6

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

CS-verslag – Rien de Ruijter

In dit eerste verslag van dit jaar zitten meldingen van begin 2018 tot

begin 2019. Toen dit verslag al bijna klaar was, kreeg ik nog een hele serie

waarnemingen, waarvan ik er een aantal moet bewaren voor het komende

verslag. Het nu volgende verslag kwam tot stand door waarnemingen van

Jurgen Memelink, Sieneke Langelaan, Ellen van der Niet, Hanny van Wijgerden,

Jonneke de Jager, Trudy Kühne, Wim Loning, Henk Witte, Arie Twigt, Peter

Moerdijk, Wilbert Kerkhof, Marrianne Ottervanger, Strandwacht Neeltje Jans,

Strandwacht IJmuiden, Pieter Smit, Wim Klomp, Linda en Jesse Prins, Marja

van den Berg, Rob Dekker, J. van der Hoek, Frank Perk en mijzelf.

WierenFrank Perk stuurde een lijstje met wieren die hij vond op riemwiervoetjes

die werden gevonden bij IJmuiden op 19-01-18. Van de bruinwieren

meldde hij knotswier Ascophyllum nodosum, blaaswier Fucus vesiculosus,

hauwwier Halidrys siliquosa, bolwier Saccorhiza polyschides, Japans

bessenwier Sargassum muticum en r iemwier Himanthalia elongata. Op

dit r iemwier zaten weer andere wieren zoals het groenwier Frans viltwier

Codium tomentosum (f ig. 1) en de bruinwiertjes Elachista scutulata en

bruin pluchewier Herponema velutinum.

Figuur 1. Frans viltwier

Codium tomentosum -

utriculi zonder stekelpunt-

jes (foto: Frank Perk).

7

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

Op de riemwiervoetjes zat een hele serie roodwieren, zoals Aglaothamnion

hookeri, Antithamnion cruciatum, Callithamnion cf. granulatum, Callithamnion

tetricum, Champia parvula (een vrij bijzondere soort; fig. 2). stekelig moswier

Chondracanthus (Gigartina) acicularis, gestekeld horentjeswier Ceramium cim-

bricum, Ceramium echionotum (fi g. 3), rood horentjeswier Ceramium virgatum,

koraalwier Corallina offi cinalis, rood kroeswier Cryptopleura ramosa, de Falken-

bergia-fase van Asparagopsis armata (harpoenwier), druifwier Gastroclonium

ovatum, Heterosiphonia plumosa, geveerd worstjeswier Lomentaria clavellosa,

rendiergeweiwier Osmundea pinnatifi da, rose kalkkorstwier Phymatolithon

lenormandii en fi jn buiswier Polysiphonia stricta.

Op 27-11 was ik op het strand tussen Bergen aan Zee en de Kerf. Ik vond daar

een takje veelvertakt pluimwier Dasysiphonia japonica. Op 14-12 was ik ook

op dat stukje strand en toen verzamelde ik o.a. Ceramium cimbricum, tong-

Figuur 2. Champia parvula - de dwarswanden scheiden segmenten; de celwanden vormen

de netvormige structuur van de segmenten (foto’s: Frank Perk).

Figuur 3. Ceramium echionotum - met eencellige stekels (foto: Frank Perk).

8

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

wier Hypoglossum hypoglossoides, knoopwier Gracilaria gracilis, Phyllophora cf.

crispa, Iers mos Chondrus crispus, Ulva cf. rigida en Ulva prolifera.

Jurgen Memelink was op 02-01-19 op het strand bij Zandvoort. Hij zag daar

veel losse takken van het knotswier Ascophyllum nodosum, blaaswier Fucus

vesiculosus, riemwier Himanthalia elongata en 3 takjes hauwwier Halidrys

siliquosa. Ikzelf was die dag ook op het strand, maar dan bij Bergen aan

Zee. En ook ik vond veel losse takken van deze soorten; ik vond echter geen

hauwwier, maar Japans bessenwier Sargassum muticum. Op deze bruinwieren

groeide een aantal andere wiertjes, zoals bleek horentjeswier Ceramium

pallidum, klein buiswier Vertebrata (Polysiphonia) lanosa, met daar weer

op Aglaothamnion cf. hookeri en Pilayella littoralis; op één van de takjes

Sargassum muticum zat Aglaothamnion spec. En opnieuw dank ik Herre

Stegenga hartelijk voor de hulp bij de determinatie van de meeste soorten.

