Broedvogelverslag Park Lingezegen in 2013 · 2017. 2. 2. · Broedvogels in Park Lingezegen in 2013...

Broedvogelverslag Park Lingezegen in 2013

Marc de BontMarc van Roomen

Deelgebieden Waterrijk, Landbouwland en Kassen Bergerden

Rapport van een broedvogelonderzoek

2

© VWG Arnhem en VWG Nijmegen

Rapport van de inventarisatie van de broedvogels in een deel van het Park Lingezegen in het voorjaar van 2013.

Tekst: Marc de Bont en Marc van RoomenGegevensbewerking, tabellen en figuren: Marc de BontLayout: Marc de BontFoto omslag: Marc de Bont (landschap in het Landbouwland)

November 2015

Broedvogels in Park Lingezegen in 2013

Resultaten van Het Waterrijk, Het Landbouwlanden het Kassencomplex Bergerden

Marc de Bont en Marc van Roomen

1


Inhoud

Inhoud 1Inleiding 3Gebiedsomschrijving 4Telmethode 6Resultaten 7Conclusie 8De toekomst 10Literatuur 11

Bijlage 1: Totalen per deelgebied 12Bijlage 2: Soortkaarten Park Lingezegen Waterrijk-West 14Bijlage 3: Soortkaarten Park Lingezegen-no 18

Plas Bergerden, 24 mei 2013

Foto

: Mar

c de

Bon

t


2

Goudplevier in Het Landbouwland, 5 mei 2013

Foto

: Mar

c de

Bon

tFo

to: M

arc

de B

ontRiegors zingend in Het Landbouwland, 08 mei 2013

3


1 Inleiding

In 2013 werden voor het derde jaar op rij de broedvogels van een deel van het Park Lingezegen en van een deel van het aangrenzende kassengebied Bergerden geteld. De planologische ontwikkelingen binnen het gebied zijn nog steeds niet afgerond. Er zijn al veel veranderingen geweest (zie de Bont et al 2011 en de Bont en van Roomen 2013) en er zullen er nog de vele volgen. Om een beeld van alle broedvogels te hebben in de huidige situatie is besloten om in 2013 alle soorten te tellen. Doel van dit verslag is om de resultaten van deze telling weer te geven.

Eerst wordt een beschrijving van het gebied gegeven met wat aandacht voor ontwikkelingen die plaats hebben gevonden in de tweede helft van 2012 en in de winter van 2012/2013. Daarna komen achtereenvolgens de telmethode en de resultaten aan bod. Op de resultaten wordt dieper ingegaan in de discussie waarna nog een beeld wordt geschetst van de verwachte toekomst. In de bijlagen is eerst de totaaltabel met de aantallen

van alle soorten te vinden. Het laatste deel bevat alle verspreidingskaarten van alle soorten over alle drie de jaren.

De tellingen zijn uitgevoerd door Marc de Bont en Marc van Roomen met medewerking van Peter Hoppenbrouwers (eerste twee telronden in Bergerden). Zonder betreding van het terrein was het niet mogelijk geweest om de telling uit te voeren. Dank gaat daarom uit naar Mw. L. van Manen voor het betreden van haar grond. Het Waterschap en Staatsbosbeheer gaven vergunning voor het betreden van de gronden in hun eigendom.

Foto

: Mar

c de

Bon

tDeel van Het Landbouwland, 15 juni 2013


4

2 Gebiedsomschrijving

Het geïnventariseerde gebied ligt ten zuiden van Arnhem en wordt in het noordoosten begrenst door Huissen, in het zuiden door Bemmel en omvat 586,9 ha. Het is onderverdeeld in vier deelgebieden te weten Lingezegen Waterrijk-West (zonder Rijkerswoerdse Plassen, 91,8 ha), Lingezegen Waterrijk-Oost (141 ha), Lingezegen Het Landbouwland (218,5 ha) en Bergerden kassen plus waterberging (135,6 ha). De laatste drie gebieden tezamen zijn Park Lingezegen-NO genoemd. Zie figuur 1 voor ligging van het totale gebied.

