Technische Universiteit EindhovenBouwkundeWinkel EindhovenVertigo 6.15Postbus 5135600 MB Eindhoven

www.bouwkundewinkel.nlinfo@bouwkundewinkel.nl

Adviesrapport: Kerk Haarle - Michiel Visser

1

Kapel in een kerkHaarle, Nederland, 2017

Michiel Visser

2

3

Colofon

Kapel in een Kerk‘Ontwerp van een fl exibel kapel in een

kerk’

7KS3M0 BouwkundewinkelArchitecture, Building and Planning

M.J. (Michiel) VisserSID: 0790141

Technische Universiteit EindhovenDen Dolech 2

5612 AZ Eindhoven+31 (0)0 247 9111

Docent:ir. R.R.W.I. (Renato) Kindt

ir. M.H.P.M. (Maarten) Willemsdr. ir. S.P.G. (Faas) Moonen

03 Februari 2017

Notifi catie:

“De Bouwkundewinkel is een wetenschapswinkel aan de Technische Universiteit Eindhoven. De Bouwkundewinkel is ontstaan uit een initiatief van studenten en medewerkers aan de Technische Universiteit Eindhoven. Een wetenschapswinkel is een instelling die adviezen en informatie geeft en wetenschappelijk onderzoek verricht. Hiervoor komen in aanmerking groepen en individuen die geen andere teogang hebben tot wetenschappelijk onderzoek en die niet voor onderzoek kunnen betalen. De winkel bestaat uit een groep studenten die steunen op begeleiding van medewerkers van de faculteit Bouwkunde. Dit onderzoek is gedaan in het kader van het projectwerk bij de faculteit Bouwkunde.

De TU/e aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade aan personen of zaken die voortvloeit uit de toepassing, of het gebruik van resultaten van het verrichte onderzoek, behoudens in geval van opzet, grove schuld of grove nalatigheid van de TUE of de onderzoekers.

4

5IntroductieProgramma van EisenLocatieHistorieHuidige situatieOntwerpConceptNieuwe SituatieWandelementenDakelementen3D-impressiesBouwfysicaFinanciënConclusieRefl ectieBibliografi e

Inhoudsopgave

681012142426303236404243444546

6

7Project omschrijving

De St. Sebastianuskerk in Haarle is in 1962 gebouwd ter vervanging van de oude kerk die vanwege slechte mortel gesloopt moest worden. Haarle was een katholiek dorp waarbij het kerkbezoek groot was. Om die reden is de kerk gebouwd met aanvankelijk 900 zitplaatsen. Later is dit teruggebracht naar 800 zitplaatsen.

Bij deze kerk is de terugname van kerkbezoekers goed zichtbaar. De laatste jaren zijn er vaak niet meer dan 50 kerkgangers bij de wekelijkse diensten. Uitzonderingen hierop zijn de vieringen van rouw en trouw. Met name de avondwake’s trekken regelmatig een meer dan volle kerk. Naast de rouw en trouw zit de kerk ook vol tijdens Kerstmis en Pasen.

Door het kleine aantal wekelijkse bezoekers in de kerk wordt het bezoek als oncomfortabel en niet-geriefl ijk ervaren. Dit gevoel wordt versterkt doordat de leeftijd van de wekelijkse kerkbezoekers hoog is (65+) en deze op de oncomfortabele houten banken moeten zitten.

Het verwarmen van de kerk gaat door middel van luchtverwarming en het duurt gemiddeld 3 uur voordat de kerk is opgewarmd en kost veel energie. De schil en dak zijn slecht geïsoleerd waardoor veel warmte ontsnapt.

Daarnaast wordt de kerk onrendabel gebruikt. Grote delen van de ruimte worden slechts enkele keren per jaar gebruikt. Deze ‘over-ruimte’ zou wellicht voor andere functies gebruikt kunnen worden.

Voor het wekelijkse kerkbezoek zou een kleine kapel volstaan. De grote ruimte blijft nodig voor rouw, trouw, Kerst en Pasen.

Doel van het project

Het doel van dit project is om een kleine kerk in de bestaande ‘te’ grote kerk te ontwerpen.

De kleine kerk moet fl exibel zijn waardoor het mogelijk wordt om de kleine kerk apart te gebruiken van de grote kerk.

De grote kerk moet in zijn volledigheid te gebruiken zijn vanwege de rouw, trouw, Kerst en Paasvieringen.

Door het ontwerp zo te maken dat het eenvoudig te assembleren is moet de mogelijkheid gecreëerd worden dat de vrijwilligers van de kerk dit zelf in elkaar kunnen zetten en weer uit elkaar te halen bij de grote vieringen. Daarbij komt dat Haarle veel ‘handige’ vrijwilligers heeft, waardoor een ontwerp van toepassing is die te begrijpen en te bouwen is door deze personen.

Er is geen exact budget bekend waardoor hergebruik van materialen een pre is en waar de overige kosten zo laag mogelijk gehouden moeten worden. Een oplossing die zowel van nut is bij de kleine kerk als bij de grote kerk zou een extra uitgangspunt kunnen zijn.

