THEMADOSSIER BIBLIOTHEEK VLISSINGEN

Bunkers restanten van de Atlantikwall

Inleiding

Bunkers zijn militaire verdedigingswerken van gewapend beton die een zekere mate van bescherming bieden tegen beschietingen en bombardementen Het woord bunker is afkomstig uit het Duits en werd in Nederland geiumlntroduceerd tijdens de Tweede Wereldoorlog Voor die tijd werd de term kazemat gebruikt Om de veiligheid van Duitsland te waarborgen liet Hitler in 1933 de bouw van de Westwall (Siegfriedlinie) beginnen Dat was een lijn van verdedigingswerken langs de grens met Frankrijk De Siegfriedlinie bestond uit tankversperringen bunkers en loopgraven Acht jaar later toen Westelijk Europa was bezet kwam er een plan voor een Neue Westwall (later om propagandistische redenen Atlantikwall werd genoemd) Deze zou langs de kust van Noorwegen Denemarken Duitsland Nederland Belgieuml en Frankrijk worden gebouwd met een totale lengte van 5000 kilometer en was bedoeld om het Derde Rijk voor een eventuele invasie van de geallieerden te behoeden In Zeeland werd extra aandacht besteed aan de verdediging van Vlissingen een strategisch punt van de eerste orde Festung of Verteidigungsbereich Vlissingen was samen met Hoek van Holland en IJmuiden van het hoogste militair-strategische belang Het Seefront bestond uit een aantal geschutsstellingen van waaruit de Westerschelde bestreken werd Aan de noordkant van de stad werd een verdedigingslinie aan de landzijde het zogenoemde Landfront ingericht een gordel van tankhindernissen met drakentanden tankgrachten en tankmuren Het Landfront liep van Groot-Valkenisse aan de zee via Koudekerke en eindigde wederom aan de zee ten zuidwesten van Oudedorp waar het Widerstandsnest Rommel lag Grote delen van dit Landfront zijn nog intact - compleet met tankgracht Bij Koudekerke Vlissingen Groot Abeele en fort Rammekens zijn diverse restanten van deze verdedigingswerken bewaard gebleven Zo staan er nog op tal van plaatsen in Zeeland verschillende soorten Duitse bunkers hoewel er honderden zijn opgeruimd Soms lijken ze zomaar ergens op iemands akker te staan of in een achtertuin anderen zijn haast onder het duinzand of onder de aarde verdwenen Meer lezen

Kranten en tijdschriften

De prijs die Walcheren betaalde In Trouw 13-08-2011 Weinig bleef het Zeeuwse eiland Walcheren tijdens de Tweede Wereldoorlog bespaard Een fietstocht langs sporen van de oorlog

Volledige tekst

Zeeland maakt WOII-erfgoed toeristisch toegankelijk Op Historieknet 16-05-2011 De provincie Zeeland krijgt een miljoen euro van Europa voor het toeristisch toegankelijk maken van Erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog De provincie heeft dat vrijdag bekendgemaakt

Volledige tekst

Scheveningse bunker gaat naar Vught Op Historieknet 18 april 2010 Een deel van de pas ontdekte bunker in Scheveningen gaat naar een museum in Vught Het andere deel van de bunker uit de Tweede Wereldoorlog wordt gesloopt

Volledige tekst

Scheveningen weer zicht op kazematten In BNde Stem 08-04-2010 Onder de boulevard van Scheveningen wordt gewerkt aan het blootleggen van drie kazematten uit 1939 De bunkers waren gebouwd als onderdeel van de Vesting Holland ter verdediging van de Nederlandse kust

Volledige tekst

Gangenstelsel onder boulevard ontdekt In De Telegraaf 23-03-2010 Een mysterieus gangenstelsel en een raadselachtige Duitse oorlogsbunker hebben decennialang onopvallend onder de Scheveningse boulevard gelegen maar zijn door de graafwerkzaamheden tot vreugde van historici plotseling ontdekt

Volledige tekst

Nieuw pad langs de bunkers tot in Koudekerke In PZC 06-03-2010 Na drie jaar vergaderen en overleggen is hij er dan eindelijk de verlenging van de Bunkerroute Landfront

