ĐAU ĐẦU€¦ · Bảng phân loại đau đầu Quốc tế lần II – 2004 (ICHD – II)...

ĐAU ĐẦU

ThS. Nguyễn Thị Như TrúcThS. Nguyễn Thị Như Trúc

1. PHÂN LOẠI ĐAU ĐẦU THEO ICHD - II

2. TIẾP CẬN MỘT TRƯỜNG HỢP ĐAU ĐẦU

3. ĐAU ĐẦU MIGRAINE

4. ĐAU ĐẦU CĂNG CƠ

5. ĐAU ĐẦU CỤM

6. ĐAU DÂY THẦN KINH V

NỘI DUNG

Đau đầu là cảm giác khó chịu ở vùng giới hạn bởi ụ chẩm và hốc mắt do sự kích thích các cảm thụ thần kinh đau.

SỰ PHÂN BỐ TK CẢM GIÁC VÙNG ĐẦU MẶT

Vùng mặt và các xoang, hốc mắt: TK tam thoa.

Da đầu: TK chẩm lớn và chẩm nhỏ.

Vùng sau tai: TK tai lớn. Vùng cổ: các rễ C2, C3,

C4. Trong sọ: vùng màng não

trên lều do TK tam thoa, vùng dưới lều do TK thiệt hầu chi phối

PHÂN LOẠI ĐAU ĐẦU

Bảng phân loại đau đầu Quốc tế lần II – 2004 (ICHD – II)

Phần 1: Đau đầu nguyên phát

1. Migraine

2. Đau đầu căng cơ

3. Đau đầu từng cụm

4. Các đau đầu nguyên phát khác: đau đầu khi gắng sức, đau đầu khi ngủ, đau nửa đầu liên tục


Bảng phân loại đau đầu Quốc tế lần II – 2004 (ICHD – II) Phần 2: Đau đầu thứ phát 5. Chấn thương đầu và cổ.6. Bệnh mạch máu trong sọ và cột sống.7. Bệnh nội sọ khác không do nguyên nhân mạch máu: tăng áp lực nội sọ tự phát, u nội sọ, đau đầu sau co giật8. Do thuốc.9. Nhiễm trùng hệ TK trung ương.10. Rối loạn cân bằng nội môi: thiếu oxy mô, tăng HA, RL chức năng tuyến giáp.11. Bệnh ở cổ, mắt, tai mũi họng, răng hàm mặt.12. Rối loạn tâm thần.


Bảng phân loại đau đầu Quốc tế lần II – 2004 (ICHD – II)

Phần 3:13. Đau TK sọ, đau mặt do nguyên nhân trung ương và đau mặt nguyên phát: đau dây TK V

14. Các đau đầu khác (chưa phân loại)

TIẾP CẬN MỘT TRƯỜNG HỢP ĐAU ĐẦU

Hỏi bệnh sửĐau đầu từ lúc nào? Mới xảy ra/đã nhiều lần

tương tự?Thời gian xuất hiện đau đầu?Đặc tính cơn đau, đau có theo nhịp mạch? Đau đầu từng cơn hay đau liên tục? Cường độ cơn đau đầu? Vị trí đau đầu?


Hỏi bệnh sử

Các yếu tố làm tăng và giảm cơn đau? Các triệu chứng kèm theo.BN có tiền căn chấn thương sọ não gần đây

không?Các bệnh toàn thân như AIDS, lao có thể gây

biến chứng TK.


Khám lâm sàngKhám toàn diện và khám thần kinh.Ðể trả lời các vấn đề đặt ra khi hỏi bệnh.