Introductie

[1] St. Sebastianuskerk na oplevering in 1962

8

9

Programma van Eisen

Kleine kerk:

- Ruimte voor circa 150 bezoekers- Ruimte voor een zangkoor van circa 35 leden- Connectie met het altaar- Doopfond- Tabernakel- Onafhankelijke verwarming- Onafhankelijke ventilatie- Goede akoestiek- Goede verlichting- Comfortabele zitplekken- Knusse en warme sfeer

Grote kerk:

- Door kleine ruimte te openen of te demonteren hervormd zich de grote ruimte. - “Dubbel-gebruik” van altaar, doopfond en tabernakel in zowel de kleine als de grote ruimte.- Het koor met orgel (het “balkon” boven de hoofdentree van de kerk) hoeft alleen in combinatie met de grote ruimte gebruikt te worden. Echter gaat de voorkeur uit dat er dubbelgebruik van het koor met orgel is.- Verbeteren energetische eigenschappen van de grote kerk. - ‘Over-ruimte’ moet fl exibel te gebruiken zijn- De huidige vaste banken in de grote ruimte mogen verwijderd worden en vervangen door demontabele stoelen.- Huidige vloer mag vervangen worden door multifunctionele vloer

Financiën

- Geen exact budget bekend- Hoe lager de investering des te gemakkelijker zal de fi nanciering gaan.- Haarle kent nog veel handige mensen. Veel arbeid is dus geen probleem.- Wanneer het ontwerp gemaakt kan worden uit eenvoudig te assembleren materialen is dat een plus. Wanneer het ontwerp geassembleerd kan worden uit hergebruikt materiaal is dat ook een pre.

[2] Interieur St.Sebastianuskerk

10 Het dorpje Haarle is gelegen in de provincie Overijssel en ligt ten westen van de stad Almelo.

Haarle is een van de kernen van de gemeente Hellendoorn en telt ruim 2000 inwoners.

Dit dorp ligt op de grens tussen Salland en Twente en valt onder Salland.

De St.Sebastianuskerk bevindt zich in het oostelijke gedeelte van het dorp langs de Kerkweg. Deze Kerkweg is de hoofdader van het dorp waar de meeste commerciële functies zich bevinden.

Locatie

[3] Locatie Haarle t.o.v. Nederland

[4] St.Sebastianuskerk in Haarle

11

Almelo

Enschede

Haarle

Zwolle

[5] Locatie Haarle t.o.v. Overijssel

[6] Locatie St.Sebastianuskerk in Haarle

12 Tot 1697 gingen de Haarlenaren in Hellendoorn naar de kerk. De reformatie heeft daar verandering in gebracht. Een groot gedeelte van de Hellendoorners ging mee met de nieuwe leer, terwijl de inwoners trouw bleven aan de Rooms-Katholieke moederkerk. Omdat er nog geen kerk in Haarle was, gingen de katholieke gestelijken voor in heilige missen die werden gehouden in boerderijen en schuren.

In 1697 richtte Vicaris Apostolicus Petrus Codde de parochie Haarle op en werd Hendricus de Beer de eerste pastoor. De Diensten werden nog niet gehouden in een echt kerkgebouw, maar in kerkschuren. De eerste echte dorpskerk was in 1793 een feit.

In 1854 vond pastoor Bernardus Vos dat het kerkje met een dak van stro te klein werd. Het resultaat was een in 1857 ingezegde kerk die dienst gedaan heeft tot 1915.

De hierop volgende, neogotische kerk was een ontwerp van kerkarchitect Walter ter Riele. Deze kerk werd ingewijd op 16 mei 1916.

Toch vond pastoor Lohuis aan het begin van de jaren zestig in de vorige eeuw dat de Ter Riele-kerk te klein was. boven was de bouwkundige staat van de in de 1e Wereldoorlog gereed gekomen kerk niet goed; vooral het metsel- en stucwerk ging los zitten.

De huidige St. Sebastianuskerk werd op 19 maart 1964 ingezegend door de aartsbisschop van Utrecht. Ontwerper van de kerk was de Enschedese architect Sluymer, tekenaar van vele kerken. Sinds 1 januari 2010 hoort kerkelijk Haarle bij de Sallandse parochie H.Kruis.De St. Sebastianuskerk heeft dezelfde functies wel behouden, maar ook in Haarle is de kerkgang drastisch terug gelopen.

Historie

Eeuwenlang speelden de landbouw en het kerkelijk leven een hoofdrol in Haarle. Het markestelsel verdween grotendeels al rond 1850, de boeren werden steeds meer zelfstandige ondernemers.

http://www.hkhn.nl/?page_id=76

Afbeeldingen:

http://smh.collectiebank.nl/beeldbank/start/archieven10/Religie/Katholieke%20kerk?fc=browse&queryid=1&column=7&listview=overview&view=preview&fi leid=18&fuid=fto1%2FNL-HleSMH-08296.jpg

[7] Ter Riele-kerk in Haarle(1925)

13

[8] Ter Riele-kerk in Haarle (1925)

[9] Beide kerken in Haarle(1962)

14

Huidige situatie

[10] Isometrie huidige situatie

15

Plattegrond

[11] Plattegrond huidige situatie

16

Aanzichten

[13] Zijaanzicht huidige situatie

[12] Vooraanzicht huidige situatie

17

[16] Zijaanzicht huidige situatie

[14] Achteraanzicht huidige situatie

18

Doorsnedes

[18] Doorsnede zicht op ‘balkon’

[17] Doorsnede zicht op altaar

19

3D-impressie

[20] 3D-impressie ‘balkon’

[19] 3D-impressie altaar

20

Afbeeldingen

[21] St.Sebastianuskerk in Haarle

[22] Interieur St. Sebastianuskerk

[23] Interieur St. Sebastianuskerk

21

[24] Altaar van St. Sebastianuskerk

22

Afbeeldingen

[25] Interieur St.Sebastianuskerk

[26] Interieur St. Sebastianuskerk

[27] Interieur St. Sebastianuskerk

23

[28] Loopgang St. Sebastianuskerk

24

Ontwerp

Uitgangspunten

Om een sterke basis te vormen zijn er een aantal uitgangspunten gevormd die een direct resultaat zijn van het programma van eisen in combinatie met architectonische oplossingen.

