College 6: Overige onderwerpen...Stel keuze: Bos kappen voor aanleg snelweg, huizen of agrarisch...
Transcript of College 6: Overige onderwerpen...Stel keuze: Bos kappen voor aanleg snelweg, huizen of agrarisch...
College 6: Overige onderwerpen
021019
Dr. Jaap Vleugel (vakcoordinator + docent)
TUD CiTG (T&P)Kamer [email protected]
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Programma*
A. Milieu, natuur en economie
B. Ruimte en economie: Locatiekeuze en logistiek
C. De vraag nader bekeken
D. Nieuwe vervoerstechnieken
*Overal geldt: Ik vraag op het tentamen niet naar cijfers. Leer die dus
niet uit je hoofd! Ik test jullie kennis, logica, creativiteit en interesse..
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Theoretisch ideale situatie
Overheid, bedrijven en consumenten waarderen milieu en natuur
positief. Ze zijn ook bereid te betalen voor minder vervuiling en
het in stand te houden of uitbreiden van natuurgebieden en het
vergroten van de biodiversiteit
Vereist
Actieve overheid met vaste doelstellingen en voldoende budget
Bedrijven die naast winst ook andere doelstellingen hebben
Consumenten met milieubesef, bereidheid en voldoende budget
om milieu- of natuurvriendelijke(r) keuzes te maken
CT3366 Economie van transport en externe effecten
A. Milieu, natuur en economie
De praktijk: milieu gaat wat beter, natuur gaat slechter
- op bepaalde terreinen minder vervuiling vb minder lokale
emissies per auto, CO2-emissies vrij stabiel
- biodiversiteit neemt steeds meer af vb landschap wordt steeds
eenvormiger, er zijn veel minder vogels en insecten
- klimaatverandering: wateroverlast, verdroging, bodemdaling etc.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
De Nederlandse overheid heeft jarenlang fors bezuinigd op
milieu- en natuurbeleid
Jaarlijks budget voor bijv. energiesubsidies is vrij klein
Nu is er opeens heel veel geld nodig, want forse doelstellingen:
Klimaat, geen gas meer, lokale luchtvervuiling enz.
Lokaal beleid: gemeenten doen meer dan de Rijksoverheid
vb. milieuzones, scheiden afval
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Bedrijven investeren in toenemende mate in verduurzaming
vb. energie, verlichting, vervoer, verpakkingen
Baten: lagere kosten, minder CO2 en lokale emissies en groen
imago
Bepaalde sectoren lopen achter vb. chemie
Waarom? Sunk costs van oude technologie, aanbod bio-
grondstoffen is beperkt of heeft nadelen (concurrentie met
voedsel bijv.) en vraag naar groenere producten is ook beperkt
-> productieomvang is te klein en daarmee de kosten/eenheid
nog niet concurrerendCT3366 Economie van transport en externe effecten
Consumenten
In 2014 waren 3,6 mln mensen lid van een natuur- of milieu-organisatie,
het aantal leden neemt af in de tijd, meer mensen willen wel eenmalig
geld overmaken, zonder lidmaatschap
Trends
Huizen worden zuiniger, alternatieve energievormen
Groene(re) producten
Elektrische vervoermiddelen. Nieuwe vormen van mobiliteit (MAAS).
Meer fietsen.