Khám lâm sàng: Cần lưu ý các trường hợp đau đầu có đặc tính sau đây thì có thể là bệnh nặng: Xảy ra đột ngột khi bệnh nhân đang gắng sức Có bất thường về TK Tuổi trên 50 Đau đầu càng tăng Bất thường về dấu hiệu sinh tồn Đau đầu dữ dội lần đầu tiên Co giật


Các xét nghiệm hình ảnh học: cần thực hiện trong các trường hợp sau Đau đầu mới khởi phát với cường độ dữ dội. Đau đầu mới khởi phát sau 50 tuổi. Triệu chứng không giống các loại đau đầu đã từng xảy ra. Có các triệu chứng TK định vị. Đáp ứng điều trị kém Xảy ra sau chấn thương. Trên BN suy giảm miễn dịch


CTScan sọ não

Xuất huyết nãoNhồi máu não


CTScan sọ não

Xuất huyết dưới nhện Máu tụ dưới màng cứng

Nhi m KST ễCysticercosis

CTScan sọ nãoTIẾP CẬN MỘT TRƯỜNG HỢP ĐAU ĐẦU


MRI

Thuyên tắc xoang tĩnh mạch

Glioblastoma Multiforme

T1W

T1W+Gd

T2W

TIẾP CẬN MỘT TRƯỜNG HỢP ĐAU ĐẦU MRA

Hệ động-tĩnh mạch não

TIẾP CẬN MỘT TRƯỜNG HỢP ĐAU ĐẦU Mạch não đồ: dị dạng mạch máu não, phình mạch, thuyên tắc tĩnh mạch

Hình aûnh phình ñoäng maïch naõo


Dịch não tủy: chỉ định trong viêm màng não - não, xuất huyết màng não.

Các xét nghiệm sinh hóa: Tốc độ lắng máu: viêm động mạch. Nồng độ rượu, nồng độ thuốc. Bun, creatinin. Ion đồ. Đường huyết.

ĐAU ĐẦU MIGRAINE Cơ chế bệnh sinh

Sự kích hoạt các neurone phân tiết chất dẫn truyền TK (dopamine và serotonin) ở thân não

→ làm nhạy cảm hóa vỏ não

→ phát sinh sóng kích thích vỏ não lan từ vùng chẩm ra phía trước

→ giảm chuyển hóa và tưới máu → kích hoạt hệ mm - TK sinh ba.

→ phóng thích các chất CGRP, neurokinin A, chất P

→ gây hiện tượng viêm vô trùng của thành mạch và gây đau.

ĐAU ĐẦU MIGRAINE Đặc điểm lâm sàng

Yếu tố khởi phát: Yếu tố tâm lý: stress, ngủ quá nhiều, mất ngủ. Yếu tố môi trường: thay đổi thời tiết, mùi khói, thuốc lá, nước hoa. Hormon: chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ, mãn kinh, thuốc ngừa thai. Chế độ ăn: rượu, caffeine, chế độ ăn không điều độ.


Dấu hiệu báo trước:

Triệu chứng về tâm thần (trầm cảm/kích thích)

Triệu chứng về TK thực vật (uống nhiều, tiểu nhiều, phù, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón, đổ mồ hôi, mệt mỏi).


Tiền triệu: Triệu chứng thị giác dạng chói sáng di chuyển và có cấu trúc Giảm thị lực Cảm giác tê bì, châm chích ở một chi trên và mặt cùng bên Mất ngôn ngữ thoáng qua

ĐAU ĐẦU MIGRAINE


Đau đầu: Khởi phát đau thường một bên đầu, sau đó có thể lan sang hai bên. Đau theo nhịp mạch. Cường độ tăng dần và dữ dội. Thời gian cơn đau từ vài giờ đến vài ngày nếu không điều trị.


Triệu chứng đi kèm: Buồn nôn, nôn. Sợ tiếng động. Sợ ánh sáng. Sợ mùi. Chóng mặt tư thế. Mất khả năng tập trung.

ĐAU ĐẦU MIGRAINE


Trạng thái sau cơn: Mệt mỏi, uể oải, cảm giác yếu toàn thân và buồn ngủ, kéo dài vài giờ đến vài ngày.

ĐAU ĐẦU MIGRAINE Điều trị

Các bước: Điều trị cắt cơn đau Điều trị ngừa cơn: khi số cơn nhiều trên 3 cơn mỗi tháng hay khi điều trị cắt cơn không hiệu quả, phải dùng thuốc lâu dài 3-6 tháng. Tránh các yếu tố khởi phát cơn Tâm lý liệu pháp.