- Gebruik plafond, het plafond wordt vaak over het hoofd gezien maar kan beschouwd worden als vijfde gevel van een interieur. Hierin ligt een kans waar het plafond gebruikt kan worden in het ontwerp.

- Flexibiliteit, met fl exibiliteit wordt bedoeld dat het ontwerp fl exibel en makkelijk te gebruiken moet zijn. Hierdoor wordt getracht de ‘kapel’ fl exibel te maken zodat deze door iedere gebruiker aangepast kan worden.

- Verplaatsbare wanden, door de fl exibiliteit verder uit te werken zal er gebruik gemaakt worden van verplaatsbare wanden. Deze wanden zullen als wanden dienen ten tijde van de plaatsing van het kapel maar zullen ook gebruikt kunnen worden in de grote kerk als afbakening van verschillende delen van de kerk.

- Hergebruik materialen, dit onderdeelheeft voornamelijk te maken met het aanwezige budget. Dit budget is onbekend echter is wel bekend gemaakt dat de kosten zo laag mogelijk moeten blijven. Door bestaande materialen/objecten zoals de kerkbanken te hergebruiken wordt er getracht de kosten zo laag mogelijk te houden.- Maakbaarheid, de maakbaarheid zal een belangrijke rol spelen in dit ontwerp. Doordat de kosten zo laag mogelijk gehouden moeten worden zal er gebruik gemaakt worden van de vrijwilligers in het dorp. Deze vrijwilligers worden aangegeven met ‘handige mensen’ waardoor aangenomen wordt dat dit onder andere ook bouwlieden zijn.

Ontwerp

Voor het ontwerp is er gekozen voor de titel ‘Een kapel in een kerk’.Met deze naam wordt de fl exibele ‘kleine’ ruimte niet een minderwaardig onderdeel van het totaal maar een op zichzelf staand onderdeel van de kerk.Het doel van dit ontwerp is om de bezoekers zich thuis te laten voelen in de kerk zonder dat deze groot en oncomfortabel aanvoelt. Om dit te behalen is ervoor gekozen om een nieuwe ruimte te ontwerpen die aanvoelt als een knusse ‘kleine kerk of kapel’. Dit ontwerp bestaat uit een tweetal onderdelen: fl exibel dak en fl exibele wanden. De banken zullen hergebruikt worden in de wandelementen waar voor de dak oplossing een oplossing gezocht zal worden met nieuwe onderdelen. Door de banken terug te laten komen in de wanden zal er worden getracht een onderdeel van de huidige kerk terug te laten komen in de nieuwe kapel.

[29] Schematische weergave kerkbank

25

Hergebruik

Zoals aangegeven staat in het PvE, mogen de huidige kerkbanken vervangen worden voor stoelen. Dit omdat deze banken door de bezoekers als oncomfortabel worden ervaren.

Doordat deze banken nog in goede staat zijn ligt hier een kans om deze banken te hergebruiken in het nieuwe ontwerp. Hierdoor zullen de kosten laag gehouden kunnen worden en zal een er een stukje van de huidige kerk terug komen in het te ontwerpen kapel.

Na analyse van deze banken bleek dat de bank bijna in zijn geheel hergebruikt kan worden. Hierbij kan het hout gebruikt worden

in de wandelementen en zullen zij het grootste deel hiervan opvullen. Het stalen frame waarop de houten delen zijn bevestigd kan aangepast worden waardoor deze weer als frame kan dienen voor de nieuwe wandelementen.

De volgende afmetingen van de bank zullen meegenomen voor het ontwerp:- Plank zitvlak: 4000x400x20 mm- Plank voor bijbels: 4000x200x20 mm- Plank rugleuning: 4000x150x20 mm 4000x150x20 mm- Plank voetensteun: 4000x100x20 mm

Stalen frame

Houten planken

[30] Exploded view kerkbank

26

Concept

Toegang

Om tot een goed concept te komen is er in Afb. 31 gekeken naar de toegangen van de kerk het altaar. Met de blauwe pijlen zijn de ingangen van de kerk aangegeven. Onderaan de afbeelding is de hoofdingang weergegeven. De hoofdentree zijn twee dubbele deuren achter elkaar die een sluis vormen. Daarnaast zijn er nog secundaire entrees die gebruikt kunnen worden waarbij de ingang rechtsonder bedoeld is voor de vrijwilligers van de kerk en de pastoor. De groene pijlen geven de secundaire entree aan van het altaar. Het altaar is aan de voorzijde ook te betreden.

