Cultuurmonitor Haarlem 2017

Cultuurmonitor

Haarlem 2017

In opdracht van Afdeling

Economie, Cultuur,

Duurzaamheid en Wonen

September 2018

Data, Informatie en Analyse

Inleiding

Achtergrond

In de Cultuurnota 2013 – 2020 is het Haarlemse cultuurbeleid vastgelegd.

Jaarlijks is er een terugblik op de culturele ontwikkelingen via de

Cultuurmonitor.

Onderzoeksaanpak

Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van verschillende externe

bronnen, zoals de Atlas voor Gemeenten, toeristisch onderzoek van

NBTC-NIPO Research en het landelijk Monumentenregister. Ook is gebruik

gemaakt van gemeentelijke registraties, bijvoorbeeld over evenementen

en kunst in de openbare ruimte. Er zijn enquêtes gehouden onder

culturele instellingen en onder de Haarlemse bevolking:

• Een groot deel van de gegevens is afkomstig uit de enquête onder

culturele instellingen. In mei 2018 ontvingen zij een vragenlijst over

kerngegevens over bezoekers, gebruikers van social media en

verhuurgegevens. De instellingen hebben de vragenlijst ingevuld,

hoewel in enkele gevallen de gevraagde informatie niet beschikbaar

was. Instellingen die die gegevens niet konden leveren, zijn niet

meegenomen in de grafieken en tabellen.

Onderzoek Haarlem – Cultuurmonitor 2

• In het najaar van 2017 is het Omnibus-onderzoek uitgevoerd.

Hierin zijn enkele vragen opgenomen over de houding van

Haarlemmers richting de cultuursector. Het Omnibus-onderzoek

maakt gebruik van het Haarlemse Digipanel. Het Digipanel is niet

representatief voor de hele Haarlemse bevolking van 18 jaar en

ouder. Ondervertegenwoordigd in het panel zijn inwoners van 18

tot 34 jaar. Er is een overtegenwoordiging van 55+-ers. Daarnaast

telt het panel relatief veel hoger opgeleiden. Wel zijn alle

stadsdelen naar rato vertegenwoordigd. Voor de Omnibus zijn

2.861 panelleden aangeschreven, waarvan er 1.327 hebben

gereageerd. Bij de Omnibus zijn aanvullende brieven verstuurd

(5.010) naar ondervertegenwoordigde groepen, zoals jongeren,

waarvan er 218 hebben gereageerd.

• Het Digipanel is in juni 2018 ingezet om aanvullende vragen te

stellen, onder meer over culturele hobby’s. Alle 2.941 panelleden

zijn aangeschreven; er kwamen 1.150 vragenlijsten ingevuld

retour. Omdat deze vragenlijst niet is voorgelegd in de bredere

context van de Omnibus – waar een breed scala aan

onderwerpen wordt behandeld – is het mogelijk dat bij de peiling

specifiek gericht op cultuur meer panelleden met een culturele

belangstelling hebben gereageerd.

Samenvatting

Waardering cultuuraanbod

De waardering voor het cultuuraanbod is van 2016 op 2017 gestegen

van een 8,0 naar een 8,2. Haarlemmers wijken steeds minder uit naar

andere steden voor het culturele aanbod en de bereikbaarheid van de

culturele instellingen wordt zeer goed gewaardeerd.

Als Haarlemmers cultuur bezoeken in hun eigen stad, staat een bezoek

aan de film (bioscoop of filmhuis) net als vorig jaar op nummer 1.

Museumbezoek volgt film op de voet en wordt steeds populairder.

Haarlemmers erkennen het belang van cultuur voor de aantrekkelijkheid

van de stad Haarlem: cultuur draagt bij aan de sfeer in de stad en zorgt

voor werkgelegenheid. Laatstgenoemde factor blijkt ook uit de rol die

de creatieve industrie heeft in de Haarlemse economie. Slechts twee

van de vijftig grootste gemeenten hebben een hoger percentage

banen in creatieve bedrijfstakken. Het gaat in totaal om meer dan

vierduizend banen.

Vier op de vijf Haarlemmers stelt dat Haarlem ook landelijk bekend staat

als cultuurstad. Dit blijkt ook uit de cijfers van het toeristisch onderzoek

van NBTC-NIPO Research. Met het aantal bezoeken (circa vijf miljoen)

staat Haarlem in dit onderzoek boven steden als Maastricht, Leiden en

Alkmaar. Vaak is cultuur onderdeel van deze bezoeken, zoals

museumbezoek(14%), de bioscoop (11%), een evenement (7%) of

theater/concert (4%). Ook leent de stad, met meer dan duizend

rijksmonumenten en bijna 2.300 gemeentelijke monumentale objecten,

zich goed voor het maken van een stadswandeling (20%).

Haarlem staat op plaats negen (van de vijftig) in de benchmark voor

cultuur in de Atlas voor Gemeenten. De benchmark is opgebouwd uit

verschillende subscores, waarbij door de ruime aanwezigheid van

monumentaal erfgoed Haarlem goed scoort (zesde plek). Het minst

goed scoort het subthema ‘film’ (38e plek).

3Onderzoek Haarlem – Cultuurmonitor

Bezoekers

De Haarlemse musea, erfgoed- en presentatie-instellingen trokken in

2017 samen bijna 700.000 bezoekers, zo’n 60.000 meer dan het jaar

daarvoor. Bij de Haarlemse podia nam het bezoek wat af (464.345), na

het topjaar 2016 met ruim 480.000 bezoekers. Toch kenden de meeste

podia een toename in bezoekersaantallen. De Toneelschuur/Filmschuur

overschrijdt in 2017 voor het eerst de grens van 200.000 bezoekers.

Het totaal aantal bezoekers van culturele instellingen en evenementen

blijft stabiel.

De instellingen hebben de herkomst van de bezoekers op basis van

schattingen bepaald. Vooral de Grote Kerk of St.Bavo, de Kathedrale

Basiliek, Molen de Adriaan en het Archeologisch Museum Haarlem

trekken buitenlandse bezoekers. Het Frans Hals Museum en Teylers

Museum genieten een grote landelijke bekendheid; circa twee op de

drie bezoekers komt elders uit Nederland.

Ook de Haarlemse podia worden voor een groot deel (meer dan de

helft) bezocht door mensen van buiten Haarlem. Patronaat staat hierin

bovenaan, gevolgd door de Stadsschouwburg en Philharmonie. Dat

geldt in mindere mate voor de Toneel- en Filmschuur (40%), de Pletterij

(30%) en het Haarlemmerhout Theater (25%). De bezoekers van

presentatie-instellingen 37PK en de Vishal komen vooral uit Haarlem. Dat

geldt ook voor het NZH Vervoermuseum, Draaiorgelmuseum en ABC

Architectuurcentrum.

Voor promotiedoeleinden zetten de Haarlemse culturele instellingen

internet en social media in. De websites van Teylers Museum, Patronaat

en de Stadschouwburg en Philharmonie hebben met meer dan een half

miljoen bezoekers het grootste bereik.

De musea hebben samen bijna 80.000 volgers op Twitter, ruim 40.000

likes op Facebook en ook via Instagram, LinkedIn en YouTube bereiken

ze geïnteresseerden. De podia krijgen ook een steeds grotere schare

online volgers. In totaal gaat het om ruim 65.000 likes op Facebook,

26.000 volgers op Twitter en ruim 13.000 op andere kanalen.

Samenvatting

Educatieve programma’s

De meeste culturele instellingen in Haarlem bieden educatieve activiteiten

aan voor het basis- en voortgezet onderwijs. De musea ontvingen ruim

25.000 leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs voor een

rondleiding of een andere educatieve activiteit. De podia bereikten 16.000

leerlingen, de meesten via Patronaat.

Een aantal instellingen richt zich specifiek op educatieve doelstellingen. De

meeste programma’s van stichting Hart hebben jongeren als doelgroep,

zoals het Cultuurmenu, het HIT-programma en Muzieklab, waaraan ruim

120 schoolklassen hebben meegedaan. De Bibliotheek Zuid-Kennemerland

heeft bijna 7.900 deelnemers aan educatieve programma’s en ziet ook

een toename van leden onder de achttien jaar. De Wereld Kindertheater

richt zich vooral op basisschoolkinderen. Zij hebben op zestien Haarlemse

scholen activiteiten uitgevoerd, waarmee ze zowel binnen- als

buitenschools gezamenlijk zeker 3.200 kinderen hebben bereikt.

Vrienden en sponsoren

Culturele instellingen krijgen niet alleen inkomsten uit subsidies, fondsen en

bestedingen door bezoekers. Een deel van de eigen inkomsten komt uit

steun van vrienden (particulieren) en sponsors (bedrijven). Samen hebben

de Haarlemse culturele instellingen bijna 20.000 vrienden; particuliere

donateurs. Daarnaast zijn er honderd bedrijven die structureel sponsoren.


Vrijwilligers

Het aantal vrijwilligers bij de culturele instellingen is dit jaar voor het eerst

gemeten. De inzet van vrijwilligers is voor culturele instellingen onmisbaar.