Het aantal auto's blijft groeien, wel minder kms per auto per jaar
Mobiliteit neemt niet af. Er wordt steeds meer gevlogen
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Evaluatie
Toenemend milieubesef. En als het geld oplevert zijn overheid,
bedrijven, consumenten bereid om te investeren / hun
consumptie (wat) aan te passen
Duurzamer investeren en consumeren is lastig vb. vervoer
- financiele redenen; prijs alternatieven en je budget
- preferenties: gemak, tijd
- gescheiden deelmarkten: geen alternatief
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Principes achter keuzegedrag t.a.v. milieu- en natuur
- Geld domineert in de keuzes van overheid, bedrijven en
consumenten
- Tragedy of the Commons (Hardin): Mensen zagen zelf de tak af
waarop ze zitten (egoisme; "mijn bijdrage is toch beperkt")
Gevolg: Pas als er heel weinig meer over is en ze zelf direct de
gevolgen ondervinden, dan komt de meerderheid in actie
Probleem: Dan is er vaak weinig meer over
CT3366 Economie van transport en externe effecten
vb. Een bos
Kosten: Eenmalige investering (aankopen grond). Jaarlijkse investering
(onderhoud)
Baten (natuurwaardering): Grondwaarde + baten van schonere lucht en
water, CO2 opslag (= vermeden kosten in technische installaties), recreatie;
de indirecte grondwaarde
Stel keuze: Bos kappen voor aanleg snelweg, huizen of agrarisch gebruik
Berekening: Alle kosten in MKBA, bij natuurbaten alleen de directe
grondwaarde in de berekening
Gevolg: Natuur wordt ondergewaardeerd -> bos kappen
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Natuur: kosten en baten (MKBA)
1. Locatiekeuze
Mensen en activiteiten: Uniforme verdeling over de ruimte?
Klassieke economische theorie: Johann Heinrich von Thünen - landeigenaar, leefde in de 19e eeuw, voor de Industriële Revolutie
Vraag: Wat is het meest kosteneffectieve product voor een bepaalde markt?Veronderstellingen:- stad is centraal punt in een regio- ver buiten de stad begint de wildernis (nu zouden we dat natuur noemen)- land is volkomen vlak, geen rivieren of bergen- kwaliteit van de grond en klimaat zijn constant- boeren brengen hun producten naar het centrum (de centrale markt) met een ossenkar, er zijn geen (verharde) wegen- het gebied is zelfvoorzienend- de boeren streven naar winstmaximalisatie
CT3366 Economie van transport en externe effecten
B. Ruimte en economie: Locatiekeuze en logistiek
Balans tussen opbrengst (yield) van een locatie (Y) en de transportkosten (F)
CT3366 Economie van transport en externe effecten
R = Y(p-c) - YFmR= land rent (opbrengst)Y = opbrengst per eenheid van landc = uitgaven van de productie per eenheidp = marktprijs per eenheid agrarisch productF = transportkosten per eenheid, per kmm = afstand tot de markt
Uitkomst: Hoe dichter bij het centrum (●), hoe meer het land kost1 = (wit) melk en intensief tuinieren (fruit, groente); 2 = (groen) productiebos (brandstof en bouwen3 = graan en kropgroenten 4 = ranches 1 = meest bederfelijk, 2 = zwaar, 3 = lichter dan 2, 4 kennen een lange productietijd en hebben meer ruimte nodig
Von Thünen's werk is later door Alfred Marshall verspreid
Veel veronderstellingen zijn door de Industriële Revolutie(s) achterhaald:- opkomst weg- en railinfrastructuur- veel complexere economische structuur: industrie, diensten- specialisatie en uitbesteding door bedrijven- im- en export
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Von Thünen's werk is te koppelen aan de Centrale Plaatsentheorie van Walter Christaller:- stedelijke verzorgings-/ marktgebieden;- hierarchie van plaatsen; bepaalde functies vind je niet in een dorp, maar wel in dichtstbijzijnde stad vb. bibliotheek, bioscoop, markt, bank, postkantoor -> meer mensen = voldoende vraag- het verzorgingsgebied van plaatsen/locaties kan elkaar overlappen vb luchthavens Schiphol, Londen en Brussel- centrumlocaties zijn duurder dan andere locaties