Het gehele gebied is aan verandering onderhevig en dit zal in de nabije toekomst niet anders zijn. Dit komt door de uitvoering van het plan Park Lingezegen dat tussen Arnhem en Nijmegen plaatsvindt (zie ook www.parklingezegen.nl) en de bouw van kassen rondom Bergerden. In alle drie de jaren is er in het onderzoeksgebied grofweg een scheiding tussen agrarisch gebied (grootste deel, zowel grasland als akkers), watergangen, waterberging en aangrenzende natuurontwikkeling en een gedeeltelijk bebouwd kassencomplex. Door het werk in uitvoering en de agrarische werkzaamheden is het een dynamisch gebied. Zo werd bijvoorbeeld in het voorjaar van 2011 tijdens de uitvoering van de telling rietaanplant gerealiseerd in het natte deel dat tussen de kassen en de Linge ligt. Ook vonden maai- en bemestingswerkzaamheden plaats.

In 2012 is een groot deel van het kassengebied nog steeds niet bebouwd. Wel is hier in het najaar van 2011 een fietspad gerealiseerd dat oostelijk langs Waterrijk-Oost loopt en vervolgens tussen de Linge en de waterberging van Bergerden door zijn weg vervolgd. In Waterrijk-Oost is nog steeds niet echt begonnen met de uitvoering van de geplande werkzaamheden. Wel liggen een aantal percelen braak.

In 2012 is heeft er aanplant plaatsgevonden van de bomen binnen het deel van Waterrijk-Oost dat als park wordt ingericht. Omdat de boompjes nog erg klein en laag zijn oogde het gebied in 2013 nog redelijk als de voorgaande jaren. Tevens zijn er enkele geschiedkundige onderdelen geplaatst binnen dit deelgebied. Daarnaast ligt ivm de omslag van agrarisch gebied naar park een redelijk groot deel van het deelgebied Waterrijk-Oost braak, of zijn in zeer extensief gebruik als graasgronden of grasproductie, sommige percelen inmiddels al twee of drie jaar. Hierdoor is er een ontwikkeling in de vegetatie te zien naar meer verruiging wat ook weer gevolgen heeft op de insecten- en zoogdierpopulaties (denk aan muizen).

Een overzicht van het grondgebruik en inrichting van het telgebied is weergegeven in de figuren 2 en 3. Een groot deel van het onderzoeksgebied is in agrarisch gebruik. Hierdoor is er variatie door de jaren heen in het grondgebruik.

Figuur 1, Ligging onderzoeksgebied

5


Figuur 2, Deelgebied Park Lingezegen-no (totaal 495,1 hectare) in 2011, 2012 en 2013

2011 2012

2013

Omdat er grondwerkzaamheden in Waterrijk-Oost plaats moeten gaan vinden, is de explosievenopruimingsdienst voorafgaand hieraan gedurende de gehele telperiode in 2013 met regelmaat aan het werk geweest om eventueel nog aanwezige munitie uit de tweede wereldoorlog op te ruimen. Dit gaf op veel momenten verstoring in dit gebied.

In het uiterste oostelijke deel van het Kassengebied Bergerden is een grote loods in aanbouw. Hierdoor is een deel waar in 2011 nog Patrijzen aanwezig waren verloren gegaan als broedgebied voor deze soort.

Voor verdere informatie m.b.t. naamgeving van gebieden, plannen en verwachtte ontwikkelingen binnen Park Lingezegen wordt verwezen naar http://www.parklingezegen.nl/index.php?pagina=ParkLingezegen.


6

Figuur 3, Deelgebied Lingezegen Waterrijk-west (totaal 91,8 hectare) in 2011, 2012 en2013

2013

2011

2012

7


3 Telmethode

Tabel 1, Teldata en tijden per deelgebied

De telling is op vergelijkbare wijze uitgevoerd als in 2011 en 2012. Zie hiervoor de Bont et al (2012). In tegenstelling tot 2011 en 2012 werden in 2013 alle aanwezige broedvogelsoorten geteld. Hierbij werden niet alleen de vogels in het open gebied, maar ook de vogels op de boerenerven en de bedrijventerreinen geteld. Reden hiervoor was om een keer vast te leggen welke broedvogels in het gehele gebied aanwezig zijn.

Zie voor data en teltijden Tabel 1. In totaal werden er 3215 minuten (=53,6 uur) geteld. Er werd in 2013 geen avondronde uitgevoerd, tevens werd er ook geen gebruik gemaakt van een recorder om uilen op te sporen. Wel werd op 7 juli een erg vroege ochtendronde gemaakt met gebruikmaking van een recorder om Kwartels te zoeken. Dit had geen resultaat.

