ZATERDAG 13 SEPTEMBER 2014 Trouw

S cholieren roken minder, drin-ken op jonge leeftijd minder,wachten langer voordat ze metiemand het bed induiken enook blowen is uit de mode. Datbleek deze week uit een grootonderzoek naar jongeren tus-

sen de elf en zestien jaar van het Trimbosinsti-tuut en de Universiteit Utrecht.Maar een puber doet toch juist ‘foute din-

gen’? Zes vragen (en antwoorden) voor verwar-de ouders.

1 Is de jeugd echt bravergeworden?“Ja”, zegt Linda Duits, zelfstandig (jongeren)-onderzoeker en ook verbonden aan de Univer-siteit Utrecht. “Dat is al herhaaldelijk uit on-derzoek gebleken. De huidige lichting pubersvindt grensoverschrijdend gedrag mindernodig en minder stoer. Ze zijn braver op aller-lei vlakken. Niet alleen met hun gezondheid,ze denken ook traditioneler over relaties.”“Dat ze braaf zijn, blijft een boodschap die

veel oudere mensen negeren, want die willennu eenmaal negatieve dingen over pubers le-zen. Er is weinig belangstelling voor diezelfdeverschijnselen bij ouderen. Neem bijvoorbeeldalcoholgebruik, heroïne, maar ook anderedrugs. En wanneer lees je over geslachtsziektesbij babyboomers? Die zaken bestaan natuurlijkwel.”“Volwassenen zijn inderdaad altijd op zoek

naar risicogedrag bij pubers”, zegt Yvonne vanSark, mede-eigenaar van Youngworks, een be-drijf voor jongerencommunicatie. “Die trendnaar verstandiger gedrag is al langer gaande.Het is echt een duidelijke omslag de laatstetien jaar.”

2 Waar komt die braafheidvandaan?Yvonne van Sark: “Het maatschappelijke kli-maat is sterk veranderd. Jongeren hebben sim-pelweg minder gelegenheid om te drinken ofte roken. Scholen passen hun beleid aan, opschoolfeesten is alcohol niet toegestaan en wiethuis indrinkt kan soms een blaastest bij dedeur van de feestlocatie verwachten. Oudersdie veel geld steken in huiswerkbegeleiding ofmuziekles, zitten er nu meer bovenop om tezorgen dat pubers hun hersencellen ondertus-sen niet beschadigen.”“Daarnaast is de opvoeding veel gelijkwaar-

diger dan vroeger. Ouders zeggen dat ze zelfvroeger ook wel eens iets verkeerds hebbengedaan en waarschuwen tegelijkertijd voor denadelen. Vroeger stak je juist een sigaret op als

Generatie

Tieners zijn verstandiger geworden: zehoeven niet meer zo nodig te blowen ofal op jonge leeftijd te drinken. Tweeonderzoekers duiden de veranderingen.TEKST Edwin Kreulen

A braham Kuyper was inzijn strijd voor deemancipatie van hetgereformeerde volks-deel niet vies van slu-

we machtspolitiek. Tijdens zijnpremierschap van 1901 tot 1905ontbond hij, als eerste en laatste,tussentijds de Eerste Kamer, nadatdeze een hem aangelegen wets-voorstel nipt had verworpen. Kuy-per deed dat in de wetenschap datde nieuw verkozen senaat hemgunstig gezind zou zijn.In de verte, maar uit een oog-

punt van machtspolitiek verras-send dichtbij, doet het voortijdigevertrek van twee CDA-Kamerledenuit het parlement aan de streekvan Kuyper denken. Van Hijum enDe Rouwe gaan weg in de hoopstraks in Overijssel en Frieslandelectoraal hun slag te slaan endaarmee indirect de positie vanhet CDA in de Eerste Kamer teconsolideren of te versterken.De provinciale statenverkiezin-

gen zijn op 18 maart, de nieuwestatenleden kiezen op 26 mei desenaat. Voor de positie van het ka-binet zijn deze verkiezingen vanmeer dan gewone betekenis. Kern-vraag: behoudt de coalitie vanVVD en PvdA samen met de driegedoogpartners haar nipte meer-derheid in de senaat? Voor hetCDA is herstel van zijn positie inhet geding.In de tijd van Kuyper moest de

positie van de protestantse kleineluyden en katholieken nog ver-overd worden. Het wetsvoorstelwaarvoor hij bereid was de EersteKamer heen te zenden, behelsdegelijkstelling van de diploma’s inhet christelijk hoger onderwijsaan die van de openbare universi-teiten en hogescholen. Onuitge-sproken ging het Kuyper vooralom de volwaardige positie van deVrije Universiteit, waarvan hij deoprichter was.Zijn staatsrechtelijk bedenkelij-

ke, maar politiek succesvolle actiekan vanuit het perspectief vanemancipatie van een achtergesteldvolksdeel worden samengevat als‘do a little wrong to do a greatergood’. Herstel van het CDA is eenwat enger motief, maar uiteinde-lijk zijn ook daar macht en in-vloed in het geding, al gaat het nuvooral om het behoud en het te-rugwinnen van verloren terrein.Voor de mores in het politieke