CT3366 Economie van transport en externe effecten
NederlandWerkgelegenheid en inkomen is niet gelijk verdeeld over de ruimte
Concentratie in de Randstad; 17% arbeidsplaatsen in de 4 grote steden (15% potentiele beroepsbevolking)In transport concentratie in en rond Schiphol, havens Rotterdam, Amsterdam; de mainports met 35 miljard euro toegevoegde waarde en 350.000 banen. Een van de redenen voor vestiging van ruim 20.000 internationale ondernemingen in NL
Werken en wonen is vaak ruimtelijk gescheiden; externe effecten, wetgeving om overlast te voorkomen (bufferzones), eisen verschillen: vb. benodigde ruimte voor gebouwen of infrastructuur
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Economische concentratie
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Waarom is er economische concentratie / ongelijke verdelingvan mensen en bedrijven over de ruimte?- historische keuzes vb. Den Haag en Amsterdam als politieke centra- locatie keuzes vb. Amsterdam en Rotterdam aan vaarwegen- economische keuzes vb. investeringen in en rond die havens. Philips in Eindhoven- mensen willen een aantrekkelijke woonomgeving, ook ongelijk verdeeld
Wat zien we:- Hoeveelheid en kwaliteit werknemers, ongelijk verdeeld- Opleidingen zijn diverser en beter in concentratiegebieden- Fysieke infrastructuur is uitgebreider (maar ook meer benut)
-> Heel veel verkeer en vervoer tussen gebieden (op korte afstanden)
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Beleid overheid: Spreiden van mensen en bedrijven (1960-1980)(Nota's Ruimtelijke Ordening):
- Groeikernen (gebundelde deconcentratie) vb. Almere, Zoetermeer, Purmerend- Heeft eerst gewerkt- Later nadelen: goed opgeleide mensen en gezinnen verlieten de steden, alleenstaanden en ouderen bleven achter- Steden gingen economisch achteruit- Daarom afgeschaft rond 1980
Nu heel andere tijd: Steden werken als magneet, platteland loopt leeg
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Agglomeratievoordelen:Bedrijven werken samen, de arbeidsmarkt is groter en breder,werknemers kunnen makkelijker van baan veranderen, je hebt meer keuze door breder werkaanbod, er is meer concurrentie,maar ook specialisatie, je kunt makkelijker uitbesteden- Vliegwiel- /kip-ei-effect: als A er zit, volgt B etc.
Agglomeratienadelen: congestie, kosten, "drukte", milieuschade
Als nadelen > voordelen, dan kunnen bedrijven en mensen van locatie veranderen; verplaatsing werkgelegenheid, maar niet iedereen wil of kan verhuizen, je moet nieuwe netwerken opbouwen, lokale belastinginkomsten veranderen, etc.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Lokaal overheidsbeleid:Bedrijven aantrekken met grondsubsidies en extra dienstverleningLijkt goed voor de lokale werkgelegenheidBedrijven spelen gemeenten tegen elkaar uit -> beste aanbod voor laagste prijsNadeel: gemeenten worden zelf grondeigenaar en hebben heel veel grond in eigendom. Als de vraag naar terreinen afneemt - wat ook gebeurd is - dan moet een gemeente fors afschrijven op die grond, worden lokale belastingen verhoogd en voorzieningen verminderd
Grote leegstand bij bedrijventerreinen en kantoren- Slopen of hergebruik (studentenflats in voormalig kantoorpand)
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Bedrijfslocatiekeuze: Afweging van +/- kan per bedrijf verschillen
vb. AH: meerdere winkelformules: in centrum - dure locatie - kleine winkels, beperkt assortiment, sterk vraaggestuurd. Grotere winkels buiten centrum, groot assortument, goedkopere locatie, autobereikbaarheid belangrijk
