Allemaal SociaalOver sociale competentie, waarden & normen

In deze brochure leest u over materialen voor primair onderwijs, speciaal (basis) onderwijs en voortgezet onderwijs die de sociale competentie bevorderen. Heeft u interesse in burgerschap? Hiervoor is een aparte brochure beschikbaar. Vraag hem aan via burgerschap@cedgroep.nl.

INHOUD

1 Martine van Bokkem, unitmanager Onderzoek & Ontwikkeling, CED-Groep“De vragen van scholen vormen altijd ons uitgangspunt!”

2 Bert Opdam, directeur van basisschool De Hoeksteen, Rotterdam“Investeren in sociale competentie levert veel op!”

4 Lilian van Wijk, leerkracht OBS De Wilgen, Sliedrecht“Dankzij de SCOL ben ik gerichter gaan kijken.”

6 Anita van Olm, leerkracht De Vogelveste (SBO), LelystadKinderen en… hun sociale talenten: “Ook voor het speciaal basis onderwijs!”

8 Marjon ten Heggeler, Taakspelbegeleider, CED-GroepTaakspel verbetert de sfeer in de klas!

10 Martine van Bokkem, ontwikkelaar Kinderen en... hun morele talenten, CED-GroepKinderen en… hun morele talenten: Kinderen ontdekken hun eigen waarden

11 Audrey Machielsen, ontwikkelaar PH-meter, CED-GroepLeerkrachtgedrag objectief observeren met de PH-meter CED-Groep®

12 Marianne van Zanten, maatschappelijk deskundige Gemeentelijk PedologischInstituut, Amsterdam Portfolio Sociale Competentie: “Ook een handig hulpmiddel in het speciaalonderwijs!”

14 Froukje Joosten, onderzoeker en ontwikkelaar Kaliber Kompas, CED-GroepHet Kaliber Kompas, voor vakbekwame leraren

16 Begeleiding en advies / Over de CED-Groep

"De vragen van scholen vormenaltijd ons uitgangspunt!"

Van leren omgaan met geld tot gezonde voeding ende strijd tegen zwaarlijvigheid. Allerlei onderwerpenvechten om een plaats in het onderwijs, met alsrisico dat scholen zich overbelast gaan voelen.Bovendien geeft de internationale ladder aan datde Nederlandse onderwijsresultaten achterblijventen opzichte van andere landen. Er is dan ook eenroep om het onderwijs meer en meer te richten opde cognitieve vakken.

Kwalificeren en socialiseren"Ook de CED-Groep onderstreept het belang vantaal en rekenen, maar wij benadrukken dat hetonderwijs officieel twee primaire basisfunctiesheeft: kwalificeren én socialiseren. Om leerlingengoed voor te bereiden op het vervolgonderwijs, de arbeidsmarkt, en op deelname aan de maat-schappij. Maar ook om leerlingen optimaal te laten profiteren van het onderwijs. Rekenles geven aan

een groep waar de sfeer goed is en die prettigsamenwerkt is effectiever dan aan een groep die netop het schoolplein de zoveelste ruzie heeft gehad."

De socialiserende, pedagogische onderwijstaakstaat beschreven in de kerndoelen, de eindtermenen in de wet op het onderwijs, waarin scholen verplicht worden gesteld om actief burgerschap ensociale integratie te bevorderen. Scholen zijn vrij inde manier waarop ze aandacht besteden aan sociale competentie en burgerschap. "Dat is maargoed ook, want de ene school is de andere niet.Belangrijk is dat scholen hun doelen op dit gebiedlaten aansluiten op wat hun leerlingen nodig hebben, passend bij hun visie. En dat scholen hunaanpak planmatig en gestructureerd vormgeven,waarbij evaluatie van de resultaten niet vergetenwordt om opbrengstgericht te kunnen werken."

