INSIDE INSEAD

 Voor veel ambitieuze yuppen geldt een mba als dé garantie voor een succesvolle loopbaan. Dat kost echter wel een smak geld. Quote vroeg een verse alumnus hoe zinvol – en wild – zo’n studieperiode is bij de nummer één opleiding van Europa: Insead.

Consultants hebben belang bij anonimiteit. Hun werk bestaat eruit een bedrijf ongemerkt weer gezond te maken en onder de radar te opereren. Ik heb er geen enkel belang bij als ik met naam en toenaam in Quote sta.’ Het mag duidelijk zijn: Maarten, de consultant met wie ik in een kroeg heb afgesproken om te babbelen over zijn jaar 

Insead, is onvermurwbaar. Pas wanneer ik hem anonimiteit garandeer, wil hij vertellen hoe hij zijn mba-jaar heeft ervaren. We beginnen bij het begin. ‘Een paar weken voordat het programma zou beginnen kreeg iedereen te horen of hij of zij was aangenomen. De toelatingsprocedure viel achteraf best mee. De

door iedereen zo gevreesde GMAT-test is eigenlijk net als het Nederlandse onderwijs: het gaat niet zozeer om intelligentie, maar vooral om de hoeveelheid tijd die je erin stopt. Verder moet je nog een essay schrijven en twee recommendations hebben. Als je een goede baan hebt en – zoals ik – bij een grote consultant zit, is dat geen probleem. Ik werd dan ook vrij makkelijk uitgenodigd voor de twee gebruikelijke slotinterviews. Vanzelfsprekend is dat ook het moment dat het old boys network in werking treedt. De interviews worden afgenomen door twee alumni en zijn in de regel informele gesprekjes met een gelijkgestemde van een jaar of tien, twintig ouder. Het komt er meestal op neer dat ze gewoon testen of ze jou een leuke vent vinden. Al kun je ook pech hebben met een kerel die je een stomvervelende businesscase geeft over het importeren van avocado’s uit Chili. Maar dan nog: je moet wel heel erg de plank misslaan om die ronde te verpesten. Het moment dat ik te horen kreeg dat ik was toegelaten was precies zoals ik me dat herinnerde van mijn eindexamen. Bibberend wachten op een telefoontje dat wellicht nooit komt. Blijft het belletje uit, dan ben je de lul. Ik werd godzijdank gebeld.’ De volgende stop voor Maarten was dus Parijs. ‘Mijn Nederlandse collega-consultant Frederik reed met me mee naar Parijs en was vanaf dat moment eigenlijk mijn beste maat tijdens het jaar Insead. Hij groeide op in Londen, studeerde deels in Amerika en is een typisch voorbeeld van de nieuwe wereldelite: aan de ene kant erg open minded, liberaal en voorkomend, aan de andere kant tamelijk arrogant. Hij voorkomend, aan de andere kant tamelijk arrogant. Hij zat sowieso wat anders in de wedstrijd dan ik. Dankzij het fortuin van zijn ouders lag hij geen nacht wakker van de investering van dik een ton die alle deelnemers moesten ophoesten. Bij mij lag dat anders. Hoewel mijn werkgever, een grote consultant, het lesgeld à 65 duizend euro voorschoot, moest ik nog altijd dik vijftigduizend euro

