Artikel Stamperius
2
1 of 1 DOCUMENT Elsevier 13 augustus 2011 Gelovige geleerden; Veel Verlichtingsdenkers hadden een religieuze achtergrond, laat Hannemieke Stamperius zien. Wetenschap alleen is armzalig, meent ze BYLINE: Gerry van der List SECTION: KENNIS SPIRITUEEL; Blz. 67 Ed. 67 Nr. 32 LENGTH: 713 woorden Weinig Nederlandse schrijversnamen zijn zo verbonden met de jaren zeventig van de vorige eeuw als Hannes Meinkema. Dat kwam door de verschijning van En dan is er koffie in 1976. Het boek bevatte veel toentertijd modieuze ingrediënten, zoals hippieleven, drugsgebruik, verzet tegen burgerlijkheid en vrouwenemancipatie, en werd een, zeker door feministen gretig gelezen, bestseller. Zulke successen heeft de schrijfster daarna niet meer weten te boeken, ook niet onder haar eigen naam: Hannemieke Stamperius. Wel ontving ze in 1989 voor haar hele oeuvre nog de Annie Romeinprijs, dat is een troostprijs voor vrouwelijke schrijvers die de echt waardevolle onderscheidingen steeds door mannen voor hun neus weggekaapt zien. Sinds 2000 krijgt ze bovendien door het Fonds voor de Letteren levenslang (!) een eregeld toegekend, met als reden dat zij voor de generatie schrijfsters na haar 'een inspiratie en wegbereider' zou zijn geweest. De laatste jaren heeft Stamperius (67) zich steeds meer op godsdienstig terrein begeven. Ze stelde bijvoorbeeld de bundel God verzameld samen, met proza en poëzie over de Allerhoogste in de Nederlandse literatuur. En ze publiceerde een Kleine theologie voor leken en ongelovigen . In haar nieuwste boek God en de Verlichting (uitgeverij Skandalion) buigt Stamperius zich over de verhouding tussen wetenschap en geloof, waarbij ze vanaf het begin duidelijk maakt sympathie te koesteren voor religieus georiënteerde denkers. In de inleiding merkt ze al op dat de rede zeker niet alle heil brengt. 'Goelag, de Endlösung en kolonialisme zijn en waren niet minder gruwelijk dan kruistochten en slavernij die zich op heilige teksten beriepen.' Even afgezien van het kreupele Nederlands (slavernij die zich ergens op beroept?) is dit niet zo'n sterke redenering natuurlijk. Het uitgangspunt van de Verlichting was sapere aude , durf te weten. Een intellectuele nieuwsgierigheid die weinig te maken heeft met de woorden en daden van communisten en nationaal-socialisten. Wat het boek van Stamperius niettemin interessant maakt, is dat ze laat zien dat de Verlichtingsfilosofen niet per se atheïsten waren. Het vooroordeel bestaat dat de denkers die in de zeventiende en achttiende eeuw de rede propageerden als middel om greep op de werkelijkheid te krijgen, zich tegelijkertijd afzetten tegen godsdienstige opvattingen en praktijken. Maar dat was zeker niet altijd het geval. De briljante en invloedrijke Duitse geest Immanuel Kant (1724-1804) bijvoorbeeld kan het best als een 'gelovige agnost' worden gekarakteriseerd, terwijl in de ogen van John Locke (1632-1704) een verstandig mens haast vanzelf tot geloof in een redelijke God komt. Het waren gelovige geleerden. Page 1
-
Upload
janneke-van-der-veer -
Category
Documents
-
view
215 -
download
0
description
Artikel over Hannemieke Stamperius
Transcript of Artikel Stamperius
1 of 1 DOCUMENT
Elsevier
13 augustus 2011
Gelovige geleerden;Veel Verlichtingsdenkers hadden eenreligieuze achtergrond, laatHannemieke Stamperius zien.Wetenschap alleen is armzalig, meentze
BYLINE: Gerry van der List
SECTION: KENNIS SPIRITUEEL; Blz. 67 Ed. 67 Nr.32
LENGTH: 713 woorden
Weinig Nederlandse schrijversnamen zijn zo verbondenmet de jaren zeventig van de vorige eeuw als HannesMeinkema. Dat kwam door de verschijning van En danis er koffie in 1976. Het boek bevatte veel toentertijdmodieuze ingrediënten, zoals hippieleven, drugsgebruik,verzet tegen burgerlijkheid en vrouwenemancipatie, enwerd een, zeker door feministen gretig gelezen,bestseller.