Inrichten van het sociale domeinDe CED-Groep heeft een scala aan producten enwerkwijzen ontwikkeld voor het inrichten van hetsociale domein. Goed onderbouwd, getoetst doormensen uit de onderwijspraktijk, en voorzien vandirect bruikbare suggesties en tips. Van beleid, viawerkwijzen die het handelen van de leerkracht versterken, via kant en klare materialen voor in deklas, tot (leerling)volginstrumenten om resultatenin beeld te krijgen. "Dankzij dit brede scala aanmaterialen kunnen we precies aansluiten bij despecifieke behoefte van de scholen. In deze brochure leest u over de ervaringen van gebruikers."

1

Martine van Bokkem, unitmanager Onderzoek &Ontwikkeling, CED-Groep

"Investeren in sociale competentie levert veel op!"

"Enkele jaren geleden stroomde de Rotterdamsewijk waarin onze school staat - Pendrecht – in hoog tempo vol met mensen van allerlei nationaliteiten. Inmiddels is 75% van onze leer-lingen allochtoon, met 36 nationaliteiten.Leerkrachten gaven aan dat zij door deze verschillen nauwelijks meer toekwamen aan lesgeven. Daarom zijn we expliciet aandacht gaanbesteden aan het gedrag van de kinderen. Met deCED-Groep zijn we een meerjarig traject gestartmet vier intervisie-groepen onder professionelebegeleiding van een adviseur. De leerkrachten konden zo samen met collega's naar oplossingenzoeken. Tegelijkertijd zijn alle leerkrachten betrokken bij de opzet van een nieuw beleid rondsociale competentie.

Die dubbele aanpak bleek een gouden greep: wemaakten niet alleen een professionaliseringsslag,maar ontwikkelden ook een schoolbreed beleidvoor sociale competentie."

Van schoolregels tot ouderbetrokkenheid"Het eerste jaar hebben we zes taakgroepen opgezet, zodat er op meerdere fronten kon wordengewerkt aan nieuw beleid. Eén van de taakgroepennam bijvoorbeeld alle schoolregels onder de loepom te komen tot een aantal uniforme regels. Eenandere taakgroep richtte zich op de ouder-betrokkenheid, omdat ook daar een knelpunt zat.Zo hebben alle taakgroepen op onderdelen mee-gewerkt aan het beleid. Sociale competentie staat nu als vak op onsrooster. Voor de kennisoverdracht is het namelijkvan groot belang dat de sfeer op onze school goedblijft. Al met al hebben deze inspanningen ons ontzettend veel opgeleverd. De problemen zijn grotendeels opgelost. Nu moeten we iedereenscherp zien te houden. Met name nieuwe leer-krachten denken soms dat het hier vanzelf zorustig is. Maar dat is natuurlijk niet zo, daar moetenwe permanent aan blijven werken!"

2

Bert Opdam, directeur van basisschool De Hoeksteen,Rotterdam

De SCOL voor primair onderwijs heeft een positievebeoordeling gekregen van de CommissieTestaangelegenheden Nederland (COTAN). Ditbetekent dat het meetinstrument valide enbetrouwbaar is en voldoet aan alle kwaliteitseisendie de COTAN vooropstelt.

Sociale Competentie Observatie Lijst (SCOL)Wilt u de sociale competentie van uw leerlingen inkaart brengen en volgen? Maak dan kennis met de SCOL. De SCOL is een webbased software-programma voor het basis- en voortgezet onder-wijs. U vult de vragenlijst in voor alle leerlingen uituw groep. Dit kost u vijf minuten per leerling. De resultaten vormen het uitgangspunt voor planmatig onderwijs aan de groep of aan een individuele leerling. Suggesties hiervoor staan inde handleiding. Naast de lijst die de leerkrachteninvullen, is er de LeerlingSCOL voor bovenbouw-leerlingen en leerlingen in het voortgezet onder-wijs. De LeerlingSCOL meet het oordeel van deleerling over zijn eigen sociale competentie.

3

4

"Dankzij de SCOL ben ik gerichter gaan kijken."