Bezoektijden LZ WR-west LZ WR-oost LZ het Landbouwland Bergerden Kassen30-3-2013 08:00-10:00 07:10-09:05 07:10-09:3531-3-2013 08:30-09:3020-4-2013 09:00-10:30 06:15-08:45 07:05-10:10 07:00-09:5005-05-13 06:05-09:45 06:05-09:1510-5-2013 06:00-08:4515-5-2013 08:00-09:3024-5-2013 04:40-08:4025-5-2013 05:00-08:3027-5-2013 04:30-09:305-6-2013 07:30-09:0013-6-2013 04:20-06:2015-6-2013 07:10-08:10 05:00-07:10 04:00-08:157-7-2013 03:00-05:00

Aantal rondenochtend 5 5 5 5avond 0 0 0 0Totaal (minuten) 390 775 1195 855

Foto

: Mar

c de

Bon

tWulp met juveniel, Het Landbouwland 15 juni 2013


8

4 Resultaten

Tabel 2, Rode Lijstsoorten

2011 2012 2013Slobeend 3 4 1Boomvalk 1 1 0Patrijs 8 9 5Grutto 39 51 42Tureluur 18 18 16Visdief 1 0 0Koekoek 1 0 0Steenuil 2 3 1Veldleeuwerik 29 48 43Boerenzwaluw 5 3 6*Graspieper 27 24 24Gele kwikstaart 124 116 115Spotvogel 1 0 1Grauwe Vliegenvanger 0 1 0Ringmus 3 2 7Kneu 7 14 7Totaal aantal territoria 269 295 262

In totaal zijn er in 2013 61 broedvogelsoorten vastgesteld met gezamenlijk 1010 territoria (zie bijlage 1 voor tabel met alle territoria per soort). Dit zijn zes soorten meer dan in 2011 en elf meer dan in 2012, maar in die jaren zijn niet alle aanwezige soorten broedvogels geteld. De eventuele trend is hierdoor niet voor alle soorten te zien. Het aantal territoria dat werd vastgesteld bedroeg in 2011 909 en in 2012 918 territoria. Net als in 2011 en 2012 namen in 2013 de Grauwe Gans, Gele Kwikstaart en de Kievit een groot deel van de totaal gevonden territoria voor hun rekening met respectievelijk 212, 116 en 90 territoria (=46% van het totale aantal territoria).

Net als in 2011 waren er grote aantallen Grutto’s (51 territoria), Tureluur (18 territoria) Kluut (4 territoria) en Veldleeuwerik (48 territoria). De Kwartel had een slecht jaar en er werd maar één territorium vastgesteld.

Er werden van zestien Rode Lijstsoorten territoria vastgesteld. Zie hiervoor Tabel 2.

Opvallend waren drie waarnemingen van een adulte Goudplevier (zie foto pagina 2) in zomerkleed waarvan twee in 2012 (17 mei en 8 juni) en één in 2013 (5 mei) in het zuidelijk landbouwgebied. Er is geen vrouwtje waargenomen en ook geen balts en daarmee geen territorium.

De bespreking is beperkt tot een geselecteerde groep van 18 soorten die karakteristiek zijn voor vochtig grasland, droog grasland, akker, pioniersituatie en moeras,

vergelijkbaar met de verslagen van 2011 en 2012. Zie Tabel 3 voor de aantallen van deze geselecteerde soorten. Hierin is te zien dat er binnen deze geselecteerde groep van 18 soorten alleen de Kluut vooruit is gegaan. Van de overige soorten zijn van tien soorten minder territoria vastgesteld in 2013 dan er waren in 2011 of 2012. Van de overige zeven soorten zijn er ongeveer evenveel territoria vastgesteld als in 2011 of 2012.

Grootste afname is te zien bij de Kievit met 24 territoria vanaf 2011. Dit is mogelijk te verklaren doordat er minder maïs werd verbouwd en vooral de ontwikkeling in Waterrijk-Oost, waarbij er minder landbouwgrond en gecultiveerd grasland aanwezig is. Hierdoor was er minder geschikt gebied om te broeden. Net zo opvallend is de afname van de Kwartel. Dit is echter te verklaren doordat 2012 landelijk een slecht kwarteljaar was terwijl 2011 een erg goed kwarteljaar was. Het is bekend van deze soort dat die per jaar in zeer wisselende aantallen kan voorkomen.