Zulke successen heeft de schrijfster daarna niet meerweten te boeken, ook niet onder haar eigen naam:Hannemieke Stamperius. Wel ontving ze in 1989 voorhaar hele oeuvre nog de Annie Romeinprijs, dat is eentroostprijs voor vrouwelijke schrijvers die de echtwaardevolle onderscheidingen steeds door mannen voorhun neus weggekaapt zien. Sinds 2000 krijgt zebovendien door het Fonds voor de Letteren levenslang (!)een eregeld toegekend, met als reden dat zij voor degeneratie schrijfsters na haar 'een inspiratie enwegbereider' zou zijn geweest.
De laatste jaren heeft Stamperius (67) zich steeds meerop godsdienstig terrein begeven. Ze stelde bijvoorbeeldde bundel God verzameld samen, met proza en poëzieover de Allerhoogste in de Nederlandse literatuur. En zepubliceerde een Kleine theologie voor leken enongelovigen .
In haar nieuwste boek God en de Verlichting (uitgeverijSkandalion) buigt Stamperius zich over de verhoudingtussen wetenschap en geloof, waarbij ze vanaf het beginduidelijk maakt sympathie te koesteren voor religieusgeoriënteerde denkers. In de inleiding merkt ze al op datde rede zeker niet alle heil brengt. 'Goelag, de Endlösungen kolonialisme zijn en waren niet minder gruwelijk dankruistochten en slavernij die zich op heilige tekstenberiepen.'
Even afgezien van het kreupele Nederlands (slavernij diezich ergens op beroept?) is dit niet zo'n sterke redeneringnatuurlijk. Het uitgangspunt van de Verlichting wassapere aude , durf te weten. Een intellectuelenieuwsgierigheid die weinig te maken heeft met dewoorden en daden van communisten ennationaal-socialisten.
Wat het boek van Stamperius niettemin interessantmaakt, is dat ze laat zien dat de Verlichtingsfilosofen nietper se atheïsten waren. Het vooroordeel bestaat dat dedenkers die in de zeventiende en achttiende eeuw de redepropageerden als middel om greep op de werkelijkheid tekrijgen, zich tegelijkertijd afzetten tegen godsdienstigeopvattingen en praktijken. Maar dat was zeker niet altijdhet geval. De briljante en invloedrijke Duitse geestImmanuel Kant (1724-1804) bijvoorbeeld kan het best alseen 'gelovige agnost' worden gekarakteriseerd, terwijl inde ogen van John Locke (1632-1704) een verstandigmens haast vanzelf tot geloof in een redelijke God komt.Het waren gelovige geleerden.
Page 1
Veel aanhangers van de Verlichting waren deïsten. Zijmeenden dat er wel een Hoge Macht was die de wereldhad geschapen, maar dat Hij zich daarna niet meerbemoeide met Zijn schepping. Meer dan het atheïsme,zegt Stamperius, kan het moderne 'ietsisme' alserfgenaam van de Verlichting gelden.
Gelukkig maar, vindt ze, want religie vormt eenwaardevolle bron van wijsheid. 'Ons beperken totwetenschappelijke taal zou een verschrikkelijkeverarming van het leven betekenen.' Geloof heeft dewetenschap ook niet tegengehouden, beweert Stamperius.Kijk maar naar alle religieuze universiteiten van voor deVerlichting en naar het onderwijs door monniken.
Dit is een idyllische voorstelling van zaken. Alsof de kerkGalileo Galilei niet te vuur en te zwaard heeft bestreden,alsof gelovigen niet hebben geweigerd de theorieën vanCharles Darwin op hun merites te beoordelen.
Interessant is wel een mogelijke belangrijke consequentievan het christelijke denkkader van Verlichtingsdenkers.Adam Smith (1723-1790), prominent vertegenwoordiger
van de Schotse Verlichting, verdedigde de vrije markt,waarbij de activiteiten van egoïstische consumenten enproducenten, geleid door een 'onzichtbare hand', tot eencollectief welzijn zouden leiden. Maar de moraalfilosoofnam daarbij het bestaan van christelijke normen enwaarden voor lief.
Wat gebeurt er, zo heeft onder anderen Frits Bolkesteinzich weleens afgevraagd, als die religieuze moraalerodeert? Zouden christelijke normen niet een bijdragekunnen leveren aan een vrije, redelijke samenlevingomdat ze aanzetten tot fatsoenlijk gedrag?
LOAD-DATE: August 11, 2011
LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS
PUBLICATION-TYPE: Tijdschrift
JOURNAL-CODE: ELS
Copyright 2011 Reed Business BVAll Rights Reserved
Page 2Gelovige geleerden; Veel Verlichtingsdenkers hadden een religieuze achtergrond, laat Hannemieke Stamperius zien.
Wetenschap alleen is armzalig, meent ze Elsevier 13 augustus 2011