"In 'mijn' groep 6 probeer ik de leerlingen op eenpositieve manier met elkaar te laten omgaan. Metdertig jaar ervaring lukt dat natuurlijk wel. Daaromwas ik nogal sceptisch toen onze school koos voorde methode Kinderen en… hun sociale talenten en de daarbij aansluitende SCOL. Inmiddels zie ik, datik dankzij deze observatielijst gerichter naar leerlingen ben gaan kijken. Van ieder kind kun jemet je ogen dicht zo tien items van die lijst invullen. Maar er blijven toch ook altijd enkeleitems open die je niet zomaar kunt beantwoorden.Hoe reageert een kind bijvoorbeeld op een ruzie?Zo'n vraag maakt je extra alert op het gedrag vanelk kind in leuke of vervelende situaties, bij de kapstokken, bij het binnenkomen, etc."

Aantrekkelijke werkvormen"Twee jaar geleden heeft onze school bewust gekozen voor de methode Kinderen en… hun socialetalenten, met name vanwege de praktische hanteer-baarheid hiervan. De onderwerpen sluiten goedaan bij de belevingswereld van de kinderen en erworden allerlei aantrekkelijke werkvormengebruikt. Met behulp van de SCOL kun je nagaanwelk profiel je groep heeft, en hoe de kinderengezamenlijk scoren op acht gedragscategorieën.De groep die ik dit jaar heb, scoort relatief laag ophet maken van keuzen. Daarom besteed ik daar nuextra aandacht aan. Bijvoorbeeld door het houdenvan kringgesprekken, zoals die in de methodestaan aangegeven. Zo kun je elk leerjaar – afhankelijk van het beeld van de groep – werkenaan verschillende gedragscategorieën. Al werkendmet de SCOL krijg je dus een beter inzicht in desociale processen in je groep. En door goed teobserveren kun je de kinderen beter begeleiden enhelpen bij het vinden van een plaats in de maat-schappij. Misschien klinkt dat idealistisch, maardaar gaat het toch uiteindelijk om in het onderwijs!"

Lilian van Wijk, leerkracht OBS De Wilgen, Sliedrecht

5

1. Ervaringen delen

Deelt de leerling met anderen wat hem

bezighoudt, zowel de positieve als de

negatieve ervaringen? Heeft hij plezier

met andere leerlingen?

2. Aardig doen

Benadert de leerling andere leerlingen

op een positieve manier en draagt hij

zorg voor anderen?

3. Samen werken en doen

Kan de leerling met anderen iets tot

stand brengen: overleggen, afspraken

maken en ideeën inbrengen?

4. Een taak uitvoeren

Hoe gaat de leerling om met opdrachten?

Denk hierbij niet alleen aan schoolse

taken, maar ook aan andere taken, zoals

het huishouden, huiswerk maken of

materiaal opruimen.

5. Jezelf presenteren

Hoe beweegt de leerling zich onder de

mensen; hoe gemakkelijk maakt hij zich

kenbaar?

6. Een keuze maken

Gaat de leerling impulsief te werk? Blijft

hij bij een beslissing? Hoe gemakkelijk

hakt hij een knoop door? In hoeverre

beslist de leerling zelf en in hoeverre

laat hij zich leiden door anderen?

7. Opkomen voor jezelf

Hoe gaat de leerling om met weerstand?

Kan hij voor zichzelf zorgen? Vraagt hij

op tijd om hulp?

8. Omgaan met ruzie

Kan de leerling een verschil van mening

of een belangentegenstelling oplossen,

zonder dat het leidt tot een knallende

ruzie?

De SCOL is beschikbaar voor het basisonderwijs, het speciaal onderwijs en het voortgezet (speciaal) onderwijs. Kijk op www.scol.nl voor meer informatie.

De SCOL en de methode Kinderen en… hun sociale talenten zijn gebaseerd op acht categorieën van sociaal gedrag:

6

Anita van Olm, leerkracht De Vogelveste (SBO), Lelystad

Kinderen en… hun sociale talenten: "Ook voor het speciaal basisonderwijs!"

