Antwerpse NEET-jongeren aan het woord

Een belevingsonderzoek bij NEET-jongeren in de Stad

In opdracht van de Stad Antwerpen en VDAB Antwerpen

Johan Desseyn en Kathleen Hoefnagels

juli 2015

Samenvatting

Inhoud

1. Inleiding

1.1. De opdracht

Leeswijzer: een belevingsonderzoek

Het kwalitatieve onderzoeksluik baseerde zich op 79 interviews met

jongeren die ervaring hebben met een NEET-situatie of dicht in de buurt

komen van NEET. Voorliggend rapport synthetiseert de bevindingen uit

de interviews. De visies en ervaringen van de bevraagde jongeren staan

centraal. Deze invalshoek maakt van de studie een belevingsonderzoek.

De belevingen en visies van de jongeren zelf vormen de basis voor

aanbevelingen die de stedelijke actoren op weg zetten bij een

verbetering van hun ondersteunend beleid.

1.2. Aanpak

Opvolging door een stuurgroep

De opdracht voor het onderzoek naar NEET-jongeren werd geïnitieerd met

een uitgesproken beleidsgerichte finaliteit. De Stad Antwerpen en haar

partners willen de NEET-jongeren scherper in beeld hebben om hen beter te

kunnen aanspreken en ondersteunen. Het beleidsmatige einddoel maakte

het des te belangrijker dat de opdrachtgever ten allen tijde op de hoogte

bleef van het onderzoeksverloop en het procesverloop voldoende kon

sturen. De projectplanning voorzag daarom ruim plaats voor terugkoppeling

naar en overleg met een stuurgroep. Volgende personen maakten deel uit

van de stuurgroep:

Fadoua Achetib, projectleider Armoede en Welzijn, Stad Antwerpen;

El Hassan Aouraghe, expert Tewerkstellingsbeleid Jongeren, Stad

Antwerpen;

Luc Claessens, coördinator Ononderbroken Leerloopbanen - Veilige

Scholen, Stad Antwerpen;

Elke Deforce, diensthoofd Armoede en Welzijn, Stad Antwerpen;

Martine Klaasen, stadsmanager VDAB;

Katelijne Lieten, bestuurscoördinator Activering, OCMW Antwerpen.

Interviews bij jonge huisvrouwen

Hoewel de interviews een half uur tot een uur van de jongeren hun tijd

vroegen, engageerden de gecontacteerde jongeren zich vlot om mee te

werken aan het onderzoek. Enkel bij de jonge huisvrouwen ervoeren de

onderzoekers dat het stroef liep:

De populatie is niet (meer) zo groot — De groep van jonge vrouwen

die in een traditioneel gezinspatroon terechtkomt en thuisblijft om

voor het gezin te zorgen, lijkt niet meer zo groot. Er spelen zowel

sociale als economische motieven. Vrouwen uit allerlei culturen kiezen

steeds vaker voor werk als vorm van zelfontwikkeling. De Federatie

van Marokkaanse Verenigingen (FMV) wijst erop dat daarnaast een

grotere groep vrouwen zich financieel genoodzaakt ziet om te gaan

werken. Ook merkt de FMV dat nieuwkomers intenser aangespoord

worden tot opleiding in het kader van inburgering.

De groep laat zich minder vlot benaderen — Deze vrouwen lijken

sneller afgeschrikt wanneer ze op de markt of aan de schoolpoort

worden benaderd voor een interview. Bovendien ligt het interview-

thema gevoelig. Voor de huisvrouwen lijkt het als snel of ze zich

moeten verantwoorden over hun keuze.

Het begrip ‘roots’

Om de verscheidenheid aan origine van de bevraagde jongeren aan te

duiden, baseert dit rapport zich op:

- het geboorteland van de jongeren;

- hun nationaliteit;

- de nationaliteit van hun ouders.

‐

‐

‐

Een groot aantal geïnterviewden krijgt begeleiding

Van de 34 jongeren die zich momenteel in een NEET-situatie bevinden,

terwijl ze wel graag aan het werk willen of een opleiding willen volgen,

krijgen er ruim 8 op 10 hulp bij hun zoektocht. Gezien er heel wat jongeren

benaderd werden voor een interview via organisaties die net dit soort

begeleiding aanbiedt, geeft deze verhouding uiteraard geen representatief

beeld van het aandeel NEET-jongeren dat hierbij ondersteuning krijgt.

Dit rapport maakt onderscheid tussen jongeren die wel of geen begeleiding

krijgen, maar geen onderscheid tussen jongeren die wel of niet in een

trainingstraject zitten. Dit gebeurt om twee redenen:

1. Jongeren maken zelf geen onderscheid — In een aantal gevallen

blijken jongeren zich er niet van bewust dat ze geregistreerd staan als

‘in training’. Dit geldt bijvoorbeeld voor de jongeren in een traject

waarin ze gevolgd worden door een Arbeidscompetentiebegeleider

(ACB-er).

2. Begeleiding legt een sterke focus op arbeidsmarktparticipatie — Of het

nu om medewerkers van de VDAB, het OCMW, welzijns- en

armoedeorganisaties of sportinitiatieven gaat, zowat in elke

begeleiding die ze bieden komt het streven naar opleidings- of

arbeidsmarktparticipatie al snel in beeld en krijgt het de nadruk.

Steekproefverdeling op basis van ‘bewaakt toeval’

De aantallen per subcategorie in de steekproef verhouden zich als volgt:

4,9 op 10 (N=38) bevinden zich momenteel in een NEET-situatie;

3,7 op 10 (N=29) behoren tot de groep precaire niet-NEET;

1,1 op 10 (N=9) zijn duurzame ex-NEET;

De verdeling over de verschillende categorieën berust op ‘bewaakt toeval’.

Omdat het onderzoek zowel wilde belichten hoe jongeren in een NEET-

situatie terecht komen, als ook hoe ze er weer uit geraken en blijven, lag op

voorhand vast dat de verschillende categorieën aan bod zouden komen,

maar het onderzoeksdesign legde geen aantallen per categorie vast. Bij de

steekproefsamenstelling werden wel volgende basisvoorwaarden bewaakt:

Elke subcategorie moest, met een verhouding van minimum 1 op

10 van de bevraagde populatie, voldoende vertegenwoordigd

zijn.

De helft van de bevraagden moest zich op het ogenblik van het

interview in een NEET-situatie bevinden.

Er resten nog 2 bevraagde jongeren (0,3 op 10 in de steekproef) die zich

nooit in een NEET-positie bevonden. Deze vormen op basis van het aantal

uiteraard geen volwaardige categorie. Hun getuigenissen hebben slechts

een exemplarische waarde.

2. Wie zijn de NEET-jongeren?

De bevraagde NEET-jongeren wonen in de stad, maar hun afkomst is divers.

‘Ik woon nog thuis. Natuurlijk. Zolang ik geen vast werk

heb, kan ik er niet aan denken om met mijn vriendin te

gaan samenwonen.’

‘Momenteel werk ik een paar uur per week als

magazijnier. Dat is wel alleen maar deze maand. Daarna

weet ik het niet. Waar ik nu werk, kan ik niet blijven. Ze

hebben me al op mijn eerste dag gezegd dat het sowieso

tijdelijk is. Er is niet genoeg werk. ’

‘Ik ben deze week gestart als verkoper in een

dierenspeciaalzaak. Dat is al zeker voor een jaar. Als ik

het goed doe, krijg ik daarna een vast contract.’

‘Ik volgde een opleiding heftruckchauffeur. Beter dat dan

gewoon thuiszitten.’