Hoofdlijnen

De hoofdlijnen van de kerk lopen over de lange zijde. Deze richting wordt gekenmerkt door de plaatsing van het altaar dat met deze richting meegaat en de richting van het zicht naar het altaar toe. Dit is een belangrijk gegeven voor het ontwerp aangezien het altaar niet aangepast mag worden.

Ontwerp

Door te kijken naar de toegangskaart en de hoofdlijnen is het basisconcept onstaan waar de rode lijnen aangeven waar de nieuwe wanden zullen komen van het kapel. Deze wanden bakenen het middelste gebied af waar de gebruikers van het kapel zich zullen bevinden.

[31] Toegang tot de kerk

[32] Hoofdrichting van de kerk

[33] Hoofdrichting van de kerk

27

Concept

Church

Church

Church

[34] Startpunt huidige situatie

[35] Lichtinval huidige situatie

[36] Plafond als vijfde gevel

Startpunt

Als startpunt van het ontwerp wordt de kerk zonder meubilair genomen

Lichtinval

In de huidige situatie is te zien dat de rechter gevel bestaat uit enkele ramen waar de linkgevel voornamelijk bestaat uit grote raamvlakken met glas in lood. Hierdoor komt er via deze gevel veel licht binnen in de kerk

Plafond als vijfde gevel

Voor het ontwerp is gekozen om het plafond mee te nemen. Deze ‘extra’ gevel wordt vaak vergeten maar is een belangrijk onderdeel van het interieur.

28

Church

Church

Church

Concept

[37] Verlagen van het plafond

[38] Plafonddelen laten uitklappen

[39] Katrolsysteem voor het dak

Verlagen van het dak

Door het dak te verlagen wordt ervoor gezorgd dat het dak van het kapel ten tijde van het gebruik van de grote kerk niet opgaat in de het totale dakvlak

Uitklappen dakvlak

Door het dakvlak te laten uitklappen vanuit het volledige dakvlak wordt de traditionele dakvorm van een kapel gezocht. Door deze puntdak in het midden d.m.v. scharnieren vast te maken zal deze op een eenvoudige manier kunnen uitklappen

Katrolsysteem

Door het gebruik van een katrolsysteem in combinatie met lieren zal de gebruiker eenvoudig het daksysteem kunnen bedienen.

29

Concept

Church

Chapel Rest spaceRest space

Chapel Rest spaceRest space

[40] Plaatsing verplaatsbare wanden

[41] Ontstaan van kapel in de kerk

[42] Lichtinval in het kapel

Plaatsing verplaatsbare wanden

Door onder het nieuwe dak wanden te plaatsen wordt er een nieuwe ruimte gevormd.

Ontstaan van het kapel

Door het plaatsen van de wanden en het verlagen van het dak wordt de kerk opgedeeld in 3 gedeeltes. In het midden wordt het kapel gevormd met aan weerszijde rest ruimte.

Lichtinval

Door de toepassing van schiepen in de wandsystemen zal de lichtinval in het kapel gereguleerd kunnen worden door de bezoekers zelf.

30

Nieuwe situatie

Nieuwe plattegrond

Door het toepassen van de verplaatsbare wanden die gemaakt worden van de huidige kerkbanken zal er ook een nieuwe indeling volgen. Door nieuwe stoelen toe te voegen en goed te plaatsen is het mogelijk geworden om deze zo in te delen dat ze vrijwel nooit verplaatst hoeven te worden. In het gebied van het kapel zullen de stoelen recht geplaatst

worden voor het altaar. Buiten dit gebied worden de stoelen onder een hoek geplaatst waardoor de kijkrichting van de bezoekers verbeterd wordt ten opzichte van de huidige situatie.

[43] Doorsnede nieuwe situatie 1:200

Verplaatsbare wanden

Uitklapbaar dak

31

[44] Plattegrond nieuwe situatie 1:200

Verplaatsbare wanden

Uitklapbaar dak

32

Wandelementen

Voor de wandelementen is gekozen om de huidige kerkbanken te verwerken in het ontwerp. De lengte van de wanden van het kapel zullen de lengte zijn tussen de kolommen van het balkon en de kolommen aan weerszijde van het altaar. Deze lengte bedraagt 21,6 m.Door deze lengte te delen door 9 krijgen we een breedte van 2,4 m wat resulteert in een totaal van 18 elementen waarvan er 9 aan iedere zijde zullen dienen als wand.

Voor het frame van de wandelementen is ervoor gekozen om het frame van de banken te gebruiken. Deze frames zijn gemaakt van staal en zal in een aangepaste vorm de basis vormen voor de wandelementen. Door de stalen frames uit elkaar te halen kan de voet frames gebruikt worden als basis van de wandelementen. Op deze voet zullen stevige wielen bevestigd worden en zal hier bovenop de eerste plank van de banken bevestigd worden. Door middel van een stalen balk die tevens van de frames afkomt zullen 5 voetstukken met wielen aan elkaar bevestigd worden die 600 mm van elkaar af liggen. Bovenop dit onderstel zal een constructie worden gebouw van balken van ter ondersteuning van de wand. Deze kan door middel van hoeksteunen moment vast gemaakt worden en samen met het onderstel een stevige constructie vormen voor de wand.