“Lesgeven op het sbo vind ik het allerleukste water is! De kinderen uit mijn groep kampen naasthun leerproblemen ook vaak met behoorlijkegedragsstoornissen. Daarom is de methodeKinderen en… hun sociale talenten voor mij echt eenuitkomst. Met volle tevredenheid werk ik met dezemethode. We werken heel gericht aan bepaaldethema's en vaardigheden. Hoe ga je met elkaarom? Hoe spreek je je juf aan? Of hoe los je eenruzie op? Juist bij deze kinderen moet je extra aandeze vaardigheden werken om te voorkomen dat ze later op het vmbo vastlopen door sociale problemen."

Kinderen en… hun sociale talentenSteeds meer scholen besteden proactief aandachtaan de sociale competentie van hun leerlingen doorte werken met Kinderen en… hun sociale talenten.De methode gaat uit van dezelfde acht gedrags-categorieën als de SCOL. Kinderen en… hun socialetalenten is ontwikkeld door de CED-Groep en wordtuitgegeven door Kwintessens Uitgevers.

Aanvullende materialenAanvullende materialen bij de lessen in de klasmaken Kinderen en… hun sociale talenten compleet.Zo maakten we praatplaten voor de onderbouwwaarmee sociale competentie visueel wordt. Enmet Het Asospel leren leerlingen uit groep 5 t/m 8 spelenderwijs sociaal gedrag herkennen, verwoorden en toepassen. Tenslotte is er het draai-boek Sociale Competentie op school en thuis wat aanknopingspunten biedt voor het organiseren vanouderbijeenkomsten sociale competentie.

Jongeren en... hun sociale talentenVoor docenten die de sociale competentie van onder-bouwleerlingen willen bevorderen is er de uitgaveJongeren en… hun sociale talenten. Leerlingen in hetpraktijkonderwijs tot en met vwo werken aan projecten die direct aansluiten bij de acht categorieënvan sociaal gedrag. Jongeren en… hun sociale talentenis ontwikkeld én wordt uitgegeven door de CED-Groep.

7

Jongeren en...hun sociale talenten

Projecten rond sociale competentie in de onderbouw van het voortgezet onderwijs

Taakspel is als eerste interventie door deErkenningscommissie Interventies van hetNederlands Jeugd Instituut erkend op niveau III,als ‘bewezen effectief’.

8

Taakspel: verbetert de sfeer inuw klas!

Praten tijdens de uitleg, naar buiten kijken tijdenshet werken, wiebelen op de stoel; in elke klas komtwel eens ongewenst gedrag voor. De oplossing? De groepsgerichte aanpak van Taakspel! MetTaakspel houden leerlingen zich beter aan klassenregels. Daardoor neemt onrustig en storend gedrag af. Leerlingen kunnen dan beter en taakgericht werken. Bovendien ontstaat er een prettiger klassenklimaat.

Voor wie?De CED-Groep ontwikkelde verschillende variantenvan Taakspel. Zo is er Taakspel in de klas enTaakspel op de speelplaats voor groep 3 t/m 8 vanhet basisonderwijs. Daarnaast is er Taakspel voorkleuters en Taakspel in de BSO. In het voortgezetonderwijs spelen de leerlingen Taakspel voorgeVOrderden.

Hoe werkt Taakspel?Leerlingen spelen Taakspel in teams tijdens degewone lessen of activiteiten. De leerkrachtof docent bespreekt vooraf welke klassenregels ertijdens Taakspel gelden, bijvoorbeeld ‘Je zorgtervoor dat alle kinderen kunnen werken’ en ‘Jebent met je taak bezig’. Leerlingen in het voort-gezet onderwijs bedenken ook gedragsregels voorde docent. Om in aanmerkingen te komen voor debeloning, moeten de teams hun punten zien tebehouden. De leerkracht of docent deelt tijdens hetspelen van Taakspel alleen complimentjes uit ennegeert negatief gedrag.

Bekijk de Taakspel-videoclip op www.taakspel.nl!

9

“Met Taakspel boeken we dubbele winst.”

Bij Taakspel gaat het volgens Marjon ten Heggelerzowel om het gedrag van de leerlingen als om dehouding van de leraar: ook die moet bereid zijn om het eigen gedrag waar nodig bij te schaven.“Met Taakspel boeken we dubbele winst.Leerlingen leren hoe ze meer taakgericht aan deslag kunnen, terwijl leraren leren hoe zij datgedrag op een positieve manier kunnen bevorderen. Zonder mopperen en corrigeren, maar juist door het geven van complimenten.”