Volledige tekst

Een omstreden juweel van gewapend beton In De Volkskrant 04-06-2005 Tussen helm en zand liggen in de duinen nog altijd honderden bouwwerken van de Atlantikwall Deze verdedigingslinie is nog altijd omstreden Moeten de bunkers van de ruim zestig jaar oude linie wijken voor nieuwbouw Of moet de tankmuur geiumlntegreerd worden

Volledige tekst

Grimmige tekens in het Zeeuwse landschap In De Volkskrant 08-11-1997 Een web van tankgrachten bunkers en andere Duitse versperringen ten noorden van Vlissingen maakt deel uit van het Landfront Verteidigungsbereich Vlissingen op Walcheren

Volledige tekst

Bunkers langs de kust Door M Ryckaert Vlaams artikel (pdf) over de stille getuigen van wat ooit een van de grootste kustverdedigingslijnen uit de geschiedenis was de Duitse Atlantische Muur of Atlantikwall uit de Tweede Wereldoorlog

Volledige tekst

Noord-Nederland in de Tweede Wereldoorlog De Atlantikwall In Noorderbreedte jaargang 19 (1995) nr 4 Vanaf 1941 versterkten de Duitsers het kustgebied van Noorwegen tot aan Zuid-Frankrijk om een geallieerde invasie vanuit zee af te kunnen weren de Atlantikwall Artikel (pdf) over de situatie in Noord-Nederland

Volledige tekst

Meer artikelen

Beeld- en geluid

Trugkieke 40-45 Noodwoningen en wonen in bunkers November 1944 Bevrijd lsquoWeer gaan en staan waar je wiltrsquo Maar vraag niet hoe Voor heel wat Zeeuwen betekent dat lsquogaan en staanrsquo je voortbewegen tussen de puinhopen Uit nood gingen men zelfs in de leegstaande bunkers wonen

Uitzending Omroep Zeeland 07-04-2011

Nog eacuteeacuten keer de Brit-bunker in

De sloopwerkzaamheden aan de Vlissingse boulevard zijn in volle gang Voor het hotel zelf wordt gesloopt wordt eerst de Duitse bunker naast het hotel verwijderd Een laatste blik op wat jarenlang een hangplek voor Vlissingse jeugd is geweest

PZC TV 06-08-2010

Wat moeten we met de bunkers

Wat moet er gebeuren met de AtlantikWall Die vraag stond centraal tijdens een tweedaags symposium over de Duitse verdedigingslinie uit de Tweede Wereldoorlog Vrijdag was er een excursie voor historici planologen architecten en bunkerliefhebbers naar Landfront Vlissingen Uitzending Omroep Zeeland 03-09-2010

De Atlantikwall Duitse propagandafilm geeft overzicht van de Duitse voorbereidingen tegen een eventuele invasie vanuit zee Er zijn verdedigingslinies opgeworpen langs de kust in Nederland en Vlaanderen Polygoon Hollands Nieuws (Nederlandsch Nieuws) mei 1944

Verscholen Atlantikwall bunker In de Haagse duinen ligt een bunkercomplex verscholen dat bijna niemand kent Het is niet toegankelijk voor het publiek want vleermuizen overwinteren in de bunkergangen Wereldomroep 05-08-2010

Stichting Bunkerbehoud stelt bunkers open voor publiek Een van de bunkers in Zoutelande is teruggebracht in originele staat met bedden en apparatuur Binnen is te zien hoe de soldaten in de bunker leefden Uitzending TV Walcheren 29-08-2008

Duitse bunker voor Bunkerbehoud Zeeland Eeacuten van de elf Duitse bunkers in Toorenvliedt Middelburg is in gebruik bij Stichting Bunkerbehoud Zeeland Uitzending TV Walcheren 27-02-2008

Aanleg van bunkers op Walcheren Fotosite met informatie over bunkers uit de 2e wereldoorlog aan de noordwest kust van Walcheren

Bouw bunkers Atlantikwall Op Schiermonnikoog laten de Duitsers de bunker Wassermann bouwen die deel uitmaakt van de Atlantikwall Lokale bedrijven werken mee aan het project en worden daarvoor na de oorlog relatief zwaar gestraft Uitzending NPS De Oorlog deel 4

Bunker S414 Atlantikwall Noordwijk Het opknappen van bunkers in Noordwijk Een type S414 bunker en 2 geschutsbunkers met manschapverblijven