erbij lenen om een jaar het decadente leventje van een mba-student te kunnen volhouden. Dat ik een mba zou gaan doen stond eigenlijk al vast toen ik werd aangenomen. Bij de consultant waar ik werk is het namelijk gebruikelijk, zelfs verplicht, dat je een jaar buiten de deur gaat neuzen. Dat mag een dienstverband bij een startup zijn of een leuk ondernemend avontuurtje, maar in de praktijk kiezen de meesten voor een mba. Logisch: een mba is niet alleen leuk en nuttig, maar wordt betaald door de baas en mag daarna, van het tegen die tijd verdubbelde salaris, worden afbetaald. Die schuld moest ik dus maar salaris, worden afbetaald. Die schuld moest ik dus maar niet al te zwaar nemen.’FontainebleauToen Maarten in Parijs de andere Nederlandse deelnemers ontmoette, bleek hun profiel niet bepaald gevarieerd. ‘Allemaal consultants van de Grote Drie (Bain, McKinsey en Boston Consulting Group, red.) die in de bestuurtjes van hun studentenvereniging hadden gezeten en hoge cijfers hadden gehaald. En vrijwel allemaal man. Vincent, de alumnus met wie ik het interview had, had dat al voorspeld. “Bij Insead vind je de mensen die boven aan de yuppenapenrots staan. In Nederland zijn dat duidelijk de consultants, net als in Duitsland, maar in Engeland en Amerika zijn het de finance boys. De grootste groep deelnemers heeft óf een werkgever die de mba voorschiet, óf in de eerste jaren van de carrière al serieus geld verdiend, bijvoorbeeld bij een private-equitybedrijf.” In mijn lichting lag de gemiddelde leeftijd op 28 jaar, met uitschieters naar 25 of 34 jaar. En vrouwen zijn schaars. Hun percentage ligt misschien net op 25 procent, hoezeer ze bij Insead ook hun best schijnen te doen met hun diversiteitsbeleid. Ergens begrijpelijk: vrouwen houden niet van schulden, hè? En zo’n jaartje mba is toch een flinke investering.’ Insead zit tegenwoordig in Parijs én Singapore. Waar je ook zit, het

programma bestaat uit twee semesters van vier maanden met daartussenin een ‘break’ van twee maanden en enkele vakken aan een universiteit in de buurt. Je kunt beide blokken in dezelfde stad volgen, maar ook een halfjaar in Parijs en een halfjaar in Singapore doen. De meesten gaan voor de laatste optie, for obvious reasons. Ook Maarten koos ervoor eerst een halfjaar Parijs te doen en na de zomervakantie naar Singapore te verkassen. ‘Tijdens de eerste dag op het fraaie complex van Insead in Fontainebleau zagen we de meeste mensen voor de tweede keer. Hoewel het programma pas de eerste week van januari zou beginnen, was het studiejaar het weekend ervoor al officieus afgetrapt. In Bangkok. De inderhaast gevormde Facebook- groep, met daarin vrijwel alle studenten, had dat in recordtijd opgezet. Met succes: de eerste drie relaties zijn die avond al gesneuveld. Dat er nog meer zouden volgen, daar twijfelde toen niemand aan.’ Dat de selectiecommissie van Insead niet alleen naar merites kijkt bleek toen Maarten zijn werkgroepje ontmoette. ‘Anastasya, de 27-jarige dochter van een Siberische oligarch, was overduidelijk maximaal mavoniveau. De dienstdoende alumni waren blijkbaar voldoende onder de indruk van haar vader en haar fysiek om deze dame toe te laten. Ook Dietmar, een Duitse bankier die nog het beste kan worden omschreven als de vleesgeworden motregen en op zeer irritante manier artikeltjes uit The Economist oplepelde om zijn kennis te showen, was geen friend material. De Indiër Kapil kende ik al. Vrolijk en met een hilarisch accent had hij de show gestolen tijdens het openingsweekend door knetterlam van een trap te lazeren, waardoor hij nu met krukken loopt. Gelukkig had hij zelfspot. “Wij Indiërs kunnen gewoon niet zo goed tegen alcohol als jullie. Bovendien: jullie studententijd bestaat uit drank en vrouwen, die van ons uit studeren tot je erbij neervalt. Mag ik even?! Ik moet

straks concurreren met een miljard mensen. Voor mij is dit papiertje duizend keer belangrijker dan voor jou.” ’