Samen werken er bijna 2.500 vrijwilligers.

Met name het Noord-Hollands Archief, waar vrijwilligers op afstand

(online) een bijdrage kunnen leveren, heeft met 800 vrijwilligers een groot

aandeel hierin. Ook de Grote Kerk of St. Bavo en het Frans Hals Museum

kunnen rekenen op respectievelijk 300 en 200 vrijwilligers.

Amateurkunst en cultuurparticipatie

Meer dan de helft (54%) van de Haarlemmers zegt het afgelopen jaar

een culturele activiteit te hebben beoefend. De meest genoemde

redenen hiervoor zijn plezier en ontspanning. Een audiovisuele hobby,

zoals video of fotografie, wordt het meest genoemd. Ruim één op de vijf

heeft een muzikale hobby – instrumentaal of vocaal. Het aantal mensen

dat bezig is met literatuur in leesclubverband groeit.

De voorliefde van Haarlem voor muziek is zichtbaar het grote aantal

amateurkunstverenigingen in Haarlem. Met name de vele zangkoren zijn

typerend voor Haarlem. Vooral de zangverenigingen hebben met ruim

1000 leden een ruime basis. Dit aantal is het afgelopen jaar verder

toegenomen terwijl over de gehele breedte van de amateurkunst het

aantal leden licht terugliep.

Cultuurbezoek en waardering

In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de waardering van de Haarlemmers voor het culturele aanbod in de stad en het hieraan gekoppelde gedrag:

bezoeken ze de instellingen?


Waardering aanbod

Waardering cultureel aanbod neemt toe

Haarlemmers waarderen het cultuuraanbod in hun stad met een

8,2. Dat is een hoger cijfer dan in voorgaande jaren. In de periode

2007-2014 schommelde het gemiddelde cijfer steeds rond 7,4.1 In

2015 en 2016 werd het aanbod met een 8,0 beoordeeld. Net als in

voorgaande jaren is 2 procent ontevreden.

Haarlemmers wijken minder uit naar Amsterdam voor cultuur

Dit positieve sentiment komt ook terug in de verdiepende stellingen.

De deelnemers zijn onverminderd tevreden over het cultureel

aanbod (80 procent). Steeds minder mensen herkennen zich in de

stelling dat het aanbod in Haarlem te wensen overlaat en dat ze

liever uitwijken naar andere steden. In 2014 gaf 14 procent aan naar

andere steden te gaan, nu is dit 5 procent. Voorheen ging deze

stelling specifiek over uitwijken naar Amsterdam; dit jaar was de

stelling ‘ik ga liever naar een andere stad’.

Toegenomen waardering voor communicatie over kunst en cultuur

De waardering voor de bereikbaarheid van instellingen voor kunst

en cultuur is goed (92 procent). In 2017 is de tevredenheid over

communicatie over kunst en cultuur in de stad toegenomen. Met 78

procent is de waardering terug op het niveau van 2010.

1 In 2015 is het omnibusonderzoek overgestapt op een andere meetmethode: via een online

enquête onder de leden van het Digipanel Haarlem, aangevuld met een steekproef onder de

bevolking. Daarvoor werd er uitsluitend gebruik gemaakt van

een schriftelijke enquête.


2015

8,02016

8,02017

8,2

Waardering Haarlemmers cultureel aanbod (bron: omnibus)

92

80

78

5

93

81

72

9

93

82

81

14

91

81

78

15

Ik vind de instellingen voor kunst en cultuur inHaarlem in het algemeen goed bereikbaar

Ik vind het culturele aanbod in Haarlemvoldoende, van mij hoeft er niets bij

De inwoners van Haarlem worden goed op dehoogte gehouden van wat er allemaal te doen is

in de stad op het gebied van kunst en cultuur

Ik vind het culturele aanbod in Haarlem matig enga liever naar een andere stad

Tevredenheid aanbod kunst en cultuur(bron: digipanel Haarlem)

2017 2016 2014 2010

Betekenis Cultuur

Belang cultuur voor aantrekkelijkheid woonstad Haarlem

In de Atlas voor Gemeenten worden de 50 grootste gemeenten van

Nederland vergeleken op acht factoren die samen de

woonaantrekkelijkheid bepalen. Eén daarvan is het cultuuraanbod,

als belangrijke indicator van woonaantrekkelijkheid. Het

cultuuraanbod van Haarlem staat op de negende plaats op de

ranglijst. Dit is ten opzichte van voorgaande jaren een teruglopende

trend. De uitvoering van podiumkunsten per 1000 inwoners zijn

vergeleken: hier noteert Haarlem een derde plek, nadat Haarlem

vorig jaar zevende stond. Andere subscores op het gebied van

cultuur: erfgoed (6e plaats), beeldende kunst (11e plaats), letteren

(18e plaats) en film (38e plaats). Samen zorgen deze subscores voor

de totaalscore cultuur. De uitleg hiervan is terug te vinden op

ww.atlasvoorgemeenten.nl .

Haarlemmers onderschrijven het belang van kunst en cultuur voor

hun stad. Dit blijkt uit hun reacties op zeven stellingen. Zo vinden

vrijwel alle inwoners de kunsten cultuuractiviteiten belangrijk voor

de sfeer. Negen op de tien is trots op Haarlem als cultuurstad, en

acht op de tien vindt de sector van groot belang voor de

werkgelegenheid. Dit beeld is de afgelopen jaren vrij stabiel.

Voor een toenemend deel van de bevolking vormt de kunsten

cultuursector een belangrijke reden om in Haarlem te wonen. (In

1999 gold dat voor 42 procent van de bevolking. Dit percentage

blijft toenemen van 53 procent in 2014 tot 62 procent bij deze

laatste meting).


2016

32017

72018

9

Positie index cultureel aanbod (bron: Atlas voor Gemeenten, vergelijking vijftig grootste gemeenten)

95

94

91

80

79

62

95

95

91

79

78

59

94

93

92

80

75

53

De activiteiten op het gebied van kunst encultuur zijn belangrijk voor de sfeer in de stad

Ik vind het belangrijk dat ook die Haarlemseinstellingen voor kunst en cultuur waar ik nooit

naartoe ga, behouden blijven

Ik ben trots op Haarlem als culturele stad

Haarlem staat landelijk bekend als cultuurstad

De kunsten cultuursector is van groot belangvoor de werkgelegenheid in Haarlem

De kunsten cultuursector is voor mij eenbelangrijke reden om in Haarlem te wonen

Betekenis Kunst en cultuur voor Haarlem(bron: digipanel Haarlem)

2017 2016 2014

Cultuurbezoek Haarlemmers

Film blijft populair; steeds meer Haarlemmers bezoeken musea

Zeker negen op de tien Haarlemmers bezochten in een jaar tijd

minstens één culturele activiteit. Film blijft de nummer één activiteit,

hoewel het percentage dat naar de film gaat iets terugloopt. In

2017 was dit 70 procent. De landelijke trend is dat het bioscoop- en

filmtheaterbezoek in 2017 is gegroeid. Uit de landelijke

Bioscoopmonitor blijkt dat het aantal verkochte bioscooptickets met

ruim 5 procent is gestegen van 34,2 miljoen in 2016 naar 36 miljoen in

2017. Het aantal verkochte tickets in filmtheaters is met een kleine 5

procent gestegen naar 2,9 miljoen in 2017.

Het museumbezoek is ook een belangrijke culturele activiteit: tussen

2016 en 2017 nam het aantal bezoekers toe van 56 naar 63 procent.

Culturele festivals werden in 2017 door minder Haarlemmers

bezocht, wat ook geldt voor popmuziek en jazz. Steeds meer

Haarlemmers kiezen voor een bezoek aan monumenten, toneel en

(klassieke)muziek.

8

70

63

41

40

36

35

26

24

24

11

11

10

9

74

56

38

48

38

32

18

22

23

12

11

7

7

76

58

44

51

45

29

16

22

26

15

9

8

8

Film

Musea

Architectuur en monumenten

Culturele festivals

Popmuziek en Jazz

Toneel

Klassieke muziek

Cabaret

Uitvoeringen van amateurverenigingen

Eigentijdse kunst en initiatieven

Muziektheater

Ballet, dans

Orgelconcerten

Cultuurbezoek(bron: digipanel Haarlem, % bezocht)

2017 2016 2014

Onderzoek Haarlem – Cultuurmonitor

Museumkaarten


Aandeel museumkaarten hoog en neemt nog altijd toe

Binnen de gemeente Haarlem hebben 147 op de 1000 inwoners een

museumkaart (in 2016: 139). De toename loopt in lijn met het beeld

bij de referentiegemeenten, waar het aantal museumkaarten ook

toenam.