Boeken en dvdrsquos

Schuilstad Koos Bosma De titel van het boek refereert aan de verscholen stad die in de loop van de Tweede Wereldoorlog in veel Europese steden ontstond de echte stad bovengronds de śchuilstad ondergronds om de almaar heviger wordende bombardementen het hoofd te kunnen bieden Veel aandacht wordt besteed aan de Duitse bunkers en schuilkelders in Den Haag

De Atlantikwall Frank Philippart Dirk Peeters Alain van Geeteruyen Vijfenzestig jaar na dato beginnen steeds meer mensen de geschiedkundige waarde in te zien van de betonnen restanten van de eens zo gevreesde Atlantikw all van Nazi-Duitsland langs de West-Europese kust Dit boek beschrijftj de geschiedenis en de bouw van de kustverdediging in de jaren 1940 tot 1945 en geeft gedetailleerde informatie over bouwmeesters werkwijze en bouwplannen van diverse bunkertypen Geiumlllustreerd met talloze zwartwitfotos bunkerschemas tekeningen en gedetailleerde kaarten beschrijven de auteurs waar nog wat te zien is hoe men er komt en wat de geschiedkundige feiten zijn van het betreffende bunkercomplex

Duitse bunkers in Nederland Rudi Rolf amp Hans Sakkers Een inventarisatie van de gebouwde en nog aanwezige duurzame Duitse verdedigingswerken op Nederlands grondgebied

Landfront Verteidigungsbereich Vlissingen 1942-1944 Hans Sakkers en Hans Houterman Grote delen van het zogenoemde Landfront zijn nog intact - compleet met tankgracht Het Landfront liep van Groot-Valkenisse aan de zee via Koudekerke en eindigde wederom aan de zee ten zuidwesten van Oudedorp waar het Widerstandsnest Rommel lag Aan de noordkant van Vlissingen werd het Landfront ingericht een gordel van tankhindernissen gebouwd drakentanden tankgrachten en tankmuren Bij Koudekerke Vlissingen Groot Abeele en fort Rammekens zijn diverse restanten van deze verdedigingswerken bewaard gebleven

Batterij Baskensburg Hans Sakkers Enige jaren gelden werd het laatste intacte bunkercomplex van Vlissingen bedreigd door sloop Het ging hier om het restant van de artillerie-opstelling Baskensburg gelegen aan de noordzijde van Vlissingen De batterij bestaat uit 4 geschutsbunkers (type 669) voor veldgeschut een munitiebunker (type 134) en eacuteeacuten personeelsonderkomen voor 6 man (type 668) welke werd gebruikt als commandopost Hans Sakkers schreef als reactie op de plannen van de gemeente een boekje ter behoud van de batterij wat de sloop in ieder geval heeft opgehouden

Bunkers op Toorenvliedt Hans Sakkers Duits hoofdkwartier van de Atlantikwall op Walcheren 1942-1944 aangeduid als Widerstandsnest Brunhild Als zenuwcentrum van de Atlantikwall was Toorenvliedt van groot strategisch belang Zie ook artikel Oorlogsmuseanl

Fietsen langs sporen van de oorlog in Zeeland Fifi Visser Zeeland werd tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar getroffen door het oorlogsgeweld inundaties bombardementen en hevige gevechten Nog steeds zijn sporen hiervan in het Zeeuwse landschap te vinden In dit boekje wordt een veertiental korte fietsroutes (19-49 km) beschreven langs de plekken waar belangrijke oorlogsgebeurtenissen in Zeeland hebben plaatsgevonden De routeaanduiding en kaartjes zijn helder Het thema wordt op diverse manieren benaderd zoals fotos van toen en nu persoonlijke impressies en historische beschrijvingen waardoor het gaat leven Voor de geiumlnteresseerden in wat de Tweede Wereldoorlog voor Zeeland betekend heeft en wat hiervan nog te zien is is dit een aardig boekje

Meer boeken

Adressen cursussen en evenementen

Bunkermuseum Zoutelande Duinopgang Het Pauwtje aan de Duinweg 40 te Zoutelande Openingstijden

iedere zondag en woensdagmiddag van 1300 tot 1700 uur

de laatste openstelling in 2010 is op zondag 31 oktober

Bunkermuseum Vlissingen De museumbunker bij de Oranjemolen vindt u aan de Oranjedijk in Vlissingen De bunker ligt net voor de molen Openingstijden

iedere zondag van 1300 tot 1700 uur de laatste openstelling in 2010 valt op

zondag 31 oktober

VVV Zeeland Speciaal voor fietsers heeft de VVV een bunkerroute uitgestippeld

Websites

Atlantikwall Vlissingen

Informatie over de Atlantikwall en de bunkers van landfront Vlissingen

Stichting Bunkerbehoud

Op deze website is veel achtergrondinformatie te vinden over de Atlantikwall op Walcheren en de Bevelanden De stichting bekommert zich onder andere om het behoud en beheer van de bunkers Je kunt de (museum)bunkers bezoeken een rondleiding of een battlefield tour reserveren

