Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1

Bewegen en sport

Een actieve leefstijl is een wezenlijk bestanddeel van een gezonde leefstijl. Een actieve leefstijl draagt

bij aan kwaliteit van leven of gezondheid in de breedste zin van het woord.

De school kan op diverse manieren een bijdrage leveren aan het doen ontwikkelen en benutten van een

actieve leefstijl:

door te zorgen dat er elke dag voor alle kinderen en jongeren voldoende aantrekkelijke en

uitdagende mogelijkheden zijn om te bewegen. Als het goed is draagt dat meteen ook bij aan

een positieve gewoontevorming ten aanzien van voldoende bewegen. De waarde van deze

invalshoek ligt zowel op de korte termijn als op de lange termijn;

door de kinderen en jongeren datgene aan bagage mee te geven dat ze nodig hebben om een

leven lang deel te kunnen nemen aan sport en bewegingssituaties als onderdeel van hun

bewegingscultuur. Goed leren deelnemen aan bewegen en sport is dan het doel. De waarde is

hier vooral indirect en op de lange termijn;

door fysieke activiteiten of sport als middel in te zetten voor buiten het bewegen zelf gelegen

effecten. De kinderen en jongeren ervaren zo tegelijk wat de meerwaarde kan zijn van

deelnemen aan bewegen en sport.

Bewegen en sport zijn zo gezien in schoolverband zowel doel als middel. Binnen dit leerplankader

SBGL worden daarom ook verschillende denklijnen onderscheiden ten aanzien van de wijze waarop

vanuit het thema bewegen en sport op school wordt bijgedragen aan het ontwikkelen van een gezonde

leefstijl. Deze denklijnen zijn echter niet alle even goed te vertalen in doorlopende leerlijnen.

Verder is het goed om te bedenken dat, in het denken over de relatie tussen bewegen en sport en een

gezonde leefstijl voortdurend geswitcht wordt tussen:

een brede en een beperkte opvatting van gezondheid: bewegen en sport dragen bij aan

persoonlijk welbevinden of aan fysieke fitheid;

deelnemen aan bewegen en sport of léren deelnemen aan sport- en bewegingssituaties;

sport en bewegingssituaties als onderdeel van onze bewegingscultuur (een verschijningswijze

van menselijk handelen) of bewegen in de zin van fysieke activiteit.

In concrete bewegingssituaties kunnen die betekenissen naast elkaar aanwezig zijn en elkaar

versterken. Maar bij het nadenken over doelstellingen van onderwijsactiviteiten moeten ze scherp

onderscheiden worden. De bijdrage van onderwijs op het thema bewegen en sport aan het ontwikkelen

van een gezonde leefstijl wordt in dit leerplankader langs twee luiken uitgewerkt:

1) Goed leren deelnemen aan sport- en bewegingssituaties

Jongeren moeten op school, steeds vanuit een pedagogisch perspectief, (meer) bekwaam raken voor

deelname aan sport en bewegingssituaties. Als die jongeren daar uiteindelijk zelf voor kiezen kunnen

sport en bewegen een belangrijk bestanddeel worden van een actieve leefstijl en daarmee bijdragen

aan een gezonde leefstijl.

2) Fysieke activiteit

Bewegen en sport kunnen worden ingezet om buiten het bewegen zelf gelegen doelen te realiseren. Het

gaat hier eigenlijk vaak niet eens zozeer om onderwijs. Vanuit bewegingsonderwijs gedacht is een

bijdrage aan zulke doelen een welkom neveneffect, maar geen doel op zich.

Het thema Bewegen en Sport is geschreven in nauwe samenwerking met NOC*NSF, NISB en KVLO en

de lerarenopleidingen voor bewegingsonderwijs.

Het thema Bewegen en sport bestaat uit de volgende kernen:

Bewegen verbeteren

Bewegen regelen

Bewegen waarderen

Gezond bewegen

Bewegen verbeteren Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 2

Bewegen verbeteren

Beter leren deelnemen aan sport- en bewegingssituaties (in de zin van handelen binnen / als onderdeel

van de bewegingscultuur). Verwerven van een meervoudige deelnamebekwaamheid.