VooroordelenDe introductieweek bestaat uit praatjes van alumni, groepsopdrachten en het besnuffelen van elkaar. Maartens lichting bestond uit zeven klassen van zo’n zeventig mensen, waarvan drie in Singapore en vier in Parijs. Die enorme klassen worden vervolgens opgedeeld in werkgroepjes van vijf mensen, met wie je zo’n beetje al je opdrachten doet. Maarten: ‘Dat is wel even een kwestie van geluk hebben; when you’re fucked, you’re fucked. De teams waren zo samengesteld dat er ook weer maximale diversiteit bestond, dus liefst iemand van elk continent, geslacht en kleur. Een lesbische rolstoeler uit Fiji zou enorm gewaardeerd worden op Insead. Tijdens het schilderen van een jeugdhonk in een banlieue van Parijs werd duidelijk wat de rolverdeling de rest van het jaar zou zijn. Zoals in elk groepje werden ook bij ons de kaarten binnen no time geschud. Er was een Natuurlijke Leider, een Stille Kracht, een Freerider, een Pragmatische Manager en een Reken- Chinees. Drie keer raden welke rol de Nederlanders zich van nature aanmeten. De lessen, die strak om half negen begonnen, werden gegeven door een combinatie van vooraanstaande universiteitsprofessoren combinatie van vooraanstaande universiteitsprofessoren en grote jongens uit het bedrijfsleven. Organizational behavior van een gozer van McKinsey, ethiek van een baasje bij – o ironie – JP Morgan, dat werk. Tijdens de lessen was de tweedeling tussen “zelfbetalers” en “gesponsorden” goed zichtbaar. Waar de eerste categorie overdreven vaak een vinger in de lucht stak, was de tweede groep alleen stilzwijgend aanwezig. En soms zelfs dat niet; Anastasya, de Russische diva, kwam regelmatig niet opdagen. David, een

Amerikaanse klasgenoot van 31 die – heel knap – tijdens het handenschudden al non-verbaal kon overbrengen dat hij had gecasht met de verkoop van zijn startup, had al eerder een mba-jaar gedaan. Nu deed hij er nog een, voor de lol. Hij bleek een soort volwassen Eric Cartman, de politiek-incorrecte held uit South Park, en kon moeiteloos de verschillende diersoorten in een mba-groep typeren. “Maat, als je één ding gaat leren dit jaar dan is het wel dat vrijwel alle vooroordelen kloppen. Bij Insead zie je Europeanen, Aziaten enRussen. Dat heeft te maken met de specifieke vereiste van Insead dat je drietalig moet zijn. Amerikanen hebben al de grootste moeite met een tweede taal, dus die zullen vaak voor een Amerikaanse mba kiezen. De hoofdmoot bestaat uit Europese consultants zoals jullie. Sure, jullie denken dat er grote verschillen zijn tussen Duitsers, Nederlanders en Fransen, maar ik zie jullie als één groep: de Europeanen. Aan de andere kant van het spectrum staan de Chinezen. Die lijken dom en hebben een wat onbenullige manier van doen, maar zijn heus slim. En gemotiveerd, hè? Ze zijn alleen nul gezellig: ze gaan niet uit en mengen zich voor geen meter. Indiërs daarentegen zijn awesome, werken als het moet en zijn hilarisch tijdens het uitgaan. Tussen de Russen zitten enorm veel idiots. Officieel moeten ze natuurlijk dezelfde toelatingsprocedure volgen, maar reken maar dat er met roebels wordt geschoven. De jongens uit Libanon en Israël vormen ook een aparte categorie. Die gasten gaan zó hard, op alle vlakken. Ze hebben geld als water, zijn snoeihard door hun militaire dienstplicht en doen alles all-in. Voor hen is dit gewoon één grote speeltuin.” Zo, de wereld in een minuut geduid.’ Dat David de boel raak heeft getypeerd wordt wel duidelijk tijdens de periode in Parijs. ‘Tijdens de lessen houden de Chinezen inderdaad hun mond, terwijl de Amerikanen en Canadezen alleen maar dingen zeggen om aandacht te krijgen. Russen kunnen zulke idiote dingen zeggen