LicentieTraining en begeleiding zijn nodig om met Taakspelde beoogde effecten te behalen, zo blijkt uit depraktijk. Daarom koopt u Taakspel inclusief begeleiding. Alleen trainers met licentie mogenscholen ondersteunen bij de invoering vanTaakspel. De CED-Groep traint Taakspel-trainersdoor heel Nederland en geeft Taakspel-licenties uit.

Marjon ten Heggeler, Taakspelbegeleider, CED-Groep

10

Martine van Bokkem, ontwikkelaar Kinderen en... hunmorele talenten, CED-Groep

Onderwijs BewijsIn opdracht van het Ministerie van OCW werken wijsamen met de Universiteit van Amsterdam in hetkader van de subsidie Onderwijs Bewijs aan een groot onderzoek naar Kinderen en… hun moreletalenten. We voeren de methode landelijk in op 45scholen. We willen hiermee zicht krijgen op de effecten van de projecten op de burgerschaps-competenties van leerlingen.

Kinderen en… hun morele talenten: Kinderen ontdekkenhun eigen waarden

Kinderen komen op allerlei plaatsen in aanrakingmet normen en waarden. Laat je het broertje van je vriendje ook meespelen, ook al heb je daar geen zin in? Als je iets vindt dat iemand heeft verloren,breng je dat dan terug? De overheid verlangt van scholen dat zij invullinggeven aan onderwijs in waarden, normen en burgerschap. Om thema’s een vaste plek in deschool te geven, werken veel scholen met demethode Kinderen en… hun morele talenten.Daarmee ontdekken leerlingen aan de hand vanalledaagse dilemma’s van welke waarden en normen zij uitgaan en op welke manier ze moreleafwegingen kunnen maken.

In de onderbouw begint elk project met een kortverhaal. De week daarop wordt hetzelfde verhaalopnieuw verteld, maar dan vanuit het perspectiefvan een ander persoon; zo leren de leerlingen zichte verplaatsen in een ander. "We hebben de verhaaltjes en de vragen gescreend op normatievevooronderstellingen. Zo krijgen de leerlingen werkelijk de ruimte om ook met minder voor dehand liggende meningen te komen", zegt ontwikkelaar Martine van Bokkem. In de bovenbouwwerken de kinderen projectmatig. "Leerlingen krijgen inzicht in situaties waarin waarden voor-komen, leren zich inleven in anderen en bepalen eeneigen standpunt, waarbij ze de consequenties lerenoverzien."

WaardenDe projecten van Kinderen en… hun morele talentenzijn opgebouwd rond de waarden: weldadigheid,rechtvaardigheid, betrouwbaarheid, zelfbeheersing,fatsoen, vrijheid, tolerantie en solidariteit. U kiestzelf welke waarden u aan bod laat komen.

11

Leerkrachtgedrag objectiefobserveren met de PH-meter CED-Groep®

Opbrengstgericht werken aan hetgedrag van leerkrachten en leerlingen.

Soms is het nuttig de patronen in heteigen pedagogisch handelen eens onderde loep te nemen. Bijvoorbeeld als hetgedrag van leerlingen je niet zint.Daarvoor ontwikkelde de CED-Groep de PH-meter (pedagogisch handelen);Een concreet instrument waarmee

leerkrachtgedrag objectief wordt geobserveerd.Ontwikkelaar Audrey Machielsen: “Door het invullen van de observatielijsten krijg je in korte tijdinzicht in de interactie tussen leraar en leerling. De leraar wordt zich bewust van patronen en kwaliteiten in het eigen handelen. En dat levertconcrete en werkbare verbeterpunten op.” De PH-meter is ontwikkeld door de CED-Groep en wordt gebruikt binnen begeleidingstrajecten.