Điều trị cắt cơn Thuốc giảm đau:

Acetaminophen ± codein:

650 – 1300mg mỗi 4 – 6h

Aspirin: 650 – 1300 mg mỗi 4 – 6h

Ibuprofen: 400 – 800 mg mỗi 6 – 8h

Naproxen: 275 – 550 mg mỗi 6 – 8h

Các thuốc ức chế COX - 2

Các thuốc giảm đau trung ương


Điều trị cắt cơn

Thuốc chống nôn: Metoclopramide (Primperan 10mg TMC) Domperidone (Motilium M) Thuốc an thần: benzodiazepine


Điều trị cắt cơn Triptans: đồng vận thụ thể 5HT1 chọn lọcCơ chế: 5HT1B → co mạch

5HT1D/F → ức chế phóng thích các CGRP và kinin tại các đầu tận cùng sợi trục TK sinh ba → ức chế sự dãn mạch và p/ứng viêm

5HT1D/F → giảm dẫn truyền đau trung ương


Điều trị cắt cơn Triptans: Xịt mũi (Sumatriptan 5 – 20mg, Zolmitriptan 5mg): xịt một nhát, lặp lại nếu cần 1 lần sau 1h Uống (Sumatriptan v 25, 50, 100mg, Naratriptan v 2,5mg, Zolmitriptan v 2,5, 5mg, Rizatriptan v 5, 10mg, Almotriptan v 12,5mg, Eletriptan v 20, 40mg): liều đầu 1v, lặp lại nếu cần 1 hoặc 2 liều cách nhau >1h, tối đa 2-3v mỗi ngày Không nên uống Triptans hơn 3 ngày mỗi tuần để tránh đau đầu dội ngược


Điều trị cắt cơn Các dẫn chất của Ergot:

đồng vận thụ thể 5HT1 không chọn lọc

Cơ chế: đồng vận trên các thụ thể giống triptans đồng vận thụ thể dopamine → nôn đồng vận thụ thể norepinephrine → co mạch toàn thân


Điều trị cắt cơn Các dẫn chất của Ergot: Ergotamine tartrate: viên 1mg (uống 1-2mg), viên 2mg NDL, viên 2mg đặt hậu môn, lặp lại nếu cần Dihydroergotamine xịt mũi 0,5mg/nhát, mỗi liều 4 nhát, xịt 1 lần Dihydroergotamine dạng uống: Tamik viên 3mg uống, 1-2 lần

Việc lạm dụng thuốc gây đau đầu dội ngược


Điều trị ngừa cơn Thuốc ức chế bêta

Propranolol 40-240 mg/ngàyAtenolol 50-150 mg/ngàyMetoprolol 50-200mg/ngàyNadolol 20-240mg/ngày

Thuốc ức chế calciVerapamil 180-320 mg/ngàyFlunarizine 5-10 mg/ngày


Điều trị ngừa cơn Thuốc chống trầm cảm ba vòng

Amitriptyline 10 – 100 mg/ngày

Nortriptyline 10 – 100 mg/ngày CCĐ: glaucome, phì đại TLT, bệnh tim, có thai Thuốc chống động kinh

Valproate 1250-2400 mg/ngày

Gabapentine 900-2500mg/ngày

Topiramate 100-400 mg/ngày


Điều trị ngừa cơn Thuốc kháng serotonin và histamin

Cyproheptadine 4-8mg/ngày

Pizotifen 0,5-8 mg/ngày Thuốc KV non-steroid

Naproxen Sodium 550-1100mg/ngày


Tránh các yếu tố khởi phát cơn: Tránh các thuốc dãn mạch, thuốc ngừa thai. Sinh hoạt, ăn uống, nghỉ ngơi điều độ. Tránh các căng thẳng tâm lý. Tránh các thức ăn chứa rượu, bia. Giới hạn sử dụng caffeine.

