Allemaal tijdslijnen
-
Upload
koen-samson -
Category
Documents
-
view
123 -
download
2
Transcript of Allemaal tijdslijnen
Mesopotamië
Sumeriërs Akkadiërs Neo-Sumerischeperiode
Oud Babylonische Rijk
Assyriërs Nieuw BabylonischeRijk
4000 – 2150 BC
wss afkomst Irangeen taalverwantschap
ontstaan van stadstaten:
T+E → irrigatie++landbouwareaal++voedselproductie++bevolking
Ur, Uruk, Lagasj, Nippoer, Kisj
grensconflicten
theocratie:ensi = gouverneurlugal = koning
economie: tempel vol wiel 3500 BCStandaard van Urbronsmetalen en houtruil, wel standaard maten en gewichtenSCHRIFT
ca. 2300 BC
Sargon I (de oude) controle over Kisj heel Mesopotamië
Naram Sin (zuil) hoogtepunt Akkadisch rijk maar kort succes inval Guateeërs (Guti) + instabiele politiek = einde?
ca. 2100 BC
heropbloei Zuid-Mesopotamië na verslagen vande Guateeërs
1800 – 1595 BC
Amorieten: Babylon
Hammurabi 1792 BC
strijd tegen Elam (0)veroviring Larsa (Z)laagland+Mes. vlakte(Perz. Golf tot Mari)
Codex
einde dynastie ca. 1600 BC
1600 – 1800 BCinternationale betrekkingen en pol. coalities/ machtsevenwichten
heerschappij Kassieten
2000 – 612 BC
Assur (Tigris, Nineve)
Oud Assyr. Rijk1800 – 1375 BC koning Nimrod invl. ML-zeetss-periode Kassietisch Mitanni (vazalstaat)Midden Assyr. Rijk1350 – 1047 BC onafhankelijkheid gebeidsuitbreiding Babyl. bezetting def. versl. KassietenNieuw Assyr. Rijk900 – 612 BCexpansie, schrikbewind Assurnasirpal II Tiglatpilesar III Sargon II Sanherib Essarhaddon AssurbanipalEinde: binnen opstandO: Meden, N: Scythen,Z: Babyloniërs612 BC val van Nineve
612 – 539 BC
Nebukadnesar herstelt glorie Babylon Istjarpoort Marduktempel
Val: Mesopotamië veroverd door Perzen onder Cyrus II
Fenicië
historisch belang+fys-geogr.-milieu
ontstaan en ontwikkeling stadstatenschrift +godsdienst
geen eenheidsrijkwel versch. stadstaten: Tyrus, Sidon, Byblus, Oegarit.Oostkust ML-zee
handelaarsvolkzeevaardersvolkontdekkingsreizigers
geen geschreven geschiedenis
Fenicisch alfabet (via Gr. nr ons)purperstof (slak)scheepstechnieken (bireemgalei) (bouw en navigatie)
natuurlijke grenzen
N: Aakarvlakte
O: Bekaa-vallei (Orontes + Jordaan) (Libanon)
Z: Karmel-gebergte
W: Middellandse Zee
De Paleofenisische periode:3000 – 1200 BC vroege bronstijd 3000 – 2000 BC Byblus hout-steen-metaal handel: Egypte, Syrië, Mesop. dreiging: Akkad midden bronstijd 2000 – 1600 BC Byblos welvaart handel met Kreta en Minoïsche beschaving offergaven (vensterbijl) einde: inval Hyksos (ruiters) late bronstijd 1600 – 1200 BC Hyksos verdreven macht door Egypte Hittietisch gevaar Sjoepiloelioema Slag bij Kadesj 1270 BC Ramses II strijdende grootmachten bloei: Byblus, Sidon, Tyrus
De Historisch Fenisische periode:1200 – 330 BC eerste ijzertijd 1200 – 900 BC verwoestende zeevolkeren politiek vacuüm gevaar Assyr. Tiglatpilesar oplossing: hoge schatting Tyrus: koning Hiram I verbond met David en Salomon samen: tempelbouw, vlootexpeditie goudland Ofir koloni Kition op Cyprus tweede ijzertijd 900 – 555 BC nieuw Assr. gevaar Tiglatpilesar III relatief onafh. Byblus + Arwad Eloeaios van Tyrus vlucht Cyrus Sargon II, Sanherib, Esarhaddon 612 BC einde Assyr. Macht (nieuw Babyl. Nebukadnesar) derde ijzertijd 555 – 333 BC satrapie van de Perzen grote onafh. mits betaling Sidon meeste macht kolonie Tripoli vloot speerpunt Perz. machtDe Hellenistische 330 – 64 BCRomeinse 64BC – 330 ADAlexander De Grote, Seleuciden, Romeinse provincie