In dit raamwerk zullen de zitvlakken verwerkt worden tot verstelbare schoepen. Deze schoepen kunnen handmatig aangepast worden door ze draaien. Hierdoor kunnen de bezoekers/pastoor zelf bepalen hoeveel licht er in de kapel binnen komt. Deze schoepen zullen bevestigd worden op metalen pijpen, waar met ankers de planken aan de pijpen bevestigd worden. Door de verschillende wandelementen op wielen te plaatsen ontstaat de mogelijkheid om deze te gebruiken voor meerdere indelen.

Door de vloer op gekozen plekken te voorzien van gaten zullen er door middel van pinnen de wandelementen op hun plek vastgezet kunnen worden. Hierdoor zullen de wand elementen op de juiste plek staan wanneer de kapel opgebouwd wordt en wordt er voor gezorgd dat de elementen niet meer verrijdbaar zijn en om kunnen vallen.Deze pinnen zullen aan de achterzijde van het element komen waardoor deze niet in het zicht zullen staan van de bezoekers.

Tijdens het gebruik van de volledige kerk zullen deze elementen aan weerszijden van het altaar opgeslagen kunnen worden en met de pinnen of met een spanband vast gezet kunnen worden. In de huidige situatie worden deze plekken al gebruikt als tijdelijke opslag of is deze plek nog niet in gebruik genomen. Als afwerking van de houten constructie kunnen de houten delen van de voetenbank en de rugleuning gebruikt worden.

Voor de veiligheid is het mogelijk om een houten hulpstuk te maken die voorkomt dat tijdens het verplaatsen van de elementen deze om kunnen vallen. Door deze ingrepen en het hergebruik van materialen zullen de elementen dynamisch, fl exibel, betaalbaar zijn en door de eenvoudige wijze van het plaatsen en het vastzetten van de elementen zal het eenvoudig zijn om deze te verplaatsen en vast te zetten.

[45]Isometrie wandelement

[46]Isometrie wandelement

33

Houten schoepen gemaakt van het zitvlak van de bank

Houten constructie

Metalen buizen t.b.v. draaiende schoepen

Bevestiging schoepen aan metalen buizen

Stalen frame met wieltjes gemaakt van het frame van de bank. Aan de achterzijde pinnen voor verankering aan de vloer.

Houten afdekplaat gemaakt van plank voor bijbels

[47] Exploded view wandelement

34

1- Houten schoepen 20 mm, gemaakt van zitvlakken houten banken2 - Houten constructie 100x60 mm3- Metalen voetstuk, ter bevestiging aluminium pijpen op constructie. Bevestigd met 4 x 25 mm schroeven.4- Metalen pijpen, t.b.v. draaimogelijkheid schoepen5- Metalen ankers, ter bevestiging aluminium pijpen aan schoepen. Bevestigd met 4 x 15 mm schroeven.

1

2

3

4

5

Technische uitwerking

[48]Principedetail wandelement 1:10

[49] Technische uitwerking wandelement 1:50

35

3D-Impressie

[51] Impressie gevel kapel

[50] Impressies wandelement

36

Dakelementen

Voor het dak element is ervoor gekozen om een ontwerp te maken waar het gehele plafond vervangen zal worden.De gedachtegang achter dit besluit is dat de huidige kerk slechte thermische eigenschappen heeft. Mede door het slecht geïsoleerde dak verliest de kerk snel haar warmte.

Door het volledige plafond te vervangen en een nieuw plafond hiervoor terug te plaatsen die beter geïsoleerd is en constructie sterk genoeg is om het ontwerp te dragen. Zoals eerder vermeld wordt het plafond meegenomen als vijfde gevel van de kerk. Door deze ‘gevel’ te transformeren ontstaat er een fl exibel dak dat voor meerdere doeleinden gebruikt kan worden.

Door een volledige nieuw plafond te plaatsen waarvan het middelste gedeelte kan draaien wordt de mogelijkheid gecreëerd om het dak van de nieuwe kapel vorm te geven. Een dak onder een dak. Dit middelste gedeelte zal bestaan uit 18 elementen die ieder afzonderlijk van elkaar kunnen bewegen. Deze 18 elementen zijn verdeeld over de twee zijdes van het dak en zorgt ervoor dat iedere dak deel bestaat uit 9 elementen van 2,4m breed. Deze elementen sluiten aan op de verplaatsbare wandelementen.

De huidige kerk is in het dak uitgewerkt met een sterke staalconstructie waardoor het mogelijk is om zware elementen hieraan op te hangen. Ter versteviging zou een dwarsbalk over de volledige lengte geplaatst moeten worden. Op deze balk zullen de elementen door middel van scharnieren bevestigd worden. Door deze scharnieren zullen de dak elementen kunnen draaien.

Aan de andere zijde van het element zal een tweetal kabels bevestigd worden die via een katrol aan de dakconstructie naar een mechanische lier. Deze lier kan op afstand bedient worden waardoor het voor de gebruikers eenvoudig is om het dakvlak te kunnen laten zakken en bij gebruik van de volledige kerk het dakvlak weer omhoog te takelen.

