Juryverslag Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Letteren – Vertalen

Brussel, 24 maart 2013

Carlo Van Baelen (voorzitter) Henri Bloemen, Lisette Keustermans, Katrien Lievois, Tom Naaijkens,

Désiree Schyns, Miriam Van hee, Hans Van Acker, Carlos Boerjan (secretaris)

Voorzitter Carlo Van Baelen leest het juryverslag.

De jury is verheugd dat voor het eerst in de geschiedenis van de Vlaamse

Cultuurprijzen er een prijs uitgereikt zal worden voor literaire vertalingen

naar het Nederlands. Het is een duidelijke blijk van waardering voor het

meestal onzichtbare werk van de literaire vertaler en meer specifiek voor het

hoge niveau dat de Vlaamse literaire vertalers realiseren. Bij de voorselectie

van kandidaten die voor de prijs in aanmerking konden komen,

onderscheidde de jury drie groepen: vertalers die aan het begin van een

beloftevol parcours staan, die al een indrukwekkend oeuvre bijeen vertaald

hebben en vertalers die een zeer eigenzinnige en opvallende vertaling hebben

gerealiseerd. Vooreerst blijkt daaruit de dynamiek in het Vlaamse literaire

vertalersveld en daarmee ook een veelbelovende toekomst. De in het verleden

al veelvuldig bekroonde pioniers hebben opvolgers gekregen. Er werden

onbetreden paden bewandeld met gedurfde vertalingen van auteurs of

literaire werken die niet bij voorbaat hoge verkoopcijfers beloofden, en dit

vaak louter gedreven door de wil van de vertaler om die waardevolle literaire

werken te vertalen eerder dan door de vraag van uitgeverijen of de

bekendheid van de auteur. Ook de veelzijdigheid van de Vlaamse vertalers

valt op. Verschillende vertalers werken vanuit meerdere brontalen en

beheersen verschillende literaire genres. Er werden uitstekende vertalingen

uitgebracht uit de Franstalige, Engelstalige, Italiaanse en ook Japanse

literatuur. Het belangrijke aandeel daarin van poëzie, een uitdagend bewijs

van vakmanschap en taalbeheersing, toont de kwaliteit en veelzijdigheid van

de Vlaamse literaire vertalers .

Het was voor de jury dan ook geen sinecure om uit deze veelheid die ene

“uitzonderlijke literaire vertaalprestatie” te kiezen, hét criterium voor de

toekenning van de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap. De jury kwam

uiteindelijk tot het besluit dat met recht en reden de vertaling van de Ilias

door Patrick Lateur verschenen in 2010 bij uitgeverij Atheneum - Polak &

Van Gennep die ene (meer) uitzonderlijke prestatie was van de jaren 2006-

2012.

De stijl van Patrick Lateurs vertaling is ongemeen vlot en de gedurfde

omzetting van de zesvoetige hexameter (van het Griekse origineel) in

vijfvoetige jamben geven het verhaal vaart en lichtheid en een frisse en

moderne toets. De vertaling is evenwichtig en zowel het poëtische als het

epische van dit literaire monument blijft in het Nederlands bewaard. Het

vertaalwerk is van begin tot einde van een erg hoog niveau en blijft zeer dicht

bij het origineel. Toch klinkt de vertaling allesbehalve schools of ouderwets,

in tegendeel, de vertaler vindt nieuwe, originele oplossingen voor veel zwaar

op de hand en gekunstelde formuleringen uit vorige vertalingen (de epitheta

bijvoorbeeld). De vertaling en het nawoord tonen het grote

vertaalhistorische besef en de kennis van de Nederlandse dichtgeschiedenis

van Patrick Lateur. En sluiten ook aan bij zijn gewaardeerde eigen

poëziepublicaties en essays in het Nederlands. De uitgebreide lijst van

annotaties en het namenregister zijn indrukwekkend en adequaat en vormen

een nuttig instrument voor de lezer van nu. Deze vertaling blijkt ook

jongeren aan te spreken en nieuwe inzichten te geven in de literaire en

historische rijkdom van de Ilias.