‘Ik ben nog geen 18 jaar, dus moet ik nog wel naar

school. Maar op mijn verjaardag stop ik ermee. Ik ben

niet van plan om te blijven tot ik mijn diploma heb.’

‘Als je positief blijft en hard werkt, kom je er wel! Maar

als je je kop laat hangen, zal het natuurlijk niet lukken.’

2.1. NEET-jongeren en hun thuissituatie

‘We wonen nu twintig jaar in Antwerpen. Alleen mijn

moeder werkt. Zij is zelfstandige. Ze werkt als

poetsvrouw. Mijn vader, mijn twee broers en ik kunnen

niet werken. We hebben geen arbeidskaart.’

‘Mijn vader is momenteel werkloos. Af en toe heeft hij via

interim een job als arbeider in de haven.’

‘Mijn man zit bij ’t OCMW. Hij is zwaarlijvig en kan

daardoor niet werken.’

‘ “Gij moet dokter worden!” of “Gij moet advocaat

worden!” zeiden mijn ouders. Maar ik zat in het beroeps.

Mijn ouders hadden helemaal niet door dat ik met die

studierichting nooit dokter of advocaat kon worden.’

‘Mijn ouders zaten er wel achter dat ik naar school ging

en mijn vader ging altijd naar het oudercontact. Ik moest

mee als tolk. Dan vertaalde ik niet altijd alles of ik

verdraaide het wat. Op die manier maakte ik het hem

niet makkelijk om mij op te volgen.’

‘Mijn ouders hebben met hun kinderen hetzelfde gedaan

als wat ze onze buren en familie met hun kinderen zagen

doen. Maar die zaten ook allemaal op de BSO-school van

een paar straten verder.’

‘Ik zou heel graag lid worden van een sportclub. Door te

sporten kan je je zorgen opzij zetten. Bovendien is een

club ook interessant om andere mensen te leren kennen.

Maar je moet lidgeld betalen … Ik heb nu al te weinig

geld om rond te komen.’

‘Pas op mijn vijftiende werd ik lid van een voetbalclub.

Dat kon niet anders. Mijn ouders hebben negen kinderen.

Er was geen geld voor om ons allemaal een hobby te

laten kiezen. Pas wanneer er een paar van mijn oudere

broers en zussen het huis uit gingen, was er financieel

wat meer marge. Toen kon mijn vader het lidmaatschap

voor het voetbal betalen.’

2.2. NEET-jongeren op school

‘Ik was zestien toen ik voor het eerst naar school ging.

Dat was hier in Antwerpen. In Afghanistan ben ik nooit

naar school geweest.’

‘De school was hier vlakbij. Mijn ouders vonden het

logisch dat ik naar daar ging. Mijn vrienden — allemaal

uit de buurt — gingen daar trouwens ook naartoe.

‘Handel, kantoor, elektriciteit, terug kantoor, … Ik heb

van alles gedaan. Ik heb ook zeker op zes verschillende

scholen gezeten. En ik ben drie keer blijven zitten.’

‘Ik wilde zelf naar het beroeps, want ik had er geen zin in

om nog een keer te blijven zitten. Eigenlijk wilde ik

haartooi gaan volgen, maar mijn ouders vonden kantoor

een betere keuze.’

‘Ik kwam in het beroeps terecht. Ik koos voor kantoor.

Wat kon ik anders doen? Na het zesde leerjaar stuurden

ze me naar de B-stroom. Dan heb je niet veel keuze …’

‘Ik was ongeveer dertien jaar toen ik hier in België

aankwam. Ik volgde eerst enkele maanden OKAN en

kwam dan in het BSO terecht. Ze vonden dat het beste

voor mij, omdat ik anders veel te oud zou worden

tegenover mijn klasgenoten. Maar omdat mijn

Nederlands nog niet zo goed was, waren er maar weinig

studierichtingen die ik op dat ogenblik aankon.’

‘Ik heb eerst ASO gevolgd. Ik wilde dat. Mijn ouders

vonden dat ook het beste. Maar dat was te moeilijk. Op

school raadden ze me aan om over te schakelen naar

handel. Ik ben dat dan maar gaan doen.

‘Ik moest naar andere school. Daar kon ik kiezen:

nijverheid, landbouw of tuinbouw. Nijverheid vond ik dan

nog het beste, maar eigenlijk boeide me dat ook niet.’

‘Ik volgde eerst verzorging, omdat ik dacht dat dit wel

leuk zou zijn. Maar ik deed het toch niet graag. Ik ben

dan overgeschakeld naar kantoor. Ik wist niet wat ik

anders moest kiezen.’

‘De meester van het zesde leerjaar stuurde me naar de B-

stroom. Mijn ouders wisten blijkbaar maar één school

waar ik die kon volgen. Daar hadden ze maar twee

richtingen in het beroeps: kantoor en metaal. Ik was geen

metaaltype, dat waren de ruige gasten, dus koos ik voor

kantoor.’

‘ Mijn vrienden en de buurt waar ik opgroeide maakten

het er niet beter op. Je ziet niets anders dan jongeren die

wel willen werken, maar niks vinden. Dan geraak je

gefrustreerd. Je gaat niet meer veel naar school en uit

verveling begin je samen met je vrienden autobanden in

brand te steken, speeltuintjes te vernielen, … Als je dan

uiteindelijk geen blanco meer hebt en dus nog moeilijker

werk vindt, ga je ernstig overwegen om te beginnen

dealen of zo en zo je geld te verdienen. Gisteren nog

heeft iemand mij dat voorgesteld. Ik lag vannacht de hele

tijd wakker om daarover na te denken.’

‘Mijn ogen zijn gelukkig op tijd opengegaan. Ik heb één

keer in Mol gezeten, maar toen ik 18 jaar ben geworden,

ben ik beter gaan nadenken. Ik ben gestopt met dealen

en zoek mijn oude vrienden niet meer op. Ik heb nu nog

altijd een blanco. Dat is mijn kans.’

‘Ik had een moeilijke jeugd, moest thuis voor mijn broers

en zusjes zorgen. Daardoor ben ik veel te vroeg van huis

weggegaan en zwanger geworden. Toen mijn kindje

geboren werd, stopte ik met school. Ondertussen gaat

het allemaal gemakkelijker. Mijn dochtertje is al zes en

mijn huidige vriend steunt mij. Daarom kon ik een

opleiding gel- en acrylnagels volgen. Die heb ik afgerond.

Nu wil ik nog een kappersopleiding gaan volgen. Kapster,

dat is altijd al mijn droomjob geweest.’

‘Ik volgde een cursus lassen via de VDAB. Ik wilde dat zelf,

ben dat niet gaan doen omdat dat moest van de VDAB.

Je hoort altijd dat er te weinig lassers zijn. Ik dacht dus

dat ik zo geld zou kunnen verdienen. Ik heb die opleiding

afgerond in 2012 en heb dat diploma dus hè. Maar ik heb

sindsdien nog nergens een job als lasser gevonden.’

‘Ik volg momenteel een opleiding heftruckchauffeur. De

begeleider hier zei dat dat goed voor mij was. En liever

dat dan gewoon thuis zitten hè!’

2.3. NEET-jongeren aan het werk

‘Ik heb al wel wat gewerkt hoor, maar dat was telkens

met dagcontracten.’

‘Ik werkte aan de kassa van een discotheek. Dat was in

het zwart. Ik moest elke nacht langer werken dan

afgesproken en als mijn baas mij moest betalen, gaf dat

altijd problemen.’