[52] Isometrie dakelement

37

Plafondbekleding, hergebruik bekleding bestaande situatie

Houten constructie t.b.v. draaiende dakelementen

Isolatie t.b.v. verbetering thermische eigenschappen

Scharnieren t.b.v. draaiend dakelementen

Stalen balk t.b.v. versteviging bestaande dakconstructie

[53] Exploded view dakelement

38

[54] Isometrie nieuw gesloten plafond

[55] Isometrie totaalbeeld gesloten plafond

39

[56] Isometrie nieuw uitgeklapt plafond

[57] Isometrie totaalbeeld nieuw uitgeklapt plafond

40

3D- impressies

[58] Impressie nieuwe situatie ‘grote’ kerk

[59] Impressie nieuwe situatie ‘grote’ kerk

41

[61] Impressie kapel

[60] Impressie kapel

42

Bouwfysica

Verwarming

Ter verbetering van de verwarming van de ruimte zijn er meerdere oplossingen gevonden. De eerste oplossing is het vervangen van het volledige plafond. Het huidige plafond voldoet niet aan de eisen en laat veel warmte ontsnappen. Door dit plafond te vervangen en goed te isoleren wordt de eerste stap gezet naar een energiezuiniger gebouw. Voor een optimaal resultaat zullen de muren ook geïsoleerd moeten worden door middel van de spouw muren op te vullen met isolatie materiaal, echter is dit een prijzige oplossing maar wel een oplossing die gericht is op de toekomst van het gebouw. Voor de tijdelijke oplossing voor het verwarmen van het gebouw is gekozen voor de stralingswarmte. Deze manier van verwarmen is goedkoper dan de huidige manier omdat deze verwarmingsmethode kort voor aanvang van de bezoekers aan gezet kan worden en lokaal kan verwarmen. Door deze elementen te verwerken in het ontwerp kan een behaaglijke temperatuur in de kapel bereikt worden. Deze verwarmingselementen zullen in de nok van de kapel geplaatst worden waardoor ze tijdens het gebruik van de kapel en tijdens het gebruik van de grote kerk gebruikt kunnen worden. (Afb 1)Een alternatieve oplossing is om terras verwarmers aan de elk wandelement op te hangen waardoor er aan de achterzijde stroomtoevoer moet zijn. Door de stroomtoevoer achter de wandelementen te leggen zal dit uit het zicht van de bezoekers zijn en wordt ten tijde van het kapel de ruimte goed verwarmt.(Afb. 2)Door de toepassing van het nieuwe dak zal de warmte in de kapel blijven en zal deze ruimte goed verwarmd blijven.Doordat de schoepen van het wandsysteem zelf te bedienen zijn zullen de bezoekers van het kapel zelf plaatselijk de temperatuur kunnen regelen. Door de schoepen open te zetten zal er koude lucht uit de rest ruimte de kapel plaatselijk kunnen afkoelen.

Licht

Het licht op twee manieren geregeld. Voor de natuurlijke lichttoevoer kunnen wederom de schoepen gebruikt worden in de wandelementen. Door de schoepen open te zetten komt er via de grote ramen in de gevel veel licht binnen in het kapel. Deze schoepen bepalen hoeveel natuurlijk licht de kapel inkomt. Om de ruimte van extra licht te voorzien worden er in de nok van het kapel extra lichtarmaturen opgehangen. Deze armaturen kunnen in combinatie met de verwarmingselementen een toegevoegde waarde worden voor het kapel en voor de grote kerk. Door deze in de nok op te hangen zullen deze armaturen kunnen blijven hangen bij het gebruik van de volledige kerk. Door de huidige hanglampen van de kerk te hergebruiken en te plaatsen in de nok van de kapel zullen hiervoor weinig kosten zijn. Enkel het omleggen van de aansluitpunten voor elektriciteit zal nodig zijn.

[62] Hangend verwarmingselement

[63] Verwarmingselement wandsysteem

43

Financiën

Voor het fi nanciële plaatje van het project is een schatting gemaakt van de kosten. Hiervoor zijn een drietal verschillende onderdelen gebruikt.Aangezien de houten banken hergebruikt worden zullen er nieuwe zitmeubelen moet komen. Naar aanleiding van het PvE en de gesprekken met de cliënt is de meest logische optie klapstoelen. Het voordeel van deze stoelen is dat ze weinig ruimte innemen tijdens opslag maar ook tijdens gebruik, hierdoor kan de ruimte goed worden benut. Daarbij komt dat deze stoelen voor een korte duur comfortabeler zitten dan de huidige kerkbanken. Om rekening te houden voor de aanschaf van +/- 600 stoelen is er wel een aardig budget nodig. Na onderzoek zijn de goedkoopste klapstoelen 7,95 euro per stuk. Wanneer deze in grotere getalen aangeschaft worden zal de prijs hierin kunnen variëren. De totaalprijs van 600 stoelen zal zijn:600 * 7,95 euro = 4770 euro zijn.