Subkernen van de kern Bewegen verbeteren zijn:

Vaardiger bewegen

Veilig bewegen

Bewegen verbeteren Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 3

Vaardiger bewegen

0-4 jaar Veel en gevarieerd spelen en bewegen: vormen van lopen, fietsen, steppen,

balanceren, springen, mikken, werpen en vangen, stoeien, dansen, klimmen,

schommelen, wegslaan, et cetera

groep 1-2 Leren deelnemen aan meer eenvoudige bewegingsactiviteiten: balanceren,

klimmen, zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren,

doelspelen, tikspelen, stoeispelen, bewegen op muziek (zie basisdocument

bewegingsonderwijs) en zwemmen

groep 3-6 Leren deelnemen aan meer eenvoudige bewegingsactiviteiten: balanceren,

klimmen, zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren,

doelspelen, tikspelen, stoeispelen, bewegen op muziek (zie basisdocument

bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs) en zwemmen

groep 7-8 Leren deelnemen aan bewegingsactiviteiten binnen balanceren, klimmen,

zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren,

doelspelen, tikspelen, stoeispelen, bewegen op muziek (zie basisdocument

bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs) en zwemmen

VO onderbouw Leren van complexere bewegingsvaardigheden, de context wordt

realistischer: vormen van atletiek, bewegen op muziek, spelen, turnen,

zelfverdediging, zwemmen en actuele bewegingsactiviteiten (zie

basisdocument bewegingsonderwijs voor de onderbouw van het voortgezet

onderwijs)

Bovenbouw

vmbo

Verdiepen binnen een keuze aan bewegingsactiviteiten, in realistische

contexten: vormen van spelen, bewegen op muziek, atletiek, zelfverdediging,

zwemmen, turnen, water-, wintersporten, actuele bewegingsactiviteiten

Bovenbouw

havo/vwo

Verdiepen binnen een keuze aan bewegingsactiviteiten, in realistische

contexten: vormen van spelen, bewegen op muziek, atletiek, zelfverdediging,

zwemmen, turnen, water-, wintersporten, actuele bewegingsactiviteiten

MBO Verdiepen binnen een keuze aan bewegingsactiviteiten, in realistische

contexten, passend binnen eigen leefstijl en beroepsperspectief

HBO/WO Kiezen van eigen bewegingsactiviteiten, in realistische contexten, passend

binnen eigen leefstijl en beroepsperspectief.

Bewegen verbeteren Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 4

Veilig bewegen

0-4 jaar Regels accepteren en je daar aan houden

groep 1-2 Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

groep 3-6 Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

groep 7-8 Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

VO onderbouw Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig

Bovenbouw

vmbo

Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig

Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden

Bovenbouw

havo/vwo

Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig

Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden

MBO Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig

Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden

HBO/WO Regels met betrekking tot veiligheid accepteren en je daar aan houden

Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten

Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig

Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden

Bewegen regelen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 5

Bewegen regelen

Taken verdelen en vervullen die het samen steeds beter deelnemen aan bewegingssituaties

bevorderen, rekening houdend met mogelijkheden, wensen en gevoelens van jezelf en anderen.

De kern Bewegen regelen bestaat uit de volgende subkernen:

Regelende taken vervullen

Jezelf ontwikkelen

Bewegen regelen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 6

Regelende taken vervullen

0-4 jaar Volgen en accepteren van regels

groep 1-2 Reguleringstaken verdelen en vervullen

groep 3-6 Reguleringstaken verdelen en vervullen

groep 7-8 Reguleringstaken verdelen en vervullen

VO onderbouw Specifieke regelende rollen vervullen

Bovenbouw

vmbo

Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische

contexten

Bovenbouw

havo/vwo

Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische

contexten

MBO Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische

contexten

HBO/WO Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische

contexten

Bewegen regelen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 7

Jezelf ontwikkelen

0-4 jaar Alles proberen

groep 1-2 Alles proberen

groep 3-6 Blijven proberen, ook als het eens mislukt

groep 7-8 Blijven proberen, ook als het eens mislukt

VO onderbouw Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om je te verbeteren

Bovenbouw

vmbo

Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om je te verbeteren

Bovenbouw

havo/vwo

Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om je te verbeteren

MBO Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om optimaal te presteren binnen je

eigen profiel

HBO/WO Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om optimaal te presteren binnen je

eigen profiel

Bewegen waarderen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 8

Bewegen waarderen

De waarde / de betekenis van bewegen aan den lijve ervaren, je daar bewust van worden en bewegen

een plek geven in je persoonlijke leefstijl.