Grootste toename zat bij de Kluut. Het broedresultaat was helaas erg slecht, er kwamen namelijk geen jongen groot in 2013. De Grutto was met 42 territoria weer een opvallende verschijning, maar had net als de Kluut een slecht reproductiejaar. Er zijn maar een klein aantal paren alarmerend waargenomen in de periode dat de jongen aanwezig zouden moeten zijn. Verder leek het erop dat, naast een groot aantal broedparen, er ook een redelijk aantal overzomerende grutto’s in Lingezegen verbleven.

Figuur 4 geeft een samenvatting van de aantalsontwikkeling per type biotoop. Daarbij is te zien dat het aantal territoria van vogels van vochtig gras, akker en pioniersvegetatie zijn toegenomen, maar die van moeras zijn afgenomen. Doordat echter in 2013 alle broedvogelsoorten zijn geteld moet dit resultaat wel voorzichtig worden beschouwd.

9


Soort Biotooptype 2011 2012 2013 TrendKluut Pionier 4 4 6 +Kleine Plevier Pionier 4 0 0 -Visdief Pionier 1 0 0 -Patrijs Akker/droog grasland 8 10 5 -Kwartel Akker/droog grasland 9 1 0 -Scholekster Akker/droog grasland 16 15 12 -Kievit Akker/droog grasland 108 90 84 -Wulp Akker/droog grasland 2 2 2 =Veldleeuwerik Akker/droog grasland 29 48 43 =Gele Kwikstaart Akker/droog grasland 124 116 115 -Krakeend Vochtig grasland 22 22 21 -Slobeend Vochtig grasland 3 4 1 -Grutto Vochtig grasland 39 51 42 =Tureluur Vochtig grasland 18 18 16 -Graspieper Vochtig grasland 27 24 24 =Blauwborst Moeras 3 9 4 =Kleine Karekiet Moeras 19 19 19 =Rietgors Moeras 19 24 19 =

Tabel 3, Geselecteerde Soorten per biotooptype; vergelijk 2012 met 2011

Figuur 4, Aantal territoria per biotooptype voor Lingezegen in 2011, 2012 en 2013


10

Het Landbouwland, 15 juni 2013

Ook in 2013 was het onderzoeksgebied belangrijk voor (weide-)vogels om te broeden. Waterrijk-west lijkt van minder belang dan het gebied ten oosten van de A325. Hoewel het broedsucces voor onder andere Grutto en Kievit niet zo goed was vanwege het slechte weer in de periode dat de eieren uitkwamen van deze soorten (pers mededeling Frank Majoor), blijft het gebied van belang voor de weidevogels. De soorten worden vrij oud, dus kunnen wel een jaar met slecht broedsucces aan, mits dat in andere jaren wordt gecompenseerd door voldoende aanwas.

Door de ontwikkeling van meer ruigte, bomen en struiken in het gebied zijn er meer zangvogels dan voorheen. Soorten als Bosrietzanger, Grasmus en Rietgors maken dankbaar gebruik van de aangeplante vegetatie.

De akkervogels zoals de Gele Kwikstaart hebben wel iets aan broedareaal verloren door de bosaanplant, maar hebben in elk geval in het zuidelijk deel van het onderzoeksgebied een jaarlijks akkerareaal met slootranden om te gebruiken als broedbiotoop.

5 Conclusie

Het mag wel gezegd worden dat het karakter van het gebied, vooral in het noordelijk deel is veranderd in de jaren 2011-2013: meer ruigte, minder akker, weide en pioniersvegetatie. De afname is voornamelijk bij de akkervogels Patrijs, Scholekster en de Kievit te zien en bij de pioniervogel de Kleine Plevier.