34

41

62

63

64

78

88

100

130

139

147

180

- 25 50 75 100 125 150 175

Enschede

Maastricht

Groningen (gemeente)

Breda

Dordrecht

's-Hertogenbosch

Zwolle

Nijmegen

Amersfoort

Arnhem

Haarlem

Leiden

Aantal museumkaarten per 1.000 inwoners per gemeente (bron: De Nederlandse Museumvereniging, bewerkt door gemeente Haarlem/DIA)

Ateliers en verhuur


De ateliers van 37PK en Nieuwe Vide

37PK, platform voor de kunsten, voert het atelierbeleid uit voor

gemeente Haarlem. Dit beleid omvat het toetsen van kunstenaars,

toewijzen van vrijgekomen ruimtes, het bevorderen van de

doorstroming en zichtbaarheid van de ateliers en het ondersteunen

van kunstenaars en collectieven. Er worden uiteenlopende panden

in gebruik genomen als ateliers, waarbij onderscheid wordt gemaakt

tussen tijdelijke en vaste panden. Vier kunstenaars zijn in 2017 op

permanente basis een atelier van 37PK gaan gebruiken. Het totaal

aantal permanente ateliers is 83. In 2017 ontving 37PK 33 nieuwe

aanmeldingen voor de atelierlijst. Drie kunstenaars namen op

tijdelijke basis intrek in een Artist in Residence (AiR’s ). Deze

gastateliers zijn ondergebracht in het ateliercomplex van 37PK. Voor

een periode van drie tot zes maanden kunnen kunstenaars van

buiten de regio of uit het buitenland in de ateliers komen werken.

Een kunstenaar van buiten de stad krijgt zo de mogelijkheid om

onder begeleiding, tijdelijk in Haarlem te werken, wonen en zijn of

haar netwerk uit te breiden.

Presentatie-instelling Nieuwe Vide verhuurt 27 ateliers (permanent)

aan veertien kunstenaars. Daarnaast verhuurde Nieuwe Vide in 2017

ook ruimtes aan grafisch ontwerpers, animatoren en anderen

werkzaam in de creatieve industrie. Sommige kunstenaars delen een

atelier en in de animatiestudio’s werken meer mensen in één ruimte.

Bezoekers door verhuur ruimtes neemt toe

De Haarlemse musea worden ook bezocht door mensen die vanwege een

vergadering, congres of andere bijeenkomst in de stad zijn. In 2017

verhuurden de Haarlemse musea ruim 260 keer een ruimte. Door het

hogere aantal verhuringen werden ook meer bezoekers naar de stad

getrokken. De bijeenkomsten tijdens de verhuur trokken naar schatting van

de instellingen 33.000 bezoekers. Veruit het grootste aantal hiervan kwam

naar één van de 55 verhuringen van de Grote of St. Bavokerk (25.000).

Relatief gezien valt ook de verdubbeling van het aantal bezoekers bij 37PK,

Molen de Adriaan en Museum Haarlem tussen 2016 en 2017 op.

Suggesties voor aanbod

Respondenten van het Omnibusonderzoek konden een suggestie doen om het cultuuraanbod te verbeteren of aan te vullen: 22 procent gaf een

suggestie. Hieronder is een selectie van de suggesties, zowel gericht op het inhoudelijke aanbod als de randvoorwaarden, zoals communicatie,

bereikbaarheid, focus en toegankelijkheid.

11

• “Wat ik mis in Haarlem zijn Trad of Classic Jazz concerten. Vroeger was de Haarlemse Jazzclub een in Nederland vooraanstaand

jazz podium dat eigen grammofoonplaten uitgaf. Nu is er op dat gebied niets meer in Haarlem.”

• “Een modern museum met moderne en hedendaagse kunst. De combi Frans Hals en Vleeshal werkt absoluut niet! Frans Hals is voor

17e-eeuwse kunst en dat zou zo moeten blijven.”

• “Steeds meer 'Rollende Keukens'-achtige evenementen hebben een cultureel 'randje' en worden als 'cultuur' of 'kunst'

gepresenteerd, terwijl ze dat feitelijk niet zijn. Ondertussen komen de 100% op 'kunst' - en dus niet op 'vermaak' - gerichte festivals,

zoals het internationaal orgel festival steeds meer in de verdrukking.”

• “Kleinschaligheid en meer diepgang, maar geen exclusiviteit. Voor iedereen met een goed verstand die daar iets van wil opsteken.

Graag zonder smartphones in het publiek en betaalbare prijzen.”

• “Meer filmhuis, er is bijna geen kaartje te krijgen in het weekend.”

• “Aansluiting op het OV nachtnet.”

• “Gesubsidieerde instellingen niet per se ‘afrekenen’ op commerciële doelstellingen.”

• “Programmafolders van alle voorstellingen, uitvoeringen, exposities in alle wijkcentra neerleggen.”

• “Info over bestaande musea anders dan in het betaalde Haarlems Dagblad zou goede aanvulling zijn.”

• “Verbetering door de focus meer te leggen op de lokale bewoners bij diverse evenementen. Sommige events worden dusdanig

groot dat de Haarlemmers er zelf liever wegblijven of zelfs dat evenementen te groot worden om nog daadwerkelijk plaats te

kunnen vinden (denk aan Vaardagen). Als geboren en getogen Haarlemse vind ik dat jammer.”

• “Focus op kwaliteit en minder op kwantiteit, zodat het in Haarlem leefbaar blijft voor bewoners is mijn wens.”

• “Instellingen toegankelijker maken voor mensen met een rolstoel.”


Cultureel toerisme

Bezoek aan Haarlem vaak gecombineerd met culturele activiteit

Eerder kwam al aan bod dat 80 procent van de Haarlemmers vindt

dat Haarlem landelijk bekend staat als cultuurstad. Haarlem

ontvangt dan ook veel toeristen uit eigen land.

In het onderzoek van NBTC-NIPO Research naar (binnenlands)

toeristisch bezoek aan steden blijkt dat Haarlem ongeveer 1.400.000

bezoekers heeft, die gemiddeld relatief vaak (3,6 x) naar Haarlem

komen, resulterend in bijna 5.000.000 bezoeken.

Met dit aantal bezoeken bezet Haarlem de vijfde plaats tussen de

elf referentiegemeenten; kijkend naar het aantal (unieke)

bezoekers scoort Haarlem een zevende plaats.

Voornaamste trekpleisters van Haarlem zijn het winkelaanbod en de

horeca. Bij meer dan de helft van de bezoeken aan Haarlem gaat

het om winkelen; 59% luncht of dineert in Haarlem en een kwart

maakt gebruik van één van de terrassen in de stad. Daarna volgen

de culturele activiteiten: bezoek van een museum (14%), bioscoop

(11%), evenementen (7%) of theater/concert (4%). Ook is de stad

met haar monumenten aantrekkelijk voor het maken van een

stadswandeling (20%).


2.371.000

3.095.000

3.606.000

3.675.000

3.725.000

4.163.000

4.754.000

4.944.000

5.091.000

5.685.000

5.887.000

6.273.000

0 1.000.000 2.000.000 3.000.000 4.000.000 5.000.000 6.000.000

Deventer

Dordrecht

Delft

Leiden

Alkmaar

Maastricht

Zwolle

Haarlem

Breda

Amersfoort

Den Bosch

Groningen

Aantal bezoeken per gemeente (bron: Toeristisch bezoek aan steden 2017, NBTC-NIPO Research)

918.000

981.000

1.069.000

1.116.000

1.293.000

1.381.000

1.540.000

1.580.000

1.596.000

1.675.000

1.683.000

1.911.000

0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000

Deventer

Dordrecht

Delft

Alkmaar

Leiden

Haarlem

Breda

Zwolle

Amersfoort

Maastricht

Groningen

Den Bosch

Aantal bezoekers per gemeente (bron: Toeristisch bezoek aan steden 2017, NBTC-NIPO Research)

Amateurkunst en cultuurparticipatie Haarlemmers

In dit hoofdstuk kijken we naar amateurkunst en cultuurparticipatie. De data is afkomstig uit de enquête onder Haarlemmers over cultuurparticipatie

en subsidies verstrekt voor amateurkunst.


Amateurkunst en actieve cultuurparticipatie

Aantal leden gesubsidieerde amateurkunst loopt licht terug

Haarlem telt een groot aantal amateurverenigingen. Zeker 57

verenigingen voor amateurkunst ontvangen jaarlijks subsidie van de

gemeente. Hun ledenaantal is licht afgenomen. Dit sluit aan bij de

trend van de afgelopen jaren. In 2010 telden de verenigingen nog

2.156 leden, nu zijn het er 1.942.

Vooral de zangverenigingen hebben met ruim 1000 leden een grote

basis, en die basis is het afgelopen jaar ook verder toegenomen. De

toename geldt ook voor de toneelverenigingen, terwijl muziek- en

muziektheaterverenigingen juist een terugloop in leden zagen.

Meer dan de helft van de Haarlemmers heeft een culturele hobby

Meer dan de helft (54%) van de Haarlemmers zegt het afgelopen jaar

een culturele activiteit te hebben beoefend. Zij doen dit voor hun

plezier (54%), ter ontspanning (48%) om zelf iets te creëren (28%) of ter

zelfontplooiing (26%).