vb. Aldi: 1 winkelformule, beperkter assortiment, altijd op goedkoperelocatie, bereikbaar voor auto’s en grote vrachtauto's
CT3366 Economie van transport en externe effecten
2. Logistiek
Logistiek = goederenstroombeheersing/-besturing
Binnen (intern transport) en buiten bedrijven (in- en uitgaand)
Logistiek ideaal: het juiste product op het juiste moment op de juiste plaatsVervoer vindt plaats tussen fabrieken, groothandels, distributiecentra (opslag o.a.), winkels en eindafnemers (consumenten)Logistiek levert werk op en is winstgevender dan transport
Logistiek gebeurt door gespecialiseerde bedrijven: 3PL, 4PL
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Distributiecentrum voor wegvervoer
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Logistiek gaat over stromen: goederen, informatie en geldDie probeer je zoveel mogelijk synchroon te laten lopenWaarom? Voorkomt inefficiëntie, bespaart kosten, verhoogtklanttevredenheid
Logistieke activiteiten vb. Distributiecentrum of haven1.Goederen ophalen of ontvangen2.Goederen (tijdelijk) opslaan3.Bewerken (vb van grote naar kleine hoeveelheden (breakbulk, ompakken),
documentatie, handleidingen toevoegen, reparatie)• Distributie naar volgende schakel in transportketen• Retourzendingen regelen
Keuzeparameters: frequentie van orders en leveranties, zendinggrootte, prijs, keuze leverancier, transporteur, enz.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Logistiek is een dienst en daar zijn kosten aan verbonden
Voor het wegvervoer (2013): 7,7% omzet Dit is gelijk aan het Europese gemiddelde
Logistiek is vooral in het midden en zuiden van NL te vindenDe as Rotterdam-Duitsland (Noord-Rijn Westfalen) is duidelijkin dit plaatje te zien
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Midden en zuid-NL als logistiek concentratiegebied
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Locatiekeuze van distributiecentrum bepaald door
- Soort goederen- afstand tot toeleverancier of afnemer- Specifieke locatievoordelen, vb omgeving, gebouw zelf, kwaliteit werknemers- Uitbreidingsmogelijkheden gebouw- Prijs van de grond of huur gebouw- enz.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
GlobaliseringEconomieën in de wereld worden sterker met elkaar verbondenProductie wordt meer gespreid over de wereldGlobale markt voor sommige producten
Verklaring:1. Economie: zo goedkoop mogelijk produceren; grondstoffen, kennis, opleiding zijn nu ongelijk verdeeld2. Politieke keuze: grenzen openstellen, economische samenwerking zorgt voor sociale uitwisseling, begrip en minder kans op oorlog3. Bedrijven voordelen bieden: naast lage lonen ook belastingvrijstelling, minimale wetgeving, geen of minder milieu- en arbeidsregels
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Deconcentratie: Globalisering
Theorie: Arme landen kunnen zich zo ontwikkelen Praktijk: Zwakke, inefficiënte en corrupte overheden
Tijdelijk voordeel: als de lonen stijgen of het belastingvoordeel verdwijnt of de grondstoffen op zijn, dan vertrekt het bedrijf weer vb. de ‘free trade zones’ in Afrika
Nadelen: Milieunormen veel lager in arme landen, vaak slechte arbeidsomstandigheden, product-kwaliteit wisselend, criminele handel, veel meer onzekerheid, landen en bedrijven worden tegen elkaar uitgespeeld, corruptie, grote bedrijven manipuleren regeringen, rijke landen verliezen banen
Globalisering is dus een tweesnijdend zwaardCT3366 Economie van transport en externe effecten
Vraag: Is globalisering iets van onze tijd?
Nee, het gebeurt al eeuwen, alleen nu veel sneller door moderne vervoer- en communicatiemiddelen, logistiek, financieel systeem, kennis van, enz.