dat je je afvraagt of je in dezelfde les zit. En de Nederlanders hebben de voorspelbare rol van feestbeesten en goede managers die lekker praktijkgericht overal doorheen fietsen. Fransen en Italianen zijn intellectueler; die stellen de filosofische vragen. En Duitsers – sorry dat ik het zeg – houden de hele les hun mond en steken je aan het eind van de rit in je rug.’ Toch staan alle studenten in de basis hetzelfde in het leven. ‘Je kunt zeggen wat je wilt, maar het zijn allemaal intelligente lui die weten waarmee ze bezig zijn. In deze geglobaliseerde wereld kun je voor zakelijk succes ook niet anders dan open minded zijn. De nieuwe mondiale elite leest The Economist en beschikt over een vrij liberale blik op de wereld. Je bent de tijd wel voorbij dat je geen zin had om met de nerds om te gaan; iedereen heeft zijn kwaliteiten hier. En anders hebben hun ouders geld. Ook een prima reden om aardig te doen.’

SingaporeNa een zomerbreak van twee maanden wordt het programma hervat in Singapore. Al snel wordt duidelijk dat deze periode nog veel meer in het teken zal staan van feest. Waar iedereen het eerste blok nog gretig was en de niet-gesponsorde studenten de zomerstop hebben gebruik niet-gesponsorde studenten de zomerstop hebben gebruikt voor een zware stage in Londen – zij hebben immers nog een baan binnen te koppen –, staan alle neuzen nu dezelfde kant op. ‘Natuurlijk, ook in het eerste blok hebben we een paar decadente weekends gehad in Gstaad, Londen en Barcelona, maar in Singapore had iedereen pas het gevoel dat het echt ging beginnen. Waar we in Parijs verspreid woonden, zaten we hier allemaal bij elkaar, vlak bij de campus. Die ziet eruit zoals je zou verwachten: een soort compound met slagbomen en beveiliging, een fraaie oprit en dito entree. Lessen worden gegeven in glimmende zalen, opdrachten uitgewerkt in

kleine atria. We woonden in Beverly Hills 90210-achtige appartementen, met een gemeenschappelijk zwembad, waar je zo bij de buren naar binnen loopt. Tot grote – en terechte – zorg van de vriendinnen van de meeste deelnemers. Op het relationele vlak is een jaartje mba sowieso tricky. Veel eindtwintigers hebben toch al een redelijk serieuze relatie en dan vraag je je partner feitelijk te kiezen tussen de relatie of zijn of haar eigen carrière. Achterblijven in Nederland is echter zo’n groot risico dat de meeste partners eieren voor hun geld kiezen en meegaan.’ En dus is er in Singapore een flinke groep ‘Insead wives’, vriendinnetjes (en een paar vriendjes) die zich een halfjaar mogen vervelen in het saaiste land van Zuidoost-Azië. En kinderen maken; de toekomst van de opleiding is gegarandeerd met al die Insead-baby’s. De niet-zwangere vriendinnen zijn er tijdens de feestjes natuurlijk ook bij envormen een welkome aanvulling op al dat testosterongedoe. Mensen die hun wederhelft niet meenemen kunnen net zo goed meteen de handdoek gooien; de combinatie van de afstand en het bizarre verschil met het leven thuis helpt vrijwel elke relatie om zeep. Maarten: ‘Weet je nog wanneer je vroeger verliefd werd? Dat was toch op school of op kamp? Plekken waar je op elkaars lip zat en gedwongen werd samen allerlei dingen te doen. Wanneer heb je dat nou nog op onze leeftijd? Een mba is een snelkookpan voor verliefdheid. Word maar eens níet verliefd op die Russische in je werkgroep. En dan nog iets: het stikt hier van de jongens die in hun studententijd geen pepernoot regelden, maar nu ze een goede baan en dito inkomen hebben net even wat meer rechtop zijn gaan lopen. En ik hoef je niet uit te leggen dat vrouwen daarop aanslaan. Je ziet dus dat dit soort gasten niet met die weelde kunnen omgaan en massaal domme dingen doen.’