Een audiovisuele hobby, zoals film of fotografie, wordt het meest

genoemd; door een kwart van de ondervraagden. Ruim één op de

vijf heeft een muzikale hobby – instrumentaal of vocaal. Een steeds

grotere groep houdt zich bezig met een literaire hobby, zoals het

schrijven van verhalen of deelname aan een leesclub. Haarlemmers

met deze hobby’s zijn gevraagd of zij dit individueel, in een groep of in

lesverband doen. Muziek en dans worden vaak in groepsverband

gedaan bijvoorbeeld als lid van een club of vereniging. Opvallend is

dat er rond literatuur ook veel in groepsverband wordt georganiseerd,

bijvoorbeeld leesclubs. Cultuurparticipatie op gebied van toneel

gebeurt in meer dan twee op drie gevallen via een club of vereniging.

Voor dans, en in mindere mate ook beeldende kunst en muziek,

kiezen mensen voor professionele lessen.

14

Gesubsidieerde verenigingen amateurkunst, 2016 - 2017Cultuurvorm 2016 2017

verenigingen leden verenigingen leden

Muziek (orkesten, bands enz) 14 463 12 425

Zang (koren, kamerkoren) 25 1.040 28 1.060

Toneel 13 221 13 244

Dans 2 161 2 155

Muziektheater 3 90 2 58

Totaal 57 1.975 57 1.942

Bron: gemeente Haarlem, afdeling ECDW


23%

22%

14%

14%

6%

3%

46%

Audio-visueel (foto, video, film, nieuwemedia)

Muziek (instrumentaal of vocaal, alleen of inensemble)

Literatuur (schrijven van verhalen ofgedichten, leesclub)

Beeldende kunst (schilderen en tekenen,beeldhouwen en boetseren, etc.)

Dans (ballet, jazzballet, volksdans, salsa,ballroom, etc.)

Toneel (spel of regie)

Geen van deze bovenstaande

Actieve Cultuurparticipatie(bron: digipanel Haarlem, % beoefent deze hobby)

Musea, erfgoed- en presentatie-instellingen

In dit hoofdstuk kijken we naar een overkoepelend beeld van de musea, erfgoed- en presentatie-instellingen.


Bezoek

Musea en presentatie-instellingen trekken iets minder bezoekers

De Haarlemse musea en presentatie-instellingen trokken in 2017

respectievelijk ruim 370.000 en 73.000 bezoekers. In beide gevallen is

dit een lichte afname ten opzichte van vorig jaar. Het Frans Hals

Museum ziet de bezoekersaantallen stijgen tot boven de 150.000

bezoekers (n.b.: vanaf 2018 gaan Frans Hals Museum en De Hallen

verder onder één naam: Frans Hals Museum). In dit onderzoek

worden de cijfers van het Frans Hals Museum en de Hallen samen

genoemd onder de noemer ‘Frans Hals Museum’. Het

bezoekersaantal van Teylers Museum is na een uiterst succesvol jaar

in 2016 weer op het niveau van de voorgaande jaren. Dit geldt ook

voor de Vishal.

De erfgoedinstellingen zien een grote groei in hun

bezoekersaantallen. Deze groei komt met name door een andere

wijze van bezoekers tellen. Bij de Grote of St. Bavokerk en de

Kathedrale Basiliek worden bezoekers van andere evenementen op

deze locatie meegenomen.


Aantal bezoekers in Haarlem van culturele instellingen, 2000-2017 (bron: enquête instellingen, x 1.000 - afgerond)

2000 2005 2010 2014 2015 2016 2017

Musea

Frans Hals Museum 177 105 122 148 151 143 151

Teylers Museum 84 144 101 123 136 158 127

Het Dolhuys 19 40 40 41 40 41

Archeologisch Museum Haarlem 22 22 20 15 18 18 18

Museum Haarlem 16 11 13 22 16 18 19

ABC-Architectuurcentrum 15 11 14 15 14 11 11

Draaiorgelmuseum 5 4

NZH Vervoermuseum 2 3

Totaal 315 313 310 364 377 393 371

Presentatie

De Vishal 30 41 32 48 50 63 53

Nieuwe Vide 7 13 14

37PK 6 7 6

Totaal 30 41 32 48 62 83 73

Erfgoed

Grote of St. Bavokerk 50 67 82 92 105 114 187

Noord-Hollands Archief 6 12 23 24 23 23 23

Kathedrale Basiliek St. Bavo 5 21

Molen de Adriaan 15 18

Totaal 56 80 105 116 128 157 149

Totaal 400 434 447 528 567 634 693

Herkomst bezoekers musea

Grote of St. Bavokerk en Molen de Adriaan trekken buitenlandse

bezoekers

De instellingen hebben op basis van schattingen de herkomst van

de museumbezoekers bepaald. Vooral de Grote of St. Bavokerk, de

Kathedrale Basiliek, Molen de Adriaan, het Archeologisch Museum

Haarlem trekken buitenlandse bezoekers. Bij de Grote of St.

Bavokerk gaat het om de helft van het totaal aantal bezoekers.

De bezoekers van 37PK en De Vishal zijn vooral Haarlemmers. Ook

Het NZH Vervoermuseum, het Draaiorgelmuseum en ABC-

Architectuurcentrum trekken met name Haarlemmers aan.

Het Frans Hals Museum en Teylers Museum genieten een grote

landelijke bekendheid, waardoor circa twee op de drie bezoekers

uit andere delen van Nederland komen.


15

20

20

24

26

38

40

47

50

50

60

60

65

70

75

35

65

40

67

34

44

30

38

25

40

35

35

30

25

20

50

15

40

9

40

18

30

15

25

10

5

5

5

5

5

Grote of St. Bavokerk

Frans Hals Museum

Kathedrale Basiliek St. Bavo

Teylers Museum

Molen de Adriaan

Noord-Hollands Archief

Archeologisch Museum Haarlem

Museum Haarlem

Nieuwe Vide

Het Dolhuys

Draaiorgelmuseum

ABC-Architectuurcentrum

NZH Vervoersmuseum

De Vishal

37PK

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Herkomst bezoekers(bron: enquête instellingen)

Haarlem overig NL buitenland

Social Media en internet

Online bereik neemt gestaag toe

De Haarlemse culturele instellingen zetten internet en social media in

om belangstellenden te bereiken. Van de musea die zicht hebben op

het aantal bezoekers op hun website, heeft Teylers Museum het

grootse online bereik. Het Dolhuys lanceerde in 2017 een nieuwe

website en organiseerde meer publieksactiviteiten met online

reserveringen. Ook Molen De Adriaan maakte een grote groei tussen

2016 en 2017. Een nieuwe website - in de combinatie met online

ticketing, extra inzet op social media, veel positieve reviews op

Tripadvisor en een vermelding in online toeristengidsen zoals YourGuide

– zorgden voor deze stijging van websitebezoekers. De overige musea

hebben een vrij stabiel aantal websitebezoekers.

Naast de website zijn social media een veelgebruikte tool om

geïnteresseerde websitebezoekers van informatie te voorzien. De

instellingen hebben samen bijna 80,000 volgers op Twitter, en ruim

40,000 likes op Facebook. Teylers Museum heeft de meeste volgers; op

Twitter ruim 57.000 (15,000 meer dan in 2015). Andere musea met meer

dan 1000 volgers op Twitter zijn het Frans Hals Museum (11.800), het

Dolhuys (2.672) en Museum Haarlem (1.300). Deze instellingen hebben

allemaal een groter aantal ‘vrienden’ op Facebook. Facebook wordt

door bijna alle instellingen gebruikt als informatie- en/of

communicatiekanaal. Ook Instagram wordt door 8 van de 14

onderzochte instellingen gebruikt. Dit kanaal is relatief nieuw en heeft

dit jaar een enorme vlucht genomen. LinkedIn wordt door 5 instellingen

gebruikt; 90% van de connecties is van het Frans Hals Museum en het

Teylers Museum. YouTube wordt alleen gebruikt door het Frans Hals

Museum, het Teylers Museum, de Kathedrale Basiliek en het Noord-

Hollands Archief. Het Noord-Hollands Archief levert hier meer dan de

helft van de volgers op dit kanaal.

18

Totaal aantal volgers social media(bron: enquête instellingen, alle instellingen opgesteld)

41.215 79.471 9.178 3.368 668


0

8

1

25

77

58

68

231

252

110

589

1

16

18

25

69

74

74

250

300

365

544

De Vishal

MZH Vervoersmuseum

Molen de Adriaan

Kathedrale Basiliek Sint Bavo

Museum Haarlem

ABC-Architectuurcentrum


Frans Hals Museum


Het Dolhuys

Teylers Museum

0 200 400 600 800

Bezoekers website(bron: enquête instellingen, x 1.000 - afgerond)

2017 2016

Educatie


Instellingen bereiken ruim 25.000 leerlingen met educatieve activiteiten

De Haarlemse instellingen vervullen een belangrijke rol bij

cultuureducatie aan Haarlemse kinderen en jongeren. Educatieve

activiteiten zorgen voor bezoekers aan de Haarlemse cultuurinstellingen.

Minstens 25.000 leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs

maakten gebruik van een rondleiding of andere educatieve activiteit.

Een groot deel van deze bezoeken was aan het Teylers Museum en/of

het Frans Hals Museum.