‘Natuurlijk wil ik werken! Wat moet je anders doen met

al je tijd? Ik merk nu elke dag hoe vervelend het is om

geen job te hebben. Ik zit de hele tijd thuis. Daar word ik

depressief van.’

‘Nadat ik mijn studies had opgegeven, zocht ik dik twee

jaar naar werk. Och ja, ik heb tussendoor wel wat

gewerkt, maar dat was telkens met interimcontractjes.

Veel stelde dat niet voor.'

‘Nu ik een jaar niks aan het doen ben, voel ik me toch …

waardeloos.’

‘Sinds de geboorte van mijn zoontje blijf ik thuis. Mijn

man heeft onregelmatige werkuren. Als ik ook zou

werken of een opleiding volgen, zou dit te veel zijn voor

ons gezin. Bovendien zou ik het niet leuk vinden als

anderen voor mijn kind moeten zorgen. Maar ik kijk er

wel naar uit dat hij binnen een half jaar naar school kan.

Dan pik ik mijn studie in het volwassenenonderwijs terug

op of zoek ik een deeltijdse baan. ’

‘Ik liet me schrappen bij de VDAB. Ik wil mijn geld,

letterlijk, verdienen. Niemand moet denken dat ik een

profiteur ben.’

‘De VDAB? Ik denk dat ik daar wel ingeschreven ben

hoor.’

‘Toen ik me als schoolverlater inschreef bij de VDAB

moest ik daar een training volgen. In een groepssessie

legden ze uit hoe je een cv opstelt en een motivatiebrief

schrijft. De meeste deelnemers hadden geen enkel

diploma en sommigen spraken weinig Nederlands. Voor

hen was die sessie misschien interessant, maar ik heb een

ASO-diploma en volgde een paar jaar hoger onderwijs. Ik

heb daar niets bijgeleerd, het was puur tijdverlies. Na die

sessie heb ik gevraagd of ik nog moest blijven komen, of

er niets anders was dat meer op mijn maat was. Ik kreeg

toen de keuze: ’t was dat of geschrapt worden als

werkzoekende. Ik heb me laten schrappen.’

‘Ik wil zelfstandige worden. Eigenaar van een

broodjeszaak of een bakkersketen of zo, dat lijkt me wel

goed. Dan ben ik mijn eigen baas en is er niemand die op

mijn vingers kijkt. En zo kan ik ook andere jongeren

kansen geven en hen een goeie job bezorgen.’

‘Ik wil kleuterjuf worden en kleintjes al vroeg leren dat zij

ook hogerop kunnen komen, dat kinderen van allochtone

afkomst ook iets kunnen bereiken.’

‘Als ik mijn best doe, komt het goed!’

‘Ik ga iets maken van mijn toekomst!’

‘Je moet altijd positief blijven, want als je er zelf niet in

gelooft, zal het je nooit lukken. Ik denk altijd: “Wat een

ander kan, kan ik ook!” ’

‘Je kan niet eender wat worden, maar er is veel dat je wel

kan doen.

‘Ik heb het zelf een tijdje opgegeven. Mijn broertje is toen

echt komen smeken dat ik me niet zo zou laten gaan.

Toen heb ik beseft dat hij gelijk had. Als je pessimistisch

bent, loopt het ook fout.’

2.4. NEET-jongeren over hun leven

‘Natuurlijk zou ik opnieuw beginnen als ik kon. Dan zou ik

een toekomst hebben!’

‘Ik heb geen spijt. Ik zou zeker niet terug opnieuw aan

mijn schooltijd willen beginnen. Niemand gaat eigenlijk

nog naar school tegenwoordig.’

‘Op twaalf jaar ben je te jong om te kiezen. Je weet niet

wat je kiest. Je pakt iets waarvan je denkt dat het plezant

zal zijn en in’t begin is dat ook tof, maar na een tijdje

krijg je door dat het eigenlijk behoorlijk saai is.’

‘Je hoort ook sprookjes. Bijvoorbeeld over de richting

kantoor zeggen de mensen: “Ga dat doen, want daar kan

je veel geld mee verdienen!” ’

‘Ik zou het nu meer serieus nemen. Pas als je ouder bent

merk je dat studies belangrijk zijn.’

‘Mijn moeder werkte veel en mijn stiefvader werkte op

een schip. Ik stond er vooral alleen voor.’

‘Als ik opnieuw kon beginnen, zou ik me meer proberen af

te sluiten voor de problemen thuis en me op mijn studies

concentreren.’

‘Als je na de lagere school naar de B-stroom moet, krijg je

eigenlijk geen eerlijke kans. Dan kan je natuurlijk geen

goeie keuzes maken, want dan mag je eigenlijk niet

kiezen.’

‘Ik ging naar een college. Ik wist dat ik daar slim genoeg

voor was. Maar de leerkrachten maakten me al snel

duidelijk dat ik niet in het plaatje paste.’

‘Als ik opnieuw kon beginnen, zou ik misschien meer van

me durven afbijten en al die pesterijen niet zo ver laten

komen.’

‘Er bestaan momenteel gewoon geen goeie

studierichtingen. Er is enkel te weinig werk. Je vindt geen

werk door de crisis en besparingen.’

‘Ik weet niet hoe mijn leven er binnen tien jaar zal

uitzien. Ik weet alleen wat het niet zal zijn: geen drugs en

geen prostitutie.’

‘ Binnen tien jaar heb ik vast werk, ben ik getrouwd en

heb ik drie kinderen. We wonen dan in een eigen

appartement.’

‘Ik hoop op een vaste job, appartement en vrouw en

kindje voor binnen 10 jaar. Het zal me wel lukken. Ik ga

daar hard voor werken. Maar er is wel niet zoveel werk,

zeker als je, zoals ik, geen diploma hebt.’

‘Binnen tien jaar woon ik niet meer in Borgerhout, maar

in Schoten of Ekeren of zo. Borgerhout is geen goeie

buurt om kinderen groot te brengen. Het is er niet

gemakkelijk om kinderen op het rechte pad te houden.’

Een beknopte bevraging bij een controlegroep

Ter vergelijking werden de toekomstverwachtingen van de 78 bevraagde

jongeren gelegd naast de verwachtingen van 46 andere jongeren, tussen 16-

en 22 jaar, die in het middelbaar onderwijs een ASO- of KSO-richting

volg(d)en en opgroei(d)en in middenklasse gezinnen. Aan deze jongeren

werd een beknopte, open vragenlijst voorgelegd:

Hoe zie je je toekomst binnen tien jaar?

Waar en hoe woon je?

Hoe ziet je gezinssituatie er dan uit?

Wat voor soort werk doe je dan?

Wat doe je in je vrije tijd?

De meerderheid van de jongeren uit de contolegroep beantwoordde de

vragen schriftelijk (N=43). 3 jongeren beantwoordden ze tijdens een korte,

telefonische enquête. De jongeren uit de controlegroep werden bereikt met

medewerking van een leerkracht uit de derde graad van het middelbaar

onderwijs.

3. Ondersteuning voor NEET-jongeren

3.1. NEET voorkomen

‘Ouders helpen hun kinderen vooral door hen te

motiveren. Ze moeten daarvoor niet zelf goed zijn in

wiskunde of zo. Ze moeten gewoon tonen dat ze

betrokken zijn.’

