brengt plezier in jouw afdeling

Vleermu izentocht

met de batdetectoractiviteitenfiche voor jouw afdeling

Groot

ini

De weesWie Piepers, ini’s en groten

Waar ...De beste plaats voor een vleermuizentocht is een bos- of boomrijk gebied met lanen, oude bomen, open plekken en water (vijvers). Een bosgebied of een groot park zijn ideaal. Een volledig open landschap is niet geschikt voor een vleermuizentocht. Doorkruis ook verschillende habitats. De ene soort vind je in het bos, de andere aan de bosrand of boven een vijver...

Wanneer Afspraak om ... aan... De activiteit is gedaan om ...Op zich kan je vleermuizen heel de nacht avond tegenkomen, maar in het begin van de avond is de activiteit het hoogste (zo’n uurtje na zonsondergang). Bovendien is het ook leuker om in de schemering vleermuizen te zoeken, want dan kan je ze vaak nog zien fladderen. Begin je tocht dus op tijd.

Wat meebrengen Warme kledij, het zal avond zijn! Een zaklamp

Piep

NAtuur

Wat gaan we doenWie gaat deze nacht mee op zoek naar vleermuizen? Welk geluid maken ze, hoe vliegen ze, wat eten ze…? Vliegen ze echt in je haren?

’Gewapend’ met een batdetector gaan we samen op zoek naar de verschillende vleermuizen in onze afdeling.

Muhahaaa!

Vleermuizen herkennen met de batdetectorVleermuizen oriënteren zich en vinden hun prooi door hoge piepjes te roepen en naar de echo hiervan te luisteren (echolocatie). Deze geluiden zijn echter niet hoorbaar voor de mens, tenzij met een batdetector. De frequentie (hoogte van het geluid) kan hier met een draaiknop ingesteld worden. Een nadeel is dat je maar één frequentie tegelijk kan beluisteren. Als er een vleermuis op een andere frequentie roept, mis je hem dus! Door altijd te draaien aan de frequentieknop tussen bijvoorbeeld 25-45 kHz kan je dit probleem gemakkelijk oplossen. Als je dit even beu bent laat je de detector best staan op 45 kHz (hierop hoor je de meest algemene soort, nl. de gewone dwergvleermuis).

Voornaamste kenmerkenOm een vleermuis aan de hand van zijn geluid te determineren zijn de piekfrequentie, de klank en de klankverandering belangrijk. De piekfrequentie is de frequentie waarop je de vleermuis het luidst en best hoort. De verschillende klanken zijn moeilijk te beschrijven. We maken onderscheid tussen nat geluid (als druppels op een plaat, plop plop…) en een droge ratel (trrrrrr…). Heel belangrijk is ook de mogelijke klankverandering als je naar een hogere en een lagere frequentie gaat.

Ook het jachtgedrag en de lichaamsbouw en de grote van de vleermuis zijn zeer belangrijke determinatie kenmerken. Iets verder vind je een handig tabelletje en een afbeelding met de voornaamste kenmerken.

SpottenEen toffe manier om de vleermuizen te zien die je hoort is spotten met een straffe zaklamp. Het makkelijkste is om hiervoor een vijver op te zoeken. Hier kan je vaak watervleermuizen tegenkomen. Watervleermuizen vliegen altijd op enkele cm boven het water (zie ook de afbeelding bij vlieggedrag), waar ze muggen en schaatsrijders proberen te vangen. Als je je lamp horizontaal houdt boven het water en schijnt als je een geluid hoort kan je de watervleermuizen zien. Let ook op hun witte buik.

Weer en temperatuurDe vleermuizenactiviteit is afhankelijk van de temperatuur, de wind en de regen. Bij regen zul je weinig vleermuizen vinden. Bij koud en/of winderig zal je ook weinig succes hebben, maar dan kan je toch nog vleermuizen vinden op beschutte plekjes in of langs het bos.

Even geen inspiratie voor een originele activiteit in je afdeling? Kijk dan eens tussen de vele activiteitenfiches die andere afdelingen maakten. Je vindt ze allemaal samen op www.jnm.be/activiteitenfiches.

Of heb je met je afdeling een succesvolle activiteit die je wil delen met andere afdelingen? Stuur ze dan zeker door naar aop@jnm.be!

Even geen inspiratie voor een originele activiteit in je afdeling? Kijk dan eens tussen de vele activiteitenfiches die andere afdelingen maakten. Je vindt ze allemaal samen op www.jnm.be/activiteitenfiches.