11


6 De Toekomst

Omdat de ontwikkeling van het onderzoeksgebied nog niet rond is zal er in de komende jaren nog veel gaan veranderen in het habitat en de daardoor aanwezige broedvogels. Er moet nog veel worden gegraven waardoor er meer moeras gaat onstaan met onder ander rietontwikkeling. Verder moet er nog het nodige aan grond worden afgevoerd. Er komt nog een fietspad door het gebied (inmiddels in 2015 gereed gekomen) en er zal ook verlichting worden geplaatst. Al met al blijft het interessant om de broedvogelpopulaties te blijven volgen. Gezien de beschikbare tijd van de tellers zal er naar aller waarschijnlijkheid in de komende jaren niet in het gehele onderzoeksgebied worden geteld. Aanvulling november 2015: in 2014 en 2015 is alleen Waterrijk-west en Waterrijk-oost geteld op broedvogels.

Het ziet ernaar uit dat in elk geval het landbouwgebied ten zuiden van de Linge min of meer hetzelfde zal

gaan blijven als in de periode 2011-2013. Hoe het kassengebied zich zal gaan ontwikkelen zal afhangen van het economische klimaat in Nederland en wat er geïnvesteerd zal gaan worden.

Foto

: Mar

c de

Bon

t


12

de Bont, Marc, Marc van Roomen en Vincent de Boer, 2012; Broedvogels in Park Lingezegen in 2011. Resultaten van Het Waterrijk, Het Landbouwland en het Kassencomplex Bergerden.

de Bont, Marc, Marc van Roomen, 2013; Broedvogelverslag Park Lingezegen in 2012. Deelgebieden Waterrijk, Landbouwland en Kassen Bergerden.

Dansen, 2010. Visetende vogels profiteren bij vorst van meestromende Lingesysteem, Vlerk 27/2, juni 2010, pag 56-59

Schrijber, 2010. Broedgeval van oeverlopers in Bergerden, Vlerk 26/2, pag 80-82

Van Dijk & Boele, 2011. SOVON; Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek

Literatuur

Foto

: Mar

c de

Bon

t

Vrouw Grote Zaagbek en Meerkoet in sloot, Hydrangea, Waterrijk-oost, 24 mei 2013

13


Bijlage 1 Totalen per deelgebied

Soort Lingezegen NO (495,1 ha) Waterrijk-West (91,8 ha) Totaal 2011 Totaal 2012 Totaal 20132011 2012 2013 2011 2012 2013

Fuut 3 2 3 0 0 0 3 2 3Knobbelzwaan 2 3 3 0 0 0 2 3 0Grauwe Gans 126 124 80 89 91 9* 215 215 89*Canadese Gans 0 0 0 1 0 0 1 0 0Nijlgans 3 8 3 1 0 1 4 8 4Bergeend 4 5 7 0 0 0 4 5 7Krakeend 22 21 21 0 1 0 22 22 21Wintertaling 0 0 1 0 0 0 0 0 42Wilde Eend ? ? 40 3 4 2 3* 4* 3Soepeend ? ? 3 ? ? 0 ? ? 3Slobeend 3 4 1 0 0 0 3 4 1Kuifeend 29 25 29 0 0 1 29 25 30Buizerd 1 1 0 0 0 0 1 1 0Torenvalk 1 0 0 0 0 0 1 0 0Boomvalk 1 1 0 0 0 0 1 1 0Patrijs 7 9 5 1 1 0 8 10 5Kwartel 9 1 0 0 0 0 9 1 0Fazant 7 7 7 0 0 0 7 7 7Waterhoen 2 1 3 0 0 1 2 1 4Meerkoet 54 58 56 2 5 3 56 63 59Scholekster 14 13 10 2 2 2 16 15 12Kluut 4 4 6 0 0 0 4 4 6Kleine Plevier 4 0 0 0 0 0 4 0 0Kievit 92 74 75 16 16 9 108 90 84Grutto 33 45 38 6 6 4 39 51 42Wulp 2 2 2 0 0 0 2 2 2Tureluur 15 14 13 3 4 3 18 18 16Visdief 1 0 0 0 0 0 1 0 0Holenduif 19 12 11 1 0 6 20 12 17Houtduif ? ? 17 ? ? 0 ? ? 17Turkse Tortel ? 2* 8 ? ? 1 ? 2* 9Koekoek 1 0 0 0 0 0 1 0 0Steenuil 1 2 1 1 1 0 2 3 1Groene Specht 0 0 1 0 0 0 0 0 1Grote Bonte Specht 1 0 1 0 0 0 1 0 1Veldleeuwerik 29 48 42 0 0 1 29 48 43Boerenzwaluw 5 3 6 ? ? 0* 5* 4* 6*Graspieper 27 24 24 0 0 0 27 24 24Gele Kwikstaart 110 109 109 14 7 6 124 116 115Witte Kwikstaart 6 5 8 1 2 2 7 7 10Winterkoning ? ? 6 ? ? 3 ? ? 9Heggenmus 5* 7* 5 ? ? 2 5* 7* 7Blauwborst 3 9 4 0 0 0 3 9 4Zwarte Roodstaart 1 0 3 0 0 0 1 0 3Roodborsttapuit 4 4 4 0 0 0 4 4 4Merel ? ? 18 ? ? 5 ? ? 23Zanglijster 1 1 1 ? ? 1 1* 1* 2Bosrietzanger 14 15 21 0 0 0 14 15 21Kleine Karekiet 17 17 16 2 2 3 19 19 19Spotvogel 1 0 1 0 0 0 1 0 1Braamsluiper 1 1 0 0 0 0 1 1 0Grasmus 18 15 29 0 1 1 18 16 30Tuinfluiter ? ? 4 ? ? 2 ? ? 6Zwartkop ? ? 5 ? ? 0 ? ? 5Tjiftjaf ? 6* 4 ? ? 1 ? 6* 5Grauwe Vliegenvanger 0 1 0 ? ? 0 0* 1* 0Staartmees 1 0 1 ? ? 0 1* 0* 1Pimpelmees ? ? 5 ? ? 2 ? ? 7Koolmees ? ? 10 ? ? 3 ? ? 13