Vroeger had je koloniën, nu is er wat meer politiek evenwicht tussen landen. Economische verschillen blijven echter groot: Noord-Zuid, Oost-West
NeokolonialismePolitieke en economische macht gaan samen. Je ziet nu nieuwe vormen van kolonialisme opkomen
CT3366 Economie van transport en externe effecten
vb. China. Dit land koopt landbouwgebieden en mijnen op in de hele wereld en legt daarvoor nieuwe infrastructuur aan vb. Nieuwe Zijde Route in Azië en Afrika (spoorlijnen en havens)China’s politieke en militaire invloed groeit, het land krijgt toegang tot (schaarse) grondstoffen en voedsel en havens
Door grote leningen tegen een hoge rente te verstrekken aan arme landen die niet kredietwaardig zijn worden deze economisch afhankelijk China eigenaar wordt vaak eigenaar als het land in gebreke blijftChina laat de projecten door Chinezen bedrijven en werknemers uitvoeren, de lokale arbeidsmarkt profiteert nietChina en de donorlanden zitten in een andere ontwikkelingsfase
Het effect voor de donorlanden is vermoedelijk negatief
CT3366 Economie van transport en externe effecten
vb. USA. De USA staat niet bekend om zijn grote uitgaven aan ontwikkelingshulp. Amerikaanse multinationals zijn wel overal te vinden Dit land is betrokken bij veel politieke conflicten in de wereld. Deze conflicten verzwakken de politieke, economische en sociale structuur in de betrokken landen; van dictatuur naar chaos vb. Noord-Afrika en Midden-Oosten
-----
Belangrijke lessen: Geforceerde economische ontwikkeling werkt niet structureel. Militair ingrijpen, een dictator verwijderen en dan verwachten dat een land zichzelf weer herstelt ook niet
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Globalisering en transport en logistiek:
Transportkosten zijn minimaal vergeleken met bespaarde productiekosten in hoge lonen landen Vandaar de explosieve stijging van transport over de wereld
64 landen zijn goed voor 90% van het wereldvervoer
In 20 jaar 34% groei (95 -> 128 mld ton) via weg,spoor en binnenvaartBinnenlands: China +90%, India +75% groei
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Globalisering leidt tot complexere logistiek
- Meer partijen in de supply chain met verschillende belangen- Cultuur- en taalverschillen- Productkwaliteit kan (sterk) variëren- Afstand tot de afzetmarkt groter (als je niet produceert voor de lokale markt)- Transporttijden worden langer vb. 6-8 weken China-Europa per schip,
minder flexibel reageren op vraagveranderingen
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Soms is goedkoop duurkoop
Bedrijven halen productie nu weer terug uit Azië naar Europa (= reshoring)
Redenen: ontevredenheid over de kwaliteit, robots en andere machinesproduceren inmiddels goedkoper dan mensen in lage lonenlanden,het verplicht overdragen van kennis (China) verspreidt die kennis naar jeChinese concurrenten, die vaak zwaar gesubsidiëerd worden en je danuit de markt concurreren
CT3366 Economie van transport en externe effecten
CT3366 Economie van transport en externe effecten
C. De vraag nader bekeken
De vraag
- Effectieve vraag: zichtbaar in een markt
- Latente vraag: Minder vraag dan je zou verwachten op grond van de
economische activiteit
vb. Congestie = hoge intensiteit/capaciteitsverhouding (I/C)
Gedragsreactie: Spitsuren vermijden, trein gebruiken
Beleid: Weg verbreden. Gedragsreactie: Minder spitsvermijding, extra
wegcapaciteit loopt weer vol
Niet veel extra verkeer, maar een verplaatsing in de tijd
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Kanttekeningen
Latente vraag heeft maar voor een deel met extra wegcapaciteit te
maken, maar ook met je persoonlijke omstandigheden en de eisen van
je werk(gever)
Verkeer groeit ook autonoom (d.w.z. niet direct bepaald door
overheidsbeleid), n.l. door economische groei, toename van het aantal
banen, groei rijbewijsbezitters enz.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Vraag en prijs
Vraag naar goederen is afhankelijk van prijs, inkomen en overige
factoren
Bekijk dit youtube filmpje:
https://www.youtube.com/watch?v=O_b0w-suZ-k
CT3366 Economie van transport en externe effecten
1. Drones
2. Hyperloop
D. Nieuwe vervoerstechnieken
CT3366 Economie van transport en externe effecten
1. Drones
https://pixabay.com/images/search/drone/
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Drones
Professionele functies: Observatie, onderhoud installaties, landbouw,
militair, logistiek
Logistiek:
- markt: kleine, lichte zendingen, last mile, combinatie met 'home base'
zoals een bestelwagen
- lastig te bereiken of dunbevolkte gebieden vb. post in Franse dorpen
Beperkingen: Minimum veiligheid, privacy, landingsplek, wetgeving
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Toekomstverwachting
- Vraag groeit (sterk)
- Kan kostenbesparend werken; besturing van meerdere drones op
afstand i.p.v. 1 chauffeur per voertuig
- Ruimtelijke inpassing / landingsplek, hoge gebouwen en continue
besturing (signaal kan wegvallen)
- Veiligheid: mensen en vliegtuigen als aandachtspunt
- Congestie in de lucht is niet ondenkbaar - vliegzones?