WeekdierenEen doublet van de gevlamde tapijtschelp Polytitapes rhomboides werd

gevonden op 29-04 door de strandwacht bij IJmuiden.

Henk Witte stuurde een lijstje met vondsten bij Camperduin van 15-05. Zo vond

Henk o.a. 1x paardenzadel Anomia ephippium, 1x dubbeltjesschelp Lucinella

divaricata, 2x grote zwaardschede Ensis magnus, 1x ovale venusschelp

Timoclea ovata, 1x fragment penhoren Turritella communis, 21x muizenkeutel

Bittium reticulatum en 1x gestreept priemhorentje Turbonilla rufa.

Trudy Kühne meldde van de strandwacht bij Petten op 10-10 een klep van de

wijde mantel Aequipecten opercularis, op 22-10 een groot fragment van de

geruite tapijtschelp Ruditapes decussatus (fig. 4) en op 08-11 een stuk veen

met daarin tien juveniele doubletten

van de witte boormossel Barnea candida

(5x levend). Op 22-11 lag er een groot

fragment van een noordkromp Arctica

islandica en een rechter klep van de

artemisschelp Dosinia exoleta.

Arie Twigt meldde van 27-10 een

slotfragment van de brede strand-

schelp Mactra glauca van het strand

bij Katwijk.Figuur 4. Geruite tapijtschelp Ruditapes

decussatus (uit: Knorhaan 62).

9

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

Marja van den Berg verzamelde op 06-10, in een gruisbank bij paal 11 op

Texel, een priktolhoren Calliostoma zizyphinum, een doublet van de melk-

witte arkschelp Striarca lactea en 15x witte boormossel Barnea candida.

Een dag later raapte ze daar een klep van een prismatische dunschaal

Abra prismatica op. Op dezelfde locatie vond J. van der Hoek op 02-11 een

doublet van een geplooide zonneschelp Gari fervensis.

Rob Dekker en Marja van den Berg meldden op 24-11 de vondst van twee

doubletten van het groot tafelmesheft Ensis siliqua (op Texel vrij zeldzaam),

opnieuw een doublet van een melkwitte arkschelp Striarca lactea, een ver-

dikte fuikhoren Tritia (Nassarius) incrassatus en twee trapgevels Propebela

turricula. Ook deze vondsten werden gedaan rond paal 11 op Texel. Rob was

op 31-12 in de Slufter en vond daar 5 exemplaren van de gewone kwelder-

slak Alderia modesta.

Op 27-11 nam ik bij Bergen aan Zee een emmer vol met aangroeisel mee van

het strand. Tussen dat aangroeisel vond ik 4x Noorse rotsboorder Hiatella

arctica, 1x manteldekschelp Monia patelliformis en 10x kleine paardenmossel

Modiolula phaseolina. In wat gruis dat ik daar die dag verzamelde, vond ik o.a.

2x spoelhoren Acteon tornatilis (juveniel), 1x Bittium scabra, 2x trapgevel

Propebela turricula, 8x slank gordelhorentje Onoba aculeus, een topfragment

van een juveniele klep van de paardenmossel Modiolus modiolus en 90x Ameri-

kaanse boormossel Petricola pholadiformis, maar dan van die hele juveniele

doubletjes van 1 tot 4 mm die bijna nog helemaal bruin zijn.

Van Peter Moerdijk kreeg ik een aantal waarnemingen van het strand van

Neeltje Jans. Zo vond hij daar op 16-12 een klep van het klein tafelmesheft

Ensis minor, negen halfwas doubletten van de grote zwaardschede Ensis

magnus, ruim honderd doubletten (waarvan sommige levend) van het zaagje

Donax vittatus, een klep van de Filipijnse tapijtschelp Ruditapes philippinarum,

ruim honderd doubletten van de tapijtschelp Venerupis senegalensis (sommige

ook nog levend), een doublet van de wijde mantel Aequipecten opercularis,

vier doubletten van de venusschelp Chamelea striatula en een doublet van de

Noorse hartschelp Laevicardium crassum.