Bunkers Walcheren

Informatie over bunkers op Walcheren (toont niet in alle browser even goed met Ctrl+A is alles wel goed leesbaar)

Bunkers Oostkapelle en Domburg

Informatie en afbeeldingen van bunkers in de omgeving van Oostkapelle en Domburg

Bestralingsbunker ZRTI

De bestralingsbunker van het ZRTI op de hoek van Koudekerkseweg en Hogeweg is tijdens de Tweede Wereldoorlog gebouwd Het was geen commandobunker maar een hospitaalbunker ook wel Rode Kruisbunker

Atlantikwall (Verzetsmuseum)

Beknopte informatie over deze Duitse verdedigingslinie bedoeld om een invasie uit Engeland af te weren Bestond uit 15000 bunkers en besloeg de hele westkust van Europa van het noorden van Noorwegen tot de Pyreneeeumln Totale lengte 5300 kilometer

Bunkerfotorsquos

Website met grote verzameling bunkerfotorsquos oa in Vlissingen (tabblad Locaties) Nog meer fotos Bunkerpictures

Bunkers in Zeeland

Website met informatie over aan de Tweede Wereldoorlog gerelateerde musea en bezienswaardigheden Selecteer de provincie en typ in het zoekvenster lsquobunkersrsquo

Bunkerroute rond Vlissingen

Beschrijving van verschillende fiets-wandelroutes langs bunkers in Vlissingen en omgeving

Overzicht websites bunkers

Verzameling websites over bunkers

Verklarende woordenlijst

Verklarende woordenlijst over bunkers van het bunkerarchief

Atlantikwall Museum Scheveningen

Het Atlantikwall Museum Scheveningen vormt een ontmoetingsplaats tussen oorlog recht en vrede Een levend monument voor vredeseducatie waar tentoonstellingen bijeenkomsten en rondleidingen kunnen plaatsvinden

Atlantikwall Museum Hoek van Holland

In het nieuwe museum de Tafelbunker op de pier is aan de hand van informatiepanelen en voorwerpen een expositie te vinden welke zich richt op het verhaal achter de Atlantikwall ter plaatse en in een breder Europees perspectief

Bunker Museum IJmuiden

Stichting WN2000 beheert en behoudt diverse bunkers in IJmuiden Een aantal hiervan is ingericht als expositie

Atlantikwall Museum Noordwijk

Een voormalige munitiebunker in Noordwijk is ingericht als expositiebunker

Bunkersite

Uitgebreide Engelstalige website van Nederlandse makers over bunkers in Europa Met om bunkers in Zeeland

Kazemattenmuseum

Het Museum bestaat uit 5 grote kazematten een Duits wachtlokaal een Duitse bunker een aggregaatkazemat en een bezoekerscentrum

De Grebbelinie

De Stichting Grebbelinie doet onderzoek naar de geschiedenis van de Grebbelinie vanaf het bestaan en organiseert excursies en rondleidingen

Verdedigingswerken

Website over verdedigingswerken in al zijn verschijningvormen

Bibliotheek Vlissingen samengesteld en geactualiseerd op 10 april 2012 Disclaimer Dit themadossier is samengesteld door Bibliotheek Vlissingen Na totstandkoming van het dossier zijn de opgenomen informatie en verwijzingen aan veroudering onderhevig Het kan voorkomen dat links naar websites niet meer werken De samenstellers van dit dossier hebben getracht naar zo betrouwbaar mogelijke informatie te verwijzen Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die mogelijk in de informatie enof publicaties voorkomen Informatie die van essentieel belang is voor de gebruiker dient door de gebruiker altijd op juistheid te worden geverifieerd Beslissingen van de gebruiker op basis van informatie in dit dossier zijn voor zijn eigen rekening en risico Meer themadossiers wwwvlissingennlthemadossiers