leven is het voortijdige vertrekvan Van Hijum en De Rouwe niet-temin slecht. Zij spreken liefdevol-le woorden over hun provincies,maar versnipperen voor het oogvan de natie hun nog maar twee

jaar geleden verkregen kiezers-mandaat. De Fries mag die zondenog wat sterker worden aangere-kend, omdat hij met voorkeurs-stemmen werd gekozen en dusover een zelfstandig mandaat be-schikte.Het zegt iets over het afnemend

zelfbewustzijn van de Tweede Ka-mer dat hierover geen woord vankritiek is vernomen, zelfs niet nude omloopsnelheid van parle-mentsleden groot is en het collec-tieve geheugen slag op slag krijgt.Het is even geleden, maar in 1866noemde een protestants Kamerlidhet snelle opstappen van een mi-nister voor de post van gouver-neur-generaal in Indië nog ‘eenlokaas voor politieke immorali-teit’. Aan die manoeuvre zat welis-waar een luchtje – het had er alleschijn van dat de minister de be-noeming tijdens de formatie zelfhad geregeld – maar toch, het zatde Kamer zo hoog dat zij een mo-tie van afkeuring aannam en hetkabinet ten val bracht.De strengheid van het parlement

op dit punt is geleidelijk afgeno-men, zowel ten opzichte van mi-nisters als van de eigen leden. HetBinnenhof lijkt de nationale dui-ventil geworden, zo gemakkelijkvliegen de politici in en uit. VoorKamerleden is dat in wezen kwa-lijker dan voor benoemde ambts-dragers, omdat zij de bewakersvan de staatkundige zeden bij uit-stek horen te zijn. Het mag waarzijn dat Van Hijum en De Rouwede publieke zaak blijven dienen,maar met hun drossen verliezenzowel de Kamer als de (toch alkleine en jonge) CDA-fractie ken-nis en ervaring.Zegt het verschijnsel iets over de

afnemende betekenis van het na-tionale niveau in het politieke be-stuur? Het lijkt erop. Dat de chris-ten-democraten het begin van hunherstel zoeken in regio’s waar hunmachtsbasis nog redelijk intact is,is begrijpelijk. Maar deze bewe-ging sluit naadloos aan bij eenherlevend regionaal bewustzijn enbij de verhuizing van nationalemacht naar Europa en lokale over-heden. Brussel stelt de grenzenvan de nationale begroting vast,de gemeenten geven door de over-dracht van staatstaken steedsmeer van de geïnde belastingcen-ten uit. Den Haag dreigt letterlijkleeg te lopen.In dat perspectief wordt ineens

de Kuyperiaanse sluwheid van hetCDA zichtbaar: tussen Juncker inBrussel, Van Hijum in Zwolle enDe Rouwe in Leeuwarden looptstraks een vitale politieke lijn.

Binnenhof lijkt denationale duiventilHansGoslinga

Voor de mores inhet politieke levenis het voortijdigevertrek vanVan Hijum enDe Rouwe slecht

deVerdieping4

‘Vroeger stak je juist eensigaret op als paenmadat verbodenhadden. De relatievan kinderenmet hunouders is nu anders.’Yvonne van Sark

BRAAF

ZATERDAG 13 SEPTEMBER 2014Trouw

je ouders dat hadden verboden. Maar door dienieuwe en betere relatie schrikken scholierendaar toch sneller voor terug.”“Er is ook meer inzicht in het puberbrein.

Niet alleen wat betreft de schadelijke invloedvan alcohol, maar ook over hoe het werkt indat brein. Je kunt wel voorlichting geven enzeggen dat alcohol niet goed is, maar een paaruur later kunnen pubers die in de verleidingkomen dat al helemaal vergeten zijn.”“Veel mensen leggen de nadruk op ‘de stor-

men’ in de puberteit, de hormonen en deturbulentie”, zegt Linda Duits. “Natuurlijk zijndie er ook, maar dat betekent niet altijd dat pu-bers zich willen afzetten. Scholieren hebbenhet goed met hun ouders, die hen ook beterbegrijpen dan vroeger het geval was, er is min-der noodzaak om jezelf af te zetten. Ik ver-moed wel dat de huidige lichting zich wil on-derscheiden van de vorige generatie pubers.Die vertoonden nog meer grensoverschrijdendgedrag.”

3 Slaan gezondheidscampagnesdan tóch aan?Linda Duits: “Dat weet ik niet zo zeker, wantde nadruk bij alcoholcampagnes op de jeugden het schadelijk effect van alcohol op hetpuberbrein, pakt niet goed uit. Dat kun jetieners wel vertellen, maar tegelijkertijd zienze hun ouders gewoon drinken. En bovendien:die ouders hebben er als puber blijkbaar ookgeen enorme last van gehad. Alcohol is ietsheel begeerlijks geworden voor een 17-jarige.Veel ouders zien het nut van beperking vanalcohol ook niet, die zijn er zelf meeopgegroeid. Wat dat betreft zie je een veel ster-ker effect bij roken: ouders zijn minder gaan

roken en daardoor kinderen ook.”“Wat alcohol betreft hebben volwassenen

enorm boter op hun hoofd”, zegt Van Sark.“Wij moesten ooit voor een gemeente eenbijeenkomst organiseren hoe de voorlichtingaan jongeren beter kon. Dat moest in een caféen de verantwoordelijk wethouder dronk zelfheel veel. Ik was laatst bij een sportverenigingwaar ze een barbecue zonder alcohol or-ganiseerden, daar zaten ouders dus bijna stie-kem zelf te drinken. Dat is typerend, maar ver-wacht dan ook niet dat tieners minder gaandrinken.”