Audrey Machielsen, ontwikkelaar PH-meter, CED-Groep

De PH-meter is geschikt voor het (speciaal) basis-onderwijs en (speciaal) voortgezet onderwijs. Met hetinstrument observeert u de volgende elementen: het hanteren en zichtbaar zijn van gedragsregels, een aantal concrete gedragsvoorwaarden, feedback op gedrag en de kwaliteit van beurten in de groep.

Een praktijkvoorbeeldNa het invullen van de observatielijsten op een cluster 4vmbo-school blijkt dat de leraren veel te weinig complimenten geven. Eén docent constateerde dat hijdacht dat hij veel complimentjes gaf. Maar uit de observatielijst bleek juist dat hij meer kritiek leverde.

1212

Marianne van Zanten, maatschappelijk deskundigeGemeentelijk Pedologisch Instituut, Amsterdam

Portfolio Sociale Competentie:“Ook een handig hulpmiddel inhet speciaal onderwijs!"

"We hebben onderzocht of het Portfolio SocialeCompetentie bruikbaar is bij kinderen die naast hunpsychische stoornis ook moeilijk lerend zijn. Denkbijvoorbeeld aan kinderen met een autistischestoornis. Het aanleren van sociale competentie isvoor hen heel moeilijk. Zij kunnen zich namelijk nietof nauwelijks in een ander verplaatsen en vattenalles heel letterlijk op. Met behulp van het portfoliohebben we geprobeerd hen extra te ondersteunenbij het oefenen met basale sociale vaardigheden.Door te oefenen, 'bewijzen' te verzamelen en daar-over na te denken, leerden leerlingen bepaaldesociale vaardigheden inderdaad in de juiste situatiestoepassen. Hoe geef je bijvoorbeeld een compliment?En in welke situatie doe je dat wel of niet? Het portfolio bood zo richting en ondersteuning bij hetleren. Dankzij het gebruik van de Sociale CompetentieObservatieLijst (SCOL), kregen de leerkrachtenbovendien meer zicht op het sociaal functionerenvan de leerling."

Extern geheugen"Omdat we geen ervaring hadden met dit instrumentbij deze doelgroep, hebben we de leerlingen voorallaten oefenen met vaardigheden die ze al redelijkbeheersten. Eén van de leerlingen maakte bijvoorbeeld een mooie strip bij het thema aardigdoen en kon daar ook een goed verhaal bij vertellen.Bij een incident in de pauze kon de leerkracht de betreffende leerling nog eens naar zijn portfolioverwijzen om hem naar zijn eigen strip laten

Portfolio Sociale CompetentieHet Portfolio Sociale Competentie is een persoonlijk dossier, waarin leerlingen met ondersteuning van hun leerkracht doelen stellen op sociaal gebied en hiervoor 'bewijsstukken' verzamelen. Zodat zij kunnen laten zien hoe zij zich hebben ontwikkeld. Het Portfolio sluit aan op de SCOL en de methode Kinderen en… hun sociale talenten. Leerkrachten kunnen het inzetten bij zorg-leerlingen in groep 6, 7 en 8 van het basisonderwijs en het speciaal onderwijs, individueel of in een (klein) groepje.

13

kijken. Zo zag de leerling hoe hij ook alweer aardigkon doen in verschillende situaties. Kortom, ookvoor leerlingen in het speciaal onderwijs is dit eenprima instrument. Alles wat zij hebben geleerdblijft bewaard. Zo kunnen zij altijd een beroep doenop het portfolio als een soort extern geheugen!"

14

Froukje Joosten, onderzoeker en ontwikkelaar KaliberKompas, CED-Groep

Het Kaliber Kompas, voor vakbekwame leraren

Vakbekwame leraren zijn goud waardElke leraar houdt zijn vak bij en ontwikkelt nieuwebekwaamheden aan de hand van zijn taken in deschool. Lesgeven in sociale competentie en burger-schap is één van die taken. Maar wat vraagt dat van een leraar? Professionaliseren in stappen

Froukje Joosten: “In het Kaliber Kompas staat eenoverzichtelijke opsomming van bekwaamheden dieeen leraar nodig heeft om goed onderwijs in socialecompetentie en burgerschap te geven. In dit over-zicht kan hij aanvinken wat hij al goed doet en waarnog verbetering mogelijk is. In overleg met zijn leidinggevende kiest hij een van die punten en deprofessionalisering die daarbij past. Dat hoeft niet altijd een dure cursus of intensieve training te zijn,soms is zelfstudie of collegiale consultatie ook eengoede manier. In het Kaliber Kompas staan allerleisuggesties.”