Patrick Lateur vertaalde uiteenlopende literaire werken - niet zelden poëzie -

uit het Italiaans, het Latijn en het Grieks, zowel uit de klassieke tijd als uit

de renaissance of de moderne tijd. De hoge moeilijkheidsgraad van de

vertaling van de Ilias staat buiten kijf en de vertaling heeft in noord en zuid

veel waardering geoogst bij gezaghebbende critici uit verschillende

disciplines. Literatuurliefhebbers, zowel als classici, maar ook filosofen,

historici en columnisten hebben zich lovend uitgelaten over deze nieuwe

vertaling.

Uit de veelheid van boeiende en kwaliteitsvolle literaire vertalingen naar het

Nederlands kiest de jury met overtuiging de vertaling van de Ilias door

Patrick Lateur als een uitzonderlijke prestatie die bekroond wordt met de

prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor literaire vertalingen 2006-2012.

Minister Schauvliege overhandigt het beeld van kunstenaar Philip Aguirre

Fien Sabbe in gesprek met Patrick Lateur

Dankwoord van Patrick Lateur aan Minister Schauvliege

Mevrouw de Minister,

Alle goede dingen bestaan uit drie, en ik heb ook drie goede redenen om u

van harte te danken voor wat me nu te beurt valt.

Vooreerst dank voor deze prijs die voor mij persoonlijk ook een

bekroning is van het vertaalwerk dat mij zowat twee decennia bezighoudt. De

Ilias vertalen doe je niet ex nihilo. Het is dankzij veel ander vertaalwerk, dat

bij verschillende uitgevers verscheen, dat ik misschien ook in staat was om

de grote Homeros aan te pakken. En dus betuig ik tegelijk mijn dank aan

uitgevers in Vlaanderen en Nederland die uiteenlopend vertaalwerk van me

brachten.

Secundo wil ik u echt danken voor het feit dat U een prijs in het leven

hebt geroepen voor vertaalwerk naar het Nederlands. Vertalingen uit het

Nederlands zijn goed voor de verspreiding van onze literatuur. Vertalingen

naar het Nederlands zijn goed voor de verrijking van onze letterkunde. Het

vroegere Beschrijf, het huidige Passa Porta, de Vlaamse Auteursvereniging

en het Vlaams Fonds voor de Letteren zien hun inspanningen beloond. En

dus betuig ik tegelijk mijn dank aan allen die binnen die kaders geijverd

hebben voor een waardering van het werk van zovele vertalers. Het Fonds

voor de Letteren bedacht me trouwens met een homerische vertaalbeurs,

waarvoor ik het erkentelijk was en blijf.

Ten derde dank ik u en de adviserende jury voor het feit dat

uitgerekend Homeros wordt bekroond. De klassieken staan vandaag sterk

onder druk binnen onze cultuur in het algemeen en in het onderwijs in het

bijzonder. Ik beschouw de Prijs deels als een statement. Het zijn die

klassieken die sinds jaar en dag met veel liefde worden uitgegeven door

Athenaeum. En dus betuig ik tegelijk mijn dank aan de mensen van de

Amstel die voor Homeros kwamen afgezakt naar de Dender.

Uitgever Frits van der Meij (links), Katleen Gysel (rechts)

Mevrouw de Minister, u zult me niet kwalijk nemen dat ik nog een

andere vrouw wil danken. Omwille van de glazen deur naar mijn werkkamer

geniet mijn vrouw op jaarbasis meer van mijn rug dan van mijn gezicht. En

zij verdraagt en draagt het al jaren. Zij mag in deze prijs delen, in alle

betekenissen van het woord.

Nog eens al mijn dank.

Minister Schauvliege, Patrick Lateur en Katleen Gysel