Wilbert Kerkhof en Marianne Ottervanger waren op 27-12 op Terschelling

en bij de Boschplaat vonden ze o.a. een groot aantal exemplaren van het

groot tafelmesheft Ensis siliqua en een groot exemplaar van de penhoren

Turritella communis. Op 10-01-19 was Wilbert op het strand bij de Noordpier

bij Velzen-Noord en vond daar, na een periode met harde noordwesten-

10

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

wind, veel levende exemplaren van de otterschelp Lutraria lutraria, de

halfgeknotte strandschelp Spisula subtruncata (heel veel), de tapijtschelp

Venerupis senegalensis (±20), het nonnetje Macoma balthica en de grote

strandschelp Mactra stultorum.

De strandwacht van Neeltje Jans meldde van 11-01-19 ook een groot

aantal doubletten van de otterschelp Lutraria lutraria, de halfgeknotte

strandschelp Spisula subtruncata en de tapijtschelp Venerupis senegalensis.

Van de laatste twee waren er ook veel doubletten bij met schelpdier. Verder

vonden ze o.a. doubletten van de Noorse hartschelp Laevicardium crassum,

de afgeknotte gaper Mya truncata, de stevige strandschelp Spisula solida

en de venusschelp Chamelea striatula, waarvan enkele met schelpdier. Ook

werd er melding gedaan van een noordhoren Neptunea antiqua en tientallen

doubletten van de wijde mantel Aequipecten opercularis, waarvan enkele

met schelpdier. Op het waarnemingsformulier van 28-12 staat dat er een

dood exemplaar van een grote pijlinktvis Todarodes saggitatus werd gevonden

op het strand van Neeltje Jans (f ig. 5).

Figuur 5. Grote pijlinktvis Todarodes saggitatus (foto’s: Rien Pronk).

11

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

KreeftachtigenDe grijze zwemkrab Liocarcinus vernalis werd massaal gevonden bij IJmuiden

op 18-02. De strandwacht meldde daar honderden dode exemplaren en één

levende. Verder vonden ze daar die dag o.a. 8x helmkrab Corystes cassi-

velaunus (waarvan twee met eieren), 2x nagelkrab Thia scutellata, 2x

gewimperde zwemkrab Liocarcinus navigator en 3x gemarmerde zwemkrab

Liocarcinus marmoreus.

De gemarmerde zwemkrab Liocarcinus marmoreus werd ook gevonden op

04-11 door Rob Dekker bij paal 12 op Texel. Twee weken later vond hij

daar nog een exemplaar. Op 24-11 meldde Rob ruim honderd kwalvlooien

Hyperia galba in een aantal zeepaddestoelen Rhizostoma octopus. Dit

verschijnsel werd ook al gezien door de strandwacht bij IJmuiden. Ook zij

vonden op 30-06 honderden exemplaren maar dan in oorkwallen Aurelia

aurita (f ig. 6).

Een schaar van de Chinese wolhandkrab Eriocheir sinensis werd gevonden

op Texel door Wim Loning op 24-11. Het was een onderdeel van een ver-

vellingshuid.

Figuur 6. Kwalvlooien Hyperia galba (foto’s: Frank Perk).

12

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

Ellen van der Niet, Sieneke Langelaan en Hanny van Wijgerden liepen op

06-12 strandwacht bij Langevelderslag. Het strand leek op het eerste oog

niet zo spannend. Er lagen wel veel rollen ‘apenhaar’ en toen die werden

bekeken, vonden ze een aantal levende juveniele krabben: 3x gewimperde

zwemkrab Liocarcinus navigator, 10x porseleinkrabbetje Pisidia longicornis

en een ruig krabbetje Pilumnus hirtellus.

Ik nam op 14-12 ook wat apenhaar mee omdat daar wat wiertjes in zaten

en daartussen vond ik ook 6x Pisidia longicornis, 1x Pilumnus hirtellus en

2x de zeepissebed Idotea granulosa.

MosdiertjesSieneke Langelaan was op 06-12 wat eerder op het strand dan de andere

lopers van de strandwacht bij Langevelderslag, en vond ten zuiden van het

traject een bosjes van het paars vogelkopmosdiertje Bugula neritina. Ik

vond op 14-12 ook een bolvormig struikje van deze soort bij Bergen aan Zee

en daarin zat ook een kolonie van het vogelkopmosdiertje Bugula stolonifera.