Subkernen van de kern Bewegen waarderen zijn:

Bewegen beleven

De inbreng van anderen waarderen

Bewegen kiezen

Bewegen waarderen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 9

Bewegen beleven

0-4 jaar Natuurlijk plezier aan bewegen bekrachtigen

groep 1-2 Natuurlijk plezier aan bewegen bekrachtigen

groep 3-6 Dit verder ontwikkelen voor een zo breed mogelijk scala aan

bewegingsuitdagingen

groep 7-8 Dit verder ontwikkelen voor een zo breed mogelijk scala aan

bewegingsuitdagingen

VO onderbouw Dit verder verkennen binnen verschillende contexten, omgevingen, sociale

verbanden, niveaus, et cetera

Bovenbouw

vmbo

Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen,

sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen

Bovenbouw

havo/vwo

Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen,

sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen

MBO Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen,

sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen

HBO/WO Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen,

sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen

Bewegen waarderen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 10

De inbreng van anderen waarderen

0-4 jaar Kijken naar de manier waarop andere kinderen deelnemen

groep 1-2 Verschillen zien in de manier waarop kinderen deelnemen

groep 3-6 Verschillen waarderen in de manier waarop kinderen deelnemen

groep 7-8 Verschillen waarderen in de manier waarop kinderen deelnemen

VO onderbouw Verschillen in de manier waarop kinderen deelnemen benutten

Bovenbouw

vmbo

Verschillen benutten als team

Bovenbouw

havo/vwo

Verschillen benutten als team

MBO Verschillen benutten als team

HBO/WO Verschillen benutten als team

Bewegen waarderen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 11

Bewegen kiezen

0-4 jaar Verschillende activiteiten en materialen kiezen

groep 1-2 Activiteiten kiezen die je durft en kunt

groep 3-6 Onderscheid maken tussen wat je leuk en minder leuk vindt en waar je goed

en minder goed in bent

groep 7-8 Onderscheid maken tussen wat je leuk en minder leuk vindt en waar je goed

en minder goed in bent

VO onderbouw Onderscheid maken welke bewegingsuitdagingen het meest aanspreken en

passen bij je eigen voorkeuren en mogelijkheden en op basis daarvan

keuzes maken tussen diverse bewegingssituaties

Bovenbouw

vmbo

Overwogen keuzes maken welke bewegingssituaties deel uit kunnen en

moeten maken van je eigen leven / leefstijl (en hoe en waarom) en welke

minder

Bovenbouw

havo/vwo

Overwogen keuzes maken welke bewegingssituaties deel uit kunnen en

moeten maken van je eigen leven / leefstijl (en hoe en waarom) en welke

minder

MBO Het (toekomstige) werk betrekken bij de overwegingen voor

bewegingsactiviteiten

HBO/WO Het (toekomstige) werk betrekken bij de overwegingen voor

bewegingsactiviteiten

Gezond bewegen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 12

Gezond bewegen

Ervaren welke positieve bijdrage intensief bewegen en fit zijn kunnen leveren aan je persoonlijk

welbevinden en je eigen fitheid kunnen beïnvloeden.

De kern Gezond bewegen bestaat uit de volgende subkernen

Trainen

Intensief bewegen

Gezond bewegen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 13

Trainen

0-4 jaar Actief deelnemen aan allerlei bewegingsactiviteiten

groep 1-2 Herkennen van normale signalen van inspanning (warm, zweten, hijgen)

groep 3-6 Verschillen in fitheid (h)erkennen, waaronder je eigen

groep 7-8 Verschillen in fitheid (h)erkennen, waaronder je eigen

VO onderbouw Diverse trainingsvormen ervaren door doen en daardoor gaan herkennen en

waarderen

Bovenbouw

vmbo

Trainingsprincipes leren en zelf vormen van training plannen, uitvoeren en

evalueren (naar effect en ervaring)

Bovenbouw

havo/vwo

Trainingsprincipes leren en zelf vormen van training plannen, uitvoeren en

evalueren (naar effect en ervaring)

MBO Trainingen plannen, uitvoeren en evalueren, mede in relatie tot duurzame

inzetbaarheid in werk

HBO/WO Trainingen plannen, uitvoeren en evalueren, mede in relatie tot duurzame

inzetbaarheid in werk

Gezond bewegen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 14

Intensief bewegen

0-4 jaar Normaal vinden dat je elke dag actief meedoet aan allerlei speel- en

bewegingsactiviteiten

groep 1-2 Normaal vinden dat je elke dag actief meedoet aan allerlei speel- en

bewegingsactiviteiten

groep 3-6 Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

groep 7-8 Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

VO onderbouw Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen

(liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau)

Bovenbouw

vmbo

Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen

(liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau)

Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes

Bovenbouw

havo/vwo

Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen

(liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau)

Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes

MBO Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen

(liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau)

Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes mede in

het perspectief van de beroepscarrière

Gezond bewegen Bewegen en sport

Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 15

HBO/WO Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe,

lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de

intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen

Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen

(liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau)

Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes mede in

het perspectief van de beroepscarrière