14

Soort Lingezegen NO (495,1 ha) Waterrijk-West (91,8 ha) Totaal 2011 Totaal 2012 Totaal 2013Boomkruiper ? ? 1 ? ? 0 ? ? 1Gaai 0 1 0 ? ? 0 0* 1* 0Ekster 2 2 6 ? ? 0 2* 2* 6Kauw 5 3 3 ? ? 1 5* 3* 4Zwarte Kraai 3* 3* 8 0 0 2 3* 3* 10Spreeuw ? ? 10 ? ? 3 ? ? 13Huismus ? ? 51 ? ? 18 ? ? 69Ringmus 3 1 4 ? 1 3 3 2 7Vink 7* 7* 10 ? ? 4 7* 7* 14Groenling 2* 3* 5 ? ? 0 2* 3* 5Putter 14 13 10 ? ? 0 14* 13* 10Kneu 5 14 7 2 0 0 7 14 7Rietgors 18 24 19 1 0 0 19 24 19

Totaal aantal 763 774 904 146 144 105 909 918 1009Aantal soorten 53 49 60 17 15 31 55 50 60

Tabel 1: Totalen per deelgebied in 2011, 2012 en 2013

* Soort in één of meerdere deelgebieden niet volledig geteld; aantal hierdoor onvolledig? Soort niet geteld in het deelgebied

Foto

: Mar

c de

Bon

t

Broedende Meerkoet langs de A325, 5 mei 2013

15


Lingewal, 5 mei 2013

Foto

: Mar

c de

Bon

t


16

Bijlage 2 Soortkaarten van Park Lingezegen Waterrijk-west 2013

17



18

19



20

21



22

23



24

25



26

27



28

29



30

31



32

33



34

35



36

Bijlage 3 Soortkaarten van Park Lingezegen-no 2013

Een op een dak gelande Fuut, 13 juni 2013

Foto

: Mar

c de

Bon

t

37



38

39



40

41



42

43



44

45



46

47



48

49



50

51



52

53



54

55



56

57



58

59



60

4949 Park Lingezegen no 2013Steenuil 1 territorium

geldige waarnemingen normbezoeken minimaal binnen fusie-adult paar territorial nest migrant 1 2 3 seizoen datumg. datumgrens afstand

X X X X 1 15-2 t/m 15-4 500

Pagina 1/1

61



62

63



64

65



66

67



68

69



70

71



72

73



74

75



76

77



78

79



80

81



82

83



84

85



86

87



88

Broedvogelverslag Park Lingezegen in 2013 · 2017. 2. 2. · Broedvogels in Park Lingezegen in 2013...

Documents

Transcript of Broedvogelverslag Park Lingezegen in 2013 · 2017. 2. 2. · Broedvogels in Park Lingezegen in 2013...