Tâm lý liệu pháp

ĐAU ĐẦU CĂNG CƠCơ chế bệnh sinh

Các cơ vùng mặt, cổ, da đầu bị co thắt

→ tăng áp lực trong các cơ

→ giảm lượng máu nuôi cơ → acid lactique

→ kích thích phóng thích các chất gây đau.

Yếu tố khởi phát: mất ngủ, ngủ quá nhiều, ăn quá no, uống nhiều rượu, làm việc trong môi trường ồn ào, căng thẳng, bệnh toàn thân.

ĐAU ĐẦU CĂNG CƠ

DepressionAnxietyStressNoiseAlcoholMedications

ĐAU ĐẦU CĂNG CƠĐặc điểm lâm sàng

- Cơn đau đầu kéo dài vài phút đến nhiều ngày

- Cảm giác đau như siết chặt, nặng đầu

- Đau hai bên đầu

- Đau không theo nhịp mạch

- Cường độ trung bình

- Không nôn / không có triệu chứng sợ ánh sáng và tiếng ồn, hoặc chỉ có 1 trong 2

ĐAU ĐẦU CĂNG CƠĐiều trị

Thuốc giảm đauAcetaminophen: 650 – 1000mg mỗi 6 – 8h

Aspirin: 650 – 1000 mg mỗi 6 – 8h

Ibuprofen: 400 – 800 mg mỗi 6 – 8h

Naproxen: 275 – 550 mg mỗi 6 – 8h


Thuốc giãn cơ Tizanidine (Sirdalud viên 2mg): 2-4mg x 3 lần/ngày

Thuốc chống trầm cảm

- Thuốc chống trầm cảm ba vòng:

Amitriptyline 10 - 25mg/ngày

- Sulpiride 50 – 100mg/ngày


Điều trị không dùng thuốc

Nằm nghỉ trong phòng yên tĩnh, tránh ánh sáng

Xoa bóp các cơ vùng gáy và da đầu, đắp ấm

Tránh uống nhiều rượu, bỏ thuốc lá

Ăn uống điều độ

Tập thể dục đều đặn

Tránh căng thẳng, tránh cố gắng quá mức

ĐAU ĐẦU TỪNG CỤMCơ chế bệnh sinh

Vùng hạ đồi hoạt hóa hệ TK mạch máu dây TK V → đau theo vùng chi phối dây TK V1 RL TK tự chủ cùng bên: RL chức năng giao cảm (sụp mi, co đồng tử, tăng tiết mồ hôi ở trán và mặt) Kích hoạt phó giao cảm (tăng tiết nước mắt, nước mũi, nghẹt mũi sung huyết)

ĐAU ĐẦU TỪNG CỤM

Cơn đau xảy ra từng đợt, hằng định theo giờ trong ngày và có tính chu kỳ trong năm

Yếu tố khởi phát: uống rượu, ánh sáng chói, hoạt động mạnh, thức ăn có chứa nitrite (đồ hộp, thịt nguội), thuốc giãn mạch

ĐAU ĐẦU TỪNG CỤMĐặc điểm lâm sàng

Cường độ rất dữ dội. Cơn đau tập trung một bên hốc mắt hoặc trên trán gần phía thái dương một bên đầu. Cơn kéo dài 15 – 180p nếu không điều trị Số cơn đau: từ 1 cơn/2 ngày cho tới 8 cơn/ngày


Triệu chứng phối hợp ở phía bên đau:Sung huyết kết mạc mắt

Chảy nước mắt

Chảy nước mũi

Nghẹt mũi

Vã mồ hôi ở trán, mặt

Co đồng tử

Hẹp khe mi

Phù mi mắt

ĐAU ĐẦU TỪNG CỤMĐiều trị

Điều trị cắt cơn: Thở oxy 100% qua mặt nạ 7-10lít/phút trong tối đa 15 phút Nhóm triptans:

Sumatriptan: 6mg TDD / 20mg xịt mũi

Zolmitriptan: 5–10mg uống / 5mg xịt mũi Dihydroergotamine 0,5 – 1mg TM hay TB

Dihydroergotamine xịt mũi liều 2mg Lidocaine, capsaicin nhỏ mũi gây tê tại chỗ


Điều trị ngừa cơn: Nguyên tắc: Bắt đầu điều trị sớm Cần tiếp tục điều trị cho đến khi BN hết đau đầu ít nhất 2 tuần Giảm liều thuốc từ từ Điều trị lại với thuốc khi bắt đầu có đợt đau cụm kế tiếp


Điều trị ngừa cơn: Corticoides: Prednisone liều 0,5 mg/kg, dùng tối đa không quá 3 tuần Lithium carbonate 300mg 2-3 lần/ngày Thuốc ức chế calci:

Verapamil 120 – 720mg/ngày

Nimodipine 30mg x 4 lần/ngày

Flunarizine 5-10mg/ngày


Điều trị ngừa cơn: Thuốc chống động kinh:

Valproate 600 – 2000mg/ngày

Topiramate 50 – 125mg/ngày Kháng viêm non-steroid Tránh các yếu tố khởi phát cơn: tránh rượu, thuốc lá, thức ăn có nitrite, thuốc giãn mạch..

ĐAU DÂY THẦN KINH VĐại cương

TK V: tiếp nhận cảm giác vùng mặt, các xoang, hốc mắt, miệng; vận động các cơ nhai; chức năng giao cảm.TK V gồm 3 nhánh:

. TK mắt.

. TK hàm trên.

. TK hàm dưới.

ĐAU DÂY THẦN KINH VĐại cương

Nguyên nhân:

- TK V bị chèn ép vi thể trong sọ

- Dị dạng mạch máu

- Do u

- Do các động mạch bị xơ vữa

- Do các chồi xương ở mặt trên xương đá

- Do sự mất myelin của TK V

ĐAU DÂY THẦN KINH VLâm sàng

Có các cơn đau mặt và trán kịch phát kéo dài vài giây và dưới 2 phút Đau đột ngột, dữ dội, đau nhói hay nóng bỏng Phân bố dọc theo một hay nhiều nhánh của dây TK V Cơn đau bị kích thích bởi các vùng cò súng, hay khi nhai, đánh răng, rửa mặt, nói chuyện… Giữa các cơn BN không có triệu chứng Không có thiếu sót TK

ĐAU DÂY THẦN KINH VLâm sàng

Vị trí các vùng cò súng

ĐAU DÂY THẦN KINH VĐiều trị

Điều trị nội khoa:

- Thuốc chống động kinh:Carbamazepine: khởi đầu 100-200mg/ngày, tăng

dần mỗi 200mg cho đến khi có tác dụng, liều trung bình hiệu quả là 600-1200mg/ngày.

Phenytoin 300-400mg/ngày.Oxcarbazepine 300 – 900mg/ngàyGabapentin: khởi đầu 300mg/ngày, sau đó tăng liều

900-2400mg/ngày Valproate: 500 – 2000mg/ngày

- Kháng viêm Non-steroid

ĐAU DÂY THẦN KINH VĐiều trị

Điều trị nội khoa:

- Baclofen: khởi đầu 5-10mg 3 lần/ngày, sau đó tăng liều 10mg mỗi 2 ngày cho đến khi có tác dụng, liều hiệu quả thông thường 50-60 mg/ngày.

- Amitriptyline: 25-50mg/ngày

Điều trị ngoại khoa:

Phẫu thuật giải ép vi mạch máu

LƯỢNG GIÁ

Phân loại đau đầu

Chẩn đoán và điều trị đau đầu migraine

Chẩn đoán và điều trị đau đầu căng cơ

Chẩn đoán và điều trị đau đầu từng cụm

Chẩn đoán và điều trị đau dây TK V

THE END

ĐAU ĐẦU€¦ · Bảng phân loại đau đầu Quốc tế lần II – 2004 (ICHD – II)...

Documents

Transcript of ĐAU ĐẦU€¦ · Bảng phân loại đau đầu Quốc tế lần II – 2004 (ICHD – II)...