CT3366 Economie van transport en externe effecten
2. Hyperloop
https://www.nbcnews.com/mach/science/new-hyperloop-photos-show-capsule-s-sleek-windowless-interior-ncna875266
https://electrek.co/2017/03/07/hyperloop-picture-full-scale-test-track/
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Hyperloop
Combinatie van een aantal bestaande technieken: maglev, hoge
snelheidsvervoer
Nieuw: Afgesloten systeem, lage druk, zeer hoge snelheid voor normale
passagiers of goederen
Veel partijen bij ontwikkeling betrokken, concurrerende ontwikkelteams
Voordelen: Zeer snel van A naar B (en terug)
Mogelijke markten: Zeer lange afstanden of massavervoer over korte
afstanden
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Onzekerheden:
- Techniek: Beginfase
- Vervoerscapaciteit: Concept met veel, maar zeer korte treinen
- Gebruikers: Veiligheid, gezondheid
- Markt(segment):
Maglev is gestopt in Duitsland, in China en Japan wel mogelijk
Vervoer van personen over grote afstanden is nu relatief beperkt
Sneller vervoer kan zulke reizen acceptabeler maken
- Inpassing in de ruimte: buizen door het landschap? Verzet tegen
wegen en spoorwegen; "not in my backyard"
- Kosten van infrastructuuraanleg en -onderhoud
- Risico's aanleg in aardbevingszones
Vragen?
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Referenties
NatuurAdemloos.be, Waardebepaling, http://www.ademloos.be/nieuws/hoeveel-een-bos-waard, 02-10-19.
Businessinsider, Steeds minder Nederlanders zijn lid van een natuurorganisatie,https://www.businessinsider.nl/steeds-minder-nederlanders-zijn-lid-van-een-natuurorganisatie-522124/, 14 Dec 2014.
Hardin, G., The tragedy of the commons. Science, 162, pp. 1243-1248, 1968.
LocatiesRosenberg, M., Learn about the Von Thunen Model, https://www.thoughtco.com/von-thunen-model-1435806, 24-01-19.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Wikipedia, Johan Heinrich von Thünen, https://en.wikipedia.org/wiki/Johann_ Heinrich_von_Th%C3%BCnen, 02-10-19.
Wikipedia, Centrale-plaatsentheorie, https://nl.wikipedia.org/wiki/Centrale-plaatsentheorie.
Worldatlas, What is the Von Thunen model?, https://www.worldatlas.com/what-is- the-von-thunen-model.html, 02-10-19.
Economische concentratieHinloopen, J, & van Marrewijk, J.G.M., Economische concentratie: de empirie. Lemma, Utrecht, 2003. Retrieved from http://hdl.handle.net/1765/13014.
Groei goederenvervoerLogistiekprofs, https://www.logistiekprofs.nl/nieuws/wereldwijde-groei-goederentransport, 02-10-19.
CT3366 Economie van transport en externe effecten
Latente vraagWegenwiki, https://www.wegenwiki.nl/Latente_vraag, 02-10-19.
DronesCohn, P., Green, A., Langstaff, M., Roller, M., Commercial drones are here: The future of unmanned aerial systems, https://www.mckinsey.com/industries/capital- projects-and-infrastructure/our-insights/commercial-drones-are-here-the-future-of-unmanned-aerial-systems, 02-10-19.
HyperloopBlum, S., This engineer's critique of Elon Musk's hyperloop claims It's not 'Even close to feasible', https://www.inverse.com/article/7486-this-engineer-s-critique- of-elon-musk-s-hyperloop-claims-it-s-not-even-close-to-feasible, 02-10-19.
Hyperloop Transportation Technologies, Exclusive first-look at full-scale hyperloop, https://www.hyperloop.global/announcement, 02-10-19.