4 Hebben pubers van nu eenandere uitlaatklep?“Vorige generaties hadden daar de muziekvoor, je hoorde al snel bij een subcultuur”, zegtLinda Duits. De tieners van nu luisteren alles.Ze hebben andere manieren. Neem de telefoonwaarvoor ze kiezen, of de games die ze op in-ternet opzoeken. Toch zou ik die activiteitenminder grensoverschrijdend noemen dan alco-hol of roken. En ook al zitten pubers de heledag op hun telefoon, ze zitten wel gezellig methun ouders naast de bank in plaats van op huneigen kamer.”Yvonne van Sark: “Je ziet geen verschuiving

naar probleemgedrag als bijvoorbeeld vanda-lisme of winkeldiefstal. Ik denk dat pubers welandere manieren opzoeken om grenzen teoverschrijden. In de cijfers zie je terug dat zo-dra men eenmaal zestien is en mocht drinken,pubers vaker helemaal losgingen. Dat momentzal met de nieuwe wetgeving verschuiven naarde achttiende verjaardag. Maar het valt nu alop hoe sterk achttienjarigen gericht zijn op hetmogen uitgaan, en daarbij ook op alcohol. Daar

zal men iets op moeten vinden. Je ziet ook eentoename van het aantal jongeren dat proble-matisch veel met games bezig is. Onlinegedragen sociale media kunnen ook een uitlaatklepzijn.”

5 Zijn er dan helemaal geenproblemen?Yvonne van Sark: “Je ziet wel een verschuivingnaar andere genotsmiddelen. Zoals pillen opfestivals, al zal een twaalfjarige daar nog nietnaartoe gaan. En het verschil tussen de havo-en vwo-leerlingen enerzijds, die steeds meeroppassen, en vmbo’ers anderzijds neemt toe.Deels komt dat ook door de ouders. Kijken dienaar ‘Nieuwsuur’, met daarin een arts die waar-schuwt voor comazuipen, dan krijgen de kin-deren dat ook mee. Maar je moet in voorlich-

ting echt steeds meer onderscheid maken tus-sen beide groepen.”“Bij lageropgeleiden zijn de problemen groter

dan bij hogeropgeleiden”, bevestigt Duits. Maarook onder vmbo-jongeren is er sprake van de-zelfde trend: braver dan eerst.”

6 Is er een ‘betere mens’ opkomst?“De nadruk in de hele samenleving, bij oudersen ook bij scholieren zelf, ligt steeds meer ophet belang van jezelf maximaal ontplooien”,zegt Yvonne van Sark.“Daarvoor is het ook nodig om gezonde keu-

zes te maken. Ik denk uiteindelijk dat het hui-dige opvoedmodel bijdraagt aan mondige kin-deren, die later meer zelfsturend zijn dan vo-rige generaties. Maar scholieren groeien sindsde crisis wel op in een moeilijkere tijd. Daarkrijgen ze toch wat van mee. Ze merken bij-voorbeeld dat een oudere broer of zus ondankseen prima opleiding moeilijk aan de bak komt.Daarom is het niet verbazingwekkend dat hunalgemeen geluksgevoel is afgenomen, ook algaat het maar om een lichte daling. Wemoetenwel in de gaten houden of die dalende trendniet doorzet.”Linda Duits: “Toen er in de jaren tachtig van

de vorige eeuw minder banen waren, kreeg jeeen nihilistische generatie. De jongeren die datnu merken, zorgen voor hun eigen werk, be-ginnen een ‘start-up’. Positief zijn ze, soms tothet vervelende toe. Want als je ziet dat er zo-veel jeugdwerkloosheid is, zou je hopen dat zezich, naast die eigen startup, ook richten opcollectieve actie. Maar verder mogen ze voorhun positieve houding in deze tijd best watmeer erkenning krijgen.”

Jongeren van nu zoeken minder grenzen op. Zo wordt er minder drugs gebruikt, minder gedronken en leeft men gezonder. FOTO BART VAN OVERBEEKE

deVerdieping 5

‘Bij lageropgeleidenzijn de problemen groterdan bij hogeropgeleiden.Maar bij vmbo’erszie je de trend ook:ze zijn braver’LindaDuits

Yvonne van Sark, mede-eigenaarvan Youngworks. ‘De trend naarverstandiger gedrag is al langergaande. Een duidelijke omslag.’

Linda Duits onderzoekt dejeugdcultuur. ‘Pubers van nuvinden grensoverschrijdendminder nodig en minder stoer.’