2.10.2012 Lezing voor het Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis

Antverpia fortificata

mane saeculo XVI

1. Herontdekking plattegrond

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

3. Reproductie door Hendrik Dierckx

4. Hydrografische kaart op keerzijde

5. Identificatie verkleefde fragmenten

6. Andere iconografische bronnen

Korte inhoud

- verzameling ICO: hernummering & herverpakking

- ICO # 41: Stadsplannen (tot 1830)

- publicatie Antwerpen versterkt (2009)

- fragmenten van stadsplattegrond (her)ontdekt

1. Herontdekking plattegrond

(12 # 11667-11670)

- verzameling ICO: hernummering & herverpakking

- ICO # 41: Stadsplannen (tot 1830)

- publicatie Antwerpen versterkt (2009)

- fragmenten van stadsplattegrond (her)ontdekt

- literatuur- & archiefonderzoek

1. Herontdekking plattegrond

Vogelvluchtgezicht (ca. 1524-1528)(EHC, K80243 = reproductie van ex. Parijs, BN)

- verzameling ICO: hernummering & herverpakking

- ICO # 41: Stadsplannen (tot 1830)

- publicatie Antwerpen versterkt (2009)

- fragmenten van stadsplattegrond (her)ontdekt

- literatuur- & archiefonderzoek

- 1 fragment behandeld in 1994-1995

1. Herontdekking plattegrond

Fragment ZW(12 # 11667)

- verzameling ICO: hernummering & herverpakking

- ICO # 41: Stadsplannen (tot 1830)

- publicatie Antwerpen versterkt (2009)

- fragmenten van stadsplattegrond (her)ontdekt

- literatuur- & archiefonderzoek

- 1 fragment behandeld in 1994-1995

- gerestaureerd fragment op tentoonstelling

Schatten uit het Stadsarchief (Rubenshuis, 2000)

- na verhuis (2006): alle fragmenten herenigd

1. Herontdekking plattegrond

- achtereenvolgende middeleeuwse

stadsuitbreidingen met versterkingen en poorten

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

I. Burcht

II. Oudste stadskern

III. 1ste stadsuitbreiding (1201-1216)

IV. 2de stadsuitbreiding (1249-1250)

V. 3de stadsuitbreiding (1291-1314)

VI. 4de stadsuitbreiding (1314-1410)

- achtereenvolgende middeleeuwse

stadsuitbreidingen met versterkingen en poorten

- Spaanse omwalling (1542) en citadel (1567)

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

oude en nieuwe Kipdorppoort(detail van 12 # 11670)

oude en nieuwe Rode Poort(detail van 12 # 11670)

Citadel(detail van 12 # 11667)

- achtereenvolgende middeleeuwse

stadsuitbreidingen met versterkingen en poorten

- Spaanse omwalling (1542) en citadel (1567)

- traditie van kaarten die uitbreidingen illustreren

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

Handschrift (ca. 1610) (12 # 4177)

Gedrukte kaart (in Gramaye, 1610)(12 # 4114)

Gedrukte kaart (P. Verbiest, ca. 1662)(12 # 5832)

Gedrukte kaart (in Torfs & Casterman, 1871)(12 # 2496)

Detail van gedrukte kaart (Scheepers, 1886)(12 # 4107)

- achtereenvolgende middeleeuwse

stadsuitbreidingen met versterkingen en poorten

- Spaanse omwalling (1542) en citadel (1567)

- traditie van kaarten die uitbreidingen illustreren

- oriëntatie naar westen: leesrichting straatnamen

- huisgevels „neergeklapt‟ vanop de straat

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

Huizenblok aan Wijngaardpoort(detail van 12 # 11670)

- achtereenvolgende middeleeuwse

stadsuitbreidingen met versterkingen en poorten

- Spaanse omwalling (1542) en citadel (1567)

- traditie van kaarten die uitbreidingen illustreren

- oriëntatie naar westen: leesrichting straatnamen

- huisgevels „neergeklapt‟ vanop de straat

- „nieuwe‟ gebouwen in perspectief

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

Stadhuis (voltooid in 1564)(detail van 12 # 11667)

Hessenhuis (voltooid in 1564)(detail van 12 # 11670)

- achtereenvolgende middeleeuwse

stadsuitbreidingen met versterkingen en poorten

- Spaanse omwalling (1542) en citadel (1567)

- traditie van kaarten die uitbreidingen illustreren

- oriëntatie naar westen: leesrichting straatnamen

- huisgevels „neergeklapt‟ vanop de straat

- „nieuwe‟ gebouwen in perspectief

- sporen van opgekleefd document

2. Bijzondere kenmerken plattegrond

Sporen opgekleefd document(12 # 11668)

3. Reproductie door Hendrik Dierckx

- Wie was Hendrik Dierckx?

- Specifiek programma voor reproductie van

bijzondere iconografische documenten

- Toeschrijving aan Michiel Coignet?

3. Reproductie door Hendrik Dierckx

- Vroege kaart van waterlopen in de ruime

omgeving rond Gent

4. Hydrografische kaart op keerzijde

Hydrografische kaart ruime omgeving rond Gent(12 # 11990-1993)

Detail Gent(12 # 11992)

Detail Gentbrugge(12 # 11993)

- Fragmenten van document dat verkleefd was met

plattegrond

5. Identificatie verkleefde fragmenten

Fragmenten(12 # 13660)

Sporen van omwalling(12 # 11668 en 12 # 13660)

“Redegezicht”(12 # 7975)

Anonieme lithografische reproductie (12 # 7976)

Reproductie door Ferdinand Truyman in Génard, Anvers à travers les ages, 1888 (105 # 213)

- Herkomst document:- 1888: verzameling ridder Gustave van Havre

- 8 april 1913: aangekocht door Stadsarchief op veiling Paul

Cogels (ingeschreven op 15 april, Arch.Nr. 21462)

- 1914-1918: “gedeeltelijk vernietigd” tijdens de oorlog

5. Identificatie verkleefde fragmenten

Noordelijke omwalling (met Slijkpoort)

en Haringvliet(12 # 13660)

Noordelijke omwalling (met Herman

Haeckstoren) en Haringvliet(12 # 7975)

Toren van de Eekhof aan de Houtwerf(12 # 7975 en 12 # 13660)

Aanwijzingen voor groter geheel(12 # 7976; 12 # 7975)

Ander fragment dat mogelijk tot verkleefde stadsplattegrond behoort(12 # 5261)

- Verloren stadsplattegrond ca. 1531-1542- Mertens & Torfs, Geschiedenis van Antwerpen, vol. 2 (1846)

- Wauwermans, La Tour Bleue d’Anvers (1879)

- Wauwermans, Wereldtentoonstelling 1894

6. Andere iconografische bronnen

- Verloren stadsplattegrond ca. 1531-1542

- Stukken die verscholen zitten in andere

archiefreeksen, zoals processen

6. Andere iconografische bronnen

Schetskaart omgeving Ossenmarkt, 1539(12 # 9535, afkomstig uit proces 7 # 328)