FomoIn het weekend blijft niemand in Singapore. Met Air Asia is heel Azië voor een appel en een ei te bereiken en uitgaan in Singapore is zo absurd duur dat het vaak goedkoper is om een weekendje Bali of Thailand te pakken. Zie je nog eens wat en bovendien is Singapore uiteindelijk een soort Zwitserland met zweet: de aangeharktheid wordt op een gegeven moment irritant en na een paar rooftopbars heb je het ook wel weer gezien. Vrijwel iedereen doet dan ook ‘weekendje op, weekendje af’. Het ene weekend blijft men in Singapore en pakt wat rust, het volgende weekend wordt er vrijwel niet geslapen. Die uitstapjes zijn – misschien nog wel meer dan de mba zelf – onderwerp van felle concurrentie. Maarten: ‘Tijdens een mba is iedereen in de ban van wat “fomo” wordt genoemd: fear of missing out. Iedereen is doodsbang iets te missen en dus holt men opportunistisch achter het állercoolste plan aan. Dus dan heb je bijvoorbeeld wat Libanezen die iedereen proberen te overtuigen van een jungletrek in Sumatra en keihard moeten concurreren met een groep Australiërs die willen kitesurfen in de Filipijnen. Het definitieve plan wordt last minute gekozen en dan is het the winner takes it all. De verliezende partij heeft dan alle plannen voor niets gemaakt.’ Die activiteiten kunnen ook makkelijk, omdat de workload in de praktijk best mee blijkt te vallen. Al moet je daarbij ook een beetje geluk hebben met je werkgroep. Maarten: ‘Als er consensus is over de doelstelling van het jaar, en je niet te veel strebers in je team hebt, zijn de avonden in de regel vrij. Er is daarbij wel een verschil tussen gesponsorde en niet-gesponsorde studenten. De eerste categorie hoeft zich geen zorgen te maken over een baan en de schuld die ze dit jaar opbouwen; die gaan immers “gewoon” weer terug naar hun werkgever. De tweede categorie moet na dit jaar vol op zoek naar

een baan en wil zo hoog mogelijke cijfers halen. Die groep loopt tijdens de zomervakantie dus ook nog een stage om een baan in te koppen. Het curriculum tijdens een mba kan in hoge mate zelf worden vormgegeven. Als je aan het eind van het jaar nog even twee weken Australië wilt pakken, moet je gewoon je vakken frontloaden, dan kun je daarna nog even ontspannen. Gek genoeg wordt de druk eigenlijk alleen maar minder naarmate de diploma-uitreiking in december dichterbij komt. Het laatste gedeelte van het curriculum bestaat uit een paar keuzevakken waarvoor je nog wat punten kunt verdienen, maar de meesten zijn na de helft van de tijd die ervoor staat al klaar en gaan dan nog even lekker op reis.’

Nuttig?Een maandje nadat ik Maarten voor het laatst sprak kom ik hem in Amsterdam tegen met zijn mba-vrienden Frederik en David. Ze zijn weer volop terug in het werkende leven en hebben sinds hun mba-jaar behoorlijke stappen kunnen maken. De heren vinden het geen probleem om samen met mij de balans op te maken. Frederik: ‘Ik weet niet hoe het bij jullie zit, maar mijn salaris werd gewoon verdubbeld. Echt exact maal twee! In die zin is een mba dus gewoon echt een no-brainer; ik ben nog geen dertig en verdien nu 120 duizend euro per jaar.’ Maarten: ‘Ook bij mij werd de verdubbelaar ingezet. Al was dat ook wel even nodig om een en ander af te lossen.’ Toch is iedereen het erover eens dat de toegevoegde waarde van de mba op inhoudelijk vlak beperkt is. David: ‘Als je een gedegen economische achtergrond hebt, ga je op inhoudelijk vlak niet in de problemen komen tijdens een mba. De zaken die je leert liggen veel meer op het softe vlak. Je leert om te gaan met tientallen verschillende culturen, je momenten te kiezen en je wordt gewoon volwassen. En zoals overal geldt ook