taal= semitisch(later in Carthago: Punisch)
ontstaan vh. alfabet uit: spijkerschriftalfabet uit Oegarit medeklinkers van Byblos hiëratisch schrift van EgypteFen. draai nr rechtsGriekse draai nr rechtsuniversele overname door Grieken, Etrusken en Romeinen
Oudste op sarcofaag van Ahiram van Byblus (12de E v. C)
godsdienst:Byblos: Baal (Haddu) Astarte/AnatSidon: Esjmoen Astarte (Baal van Sidon)Tyrus: Melkart AstarteCyprus: Esjmoen-Melkart Astarte (tanit van)Carthago: Dagon ( Baal-Hammon) Tanit (ook Melkart, Milkasjtart, Esjmoen, Baal-Safon)
IsraëlEerste Tempelperiode Tweede TempelperiodeTot 589 BCDe Voorgeschiedenis: de Aartsvaders ca. 1800 – 1200 BCAbraham, Isaak en Jacob = eponiemen!Toren van Babel, taalverwarring, Abraham (theologisch begin)halfnomaden (historisch vast) uit N-Mesopotamië (twijfel Sumerië)->migratie en sedentarisatie Amorieten?->vestiging Aramese stammen?Hebreeën: Egyptische naam voor slaven uit IsraelApiru: Egyptische naam voor slaven van onbekende oorsprong in Amarna-brieven: gewapende vijand tgo Eg. vazalkoning
De uittocht uit Egypte 1200 BCsamen regeringen van Ramses II, Seti II en Ramses IIIMozes: van ToetMOSIS? van raMSES? (bestaan= wel zeker)uittocht tijdens regering Merenpthah 1224-1214 BCIsrael=stam van Kanaäntocht langs Nijldelta, halte te Kadesj, tocht naar zuiden Sinaï woestijnDe intocht en de verovering van het land Kanaänmoeilijk en langdurig proces want Egyptische vazalkoningeneinde Egypt. heerschappij door inval zeevolkeren (Filistijnen) 1300 BCsoort machtsvacuümvolk van Israël: twaalf stammen van Jacobslechts een deel naar Egypte, nu hereniging in strijd tegen FilistijnenJahweh verering vereenzelvigd met plaatselijke Elohim vereringHet koningshuis van David en Salomoenkel Jahweh kon koning zijn, maar militair bestuur nodigeerste koning = Saul dan David: nieuwe hoofdstad Jeruzalem, Ark des Verbonds, tempel Salomon, zoon van Batseba (v. Uria de Hettiet) toch steunintense internationale contacten (Fenicië en Egypte)tempel in Jeruzalem-> cultusplaats joodse volkIsrael en Juda na de scheiding helft 10de-helft 6de E BCIsrael hoofdstad Samaria, Juda trouw aan Salomoalles ingenomen door Assyrië, Tiglatpilesar III, deportaties
Tot 70 ADDe Perzische Tijd 539 – 333 BChet Nieuw-Babylonische Rijk werd door Cyrus (Perzen) veroverdterugkeer joden uit Babylonische gevangenis, vredespolitiekJuda niet onafhankelijk maar satrapie, godsdienstvrijheid(niet alle joden keerden terug uit ballingschap)de heilsgeschiedenis werd herschrevenverbondsark + wetten Sinaï uitgewerktGenesis scheppingsverhaal als verantwoordingrestauratie Jeruzalem, cultusplaatsTempelstaat → priester Ezra, bijbelse periode als norm
De Griekse overheersing 333 – 63 BCAlexander de Grote wint tegen Perzische koning te Issus→ Hellenismezwermen naar Syrië en Klein Aziëgodsdienstvrijheid
De Romeinse overheersing 63 BC – 70 ADPompeius-> Judea als schatplichtige 'provincia Syria' 63 BC
Titus Flavius Vespasianus begeleidde in 67 BC zijn vader Vespasianus naar Judea
de joodse Diaspora: na 587 BC vernietiging eerste tempel (Babyloniërs) na mislukte joodse opstand in 135 AD (onder Julius Serverus)
Sahelanthropus Tchadensis
Ardipithecus Australopithecus Kenyanthropus Platyops
Paranthropus
7 – 6 Ma BP
L: 1,15m – 1,25mG: ?H: 320 cc – 380 cc
5,8 – 4,4 Ma BP
L: 1,1mG: ?H: ?