De meeste instellingen hebben een groter aantal leerlingen bereikt dan

vorig jaar. Vooral het Dolhuys (+3.500), 37 PK (+850) en Archeologisch

Museum Haarlem (+500) bereikten meer leerlingen dan vorig jaar. Het

Noord-Hollands Archief werd door ongeveer 800 leerlingen bezocht (iets

minder dan in 2016).

De instellingen hebben een uitgebreid en divers educatief aanbod. Er

kunnen bijna altijd algemene rondleidingen worden geboekt en ook

workshops waarin kinderen zelf aan de slag gaan. Zo organiseren 37PK,

Nieuwe Vide, De Hallen en De Vishal gezamenlijk hedendaagse kunst

workshops. Bijzonder dit jaar was de nieuwe theatrale tour door het

Lorentz Lab van het Teylers Museum.

De meeste instellingen organiseren naast het vaste (tentoonstellings-

)programma, regelmatig publieksactiviteiten of randprogrammering ‘in

huis’. Dit zijn bijvoorbeeld lezingen, muziekoptredens of debatavonden.

Hoogtepunten van 2017

20

“1 September. De officiële opening van de tentoonstelling: Tram Amsterdam Zandvoort, begin en einde door Loco burgemeester van Zandvoort Gert Jan Bluijs.” - NZH Vervoermuseum

“Nieuwjaarsinstuif, evenement 'Haarlem Draait Door', aankoop Gavioli kermis-concertorgel 'de Leeuw', bezoeken Magical Mystery Tour (dak- en thuislozen), buitenlandse toeristengroepen.” - Draaiorgelmuseum

“Vijftienjarig jubileum (herbouwde Molen) in april 2017.” - Molen de Adriaan

“Oplevering van de mannentoren, start restauratie vrouwentoren De Nieuwe Bavo Bloeit + Open Monumentendagen Internationale César Franckconcours.” - Kathedrale Basiliek St. Bavo

“Tentoonstelling Keekwolk” - De Vishal

“Project 'I Speak in Tongues' van gastcurator Katayoun Arian, internationale groepstentoonstelling rondom thema Blik van de Buitenstaander, met tevens screening van en panelgesprek over film van Wendelien van Oldenborgh.” - 37PK

“Expositie Mien Ruys” - ABC-Architectuurcentrum

“De opera Cajanus” - De Grote of St. Bavokerk/St. Bavo

“De opening van het gerestaureerde Lorentz Lab door Koning Willem-Alexander op 17 mei 2017. Daarmee werd een vrijwel onbekend maar belangrijk deel van onze geschiedenis zichtbaar en toegankelijk voor een breed publiek.” - Teylers Museum

“Alle lezingen waren qua bezoekersaantallen verdubbeld. Tentoonstelling over opgegraven 18e eeuwse juwelen met juwelenhistoricus Martijn Akkerman (tussen kunst en kitsch) was een groot succes.” - Archeologisch Museum Haarlem


Hoogtepunten van 2017

21

“In 2017 werd een record aantal tentoonstellingen geprogrammeerd, van oude meesters, hedendaagse kunstenaars en van de mix van beide – een programmering die ons zelfs een artikel op de voorpagina van de prestigieuze New York Times bezorgde. De bezoekcijfers stegen tot boven de 150.000 waarbij vooral een toename in buitenlands bezoek van vijfentwintig procent opviel. - Frans Hals Museum

“Dolhuys op Donderdag start, wekelijkse programmering Tentoonstelling 'Het Universum van Arthur Prins' Tentoonstelling 'Black and white and some kind of blue' met fotografie van Annaleen Louwes Tentoonstelling 'Dividing Lines’.” - Het Dolhuys

“Bij de succesvolle tentoonstelling ‘Haarlem Sportstad’ werd in het museum een rondetafelgesprek gevoerd met onder anderen Mart Smeets, Floris Jan Bovenlander en de wethouder Sport Merijn Snoek, over de vraag of Haarlem nog een sportstad is. Daarnaast werd de tentoonstelling 'Vrouwen in verzet' over de verzetsheldinnen Hannie Schaft en Truus en Freddie Oversteegen, door bezoekers zeer hoog gewaardeerd.” - Museum Haarlem

“In de zomermaanden was de tentoonstelling 'Komt dat zien. Kermis in de negentiende eeuw' te zien. Op 23 november vonden activiteiten in verband met de verjaardag van de stad plaats. Bovendien werden de ontwerpen en het bedrijfsarchief van het glas-in-loodatelier Willem Bogtman in beheer gegeven.” -Noord-Hollands Archief

“De expositie ‘Daydreaming Subverts the World’ was een groot succes. Er werden maar liefst twaalf persuitingen aan gewijd (door onder meer de Telegraaf, Eenvandaag.nl, NRC, Volkskrant, Haarlems Dagblad), zowel uit binnen- als buitenland (de krant Malta Today en Radio Romania Cultural). Er kwamen 643 bezoekers op de expositie af. Daarnaast zijn we heel trots op onze Soephoek. Elke woensdag om 13.00 uur komen mensen uit de buurt in Nieuwe Vide soep eten. Ook huurders, toevallige aanwezigen/bezoekers eten mee. We hebben echt een band met deze buurtbewoners opgebouwd.” - Nieuwe Vide


Podia

In dit hoofdstuk kijken we naar de Haarlemse podia; Patronaat, Stadschouwburg en Philharmonie, de Pletterij, Haarlemmerhout Theater en de

Toneelschuur/Filmschuur, met apart aandacht voor Toneelschuur Producties.


Bezoek Haarlemse Podia

Nieuw bezoekersrecord Toneel-/Filmschuur

Het bezoek aan de Haarlemse podia bereikte in 2016 een nieuw

hoogtepunt met ruim 480.000 bezoekers. In 2017 nam het bezoek

wat af (464.345), maar blijft het aantal bezoekers hoger dan in de

periode tussen 2010 en 2015.

• De afname is vooral terug te leiden naar een lager aantal

bezoekers van de Stadschouwburg en Philharmonie, die samen

als Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem één organisatie

vormen. Zij ontvingen ruim 26.000 bezoekers minder dan in 2016.

Dit heeft vooral te maken met seizoensinvloeden; 2017 was een

jaar met relatief weinig grote publieksevenementen.

• Toneelschuur/Filmschuur kreeg in 2017 voor het eerst meer dan

200.000 bezoekers over de vloer. Er waren 360

theatervoorstellingen en 3.582 filmvertoningen (exclusief de

randprogrammering). Niet meegeteld zijn de bezoekers van

voorstellingen van Toneelschuur Producties die buiten Haarlem

speelden. Daar kwamen ongeveer 35.000 bezoekers op af.

• Patronaat zag het aantal bezoekers voor het 2e jaar op rij licht

stijgen. In 2014 beleefde het poppodium een absoluut topjaar,

mede door de boost van 3FM Serious Request.

• Het Haarlemmerhout Theater opende in 2016 zijn deuren. Bijna

7.500 theaterliefhebbers vonden in dat jaar hun weg naar dit

nieuwe podium. In 2017 steeg dit aantal tot ongeveer 10.000

bezoekers.

• De Pletterij kent sinds de eerste meting in 2012 steeds een

gestage groei. Dit jaar was er voor het eerst een lichte afname

van het bezoekersaantal.

Alle instellingen trekken een substantieel deel van hun bezoekers

van buiten Haarlem. Patronaat het meest (70%), maar ook

Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem (58%) en de Toneel- en

Filmschuur (40%) zijn voor een groot deel afhankelijk van bezoekers

van buiten Haarlem. Dat geldt in mindere mate voor De Pletterij

(30%) en Haarlemmerhout Theater (25%).


Pathé-bioscoop

Naast de cultuurpodia die hier zijn beschreven, zijn ook cijfers van de Pathé

bioscoop beschikbaar. Het aantal bezoekers neemt hier al enkele jaren toe,

van 729.000 (2014) naar 763.000 (2015) en 803.000 (2016). Ook in 2017 zet

deze trend door met 826.000 bezoekers.

Verhuringen

Alle podia verhuren ook ruimten aan derden. Het gaat om in totaal rond de

350 verhuringen, vooral de Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem (127),

het Wereld Kindertheater (114) en Patronaat (88) doen dit vaak.

Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem ontvangt hiermee naar schatting

ruim 34.000 bezoekers. De anderen podia geven schattingen van 2.500 tot

13.000 bezoekers.

Stadsschouwburg &Toneel-

/Filmschuur Patronaat

Haarlem-merhout theater

de

Totaal Philharmonie Haarlem Pletterij

2010 145 124 111 380

2011 136 148 124 408

2012 143 149 114 3 410

2013 135 137 129 3 405

2014 155 142 149 4 451

2015 167 165 115 4 451

2016 154 196 119 7 5 482

2017 128 202 119 10 5 464

Aantal bezoekers in Haarlem van podia, 2010-2017 (bron: enquête instellingen, x 1.000 - afgerond)

Social media en internet

Websitebezoek podia blijft geleidelijk toenemen

Ook in de digitale wereld worden de Haarlemse podia volop

bezocht. De websites van Patronaat en de Stadsschouwburg &

Philharmonie Haarlem kregen respectievelijk ruim 500.000 en ruim

600.000 bezoekers. Bij Toneelschuur/Filmschuur zijn het zelfs ruim

700.000 bezoekers, hoewel het websitebezoek ten opzichte van

2016 iets afnam. Het kleinere Haarlemmerhout Theater heeft

17.000 bezoekers op haar website, een fractie minder dan vorig

jaar. Bij alle podia gaat het bij ongeveer zestig procent van de

websitebezoeken om unieke bezoekers en 40%

herhalingsbezoekers.