Op 02-01-19 vond ik bij Bergen aan Zee een stuk blauw schuimplastic met

daarop negentien soorten mosdiertjes. De meest opvallende waren Para-

smittina trispinosa, Escharina vulgaris (fig. 7), Escharella labiosa, Smittoidea

reticulata, Crisia aculeata, Rhynchozoon bispinosum, Aetea sica, Porella

concinna en Figularia figularis (f ig. 8).

StekelhuidigenEen massale stranding van de

gewone slagster Ophiura op-

hiura meldde Wilbert Kerkhof

op 10-01-19. Op het strand

ten noorden van de Noord-

pier tussen Velzen-Noord en

Wijk aan Zee lagen misschien

wel een miljoen exemplaren.

Wilbert schreef dat hij een

levend tapijt zag van 30x100

m en daarna nog een lint van

bijna een kilometer in een

aanspoelsellijn (fig. 9). Figuur 9. Gewone slangesterren (foto: Wilbert Kerkhof).

13

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

Figuur 7. Het mosdiertje Escharina vulgaris (foto: Rien de Ruijter).

Figuur 8. Het mosdiertje Figularia figularis (foto: Rien de Ruijter).

14

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

GewerveldenVan Jurgen Memelink kreeg ik een lijstje met vondsten van eikapsels. Zo

vond hij bijv. op 20-05 43x hondshaai Scyliorhinus canicula en 6x stekel-

rog Raja clavata en op 10-09 1x Raja clavata en 1x gevlekte rog Raja mon-

tagui. Deze laatste soort vond ik 2x bij Bergen aan Zee op 27-11 samen

met een eikapsel van de blonde rog Raja brachyura (opgeweekt 110 x 65

mm). Op 11-12 vond ik tussen Egmond aan Zee en Castricum aan Zee 13x

stekelrog Raja clavata (opgeweekt gemiddeld 66 x 50,7 mm) en op 14-12

bij Bergen aan Zee 4x Raja clavata.

Wilbert Kerkhof meldde twee eikapsels van de sterrog Amblyraja radiata

van Terschelling op 27-12. Op 05-01-19 liep hij van Egmond aan Zee naar

het zuiden en vond 56x stekelrog Raja clavata, een paar keer gevlekte rog

Raja montagui en 1x blonde rog Raja brachyura. Ook op 10-01-19 vond hij

bij Velzen-Noord een aantal eikapsels van Raja clavata en Raja montagui.

Op 11-01-19 was Wilbert op Texel en

vond op het strand van de Hors 3x

Raja clavata. Aan de andere kant van

het Marsdiep ging hij op de terugweg

nog even bij Huisduinen het strand

op. Daar verzamelde hij 21x Raja

clavata, 3x Raja montagui en 1x

Amblyraja radiata.

En dat de tijd van de roggeneieren

weer is aangebroken, blijkt ook uit

het lijstje dat Pieter Smit me stuur-

de. Hij liep samen met Wim Klomp,

in de periode rond de jaarwisseling,

langs de Helderse zeewering en

meldde 44x hondshaai Scyliorhinus

canicula, waaronder een tros van 17

stuks, 190x Raja clavata, 29x Raja

montagui, 3x Amblyraja radiata en

4x Raja brachyura. Van deze laatste

soort werd op 20-01-19 ook een

eikapsel gevonden bij Katwijk door Figuur 10. Kortsnuitzeepaardje Hippocampus

hippocampus (foto: Linda Prins).

15

Het Zeepaard 79(1): 6-15, februari 2019

Ellen van der Niet en Jonneke de Jager, samen met een eikapsel van Raja

clavata, Raja montagui en 40x Scyliorhinus canicula, waaronder een bos

van 34 stuks.

Een kortsnuitzeepaardje Hippocampus hippocampus werd gevonden op

07-01-19 door Linda en Jesse Pr ins langs de Fr iese waddendijk bij

Moddergat (f ig. 10). Het diertje leefde nog en is voorzichtig teruggezet

in dieper water.

e-mailadres CS-man: rien-tien@ziggo.nl