Ramidus KadabbaRamidus Ramidus
4,2 – 2,5 Ma BP
L: 1,05m (vrouw) 1, 45m (man)G: 27kg (vrouw) 60 kg (man)H: 380cc – 500 cc
AnamensisAfarensisAfricanusBahrelghazaliGarhi
sterk seksueel dimorfismebipedalisme (+klimmen) (voetstappen Laetoli)geen duimoppositiegevarieerd dieetstenen werktuigencomplexere relatiesprooi voor vleesetersesthetisch gevoel (kiezel Makapansgat)
3,5 – 3,2 Ma BP
“ de mens van Kenia methet platte gezicht”
voorloper van HomoRudolfensis?
( groot verschil met australopithecen en paranthropen )
2,7 – 1 Ma BP
L: 1,20m – 1, 45 mG: 35kg – 50kgH: 420cc – 530cc
AethiopicusRobustusBoisei
schedelkamplantaardig voedselgraafwerktuigen termietenstokjes
HomoHabilis
HomoErgaster
HomoErectus
HomoFloresiensis
Homo Heidelbergensis
Homo Neanderthal-ensis
2,33 – 1,44 Ma BP
L: 1,40m (man) 1m (vrouw)G: 32 – 50kgH: 510cc – 674cc“de handige mens”
Oldouvai-kloof
en Rudolfensis?2,4 – 1,8 Ma BP
slechts 1 schedel775cc of 525cc ?
KenyanthropusPlatyops ?
1,8 – 0,8 Ma BP
L: 1,60m – 1,80mG: 56kg – 66kgH: 750cc – 1250cc
“de werkende mens”
fossiel:Turkana Boy /Nariokotome Boy
1,8 – 0,05 Ma BP
L: 1,30m – 1,70mG: 45kg – 55kgH: 750cc – 1250cc
“ de rechtop lopende mens”
1 of 2 soorten?
Tot 12 000 BP
dwergvorm ErectusL: 1m
Flores: steeds eilandregenwoud overleven met minder calorieënnatuurlijke selectie voor klein lichaamkleine herseninhoud wel in verh. met lich.
Hoe Flores berijkt? (varen?)Extinctie door?(Vulkaanuitbarsting?)(buur: sapiens ?)
800 000 – 130 000 BP
L: 1,50m – 1,80mG: ?H: 1100 cc– 1400cc
'archaïsche homo sapiens', ' homo helmei', 'homo rhodesiensis'
evolutie:EUR neanderthalensisAFR sapiens(verschil in milieu en klimaat)
mode 2 → mode 3
migratie uit Afr.jacht op grote dierenbegraven van dodensyst. gebr. vuurhuttenbouwminder robuustgroter hersenvolume (beslissingen)wenkbrauwboogkinvan 500 000 BP in EUR tgo erectus?
130 000 – 24 500 BP
L: 1,50m – 1,70mG: 80-100kg (man) gem. 70 kg (vrouw)H: 1200cc- 1750cc
doodlopende takDal van de Neander (Düsseldorf)
zeer trage evolutie uit heidelbergensis
Waarom verdwenen?Parallele evolutie of vermenging?
grote neusassymetrisch ontw. hersenhelftenterugwijkend voorhoofdfysiek zeer sterkaangepast aan ruw en koud klimaatbegravind v. dodenkunst en sierradenmode 3kanibalistischziekenzorgspraak
skelet dicht bij ons maar robuustersterk verminderd seksueel dimorfisme
wenkbrauwboogkleinere tanden
vooruitstekende neus(koelsysteem)
De politiek in het Oude Egypte:Predynastische Tijd= DYN 0 = 5000 – 3150 BCHet Oude Rijk Tussen 1 Middenrijk Tussen 2 Nieuwe Rijk Late Periode3100 – 2160 BCDYN 1 – 8
Archaïsche Tijd 3150 – 2686 BC
DYN 1 3100 BCOpper + Neder (Narmer)DYN 2 2850 BCMemphis
DYN 3 2670 BC DjoserDYN 4 2620 BC SnofroeDYN 5 2500 BC HeliopolisDYN 6 2350 BC Teti Pepi I Pepi IIDYN 7+8 2180 BC 70 koningen
2160 – 1994 BCDYN 9 – 11
++ macht gauwvorstenstrijd opper en neder(Thebe vs Herakliopolis)
dreiging N: Aziatische stammen
Thebe won:Mentouhotep 2060 – 2010 BClange, machtige regering
1994 – 1781 BCDYN 12