Wandelementen:Voor de wandelementen wordt veel gebruik gemaakt van het materiaal van de huidige kerkbanken. Dit heeft als resultaat dat de materiaalkosten laag kunnen blijven. Om de elementen af te maken is een berekening gemaakt van de benodigde materialen en de kosten die hier aan verbonden zijn. Voor het constructie hout is er gekozen voor naaldhout balken van 50x125mm.De prijs per strekkende meter van deze balken is gemiddeld 1,82 euro.Een wandelement bevat 3 balken van 3m en 2 balken van 2,4 m. Hierdoor komt het totaal op 13,8 m.De prijs voor de constructie zal dus 13,8 x 1,82 = 25,12 euro zijn.Aangezien er in totaal 18 elementen zijn zal dit bedrag dus vermenigvuldigd worden met 18. 18*25,12 euro = 452,16 euro

Voor de overige bevestigingsmaterialen is een schatting gemaakt van de prijs. Een wandelement bevat 12 aluminium pijpen van 1,5 m lang. Dit houdt in dat er 18 m aan aluminium pijpen per wandelement zit. Omdat er in totaal 18 elementen zijn wordt het totaal:

18x18m = 324 mMet een prijs van 2,65 per strekkend m zal de prijs uitkomen op 858,60 euro.Voor alle overige kosten zoals bevestigingsmaterialen en voetstukken zal rekening gehouden moeten worden met 1500-2000 euro. De totaalprijs voor alle 18 wandelementen zal uit komen op ongeveer: 452,16 + 858,6 + 2000 = 3310,76 euro.

Dakrenovatie:Voor de volledige renovatie van het dak waarin het ontwerp is verwerkt zullen de kosten hoog uitvallen. In dit ontwerp zal er een volledige nieuwe dakconstructie moeten komen:Per dak element is het volgende aan constructie hout nodig. Voor de constructie is er wederom gekozen voor balk hout van 63x175 mm.5 balken van 6250 mm en 5 balken van 2400 mm lang. Bij elkaar is dit een totale lengte van 43,25 m. Om een totaal prijs van het constructiehout voor de elementen op te stellen moet deze aantal meters vermenigvuldigd worden met 18 voor het totaal aantal elementen. 18*43,25 m = 778, 5 m.De rest van het dak zal ook vervangen worden met hetzelfde constructiehout: De overige strekkende meters zijn: 450 m.De totale lengte van het constructiehout in het dak zal uit komen op 450+778,5 = 1228,5 m. De prijs per strekkende meter is 3,49 euro. Hierdoor komt de totaalprijs van het hout voor de renovatie van het dak op: 1228,5*3,49=4300 euro.Voor de isolatie van het dak wordt rekening gehouden met de prijs van Rockwool platen. Deze platen kosten 9 euro per m2.

De totale vierkant meters van het plafond bedraagt 480 m2.

De totaalprijs voor het isolatie zal neerkomen op: 480*9= 4320 euro

De extra stalen balk zal met een lengte van 24 m ongeveer 1100 euro kosten.

https://www.constructiebalk.nl/heb-balken/53-he180b.html#/3-behandeling-gegalvaniseerd_ca_12_werkdagen/#_qty-1_qty1-12000

Voor de elektronische liersystemen zal er per dakvlak gekeken moeten wordt. Als er gerekend wordt dat er 1 lier per dakvlak nodig is zal dit 100 euro per dakvlak gaan kosten. Dit houdt in dat de totaalprijs voor de lieren 18*100 euro=1800 euro.

Voor de overige kosten van het dak zal er rekening gehouden moeten worden van een bedrag rond de 2500 euro voor bevestigingsmaterialen en scharnieren.

De totaalprijs voor het dak zal de volgende zijn: 4300+4320+1100+1800+2500= 14020 euro.

Voor onvoorziene kosten zou rekeningen gehouden kunnen worden met een bedrag van rond 3600 euro

De totale renovatie + het nieuwe ontwerp zal in totaal het volgende bedrag zijn:

Nieuw Meubilair: 4770Wandelementen: 3320Dak: 14020Onvoorziene kosten 3580-------------------------------------- +Totaal: 25000

44

Conclusie

Een kapel in een kerk. Een opdracht die is gaan groeien naarmate de tijd verstreek.Door middel van inspiraties op te doen uit bestaande kapellen, op een ontwerp gekomen die veel doet denken aan de traditionele vorm van een kapel.Een dynamisch ontwerp, dat is wat dit is geworden. Een ontwerp waarbij het dak fl exibel is en als het ware uit het plafond komt vallen. Waarbij de wanden fl exibel in te delen zijn en niet alleen te gebruiken zijn bij het vervaardigen van de kapel maar ook ten tijde van de grote kerk gebruikt kunnen worden als afbakening van bepaalde ruimtes. Door schoepen in de wandelementen toe te passen is er getracht de wanden een dynamisch tintje te geven waar de bezoekers zelf het lichtinval en de temperatuur kunnen regelen. De uitdaging in deze opdracht lag bij het maakbaar maken en ervoor te zorgen dat ieder element te bedienen valt door 1-2 personen. Door wieltjes te plaatsen en elk wandelement apart uit te werken zal dit geen probleem moeten zijn. Voor de dak elementen is bewust gekozen voor een mechanisch systeem waardoor er een keuze kan vallen om deze handmatig of elektrisch te bedienen. Door deze keuze te maken zal ieder dak element door slechts een enkele persoon te bedienen zijn. Door hergebruik van materialen mee te nemen in het ontwerp is er getracht de kosten laag te houden. Bij de wandelementen is dit zeker gelukt, echter vanwege de grootschalige renovatie van het plafond is dit hier niet het geval. Toch is ervoor gekozen om het dak om deze manier uit te werken omdat dit zowel voordelen heeft voor het kapel als voor de grote kerk. Door het kapel te verwarmen door middel van terrasverwarming, maakt het voor de klant mogelijk dit zelf uit te werken en aan te schaff en zonder dat hier specialistische bureaus aan te pas hoeven te komen. Al met al een dynamisch project die maakbaar is, makkelijk te bedienen is en geïnspireerd is door de traditionele vorm van een kapel.