“Het Kompas helpt je om goed te reflecterenwat je wel en niet beheerst, je hoeft niet bangte zijn dat je iets vergeet want er staat eentotaaloverzicht in het Kompas.”Een leerkracht over Kaliber Kompas

15

Werken met het Kaliber Kompas sluit aan bij het werken met een POP. Er is ook een Kaliber Kompas voor taal, rekenen en ouderbetrokkenheid. Het Kaliber Kompas is ontwikkeld én wordt uitgegeven door de CED-Groep.

“Ik ben bewuster en gerichter aan het professionaliseren in plaats van hapsnap. Je maakt de stappennu ook af, in plaats van er alleen maar aan te ruiken, doordat je jezelf een duidelijk doel stelt.” Een leerkracht over Kaliber Kompas

Begeleiding en advies

Opbrengstgericht en datagestuurd werken is voor de

basisvaardigheden een steeds bekender methodiek.

In feite behoort elke leerkracht en docent met enige

regelmatig de vooruitgang van leerlingen te toetsen.

Diezelfde werkwijze toepassen op sociale competentie

en gedrag is redelijk nieuw. De CED-Groep heeft

hiervoor de Gedragscyclus ontwikkeld, waarmee

opbrengstgericht werken aan gedrag overzichtelijk

en uitvoerbaar wordt. Hiermee beantwoorden wij aan

de vraag van scholen naar concrete mogelijkheden

om te werken aan sociale competentie en gedrag.

Onze adviseurs spreken graag een integraal plan van

aanpak met u door en kunnen u ondersteunen waar

wenselijk. Dit kan op het gebied van teamtrainingen

tot individuele coaching van een leerkracht, van het

maken van trendanalyses van gedrag tot het helpen

opzetten van groepshandelingsplannen. De werk-

wijze van de Gedragscyclus wordt beschreven in de

brochure Stap voor stap werken aan gedrag.

Wilt u deze brochure ontvangen? Vraag hem aan

via info@cedgroep.nl.

Over de CED-Groep

De CED-Groep is een landelijk actieve educatieve

dienstverlener. Onze missie is het leveren van een

wezenlijke bijdrage aan de ontwikkeling en school-

prestaties van kinderen en jongvolwassenen. Onze

werkzaamheden bestrijken een breed terrein: van

basisvaardigheden en zorg, tot sociaal-emotionele

ontwikkeling en burgerschap, management- en

organisatievraagstukken en onderzoek. Onze mede-

werkers geven ondersteuning, adviezen en trainingen

en doen ontwikkelwerk of onderzoek.

16

Uitgave: CED-Groep - Teksten: Karin van Breugel - Vormgeving: Ton Kuijpers Vormgeving - Druk: De Swart Den Haag

© CED-Groep, Rotterdam

Meer informatie?

• Heeft u vragen, of wilt u meer weten over onze producten en begeleiding op het gebied van sociale

competentie? Onze accountmanagers helpen u graag verder. Mail naar socialecompetentie@cedgroep.nl.

• Wilt u ons relatiemagazine KlasseApart ontvangen, mail dan naar klasseapart@cedgroep.nl.

• Op www.cedgroep.nl kunt u zich inschrijven voor één van onze digitale nieuwsbrieven. Zo blijft u

op de hoogte van onderwijsnieuws.

• Kijk op www.cedgroep.nl/cursussen voor ons actuele cursusaanbod.

• Producten die door de CED-Groep worden uitgegeven, bestelt u via de webwinkel:

www.cedgroep.nl/webwinkel.

CED-Groep

Postadres: Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam

Bezoekadres: Dwerggras 30, Rotterdam

T +31 10 4071 599

www.cedgroep.nlJanuari 2011

Alles is te leren