Aantal connecties op Social Media blijft toenemen

Op sociale media bouwen de podia aan een steeds grotere

schare volgers. In totaal gaat het om ruim 65.000 likes op

Facebook, 26.000 volgers op Twitter en ruim 13.000 op andere

kanalen (inclusief overige).

Het Patronaat heeft er met 8.600 volgers op Twitter bijna 1.500

meer dan vorig jaar. Ook op Facebook neemt het aantal likes toe:

van 33.000 naar 38.000. Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem

toont op beide kanalen een gelijkmatige groei (van 3.500 naar

4.500). Een vergelijkbare groei is zichtbaar bij de Toneel- en

Filmschuur. De Pletterij heeft met 411 volgers een actief YouTube-

kanaal. Nieuwe Vide heeft bijna 1000 volgers op Instagram. Het

Haarlemmerhout Theater – dat alleen gebruik maakt van

Facebook – laat een kleine groei likes zien (700 naar 900).


Totaal aantal volgers social media(bron: enquête instellingen, alle instellingen opgeteld)

65.102 25.966 9.647 1.114 1.511

19

721

510

550

17

15

32

717

520

600

Haarlemmerhout Theater

Nieuwe Vide

De Pletterij

Toneel- en filmschuur

Patronaat

Stadsschouwburg&Philharmonie Haarlem

0 200 400 600 800

Bezoekers website(bron: enquête instellingen, x1.000 - afgerond)

2017 2016

Educatie en hoogtepunten 2017

Toename leerlingen voortgezet onderwijs

De Haarlemse podia verzorgen verschillende educatieve activiteiten voor scholieren. De Pletterij en de Haarlemmerhout Theater geven aan

niet dit soort activiteiten aan te bieden. De overige 3 podia hebben in vergelijking tot 2016 minder leerlingen van het primair onderwijs bereikt.

Bij het voortgezet onderwijs is er wel sprake van een toename. De toename is vooral toe te schrijven aan het Patronaat. Dit podium bereikte in

2017 bijna 4000 leerlingen (in 2016 was dit ongeveer 3000), waarbij -vooral in samenwerking met InHolland- een grote groep leerlingen werd

bereikt (ruim 2.500). Activiteiten waaraan kinderen op individuele basis, los van school, kunnen meedoen, bereikten naar schatting ruim 5.000

leerlingen. Ook de podia organiseren randprogrammering, die steeds vaker bezocht wordt door bezoekers.

Hoogtepunten 2017

De Haarlemse podia hebben zelf hun hoogtepunten van 2017 benoemd:


“Yann Tiersen in Caprera, Wolfmother (bijzondere last minute booking), Lil’Peep (strak uitverkocht, overleed kort daarna op schokkend jonge leeftijd), Jacqueline Govaert (album release in kleine zaal, intiem), en de intieme shows van stadionartiesten: twee keer Guus Meeuwis, Marco Borsato.” – Patronaat

“Er waren in 2017 vele hoogtepunten, maar de eerste die eruit springt was Klassiek van de Toekomst in april. Een avond vol klassieke muziek voor en door jongeren in de Grote Zaal van de Philharmonie. Ruim duizend jongeren genoten van 'De Koningin van de Nacht' en eindigden met een swingend feest. Een mooi doorkijkje naar de toekomst van de podiumkunsten.” - Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem

“De dansvoorstelling van Samuel Duval en het release-concert van Barbera van der Kaay.” – Haarlemmerhout Theater

“Record aantal bezoekers in Haarlem en op tournee twee producties genomineerd voor Theaterfestival 2017, twee producties genomineerd voor BNG ( Bank Nederlandse Gemeenten); nieuwe theatermakers-prijs.” - Toneelschuur en Filmschuur

“Twee optredens van Han Bennink in het kader 'Han Bennink 75 jaar, ICP 50 jaar' tijdens Haarlem Jazz&More. De tiendelige debatreeks rond het thema democratische vernieuwingen. Nieuwe serie Tegenlicht Meet Ups in samenwerking met VPRO Tegenlicht.” - De Pletterij

Cultuureducatie en talentontwikkeling

In dit hoofdstuk kijken we naar organisaties die zich specifiek bezig houden met educatie en talentontwikkeling op het gebied van cultuur, te weten:

Hart, de Wereld Kindertheater en de Bibliotheek Zuid-Kennemerland. Omdat zij een specifieke set van vragen hebben beantwoord worden deze

instellingen kort individueel behandeld.


Stichting Hart

Stichting Hart, centrum voor kunst, kennis en cultuur in Haarlem,

organiseerde tot 2016 zelf cursussen maar is hier sinds 2017 mee

gestopt (behalve taalcursussen). In 2017 huurden 107 culturele

organisaties een ruimte voor hun cursusaanbod. Eén van de grotere

huurders is bijvoorbeeld de Vereniging Hart Muziekschool. Het is niet

duidelijk hoeveel cursisten hiermee zijn bereikt.

Hart organiseert voornamelijk educatieve programma’s voor het

basis- en voortgezet onderwijs. Zo stel Hart het Cultuurmenu samen;

een cultuurkeuzemenu met het aanbod van de culturele

instellingen waar basisscholen zich voor kunnen intekenen. Aan het

Cultuurmenu doen 88 scholen mee; vrijwel alle Haarlemse

basisscholen. Het Haarlems Interscholair Toernooi (HIT), de

talentenjacht voor VO-scholieren, bestond 70 jaar in 2017. Elf

scholen van het voorgezet onderwijs deden mee.

Hart heeft online het aantal volgers uitgebouwd, van 1.141

Facebooklikes naar 1.473. Het aantal Twittervolgers is nagenoeg

gelijk gebleven. Ook is Hart actief op Instagram en YouTube. Het

aantal bezoekers op de website liep iets terug van bijna 70.000 naar

ongeveer 57.500.


2016

69.871

2017

57.529

Totaal aantal bezoekers website (bron: enquête instellingen)

Totaal aantal volgers social media(bron: enquête instellingen)

1.473 1.071 179

Hoogtepunt van 2017“Hit 70 jaar, oprichting Kenniscentrum Cultuuronderwijs,

keuze gemeenteraad voor Slachthuisterrein locatie

Popcentrum.”

Bibliotheek Zuid-Kennemerland

Het ledental van de Haarlemse vestigingen van de Bibliotheek Zuid-

Kennemerland nam in 2017 toe tot ruim 47.000 leden. Vooral het

aantal jeugdleden groeide. Dit heeft niet geleid tot een toename in

het aantal uitleningen* of bezoekers. Deze namen licht af. Wel zijn er

meer mensen bereikt via educatieve programma’s.

De bibliotheek biedt in haar vier vestigingen ruimte(s) voor

vergaderingen, (taal)workshops, (taal)trainingen, studeren en

lezingen. Het accent ligt per vestiging anders: in Schalkwijk ligt de

focus op taal (taalspreekuur of schrijfcursus). In Haarlem Noord is er

veel aandacht voor jeugdige bezoekers (eerste hulp bij werkstukken

en peuterbieb) en in Haarlem Oost ligt de nadruk op de doelgroep

oudere gebruikers.

In 2017 verhuurde de bibliotheek 158 keer een ruimte voor deze

activiteiten, 20x meer dan in het voorgaande jaar. Ongeveer 3.100

personen bezochten deze bijeenkomsten. Ook dit aantal ligt hoger

dan in 2016 (2.700).

Het aantal bezoekers op de website liep terug. Met ruim 530.000

bezoekers is dit aantal nog altijd substantieel. De bibliotheek heeft –

ten opzichte van andere instellingen – veel terugkerende bezoekers,

en minder unieke bezoekers (circa 150.000).

*De uitleencijfers betreffen alleen de uitleningen van het papieren boek. De

uitleencijfers van e-books zijn hier niet in meegenomen.


Hoogtepunt van 2017“Het verder invullen van onze maatschappelijke rol door

nog meer te gaan samenwerken met lokale partners. De

aanstelling van vestigingsmanagers en een Business

Development Manager hebben daar een belangrijke

bijdrage aan geleverd.”

2016

588.628

2017

535.791

Totaal aantal bezoekers website (bron: enquête instellingen)

2010 2014 2015 2016 2017

Leden 16.212 23.536 25.338 25.230 27.053

22.422 20.414 19.681 19.656 19.516

686 485 464 479 505

39.320 44.435 45.483 45.365 47.074

927.126 986.583 946.318 901.189 865.003

595.599 733.619 751.619 763.338 749.823

341.231 342.474 327.311 312.687 293.194

6.045 7.344 7.741 7.778 7.875

Uitleningen- excl. verlengingen

Educatie en klassenbezoek- deelnemers

Bezoekers

Collectie - aantal materialen

Jeugd tot 18 jaar

18 jaar en ouder

overige abonnem.