45

Refl ectie

Als refl ectie wil ik meegeven dat dit project is gemaakt vanuit een architectonisch oogpunt. Hierdoor zal dit project voornamelijk dienen als inspiratie voor de gebruikers van de St. Sebastianuskerk in Haarle. Door een combinatie te maken van architectonische elementen als het uitklapbare dak en de verplaatsbare wanden met elementen als verwarmingselementen en lichtarmaturen, is er gezocht naar een tussenweg tussen architectuur en bestaande gebruiksobjecten.

De renovatie van het dak is duurder uitgevallen dan gedacht. Hiervoor zou ook een andere optie gegeven kunnen worden. Door het dak niet te renoveren maar in plaats van het dak te laten uitklappen een doek op te hangen aan het plafond kunnen de kosten een stuk lager blijven. Dit doek zou volgens het zelfde principe kunnen werken als het uitklapbare dak dat door middel van lieren omhoog en omlaag gehesen kan worden. Echter heeft de renovatie van het plafond een eff ectiever eff ect.

Door het dak volledig te renoveren zal de grote kerk hier ook voordelen aan ervaren, terwijl bij het gebruik van een doek als dak enkel de kapel hier voordelen uit zal halen. Daarbij komt dat het uitklapbare dak tijdens het gebruik van de grote kerk in het plafond verdwijnt waardoor de esthetiek van de grote kerk niet verstoord wordt. Door het hergebruiken van de bestaande kerkbanken is de aanschaf van nieuw meubilair nodig. Nu is dit al meegenomen in het PvE, maar zoals te zien is in het kostenplaatje zal dit een aardige kostenpost zijn. Door middel van een inzamelingsactie voor geld of waar vrijwilligers of instanties zelf stoelen leveren zullen deze kosten omlaag gebracht worden. Het nadeel hiervan is dat je een grote diversiteit krijgt aan stoelen wat afbreuk kan doen aan de kerk. Het positieve eff ect van dit concept zou kunnen zijn dat de mensen die de stoelen leveren hun eigen stoel terug kunnen zien in de kerk waardoor het aantrekkelijker wordt om de kerk vaker te bezoeken.

De keuze voor heaters is gevallen na het gesprek met de vrijwilligers van de kerk. Deze oplossing is goedkoper dan de huidige verwarmingsmethode(luchtverwarming vanuit een enkel punt). Deze manier van verwarmen is voor tijdelijk gebruik een ideale oplossing, echter kost deze oplossing veel energie. Door het plaatselijk verwarmen kan deze ten tijd van het gebruik van het kapel gebruikt worden waarop deze vervolgens weer uitgezet kan worden. Aangezien de kerk een budget heeft gekregen voor het vervangen van de gedateerde verwarmingsinstallatie zou er gekeken kunnen worden naar een eff ectievere manier van verwarmen van de gehele kerk. Door de kerk volledig te isoleren zal de eff ectiviteit van het verwarmen bij elke manier verbeteren.

46

Bibliografi e

Afbeeldingen:[1,7-9] http://smh.collectiebank.nl/beeldbank/start/archieven10/Religie/Katholieke%20kerk?fc=browse&queryid=1&colum-n=7&listview=overview&view=preview&fi leid=18&fuid=fto1%2FNL-HleSMH-08296.jpg[2,4]http://kerkfotografi e.nl/wp-content/gallery/heilige-sebastianus-haarle/16-16-03_4490-HDR.jpg[21-28] media.bouwkundewinkel.nl/photologue/photos/[3,5-6] Zelf vervaardigd[10-20] Zelf vervaardigd[29-61] Zelf vervaardigd[62] http://mijn-feest.nl/wp-content/uploads/2014/12/hangendeterrasverwarmer.jpg[63] https://www.elektroshop.nl/images/detailed/29/solamagic-terrasverwarming-infraroodstraler-1400w-antra-

Literatuur:http://www.hkhn.nl/?page_id=76 http://sallandseheuvelrug.nl/bezoekersinformatie

Financiën:Houtprijzen&Isolatie:Naslagwerk MVB Bouw Amsterdam

Metalen buizen & toebehoren:http://www.buiskoppelingsshop.nl

Stalen ligger:https://www.constructiebalk.nl/

De Bouwkundewinkel Eindhoven is ontstaan uit een initiatief van studenten en medewerkers aan de Technische Universiteit Eindhoven, en is uitgegroeid tot een WetenschapsWinkel aan de TU/e. Een WetenschapsWinkel is een instelling die adviezen en informatie geeft en wetenschappelijk onderzoek verricht voor groepen en individuen die geen andere toegang hebben tot wetenschappelijk onderzoek en die niet voor onderzoek kunnen betalen. De winkel bestaat uit een groep studenten onder begeleiding van medewerkers van de faculteit Bouwkunde.

De TU/e aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade aan personen of zaken die voortvloeit uit de toepassing, of het gebruik van resultaten van het verrichte onderzoek, behoudens in geval van opzet, grove schuld of grove nalatigheid van de TU/e of de onderzoekers.

Het werk van de Bouwkundewinkel Eindhoven wordt mede mogelijk gemaakt door: