVB : vervoersverbod vrijgeven

Bijengezondheid NBV

Belangrijke strategieën

• Zet het besmette volk in quarantaine

• Zet de besmette bijenstal in quarantaine

• Desinfecteer alle gebruikte materialen

• Volken op nieuwe raat

• Geïntegreerde bestrijding toepassen

Bijengezondheid NBV

Varroabestrijding

• Controleer 3 maal per jaar mijtuitval

• Tel alleen de roodgekleurde ovaalvormige mijten

• Bestrijding is nodig bij als je per dag

- in de winter meer dan ½ mijt of in het voorjaar meer dan 5 mijten

- of in de zomer meer dan 10 mijten aantreft

• Misvormde bijen duiden op een ernstige besmetting

Bijengezondheid NBV

Geïntegreerde bestrijding

• Voer een geïntegreerde bestrijding uit :

voorjaar : darrenraat verwijderen

zomer : mierenzuur, thymovar of apiguard

winter : een oxaalzuur behandeling

Bijengezondheid NBV

Moderne bestrijdingsmethoden

• Biologische bestrijding

• Biotechnische bestrijding

• Darrenraatmethode

Bijengezondheid NBV

Biologische bestrijding

• Bestrijding met natuurlijke vijanden

• In Amerika lijkt een schimmel succesvol

• In de handel als product Bio-Blast

• In Nederland heeft Bio-Blast geen toelating

Bijengezondheid NBV

Darrenraat

• Ramen met kunstraat van darrenraat

• Hang een bouwraam tussen het broed

• Plaats twee honingramen in de broedbak

Bijengezondheid NBV

Darrenraat verwijderen

• Verwijder ramen met gesloten darrenbroed

• Koolmezen zijn er dol op, raat is niet herbruikbaar

• Een gesloten raam darrenbroed vangt veel varroa weg

• Darrenraat onder een honingraam met beitel wegsnijden

• Hang brokken darrenraat in een breed raam met gaas

Bijengezondheid NBV

Gecombineerde aanpak varroa

• Toepassen bij opzetters

• Zet een volk op volledig kunstraat

• Voer een varroabestrijding uit

• Varroamijten zijn dubbel gepakt

Bijengezondheid NBV

Darrenraat methode

• Toepasbaar van half april tot juni

• Maak een volk broedloos

• Hang raam met open darrenbroed in

• Verwijder later het gesloten darrenbroed

Bijengezondheid NBV

Bestrijdingsmiddelen

• Toegelaten zijn etherische oliën : - thymovar - apiguard

• Gedoogd worden organische zuren : - mierenzuur - oxaalzuur - melkzuur

Bijengezondheid NBV

Thymovar

Bijengezondheid NBV

Toepassing Thymovar

• Na de honingoogst

• Lees de aanwijzingen op de verpakking

• Na 3 a 4 weken de behandeling herhalen

• Alleen toepassen bij warm weer > 15oC

Bijengezondheid NBV

Apiguard

Bijengezondheid NBV

Toepassing Apiguard

• Na de honingoogst

• Lees de aanwijzingen op de verpakking

• Tweede behandeling als de verpakking leeg is

• Alleen toepassen bij warm weer > 15oC

Bijengezondheid NBV

Mierenzuur

Bijengezondheid NBV

Toepassing mierenzuur

• Na de honingoogst

• Lees de aanwijzingen op de verpakking

• Uitsluitend bij warm weer < 25oC

• Tweede behandeling na het inwinteren

Bijengezondheid NBV

Oxaalzuur

Bijengezondheid NBV

Toepassing oxaalzuur

• Zeer schadelijk voor de imker

• Na de honingoogst

• Alleen toepassen in een broedloos volk

• Pas de ( veilige ) druppelmethode toe

Bijengezondheid NBV

Druppelmethode

• Injectiespuiten verkrijgbaar bij de apotheek

• Los 9 g oxaalzuur op in 150 gram lauw water

• Voeg daarna 150 gram suiker toe

• 3 ml oplossing tussen twee bezette ramen

Bijengezondheid NBV

Let op eigen veiligheid

• Organische zuren zijn agressief

• Draag beschermende kleding en veiligheidsbril

• Gebruik mondkapje en handschoenen

• Zet een emmer schoon water klaar

Bijengezondheid NBV

Aandachtspunten

• Koop bijvoorkeur kant-en-klare oplossingen

• Zelf oplossen : Giet het zuur altijd in water

• Werk met zijn tweeën, neem een mobilofoon mee

• Werk met de rug naar de wind

• Giet restanten eerst in een emmer water en dan pas in de gootsteen

• Houdt het buiten bereik van kinderen

• Als men zich onwel voelt, direct een huisarts raadplegen

Bijengezondheid NBV

Resistentie van mijten

• Mijten zijn resistent tegen chemische middelen

• Resistentie is niet te verwachten tegen

- etherische oliën

- organische zuren

Bijengezondheid NBV

Bijenmonsters

• Zie website bijen@wur

• Vul diagnoseformulier in

• Verzamel 50 dode bijen

• Opsturen naar Bijen@wur

Bijengezondheid NBV

Afspraken over

• Afsluiten cursus

• Indeling praktijklessen

• Indeling groepen

• Data en locatie praktijklessen

Bijengezondheid NBV

Einde les 3

Vragen of opmerkingen ?

Bijengezondheid NBV