‘Thuis stond er niemand voor me klaar. Ik moest het

allemaal alleen doen. Op school waren er wel twee

leerkrachten die me hard motiveerden en me echt

aanmoedigden: “Komaan, je kan het!” Dankzij hen heb ik

het zo lang volgehouden. Maar uiteindelijk ben ik toch

gestopt met school. Het was thuis niet meer vol te

houden. ’

‘Mijn ouders hielden er geen rekening mee dat ik moest

studeren. Er was constant drukte bij ons thuis en ik moest

altijd mijn kleine broertjes en zusjes helpen.’

‘Ouders kunnen je niet echt helpen. Ze zijn blind voor je

gebreken en vinden alleen het beste goed genoeg voor

hun kind.’

‘Bij ons in het gezin kwamen we in het zesde leerjaar één

voor één bij dezelfde leerkracht in de klas. Die heeft elk

van ons naar de B-stroom verwezen. Dat klopte gewoon

niet! Die man ging er vanuit: “Weer één van dezelfde

familie. Daar zal het ook wel niet mee lukken.” Mijn zus

bewijst nu dat hij ongelijk had: zij volgt nu haar derde

jaar aan de universiteit.’

‘Leerkrachten halen je neer. Ze moedigen je vooral aan

om op te geven en voor iets gemakkelijker te kiezen.

Vaak is dat met de beste bedoelingen hoor, maar zo

helpen ze echt niet!’’

‘Ik ben op school altijd behandeld als een ambetant kind.

Ik was ook geen lieverdje, maar de houding van

leerkrachten heeft me nooit geholpen om dat te

veranderen.’

‘Ik veranderde van school, maar eigenlijk was die tweede

school nog slechter dan de eerste. Ik was zwak in taal,

waardoor ik veel niet begreep. In plaats van me te helpen

door de dingen nog eens of op een andere manier uit te

leggen, hielden ze daar totaal geen rekening mee.’

‘Er zijn veel jongeren die het verkloten op school, gewoon

omdat ze het gevoel hebben dat ze daar niks kunnen

doen en alleen maar willen gaan werken. Ik ben ook zo.

Ik verveel mij daar veel te hard.’

‘Op je veertiende of vijftiende al een beroepskeuze

maken, is veel te vroeg! Je hebt er dan geen benul van

hoe levensbepalend die keuze is.’

‘Na het zesde middelbaar wilde ik verder studeren. Maar

de keuze was verschrikkelijk moeilijk. Je wordt overstelpt

met foldertjes, maar daarin willen hogescholen en

universiteiten zich vooral profileren met de beste kantine

of de tofste sfeer. Over de studierichtingen en de

beroepen waarvoor je dan studeert, kom je nauwelijks

iets te weten.’

‘Eén leerkracht heeft me echt geholpen. Ze wees me erop

dat ik goed was met cijfers en dat ik daarom misschien

beter marketting & ondernemen kon gaan volgen.’

‘ “Misschien kan je opvoedster worden”, suggereerde

een CLB-medewerker me. “Je zit toch zelf in een tehuis?”

Zo’n oppervlakkig advies, dat maakte me toch wat boos!’

‘Helpt het CLB je ook bij je studiekeuze? Ik dacht dat dat

alleen voor medisch onderzoek was.’

‘Voeding en verzorging leek me de verstandigste keuze.

Ik durfde niet anders, want ik kende nog niet veel

Nederlands. Ik dacht dat een andere richting me daarom

nooit zou lukken.’

‘Mostaffa is ongelooflijk belangrijk voor ons allemaal. Al

van voor hij jeugdwerker en later ACB-er werd, had de

buurt al bewondering voor hem, omdat hij altijd

respectvol, voornaam, sociaal en gedisciplineerd is. Het is

iemand die zich altijd heeft ingezet om er zelf te geraken,

maar er ook is voor anderen. Hij staat altijd klaar. Hij

houdt de vacatures in het oog die voor ons interessant

kunnen zijn , maar vooral: hij is er altijd om te luisteren

en hij zet me aan het denken, hij trekt me mijn ogen open

en wijst me op de gevolgen als ik stommiteiten doe. Hij

doet me beseffen dat niks vanzelf komt. ‘

‘Tegenwoordig moet je al een diploma hebben om achter

de vuilkar te lopen! Ik overdrijf natuurlijk, maar toch …’

3.2. NEET aanpakken

‘Nu kom ik bij De Ploeg en krijg ik echt goeie hulp. Maar

het heeft wel lang geduurd voor ik hier terechtkwam. Je

moet er natuurlijk wel voor open staan. Vroeger waren

er ook altijd mensen die me goede raad gaven, maar ik

vond dat toen zagende, oude mensen. Ik wilde niet

luisteren, volgde alleen mijn vrienden.’

‘Mijn familie stuurt me vaak vacatures door en toen

mijn nicht op vakantie ging, heeft ze haar baas

gevraagd of ik haar mocht vervangen.’

‘Dat ik me herpakt heb, heb ik voor een groot deel te

danken aan mijn ouders. Ze hebben altijd getoond dat

ze om mij gaven. Dat hebben ze niet alleen gedaan door

lief voor mij te zijn hoor. Af en toe hebben ze zich ook —

terecht — heel kwaad op mij gemaakt. Maar ze bleven

altijd klaarstaan voor mij en zijn altijd geïnteresseerd in

wat ik doe.’

‘Dat ik dat laatste jaar toch nog heb afgemaakt, komt

alleen maar door mijn lerares. Na mijn achttiende

verjaardag was ik niet meer van plan om nog naar school

te gaan. Maar mijn leerkracht stond plots thuis voor de

deur. En niet één keer hè! Ze bleef maar terugkomen.

Uiteindelijk wist ze me te overtuigen. Het is waar dat ik

nu, als huismoeder, geen diploma nodig heb, maar op

mijn achttiende kon ik nog niet zeker weten dat ik ooit

zou trouwen. En ze had ook gelijk toen ze zei dat een

diploma me kon helpen indien ik nog wilde werken voor

ik kinderen kreeg.’

‘Wij, jongeren uit Marokkaanse families, hebben het vaak

van horen zeggen dat we geen kansen krijgen als we op

zoek gaan naar werk. Maar er zijn er veel die zich daar

door laten ontmoedigen en geen moeite meer doen. Er

wordt inderdaad gediscrimineerd, maar dat is nu zo. Dan

moet je er des te harder voor gaan.’

‘De ACB-er kent me al jaren. Hij weet al lang waar ik mee

bezig ben. Als hij nog maar vermoedt dat ik me met foute

dingen bezighoud, spreekt hij me daarop aan. Hij helpt

me ook echt om stappen te zetten. Laatst toonde hij me

bijvoorbeeld een vacature. Die vond ik wel interessant.

Hij duwde me meteen een telefoon in handen en liet me

bellen naar die werkgever om meer informatie te vragen

over de job.’

‘Mijn moeder werkte als poetsvrouw bij een vrouw die

me echt geholpen heeft. Ik heb met haar besproken wat

ik kan, waar ik dacht goed in te zijn, wat ik wilde, …

Samen bekeken we welke knelpuntberoepen er zijn. We

hebben de verschillende puzzelstukjes samengelegd. Het

besluit was dat ik best een extra opleiding kon gaan

volgen. Ze is dan samen met mij op zoek gegaan waar ik

die kon gaan volgen. Ik weet niet precies wat die vrouw

doet van job, maar ik weet wel dat het niets te maken

heeft met de opleiding die ik nu volg. Het was dus niet zo

dat ze het vooraf zelf allemaal goed wist.’

‘Ergens aankloppen om hulp te vragen … het blijft

moeilijk. Ten eerste zijn er zo vele plekken waar je voor

“iets” terecht kan, maar je weet niet precies wie jou nu

het best kan helpen. Bovendien is het niet zo gemakkelijk

hoor, om hulp te vragen. Je schaamt je toch wat …’

‘Ik kwam als kind al bij Recht-Op. Ze kennen mij, mijn

ouders, … Daarom weten ze ook zo goed hoe ze me

kunnen helpen.’

‘Bij de VDAB binnenstappen is niet moeilijk. Dat kan

iedereen. En daar zeggen ze je wel welke papieren je

allemaal in orde moet maken.’

‘De papieren die je moet invullen zijn best ingewikkeld.

De taal die ze gebruiken, kan je niet verstaan. Maar mijn

begeleider helpt me.’

‘Ik moest alles uitzoeken, maar het was geen enkel

probleem om mijn weg te vinden naar de RVA, de

vakbond, … In mijn omgeving zijn er genoeg ervaren

doppers die me konden zeggen wat ik moest doen.’

‘Ik was met niks in orde. Het OCMW heeft dan een lijstje

gemaakt van wat ik allemaal moest doen. Op papier leek

het simpel, maar het heeft echt lang geduurd voor alles

geregeld was. Ik ben een doorzetter, maar ik snap dat

niet iedereen daar de moed voor kan opbrengen.’

‘De VDAB helpt je niet echt, zoekt niet echt samen met

jou. Medewerkers volgen daar gewoon een vaste

procedure. Ze passen zich helemaal niet aan en geven

geen antwoord op de vragen die jij stelt.’

‘Ik zou het wel nuttig vinden als die trajectbegeleider van

de VDAB eens mee zou gaan naar een interimbureau.

Dan zou die beter begrijpen waarom ik geen werk vind.’

‘Ik vind dat de medewerkers bij het OCMW mij

wantrouwig behandelen. Alsof ik de zoveelste profiteur

ben. Ik snap dat wel hoor, want er zijn er zo veel die wel

profiteren. Alleen spijtig dat ik niet kan bewijzen dat ik

anders ben en echt wel wil werken.’

‘Hier doen ze echt veel voor mij: ze hebben me geleerd

hoe ik op het internet vacatures kan vinden, ze hielpen

me om mijn cv en sollicitatiebrief op te stellen, … Als ik

ergens op sollicitatiegesprek mag gaan, bereiden ze dat

ook samen met me voor. Maar ze helpen me ook met

andere dingen. Toen ik mijn belastingbrief kreeg, hebben

we die samen ingevuld.’

‘Mijn begeleidster van het CAW komt regelmatig langs.

Daar ben ik heel blij mee. Ik ken haar ondertussen al een

tijdje en ik kan echt wel op haar rekenen. Toch had ik het

leuker gevonden als er iemand me vrijwillig zou helpen.

Uiteindelijk doen die mensen van het CAW gewoon hun

werk. Van een vrijwilliger weet je dat die echt betrokken

is en jou oprecht helpt.’

‘Bij het OCMW raadden ze me aan om eerst werk te

maken van mijn woonsituatie. Ik moest een vast adres

kunnen vermelden op mijn cv. Toen ik uiteindelijk in dit

appartementje terecht kon, begreep ik ook hoe belangrijk

je woonsituatie op mentaal vlak is. Ik had een zorg

minder, was veel rustiger en kon me daardoor beter

concentreren op het solliciteren.’

‘Eén keer ben ik mijn zelfbeheersing verloren. Ik wilde me

inschrijven bij een interimkantoor. Toen ik binnenstapte,

keek de medewerkster even op, om me dan — met haar

blik alweer op het scherm van haar PC gericht — mee te

delen: “Voor u is er geen werk.” Ik heb haar toen

toegeroepen dat ze op z’n minst zou kunnen doen alsof

ze even de moeite nam om in haar databank te zoeken of

er iets tussen zat voor mij. Achteraf had ik daar spijt van,

want die vrouw probeert ook alleen maar om haar

klanten tevreden te maken. En als die bedrijven geen

allochtonen willen …’

‘Ik ging solliciteren bij een verhuisfirma. Ik kreeg amper

de kans om me voor te stellen, toen die man begon te

roepen dat ik niet moest denken dat ik ermee weg zou

geraken als ik bij klanten zou stelen. Uiteraard niet, daar

was is het honderd procent mee eens. Ik vond het wel

beledigend dat hij er vanuit ging dat ik van plan was om

klanten te bestelen.’

‘Ik heb mijn strafblad wel eens vervalst. Zo kon ik als

interim ergens aan de slag. Maar toen die firma mij vast

in dienst wilde nemen, gingen ze mijn strafblad zelf

controleren. Toen kon ik natuurlijk onmiddellijk

vertrekken …’

‘ “Je krijgt een tweede kans”, zei de rechter me. Onzin

natuurlijk. Met een strafblad is er niemand die me nog

een tweede kans geeft.’

‘Ik werk af en toe als brandwacht in de haven. Dat is dan

telkens voor en paar dagen, via een interimkantoor dat

mij dan dagcontracten geeft. Nu is het alweer een tijdje

geleden dat ik daar nog iets van gehoord heb.’

‘Sinds een enkele maanden ben ik jeugdwerker bij JES. Ik

engageerde me hier al als vrijwilliger. Van een vriend die

hier werkt, hoorde ik over de vacature. Ik heb

gesolliciteerd en kreeg de job.’

‘In die periode had ik af en toe een interimcontractje. Ik

zat wel vaker thuis dan ik werkte. Daarom stelde een

vriend voor om me mee te engageren bij Buurtsport.

Aanvankelijk vond ik dat raar: vrijwillig? Toen ik hoorde

dat je er een vergoeding voor kreeg, ben ik er toch mee

begonnen. Ondertussen ben ik vast in dienst bij

Buurtsport.’

‘Ik kon bij Kruidvat aan de slag. Maar had geen opvang

voor mijn dochtertje. Die job moest ik dus laten schieten.’

3.3. Terugval vermijden

‘Ik volg nu een traject bij de Stad. Normaal gezien zou dat

in de zomer afgerond zijn en dan kon ik waarschijnlijk

voor de stad gaan werken. Maar nu ben ik zwanger. Ik

weet niet of dat nu nog kan lukken.’

‘Een jaar geleden had ik niets: ik woonde in een

kraakpand, had geen werk, mijn identiteitskaart was

verlopen, … Nu werk ik met een deeltijds contract van

bepaalde duur als verkoopster, woon ik in mijn huur-

appartementje en zijn al mijn papieren in orde. Ik ben er

zeker van dat alles goed zal blijven gaan! Tenzij mijn

vriend hier niet kan blijven … Hij heeft een tijdelijke

verblijfsvergunning. Als hij ooit weg moet, stort mijn

wereld in.’

‘Na een mislukte poging om een opleiding in het hoger

onderwijs te volgen, ben ik gestopt met studeren. Hoewel

ik naar werk zocht en af en toe via een interimkantoor

een paar dagen of weken kon werken, zat ik twee jaar

overwegend werkloos thuis. Nu ben ik gestart in het

tweedekansonderwijs. Met een diploma vind ik hopelijk

wel een vaste baan. Maar de opleiding is moeilijker dan

ik dacht. Ik begrijp de vaktaal bijvoorbeeld niet altijd. En

binnenkort moet ik zelf een stageplaats zoeken. Ik weet

niet hoe ik daaraan moet beginnen. Ik weet ook niet wie

me daarbij kan helpen.’

‘Ik had echt een toffe job, maar op een maandagochtend

moest ik een urinetest afleggen. Dat was vlak na een

weekend. Ik was zwaar weggeweest met mijn maten en

had wel wat gebruikt. Natuurlijk waren daar nog sporen

van terug te vinden. Ik kon meteen opstappen.’

‘In mijn zevende jaar Verkoop ben ik verhuisd van Halle

naar Antwerpen en alleen gaan wonen. Ik had me toen

opnieuw in een school ingeschreven om mijn laatste jaar

af te maken. Maar ik heb dat alleen wonen onderschat.

Ik kon het niet opbrengen om vol te houden en heb dat

studiejaar dan toch niet afgewerkt.’

‘Ik werkte een tijdje als magazijnier, maar dat was heel

frustrerend! Het was een behoorlijk saaie job. Je had niks

eigen inbreng. Het was totaal niet uitdagend. Maar wat

het voor mij extra moeilijk maakte: je moest daar

werkelijk niets voor gestudeerd hebben. Ik had collega’s

die — echt waar — nooit naar school geweest waren. Die

konden dat werk ook hè! Ik wil daarmee die mensen niet

veroordelen, maar ik vond dat gezichtsverlies voor

mezelf. Ik kan veel meer. Ik heb dan wel geen diploma,

maar ik heb wel lang op school gezeten. Heb ik dat dan

helemaal voor niks gedaan? ’

4. Acht reflecties bij de beleving van NEET

4.1. Een subtiel verschil tussen NEET en niet-NEET

Valkuil bij de aanpak van NEET: niet zomaar een job of

eender welke opleiding

Voor een duurzame NEET-aanpak volstaat het niet om

jongeren aan een willekeurige job te helpen of naar een

toevallige opleiding te verwijzen. Een duurzame aanpak

houdt rekening met:

de eigenheid van de jongeren (voorkeuren, talenten,

gezinssituatie, …);

de perspectieven die een job of een branche biedt.

4.2. Geen verhaal van enkel individuele schuld

Valkuil bij de aanpak van NEET: meer dan een individueel

aandeel

Een beleid dat NEET aanpakt, heeft aandacht voor meer

dan alleen de NEET-jongeren. Het besteedt ook aandacht

aan hun thuis- en leefomgeving en is daarenboven ook

kritisch voor onderwijs en arbeidsmarkt.

4.3. Een dankbaar publiek

Kans bij de aanpak van NEET: een dankbaar publiek

Jongeren die zich in een NEET-situatie bevinden staan

open voor hulp. Daar hebben ze geen hoogdravende

verwachtingen bij. Ze willen niet dat anderen het in hun

plaats doen, maar zoeken een begeleider die samen met

hen uitzoekt wat de verwachtingen en mogelijkheden

zijn.

4.4. De straat op (en verder)

Valkuil bij de aanpak van NEET: jongeren vinden de weg

naar hulp niet zo maar

Wie jongeren wil begeleiden die zich in een NEET-situatie

bevinden, moet de straat op. De jongeren vinden de weg

naar hulpverlening immers moeilijk. Een deel van de

NEET-jongeren is letterlijk op straat te bereiken. Voor

anderen komt het erop aan om nog enkele stappen

verder te zetten en tot achter de voordeur te geraken.

4.5. Investeren in één-op-één maatwerk

Valkuil bij de aanpak van NEET: jongeren zijn op zoek

naar begeleiding op maat

NEET-jongeren rekenen op hulp op maat, door een vaste

begeleider met wie ze een vertrouwensband kunnen

opbouwen en een totaaltraject met hen aflegt.

4.6. Vrijwilligerswerk biedt potentieel

Kans bij de aanpak van NEET: het dubbele potentieel van

vrijwilligerswerk

De begeleiding van NEET-jongeren hoeft niet per

definitie door professionals te gebeuren. Ook

vrijwilligers kunnen die rol opnemen.

Vrijwilligersinzet door NEET-jongeren heeft potentieel

als hefboom voor tewerkstelling.

4.7. NEET duurzaam aanpakken = investeren in preventie

Valkuil bij de aanpak van NEET: geen exclusief curatief

maar ook preventief beleid

Een doordacht NEET-beleid concentreert zich niet enkel

op jongeren die zich momenteel in een NEET-situatie

bevinden, maar tracht ook om NEET voor zoveel mogelijk

jongeren te voorkomen.

4.8. NEET duurzaam aanpakken = investeren in nazorg

Valkuil bij de aanpak van NEET: nood aan nazorg

Wie na een moeizame zoektocht naar een gepaste

opleiding of baan uit een NEET-situatie geraakt, heeft nog

nood aan verdere opvolging.

Bijlage 1 — Organisaties die bezocht werden voor de inleefstages

Bijlage 2 — Intermediërende organisaties bij de interviews

Bijlage 3 — Overzicht van de interviews

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

66

Bijlage 4 — Vragenlijst

Enquête NEET

Initialen interviewer: …..

Datum: ………………….

Intro

Hallo, ik ben Kathleen Hoefnagels. Ik ben een onderzoeker. Momenteel werk ik in opdracht van de Stad

Antwerpen en de VDAB. De Stad en VDAB willen weten hoe ze jongeren kunnen helpen om van hun

schoolloopbaan of werk gemakkelijker een succes te maken. Daar doen wij nu een onderzoek naar en daarom

houden we gesprekjes met ongeveer 70 jongeren die wat willen vertellen over het verloop van hun eigen studies,

hun zoektocht naar een job, wat ze verwachten van werk, … Mag ik jou daar ook een paar vragen over stellen?

Het zal ongeveer 30 minuten duren. Achteraf krijg je 10 euro. Dat is een cadeautje, omdat je wil meewerken aan

dit onderzoek.

Ik noteer nergens jou naam. Dit onderzoek gebeurt volledig anoniem. Je hoeft er dus geen angst voor te hebben

dat ik je naam en wat je hier vertelt zou doorgeven aan één of andere officiële instantie.

Op de vragen die ik zal stellen, kan je geen fout antwoord geven. Ik vraag immer naar wat jij vindt, denkt, ervaart

of meegemaakt hebt. Het is wel belangrijk dat je eerlijk bent. Als je dat niet doet, is het onderzoek daar niet mee

geholpen en als gevolg komen de Stad en de VDAB ook niet te weten wat zij kan doen om het gemakkelijker te

maken voor de jongeren.

DEEL 1 — Levenslooptekening

I. SCHOOLLOOPBAAN

1. LEEFTIJD: ……

2. OP WELKE LEEFTIJD BEN JE VOOR HET EERST NAAR SCHOOL GEGAAN? ……… WAAR WAS DIE SCHOOL?

………………………………………………………. (stad/land noteren)

3. OP WELKE LEEFTIJD BEN JE NAAR DE MIDDELBARE SCHOOL GEGAAN? ......... WAAR WAS DIE SCHOOL?

………………………………………………………. (stad/land noteren)

4. KAN JE VERTELLEN HOE JE SCHOOLLOOPBAAN VERLIEP, VANAF DE START VAN HET MIDDELBAAR ONDERWIJS TOT

VANDAAG/TOT JE STOPTE/TOT JE AFSTUDEERDE?

Bij studierichting in TSO of BSO meteen vragen naar richting (keuze wel pas na 2e middelbaar)

67

richting 1: …………………………………………………….. richting 2: ……………………………………………………

Waarom koos je precies die richting?

o Ik moest iets kiezen

o uit interesse

o iemand adviseerde mij dit (iemand=

………………………………………………………)

waarom adviseerde die persoon precies die richting?