Of heb je met je afdeling een succesvolle activiteit die je wil delen met andere afdelingen? Stuur ze dan zeker door naar aop@jnm.be!

NOg enkele Tips• Wil je met piepers op pad, doe dit dan in het tussenseizoen. Dan is het vroeger donker. • Zoek wat leuke weetjes over vleermuizen op, dat weet iedereen graag!• Voor meer info, vind je in de JNM winkel je goedkope brochures over vleermuizen. Vraag erom als je een

bat detector ontleent. Mail winkel@jnm.be

Wil je meer?Wil je verder gaan en je echt verdiepen in vleermuizen? Een goede batdetectorhandleiding vind je op www.freewebs.com/verkem_faunaonderzoek/bat-detector.htm.

Je kan de batdetecor ook gebruiken voor soort inventarisatie, het opsporen van verblijfplaatsen en vliegroutes, time-expension, opnames analyseren op de computer etc. Wil je hierover meer te weten komen, neem dan contact op met de zoogdierenwerkgroep (zwg@jnm.be) of met de daan.dekeukeleire@gmail.com

Benodigdheden• Batdetector

(kan je ontlenen bij JNM Nationaal: zie www.jnm.be/uitleensysteem)

• een 9 volt batterij voor de bat detector

• sterke zaklamp

Even geen inspiratie voor een originele activiteit in je afdeling? Kijk dan eens tussen de vele activiteitenfiches die andere afdelingen maakten. Je vindt ze allemaal samen op www.jnm.be/activiteitenfiches.

Of heb je met je afdeling een succesvolle activiteit die je wil delen met andere afdelingen? Stuur ze dan zeker door naar aop@jnm.be!

Aan de slagPlan deze activiteit met je afdeling. Maak snel een aankondiging en plaats die op je kalender op de afdelingswebsite. Gebruik gewoon de ‘Wat gaan we doen’ en de ‘Wees’ die op de eerste pagina staan. Als dat niet gemakkelijk is?! Pas natuurlijk de Wees aan waar nodig!

De bijlages

Bel

angr

ijkst

e ke

nmer

ken

bij b

atde

toct

er o

nder

zoek

Soor

tSt

atus

Freq

uen-

tiebe

reik

Piek

fre-

quen

tieK

lank

Max

imal

e af

stan

dFo

rmaa

tH

oogt

ebi

otoo

pvl

iegg

edra

g

Dw

ergv

leer

-m

uis

(zee

r) a

lg.

40–

5545

Nat

25m

Kle

in2-

10Va

riabe

lG

rillig

e sn

elle

vl

ucht

Rui

ge d

wer

gVr

ij al

g.30

– 4

535

Nat

25m

Kle

in2-

10Va

riabe

l (b

os &

w

ater

)

Gril

lige

snel

le

vluc

ht

Laat

vlie

ger

Vrij

alg.

25 –

35

28N

at(ta

ptap

)50

mG

root

2-20

Hal

fope

n ge

bied

Traa

g, c

irkel

s

Ros

se

vlee

rmui

sVr

ij al

g.17

– 2

518

Nat

(twjie

t-tjo

k)10

0mG

root

Hoo

gB

osra

nd,

wat

er,

moe

ras

Sne

l, re

chtli

jnig

(g

ierz

wal

uw)

Wat

ervl

eer-

mui

sA

lg.

30 –

80

40D

roog

20m

Kle

in50

cmW

ater

Cirk

els

bove

n w

ater

Myo

tis s

pec.

Vrij

alg.

tot

zeld

z25

– 1

0040

Dro

og3-

20m

Kle

in/

Bos

, wat

er/

Gro

otoo

rVr

ij al

g.25

– 6

035

Dro

og5m

Kle

inVa

riabe

lB

osW

endb

aar,

traag

Dit

tabe

lletje

is b

edoe

lt vo

or in

het

vel

d. E

nkel

de

mak

kelij

kst w

aarn

eem

bare

soo

rten

staa

n er

bij.

Ont

houd

goe

d da

t de

geta

llen

maa

r be

nade

ringe

n zi

jn, e

n da

t geg

even

s zo

als

max

imal

e af

stan

d, h

oogt

e, b

ioto

op e

n vl

iegg

edra

g na

tuur

lijk

kunn

en a

fwijk

en.

Jachtstrategie, lichaamsbouw en sonar

Legende1. Rosse Vleermuis 2. Laatvlieger 3. Dwergvleermuis 4. watervleermuis 5. Grootoorvleermuis

Afbeelding: Peter Twiks – Atlas van de Nederlandse vleermuizen (Limpens et al.)