hier: ervaring is alles. Als jij gedurende een jaar alleen Harvard-businesscases doet, ga je situaties in het echte werkende leven gewoon herkennen.’ Een must dus? Maarten: ‘Ja, maar je moet wel voor een top-mba gaan, anders heeft het weinig zin. Je ziet weleens een mislukte advocaat op de Zuidas die denkt dat hij met een mba’tje zijn carrière nieuw leven kan inblazen. Van die gasten die denken dat ze echt keihard werken en te pas en te onpas “work hard, play hard” zeggen. Maar met een rechtenstudie en een paar jaar papierschuiven bij een advocatenkantoor is een topscore bij de GMAT vaak niet zo makkelijk. En belangrijker nog: je recommendations zijn gewoon minder indrukwekkend dan wanneer je van een consultant komt. Die selecteren namelijk veel strenger aan de poort, en dat weten ze bij Insead. Als je dan uiteindelijk een mba in Buenos Aires of Kaapstad doet, heb je weliswaar een leuk jaar en ben je een stuk minder kwijt dan bij de echte topopleidingen, maar word je vervolgens wel gewoon manager bij Ahold. En dat was je ook wel geworden zonder die mba.’ David is het hartgrondig met hem oneens. ‘Typisch Nederlands. Alsof een mba zich alleen terugbetaalt als je een absolute topbaan hebt. Jullie zijn niet gewend in jezelf en je eigen opleiding te investeren en maken alleen maar een simpel rekensommetje. Wij Amerikanen lenen lachend een ton voor zo’n jaar; je haalt het er altijd uit. Al is het alleen maar door het netwerk en je persoonlijke groei.’ We nemen afscheid en ik vraag mezelf af of ik spijt heb dat ik nooit zo’n jaar heb gedaan. Ik geloof van wel.

WAT ZEGGEN DE HEADHUNTERS?Een rondje langs de Zuidas leert dat een mba aan waarde heeft ingeboet op de arbeidsmarkt. ‘Consultants, de hoofdmoot bij mba’s, maakten lange tijd gebruik van de mythe die om hun beroep hangt. Je ziet dat met het democratiseren van kennis die

mythe is verdwenen.’ En dan is er nog iets: waar een mba vroeger hét middel was voor het ultieme doel – een glansrijke carrière in corporate Nederland –, is dat doel sinds een paar jaar niet zo Nederland –, is dat doel sinds een paar jaar niet zo populair meer bij high potentials. De millennials gaan liever voor een startup werken of beginnen voor zichzelf. Waar helpt een mba dan nog bij? ‘Dat ligt aan je achtergrond. Voor jongens uit Delft zijn wat managementlessen niet verkeerd, maar een goede economiestudent leert weinig nieuws. De belangrijkste les is echter zelfvertrouwen; dat is de grootste winst van zo’n jaar.’ En die salarisverdubbeling dan? ‘Ligt er maar net aan. Zeker bij een tweejarige Amerikaanse mba kunnen deopportunity

costs (misgelopen inkomsten, red.) ervoor zorgen dat je er financieel niks mee opschiet.’ Over de hiërarchie tussen de mba’s bestaat geen duidelijkheid; de lijstjes worden door de experts afgedaan als irrelevant. ‘Amerikanen vinden hun mba-programma’s het beste. Europeanen zullen zeggen dat zij al langer gestudeerd hebben en aan een jaartje Insead genoeg hebben. Het maakt niet zoveel uit.’