……………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o ik moest dit gaan doen (verplicht door:

………………………………………………………)

waarom moest je precies die richting doen?

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o enige optie voor mij, omdat ……………………….

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

Waarom koos je precies die richting? Waarom ben je naar deze

richting overgeschakeld?

o Ik moest iets kiezen

o uit interesse

o iemand adviseerde mij dit (iemand=

………………………………………………………)

waarom adviseerde die persoon precies die richting?

……………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o ik moest dit gaan doen (verplicht door:

………………………………………………………)

waarom moest je precies die richting doen?

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o enige optie voor mij, omdat ……………………….

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

Hielp iemand je bij die keuze?

o eigen keuzes

o impact van familie

o impact van vrienden

o impact van de school

o …

peilen naar: was het HULP of STURING?

…………………………………………………………………

check: hebben ze zicht op instanties die hen kunnen helpen (CLB,

zorglkr, organisaties als Recht-Op, JES; …)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Hielp iemand je bij die keuze?

o eigen keuzes

o impact van familie

o impact van vrienden

o impact van de school

o …

peilen naar: was het HULP of STURING?

………………………………………………………………….

check: hebben ze zicht op instanties die hen kunnen helpen (CLB,

zorglkr, organisaties als Recht-Op, JES; …)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

68

richting 3: …………………………………………………….. richting 4: ……………………………………………………..

Waarom koos je precies die richting? Waarom ben je naar deze

richting overgeschakeld?

o Ik moest iets kiezen

o uit interesse

o iemand adviseerde mij dit (iemand=

………………………………………………………)

waarom adviseerde die persoon precies die richting?

……………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o ik moest dit gaan doen (verplicht door:

………………………………………………………)

waarom moest je precies die richting doen?

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o enige optie voor mij, omdat ……………………….

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

Waarom koos je precies die richting? Waarom ben je naar deze

richting overgeschakeld?

o Ik moest iets kiezen

o uit interesse

o iemand adviseerde mij dit (iemand=

………………………………………………………)

waarom adviseerde die persoon precies die richting?

……………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o ik moest dit gaan doen (verplicht door:

………………………………………………………)

waarom moest je precies die richting doen?

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

o enige optie voor mij, omdat ……………………….

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

Hielp iemand je bij die keuze?

o eigen keuzes

o impact van familie

o impact van vrienden

o impact van de school

o …

peilen naar: was het HULP of STURING?

………………………………………………………………….

check: hebben ze zicht op instanties die hen kunnen helpen (CLB,

zorglkr, organisaties als Recht-Op, JES; …)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Hielp iemand je bij die keuze?

o eigen keuzes

o impact van familie

o impact van vrienden

o impact van de school

o …

peilen naar: was het HULP of STURING?

………………………………………………………………….

check: hebben ze zicht op instanties die hen kunnen helpen (CLB,

zorglkr, organisaties als Recht-Op, JES; …)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

69

4.1. BEN JE BLIJVEN ZITTEN?

o Ja

Hoeveel keer? …………

Wanneer? ………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………

o Nee

4.2. BEN JE OOIT EEN TIJDJE (NIET DEFINITIEF) MET JE OPLEIDING GESTOPT?

o Ja

waarom? …………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

wanneer ben je terug gestart? Na hoeveel tijd: ………………………………………

Hoe komt het dat je terug gestart bent? ………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

o Nee

4.3. HEB JE JE DIPLOMA VAN MIDDELBAAR ONDERWIJS BEHAALD?

o ja, na ……… jaar middelbaar onderwijs, nl: …………………………………………………

o ja, maar via de examencommissie, nl:……………………………………………………

waarom behaalde je je diploma niet op school? ………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

waarom besloot je om toch nog je diploma te behalen? …………………………….

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

wanneer heb je dat beslist (peilen naar het kantelmoment)? ……………………….

…………………………………..………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

o nee, ik zit nog op school en studeer denkelijk af binnen …… jaar, met een diploma van

……………………………………………………………………………………………….

o nee, ik ben gestopt en ben niet van plan om mijn diploma toch nog te behalen

waarom behaalde je je diploma niet op school? ………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

waarom ben je niet meer van plan om je diploma te behalen?................................

…………………………….………………………………………………………………..…………

70

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………

o nee, ik ben gestopt, maar wil mijn diploma nog wel behalen, nl..………………………..

……………………………………………………………………………………………………

waarom behaalde je je diploma niet op school? ………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

waarom wil je toch nog je diploma te behalen? ……………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

wanneer heb je dat beslist (peilen naar het kantelmoment)? ……………………….

…………………………………..………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

wanneer denk je je diploma te behalen? ………………………………………………

o Resp heeft geen concreet plan

o Resp heeft wel een concreet plan

4.4. BEN JE NA JE MIDDELBARE SCHOOL NOG EEN ANDERE OPLEIDING GAAN VOLGEN? (doorvragen: zowel hoger

onderwijs, beroepsopleidingen en toeleidingstrajecten komen in aanmerking)

o ja, nl.: ……………………………………………………..……………………………………..

waarom koos je voor deze opleiding? ……………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………

wanneer heb je beslist om deze opleiding te volgen? (peilen: was er een kantelmoment?)

………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

volg je die opleiding nu nog?

o ja, ik rond ze vermoedelijk af in …………………………… (maand/jaar)

o nee, ze is afgerond

o nee, ik ben ermee gestopt omdat ………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………

o nee

71

4.5. BEN JE VAN PLAN OM NOG EEN ANDERE OPLEIDING TE GAAN VOLGEN ? (doorvragen: zowel hoger onderwijs,

beroepsopleidingen en toeleidingstrajecten komen in aanmerking)

o ja, nl.: ……………………………………………………..……………………………………..

waarom wil je deze opleiding volgen? …………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

wanneer heb je dat beslist (peilen naar het kantelmoment)? ……………………….

…………………………………..………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

wanneer denk je te starten? …………………………………………………………….

o Resp heeft geen concreet plan

o Resp heeft wel een concreet plan

o nee

5. STEL: JE KRIJGT EEN GOUDEN TICKET EN JE MAG HELEMAAL OPNIEUW BEGINNEN. JE MAG TERUG 6 À 10 JAAR JONGER

WORDEN EN KRIJGT ALLE KANSEN. DOE JE DAT, BEGIN JE OPNIEUW?

o ja, omdat ……………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………

wat zou je anders doen? …………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………

hoe komt het dat het in realiteit anders is gelopen?

o gevolg van eigen keuzes

o impact van familie

o impact van vrienden

o impact van de school

o ……………………………………………………………………………

o nee, omdat …………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………

72

II. NA DE SCHOOLTIJD

(enkel voor diegenen die geen onderwijs meer volgen)

6. JE EINDIGDE JE SCHOOLTIJD. WAT GEBEURDE ER DAARNA? ZOCHT JE WERK? VOND JE WERK? …? VERTEL EENS IN

VOLGORDE HOE HET VERLIEP.

6.1. HEB JE AL GEWERKT?

o nee, wel al gezocht, sinds …… maanden/jaren, maar nog niet gevonden

ik zoek een job als (mogelijke functies): ………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………..……………

………………………………………………………………………………………..………………………

…………………………………………………………………………….....

o nee, ik mag niet van: ………………………………………………………………………………… omdat

…………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

o nee, ik kan niet door: .…………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

o nee, ik wil niet omdat: ……………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

o nee, ik kan niet gaan doen wat ik wil omdat: ……………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

o ja

huidige situatie

o geen werk, wel aan het zoeken sinds …… maanden/ jaren

o geen werk, niet aan het zoeken, omdat ……………….………………………………….