Totaal

Gegevens Bibliotheek Zuid-Kennemerland (bron: enquête instellingen)

De Wereld Kindertheater

De Wereld Kindertheater (DWKT) maakt theater met en voor

kinderen. De stichting is actief in het pand aan het Klein Heilligland,

maar is ook aanwezig in de Haarlemse wijken. Voor het aanbod in

de wijken wordt samengewerkt met buurthuizen, scholen en

maatschappelijke organisaties.

DWKT stelt voor het eerst cijfers beschikbaar voor de Cultuurmonitor.

DWKT richt zich primair op basisschoolkinderen. DWKT heeft op

zestien Haarlemse scholen activiteiten uitgevoerd, waarmee ze –

binnenschools en buitenschools tezamen – zeker 3.200 kinderen

hebben bereikt.

DWKT verhuurde 114 keer een ruimte voor vergaderingen,

workshops, seminars en /of andere bijeenkomsten. De stichting heeft

geen beeld hoeveel deelnemers hierbij zijn betrokken.

DWKT heeft geen cijfers over websitebezoek en is beperkt actief op

social media. Op Facebook zijn er 365 likes.


Hoogtepunt van 2017“Het ontvangen van de theatercheque van de JC Ruigrok

Stichting.”

Culturele evenementen

In dit hoofdstuk kijken we naar culturele evenementen die in 2017 hebben plaatsgevonden in de gemeente Haarlem.



Culturele evenementen Haarlem blijven veel bezoekers trekken

Op basis van schattingen, afkomstig van de gemeentelijke

evenementencoördinator en de evenementenorganisaties, kan

een overzicht worden gemaakt van de bezoekersaantallen van

Haarlemse culturele evenementen. In totaal gaat het om ongeveer

400.000 bezoekers, waarbij met name Bevrijdingspop en Haarlem

Jazz & More veel bezoekers trekken. Ten opzichte van vorig jaar

nam het aantal bezoekers iets af, onder meer doordat de

drukbezochte tweejaarlijkse Stripdagen in 2017 niet plaatsvond.

Daar tegenover staat ook een aantal kleinere festivals die zich wat

betreft de bezoekersaantallen positief ontwikkelen, zoals Haarlemse

Lente, Gluren bij de buren en Kunstlijn. Ook is het Veerplas Festival

erbij gekomen, goed voor 5000 bezoekers. Het festival Schalkwijk

aan Zee kon ook in 2017 weer rekenen op veel bezoekers. De

stichting Culturele Activiteiten in Schalkwijk organiseerde het festival.

Culturele organisaties in Schalkwijk zoals Triple Threat en de

Wereldmuziekschool organiseerden diverse workshops tijdens dit

festival.


Bezoekersaantallen Haarlemse culturele evenementen 2014-2017(Bron: gemeentelijke registratie)Evenement 2014 2015 2016 2017

Bevrijdingspop 125.000 125.000 125.000 125.000

Geschiedenis Festival - - 800 1.300

Gluren bij de buren - - 1.500 6.432

Haarlem Cultuur Festival 27.380 27.550 27.550 27.000

Haarlem Jazz & More 125.000 125.000 125.000 125.000

Haarlemse Boekenmarkt 2.000 - 2.000 2.000

Haarlemse Lente 2.500 2.500 2.500 4.000

Herdenkingsconcert 4 mei 5.000 6.000 6.000 6.000

Houtfestival 25.000 25.000 25.000 22.000

Houtnacht - - 3.000 2.000

Internationaal Orgelfestival 9.000 - 9.800 -

Koorbiennale Haarlem 10.000 - 20.069

Kunstlijn 20.000 20.000 20.000 23.000

Mars der Muzikanten 2.000 2.000 2.000 2.500

Parksessies 16.000 20.000 20.000 20.000

Schalkwijk aan Zee 7.500 7.500 7.500 7.500

Stripdagen Haarlem 30.000 - 30.000 -

Veerplas Festival - - - 5.000

Vijfhoek Kunstroute 5.000 5.000 5.000 5.000

Vrienden en vrijwilligers

In dit hoofdstuk kijken we over alle instellingen naar de mate waarin zij gesteund worden door sponsoren (bedrijven én particulieren). Ook besteden we

aandacht aan de aantallen vrijwilligers die actief zijn bij de culturele instellingen.


Eigen inkomsten: sponsors en vrienden

Instellingen hebben samen ruim 15.000 particuliere donateurs

Culturele instellingen genereren niet alleen inkomsten door bestedingen

door bezoekers, subsidies en fondsen. Een deel van de eigen inkomsten

wordt bijeen gebracht door vrienden (particulieren) en sponsors

(bedrijven). Samen hebben de Haarlemse culturele instellingen ruim

15.000 vrienden; particuliere donateurs.

Daarnaast zijn er honderd bedrijven die structureel sponsoren, met name

de Stadsschouwburg & Philharmonie (40) en De Vishal (18) hebben veel

structurele sponsoren. Teylers Museum werkt veel met incidentele

sponsoren, gekoppeld aan een specifieke tentoonstelling.


aantal vaste

sponsoren

aantal incidentele sponsoren

aantal vrienden (particuliere donateurs)

Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem 40 0 667

Toneelschuur/Filmschuur(incl.Toneelschuur Producties)

15 5 4.213

Patronaat 0 0 40

Pletterij 0 0 33

Frans Hals Museum 0 5 1.800

Museum Haarlem 9 4 127

37PK 0 2 0

De Vishal 18 3 101

Nieuwe Vide 0 0 0

NZH Vervoersmuseum 2 4 15

Draaiorgelmuseum 0 0 239

Molen de Adriaan 0 0 20

Kathedrale Basiliek St. Bavo 0 5 700

ABC-Architectuurcentrum 29 19 165

Teylers Museum 6 38 1.837

Bibliotheek Zuid-Kennemerland 0 6 162

Stichting Hart 0 0 0

De Wereld Kindertheater 7 1 20

Grote of St. Bavokerk of St. Bavokerk 3 0 5.000

Het Dolhuys 0 0 380

Noord-Hollands Archief 0 3 300

Totaal 129 95 15.439

Sponsors en vrienden(bron: enquête instellingen)

Vrijwilligers

Bijna 2.500 vrijwilligers zetten zich in voor culturele instellingen in

Haarlem

Dit jaar is voor het eerst het aantal vrijwilligers dat werkzaam is bij de

culturele instellingen gemeten. De grote betrokkenheid van vrijwilligers

in de culturele sector van Haarlem draagt bij aan het rijke culturele

klimaat van de stad. Er zijn culturele instellingen die bijna volledig

afhankelijk zijn van de inzet van vrijwilligers.

Samen werken er bijna 2.500 vrijwilligers bij de culturele instellingen in

Haarlem. Met name het Noord-Hollands Archief heeft met 800

vrijwilligers een groot aandeel in het totale aantal. Veel vrijwilligers

werken daar (online) aan projecten op het gebied van digitale

ontsluiting van archieven en collecties. Ook de Grote of St. Bavokerk en

het Frans Hals Museum kunnen op respectievelijk 300 en 200 vrijwilligers

rekenen. Het Haarlemmerhout Theater werkt niet met vrijwilligers.


0

4

5

9

12

20

29

33

40

48

60

63

70

71

80

100

100

110

110

110

200

300

800

Haarlemmerhout Theater

37PK

Stichting HartNieuwe Vide

Draaiorgelmuseum

Toneelschuur en…

Stadsschouwburg &…

De Wereld KindertheaterArcheologisch Museum…

NZH Vervoersmuseum

Molen de Adriaan

Teylers Museum

ABC-ArchitectuurcentrumDe Vishal

De Pletterij

Het Dolhuys

Kathedrale Basiliek St.…

Bibliotheek Zuid-…

Patronaat

Museum Haarlem

Frans Hals Museum



0 200 400 600 800

Aantal vrijwilligers(bron: enquête instellingen)

Kunst en erfgoed in de openbare ruimte

In dit hoofdstuk kijken we naast kunstwerken in de openbare ruimte ook naar rijks- en gemeentelijke monumenten en erfgoed in Haarlem.


Kunstwerken en rijksmonumenten

Kunst in de openbare ruimte verspreid over hele gemeente

Kunst verfraait de openbare ruimte. In het Haarlemse straatbeeld

bevinden zich ruim honderddertig werken die tot het gemeentelijk

kunstbezit behoren, voor het grootste deel zijn het beelden. In het

centrum staan vijftig kunstwerken. Dit betekent dat de meerderheid

buiten de binnenstad is te vinden. De kunstcollectie in Schalkwijk is het

kleinst maar artistiek is deze collectie bijzonder. Dit stadsdeel leent zich

goed voor nieuwe kunst en nieuwe kunstvormen. In 2017 is de plaatsing

van een aantal beelden in het Reinaldapark in Parkwijk voorbereid. De

kunstwerken worden in 2018 geplaatst. Dit is tevens de start voor een

nieuw beeldenpark.