Mentouhotep III Amenemhat I usurpatie Thebe en MemphisSesostris I (vermoord)Amenemhat II FeniciëSesostris II Fajoemoase droogSesostris III verdedigmuur Soedan campagne Palestina last gauwvorstenAmenemhat IVNefrousek verval
1781 – 1550 BCDYN 13 – 17
Neder-E Hyksos ijzertijd 6 koningen Avaris
start bevrijding dr. vorsten van Thebe
1550 – 1075 BCDYN 18 – 20
DYN 18 1550 BCAhmosis, bevrijdingAmenophis Toetmosis I huwde halfzuster expansiepolitiekIToetmosis II huwde halfzusterHatsjepsoetToetmosis III eerst van troon expansiepolitiekAmenophis II (Hittietten)Toetmosis IVAmenophis IV (Echnaton)Toetanchaton → amon
DYN 19 1314 BCRamses ISeti I (win tg Hittieten)Ramses II slag bij Kadesj 1278 BCSeti II einde dyn.1224 BC
DYN 20 1200 BCRamses III8 opvolgers
1075 – 30 BCDYN 21 – 31
DYN 21 – 24 brokkelt af
DYN 25 AssyriëAssurbanipalprotectoraat
DYN 26 bloeiperiode
DYN 27Eerste Perzische Bewind Cambyses Darius Xerxes Artaxerxes I Darius II Artaxerxes II
DYN 31Tweede Perzische Bewind
Macedonische Dynastie Alexander de Grote
Ptolemaeïsche Dynastie 304 – 30 BC
E. als Romeinse provincie
3100
v.Chr. 30
v.Chr.
-2160 -1994 -1781 -1550 -1075
Tijdlijn Egyptische politiek
Late Periode (1075 – 30 v.Chr.)
Nieuwe Rijk (1550 – 1075 v.Chr.)
Dynastie 18-20
AhmosisToetmosis I Toetmosis IIHatsjepsoetToetmosis III
Amenhotep IV (Achnaton)Toetanchamon
Ramses ISethi I
Ramses IISethi II
Tweede Tussenperiode
(1781 – 1550 v.Chr.)Periode van verval
Dynastie 13-17
De Hyksosà Ahmosis
Oude Rijk (3100 – 2160 v.Chr.)
Dynastie 1-8
1ste dynastie: Narmer3de dynastie: Djoser
4de dynastie: Snofrou, Cheops, Chefren en Mycerinus
6de dynastie: Pepi I en Pepi II
Eerste tussenperiode
(2160 – 1994 v.Chr.)Periode van verval
Dynastie 9-11
BedoeïnenstammenGouwvorsten
Hongersnodenà Mentouhotep
Midden Rijk(1994 – 1781 v.Chr.)
12de dynastie
Amenemhat ISesotris I
3100 v.Chr.
30
v.Chr.-2160 -1994 -1781 -1550 -1075
Tijdlijn Egyptische politiek
Late Periode 1075 – 30 v.Chr.
Nieuwe Rijk 1550 – 1075 v.Chr.
Tweede Tussenperiode
1781 – 1550 v.Chr.
Oude Rijk 3100 – 2160 v.Chr.
Eerste tussenperiode
2160 – 1994 v.Chr.
Midden Rijk1994 – 1781 v.Chr.
Tijdlijn Israel
-1800 +70-589
De Eerste Tempelperiode:
… tot 589 v.Chr.
De Tweede Tempelperiode:
589 v.Chr. tot 70 na Chr.
-1200 -1160 -965 -333 -63De Aartsvaders(= voorgeschiedenis)
1800 – 1200 v.Chr.Uittocht
uit Egypte1200
v.Chr.Intocht +
verovering Kanaän
(Bijbel)
Koningshuis
David en
Salomon
(965 v.Chr.)
Scheiding tussen
Israel en Juda
Perzische
Tijd
Griekse
overheersing
Romeinse
overheersing
27 000 000PROCONSULAfr. + Arab.
ThetyseeEur. + Azië
7 000 000
5 000 000
4 000 000
3 000 000
2 000 000
1 000 000
500 000
100 000
50 000
10 000
75 000
25 000
Sahelanthropus TchadensisOrrorin Tugenensis
Ardipithecus Ramidus KadabbaArdipithecus Ramidus Ramidus
Australopithecus AnamensisAustralopithecus Afarensis
Australopithecus Africanus
Kenyanthropus PlatyopsParanthropus Aethiopicus
Paranthropus RobustusParanthropus Boisei
Homo HabilisHomoRudoflensis
Homo Erectus
Homo Ergaster
Homo Heidelbergensis
Homo Neanderthalensis
Homo Sapiens
Homo Floresiensis