………………………………….………………………………….…………………………….…………

…………………………………………………………………………………………

o werk met deeltijds contract van onbepaalde duur als ………….……………………….

o werk met voltijds contract van onbepaalde duur als ………….…………………………

o werk met deeltijds contract van bepaalde duur (einde: . . / 20 . . ) als

…………………………………………………………………………………………………….

o werk met voltijds contract van bepaalde duur (einde: . . / 20 . . ) als

…………………………………………………………………………………………………….

73

laatste job

functie: ....……………………...………………………………....……………………………….

duurtijd: van . . / 20 . . tot . . / 20 . .

waarom doe je die job niet meer?

o tijdelijk contract

o ontslag genomen, omdat …………………...………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………

o ontslag gekregen o.w.v. economische redenen

o ontslag gekregen o.w.v. persoonsgebonden redenen

o ontslag gekregen, maar geen idee waarom

o ………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

voorlaatste job

functie: ....……………………...………………………………....……………………………….

duurtijd: van . . / 20 . . tot . . / 20 . .

waarom doe je die job niet meer?

o tijdelijk contract

o ontslag genomen, omdat …………………...………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………

o ontslag gekregen o.w.v. economische redenen

o ontslag gekregen o.w.v. persoonsgebonden redenen

o ontslag gekregen, maar geen idee waarom

o ………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

6.2. HELPT IEMAND JE (HEEFT IEMAND GEHOLPEN) OM EEN JOB TE VINDEN?

o niemand

o VDAB

o OCMW

o familie

o leerkracht

o hulpverlener, nl. ………………………….

……………………………………………………

………………….. (naam organisatie)

o vrienden

o ……………………………………………………

…………………………………………

Check: hebben ze zicht op instanties die hen kunnen helpen: ACB-ers, organisaties als Betonne Jeugd, JES, Recht-

Op, …?

74

6.2.1. OP WELKE MANIER HIELPEN ZE?

o stageplaats zoeken

o vacatures opzoeken

o CV en sollicitatiebrief opstellen

o sollicitatiegesprek voorbereiden

o ……………………………………………………

…………………………………………

III. NA DE SCHOOLTIJD

(voor iedereen)

7. STEL: ER KOMT MORGEN EEN MACHTIG PERSOON LANGS EN DIE ZEGT: ‘KIES MAAR WELKE JOB JE WIL DOEN, IK ZORG DAT

HET IN ORDE KOMT’. WAT KIES JE?

o geen job, ik mag niet van: ...………………………………………………………………………… omdat

…………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………

o geen job, kan niet door:………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

o geen job, ik wil niet omdat: ………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

o geen job, ik kan niet gaan doen wat ik wil omdat: ..……………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Ik kies een job als ………………………………………………………………………………………….

‐ Waarom is dit jouw droomjob? ………………………………………………………………….

..……………………………………………………………………………………………………..…………

…………………………………………………………………………………………….……………………

………………………………………………………………………………….………………………………

……………………………………………………………………….

‐ Welke job denk je echt te kunnen gaan doen (in realiteit, dus zonder tussenkomst van ‘machtig

persoon’)? ………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………

‐ Wat zou er anders in je leven moeten gelopen zijn om toch die droomjob te kunnen doen?/Wat

moet er in je leven veranderen om die droomjob te kunnen doen?

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………

75

DEEL 2 — Stellingen bekritiseren

8. IK LEES JE EEN PAAR STELLING. KAN JIJ ZEGGEN WAAROM JIJ HET ER WEL/NIET MEE EENS BENT?

Afhankelijk van de beschikbare interviewtijd meerdere stellingen laten bekritiseren. Stelling 1 is vaak eerder al

beantwoord.

Stelling 1 — Veel jongeren vinden later geen goede job, omdat ze een foute studierichting volgden.

Wat is een ‘foute’ studie?

Hoe kan dit voorkomen worden? Wie of wat kan daar een rol in spelen?

Maakte je zelf de juiste keuze, vind je? Indien nee, hoe had dat dan kunnen voorkomen worden?

Stelling 2 — Veel jongeren zouden een beter diploma halen wanneer hun ouders hen beter kunnen

begeleiden tijdens hun schooltijd

Hoe kan dit voorkomen worden? Wie of wat kan daar een rol in spelen?

Konden je eigen ouders je voldoende helpen?

Had je hulp van je ouders nodig?

Van wie kreeg jij hulp?

Hebben ze je op school goed geholpen? Had je daarvoor goede leerkrachten? Waarom wel/niet?

Heeft het CLB jou ooit geholpen?

Had je hulp nodig?

Stelling 3 — Je moet eigenlijk alles zelf uitzoeken. Niemand helpt je echt bij het zoeken naar een gepaste

studierichting of een goede job

Hoe kan dit anders? Wie of wat kan er een rol in spelen om te zorgen dat dit wel goed loopt?

Wie of wat heeft jou wel/niet goed geholpen?

Ken je organisaties die je daarbij kunnen helpen? Welke?

Wat kan er volgens jou beter?

Stelling 4 — Het is moeilijk om te weten te komen wat er precies van je verwacht wordt als je geen werk hebt:

waar moet je je aanmelden, welke formulieren moet je invullen, …

Wat loopt er fout?

Hoe kan dit anders? Wie of wat kan er een rol in spelen om te zorgen dat dit wel goed loopt?

Wat was voor jou moeilijk toen je werk zocht?

Hoe wist jij wat je allemaal moest in orde maken?

Kende je organisaties die je daarbij kunnen helpen? Welke?

Stelling 5 — Een jeugdbeweging of sportclub, … da’s niks voor mij!

Was jij ooit lid van een jeugdbeweging of sportclub?

Ben je nu lid van een jeugdbeweging of sportclub?

76

Indien nee: Waarom ben je geen lid? Waarom ben je nooit lid geweest? Waarom ben je gestopt?

Indien nee: Mis je dat? Zou je graag in een jeugdbeweging of sportclub zitten? Waarom wel/niet?

Indien ja: Hoe belangrijk is die jeugdbeweging of sportclub voor jou?

Denk je dat lid zijn van een jeugdbeweging of sportclub je op één of andere manier helpt als je verder

werk zoekt? Hoe dan?

Stelling 6 — Het zal voor mij moeilijk worden om een goede toekomst te krijgen.

Waarom wordt het moeilijk?

Hoe kan dit anders? Wie of wat kan er een rol in spelen om te zorgen dat dit wel goed loopt?

Hoe denk je dat je leven er binnen 10 jaar zal uitzien? Wat ben je dan aan het doen? Ingaan op

professionele verwachtingen, maar ook daarbuiten

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

77

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

78

DEEL 3 — Persoonsgegevens

9. Geboortedatum: …………………………………………………..

10. Geboorteplaats (land): ……………………………………………

10.1. Indien niet in België geboren, hoe oud was je toen je naar België kwam? ………………….

11. Nationaliteit

11.1. Responent:

11.2. Vader:

11.3. Moeder:

12. Heb je een vaste verblijfsvergunning in België?

o ja, tijdelijke o ja, vaste o nee o weet niet

13. Geslacht: m / v

14. Thuissituatie:

14.1. Woon je alleen of met anderen?

o alleen

o met anderen, nl.

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

79

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………., die studeert/werkt/niet werkt extra info: welk

werk, waarom geen werk, voormalige job, …

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

15. Heb je een partner?

o ja o nee

16. Hoeveel kinderen heb je? ………

80

Bijlage XX — Bibliografie

81

82

83