Haarlem heeft reputatie als monumentenstad

Haarlem geniet een internationale reputatie als monumentenstad, met

meer dan 1000 rijksmonumenten. Uit het onderzoek van de Atlas voor

gemeenten (2015) blijkt dat monumenten meetbaar bijdragen aan de

aantrekkingskracht van een stad. Dat komt omdat mensen graag in

een monumentaal pand wonen en werken, maar ook omdat een

monumentale binnenstad de aantrekkingskracht van de stad vergroot.

Onderzoek onder het Haarlemse digipanel uit 2017 bevestigt dat de

inwoners van Haarlem zelf ook de waarde van het erfgoed inzien en

vinden dat de historische binnenstad beschermd moet worden tegen

grote ingrepen.

Slechts vier Nederlandse gemeenten tellen meer rijksmonumenten dan

Haarlem. Haarlem heeft dus een hoge monumentendichtheid. Met 75

rijksmonumenten per 10.000 inwoners nestelt Haarlem zich net als in

2015 op de vijfde plaats tussen de 50 grootste gemeenten van het land

(bron: Atlas voor gemeenten).


Aantal kunstwerken en rijksmonumenten in openbare ruimte bron: gemeentelijke registratie, bewerkt door DIA)

Gemeentelijke monumentale objecten

Naast rijksmonumenten ook 2.283 gemeentelijk monumentale objecten

Haarlem telt bijna 2.300 gemeentelijke monumentale objecten. Deze

hebben een regionaal of plaatselijk belang.

Zoals de kaart laat zien zijn deze objecten verspreid over de gehele

gemeente. Laatst toegevoegde monument is de Watermeterfabriek

aan de Noord-Schalkwijkerweg. Deze werd in augustus 2017

aangewezen als monument.

Percentage Gemeentelijke monumentale objecten per stadsdeel:

• Centrum: 18%

• Noord: 46%

• Oost:12%

• Zuidwest: 23%

• Schalkwijk:1%

Stadsdeel Noord heeft iets minder dan de helft van de gemeentelijke

monumenten binnen haar grenzen; hieronder valt de clustering van

monumentale woningen tussen de Klopperssingel en het Nelson

Mandelapark.

Zuidwest heeft bijna een kwart van de gemeentelijke monumenten

binnen haar grenzen, met een concentratie in de buurt van de

Leidsevaart.

De andere stadsdelen hebben minder dan een vijfde van de

gemeentelijke monumenten op hun grondgebied.


Aantal gemeentelijke monumentale objecten bron: gemeentelijke registratie)

Creatieve industrie

In dit hoofdstuk kijken we naar de omvang van de zogeheten creatieve industrie, die bestaat uit drie componenten: kunst en cultureel erfgoed,

creatieve zakelijke dienstverlening en de media- en entertainmentindustrie.


Creatieve industrie

Creatieve Industrie Haarlem relatief groot

De creatieve industrie speelt een belangrijke rol in de Haarlemse

economie. Uit de jaarlijkse Atlas voor gemeenten blijkt dat een

relatief groot deel van de banen zich bevinden in de creatieve

bedrijfstakken. Haarlem staat hiermee op de derde plaats.

De creatieve industrie kent drie componenten, waarvan kunst en

cultureel erfgoed in Haarlem het grootst is: 1.743 banen in 1.101

vestigingen in 2017. Deze sector zit primair in de binnenstad van

Haarlem, wat ook geldt voor de kleinere media- en

entertainmentindustrie. De creatieve zakelijke dienstverlening, met

ruim 1.600 banen ook relatief omvangrijk, is juist verspreid over de

gehele gemeente (zie ook kaart). Hieronder vallen onder meer

(interieur)architecten, reclamebureaus, communicatie- en grafisch

ontwerpers, industrieel- en productontwerpers en interieur- en

ruimtelijke ontwerpers.


Spreiding creatieve zakelijke dienstverlening, 2017 (Bron: landelijke werkgelegenheidsregister LISA)

September 2018

Tijmen Siermann

Martijn Canisius

DIA

Bijlage 1. Subsidies


Subsidies van gemeente Haarlem voor cultuur (2017)Organisatie Exploitatie Huur Huurgerelateerd Overig Totaal

Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem 2.077.806 2.788.460 803.424 0 5.669.690

Toneelschuur en Filmschuur 967.347 908.847 202.212 0 2.078.406

Patronaat 659.074 657.305 280.691 0 1.597.070

Totaal podia 3.704.227 4.354.612 1.286.327 0 9.345.166

Frans Hals Museum 2.429.231 434.472 156.596 0 3.020.299

Museum Haarlem 40.000 77.763 8.020 0 125.783

37PK 81.966 30.756 0 0 112.722

De Vishal 71.078 20.543 0 0 91.621

Nieuwe Vide 90.000 0 0 0 90.000

ABC-Architectuurcentrum 25.000 45.237 0 0 70.237

Teylers Museum 22.500 0 0 0 22.500

Totaal musea, beeldende kunst 2.759.775 608.771 164.616 0 3.533.162

Stichting Hart 1.655.108 0 0 0 1.655.108

Amateurkunst 0 0 0 99.832 99.832

De Wereld Kindertheater 34.600 0 0 0 34.600

Totaal cultuureducatie en talentontwikkeling 1.689.708 0 0 99.832 1.789.540

Evenementen en projecten; Bevrijdingspop 0 0 0 45.995 45.995

Evenementen en projecten; Internationaal Orgelfestival 0 0 0 30.150 30.150

Evenementen en projecten; Haarlem Cultuur Festival 0 0 0 22.500 22.500

Evenementen en projecten; Koorbiennale Haarlem 0 0 0 22.500 22.500

Evenementen en projecten; Haarlem Jazz & More 0 0 0 22.500 22.500

Evenementen en projecten; Houtfestival 0 0 0 22.050 22.050

Evenementen en projecten; Kunstlijn 0 0 0 10.350 10.350

Evenementen en projecten; Parksessies 0 0 0 5000 5000

Evenementen en projecten; Schalkwijk aan Zee 0 0 0 15000 15000

Totaal culturele evenementen 0 0 0 196.045 196.045

Bibliotheek Zuid-Kennemerland 3.749.451 356.302 137.092 0 4.242.845

Cultuurstimuleringsfonds 0 0 0 194390 194.390

Pletterij 62.629 99.191 0 0 161.820

Toneelschuur Producties 152.250 0 0 0 152.250

Totaal overige 3.964.330 455.493 137.092 0 4.556.915

Totaal 12.118.040 5.418.876 1.588.035 0 19.124.951

Bijlage 2. Afbeeldingen


Titelblad

Tentoonstelling Tuttle, Bosmans en Wang, De Hallen (Frans Hals

Museum). Fotograaf: G.J. van Rooij

Cultuurbezoek en waardering

• Gluren bij de Buren. Fotograaf: Maarten J. Eykman

• Tentoonstelling Frans Hals Museum Kasper Bosmans. Fotograaf: G.J.

van Rooij

• Haarlemse Lente. Fotograaf: Maarten Nauw

Amateurkunst en cultuurparticipatie Haarlemmers

• Muzieklab Stichting Hart

• Houtfestival, Ultimate Dance Creations

• Stichting Culturele Activiteiten Schalkwijk, optreden Winkelcentrum.

Fotograaf: Jan Bos

Musea, erfgoed en presentatie-instellingen

• Janskerk (Noord-Hollands Archief)

• Nieuwe Vide, performance Natasha Taylor. Fotograaf: Kees

Hermance van Dijk

• Ovale Zaal Teylers Museum. Fotograaf: Kees Hageman

Podia

• Stadsschouwburg, Flip FabriQue-Transit (Emmanuel Burriel)

• Patronaat, optreden Jett Rebel. Fotograaf: Jaap Kroon

• Gevel Toneelschuur

Cultuureducatie en talentontwikkeling

• DAK Schalkwijk, fotograaf: Marisa Beretta

• Bibliotheek Zuid-Kennemerland, voorleesuur

• Optreden de Toverknol. Fotograaf: Hans Guldemond


• Axel van Oort (25 years of Nevermind 24-09-2016) Fotograaf: Wouter

Loeve www.nicepictures.nl

• Bevrijdingspop, Haarlemmerhout

• Opening Anno Haarlem, de Vishal. Fotograaf: Edo Landwehr

Vrienden en vrijwilligers

• Roel Baesjou – De Pletterij

• Opening Anno Haarlem, de Vishal. Fotograaf: Edo Landwehr

• Opbouw tentoonstelling 37PK

Kunst en erfgoed in de openbare ruimte

• Adine Engelman, Groep Piramiden (Reinaldapark)

• Molen de Adriaan

• Jan Bronner, Hildebrand (Kweektuin)

Creatieve industrie

• Artcore op Parksessies

• Houtfestival, filmcontainer

• Nieuwe Vide

http://www.nicepictures.nl/

Cultuurmonitor Haarlem 2017

Documents

Transcript of Cultuurmonitor Haarlem 2017