Aan de voet van de dijk

Maart

-au

gu

stu

s 2

01

5 n

r. 2

05

Aan de voet van de dijk

2 Metius Magazine nr. 205

Aan de zuidzijde van de Hondsbossche Zeewering

werd medio augustus 2014 ...

… een begin gemaakt met een megaproject

Maart—Augustus 2015 3

De leenkijker

Onze leenkijker, een Celestron Nexstar 5SE, is beschikbaar voor leden van onze vereniging. De kijker, met computerstu-ring, is te reserveren via www.metius.nl De kosten bedragen € 15 per periode van ca.30 dagen (met een borg van € 50).

Jaargang 36 nr. 205, oplage 150

Maart-Augustus 2015

Inhoudsopgave

Van uw voorzitter Mees Visser blz 5 De astrolabe en de nocturaal Henk Verbeek blz 6 Dreiging vanuit de ruimte (lezing 30 1 2015) Harriet Komen blz 7 Agenda voor de Algemene ledenvergadering Wim Komen blz 9 Notulen van de vorige ALV Wim Komen blz 10 Jaarverslag over 2014 Wim Komen ea blz 12 WTS verslag van de bijeenkomst november 2014 Leendert Lambach blz 18 WTS verslag van de bijeenkomst december 2014 Leendert Lambach blz 18 WTS en wat Belgische Mechanica Henk Verbeek blz 19 Sterrenkunde olympiade uitslag multiple choice Mees Visser blz 20 Tip van de maand Harriet Komen blz 20 15 februari 1961 Hans Dijkstra blz 20 Uitnodiging voor een donker nachtje niet slapen met... Annemarie Kloosterhuis blz 21 Zonsverduistering des doods Hans Dijkstra blz 21 Donkere materie krijgt de schuld Van het web blz 22 Interview met Alan Guth Uit de Volkskrant blz 23 Sterrenkunde olympiade vervolg Mees Visser blz 26 Twee berichten over zwarte gaten Van het web blz 29 Hemelkalender van Rob Steegs blz 30

Coverfoto: Werken aan de dijk

Van de redactie

Het Metius Magazine dat voor u ligt is al weer het laatste nummer van het seizoen 2014/2015. De redactie samenstelling van MM zal met ingang van het volgende sei-zoen een wijziging ondergaan. In 2011 heb-ben Hans Dijkstra en Sake Haijma de redac-tie van ons lijfblad overgenomen van Huub Brugman en Inge van de Stadt. Bij het aan-treden heeft Sake aangegeven de redactie-activiteiten 4 jaar te zullen doen. Die 4 jaar zijn nu voorbij. Tijd voor een nieuwe uitda-ging. De redactie prijst zich gelukkig met Bert Mulder als opvolger van Sake. Hans en Bert vormen de nieuwe redactie. De redactie van MM Afgelopen 4 jaar heb ik (en ik denk Hans ook) met veel plezier gewerkt aan MM. Het was af en toe wel stressen geblazen! Qua layout, uitvoering en inhoud van het blad is er nogal wat veranderd. Van de leden heb-ben we overwegend positieve reacties ge-kregen. Natuurlijk ging er, in het begin, wel wat mis. Maar uiteindelijk hebben we onze weg gevonden. Ik bedank Hans voor de sa-menwerking en ik wens de redactie veel plezier en voldoening toe bij het samenstel-len van de toekomstige MM’s. Sake Haijma

Metius Magazine is het officiële orgaan van de: · Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging “METIUS”

· Stichting ‘METIUS’ Sterrenwacht Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging “METIUS”: Webpage: http://www.metius.nl Voorzitter: M. Visser, Oranjelaan 35, 1815 JP Alkmaar Tel.: 072 - 5124545; [email protected] Secretaris: W. Koomen, Kennemerstraatweg 181, 1851BE Heiloo Tel.: 072 - 5335840; [email protected] Penningmeester: A.M. van der Weiden, Stationsweg 158, 1815 CG Alkmaar Tel:072-515 45 35; [email protected] Bankrekening AWSV Metius: ABN AMRO: NL32ABNA0629077673 (iban nr) Alg. bestuurslid: Rob Steegs, Benesserlaan 258, 1911 VJ Uitgeest Tel: 06-26686666; [email protected] Piet Cijsouw, J.A.Radeckerweg 39, 1871 CJ Schoorl Tel: 072-8506409; [email protected] H.A. Verbeek Sperwer 1 1722 DK Z Scharwoude Tel 0226 321131 [email protected] Ledenadministratie: H. Zwart, Schouw 28, 1771 EP Wieringerwerf Tel.: 0227 - 603489; [email protected] Redactie: Hans Dijkstra (0224- 297783) en Sake Haijma (072- 5612999) (voor het laatst) Bert Mulder (06 24375362) E-mail: [email protected]. Ere liden dhr C Booy dhr J Deugd †


Een actueel overzicht vindt u op www.metius.nl

De lezingen vinden plaats in het Wijkcentrum De Oever.

Amstelstraat 1, 1823 EV Alkmaar Aanvang 20:00 uur

Toegang niet-leden €5,=

27 februari Michiel Hogerheide Planeetvorming

27 maart Ignas Snellen

Exoplaneten

Deze lezing wordt voorafgegaan door de Algemene Leden Vergadering (18.30 uur)

24 april Ger de Bruyn

Radioastronomie

15 mei Avond voor en door leden

Na afloop van iedere lezing zal, indien de

weergoden ons gunstig gezind zijn, de leen- telescoop buiten worden opgesteld

KOMENDE AKTIVITEITEN De maartlezing van Metius Op vrijdag 27 maart 2015 spreekt prof. dr. I. Snellen over Exoplane-ten en de zoektocht naar buiten-aards leven. Samenvatting:

Al lang hebben astronomen zich afge-vraagd of er rond de sterren aan de hemel net zulke planeten draaien als om de zon. We leven in spannende tijden, want er voltrekt zich een heuse revolutie in de studie naar deze exoplaneten. Binnenkort zal het eer-ste zusje van de aarde worden ge-

vonden. In deze lezing wordt uitgelegd hoe sterrenkundigen willen gaan onderzoeken of er op zulke andere planeten ook leven voorkomt. Weten we wel hoe dat leven er uit zou zien en waar we naar moeten zoeken? Over de spreker:

Ignas Snellen is hoogleraar Sterrenkunde aan de Universiteit van Leiden. Na zijn promotieonderzoek in 1997 is hij voor drie jaar verbonden geweest aan de Universiteit van Cambridge in Engeland. Na een lectureship aan de Universiteit van Edinburgh is hij in 2004 naar Leiden teruggekeerd. Met zijn onderzoeksgroep bestudeert hij atmosferen van exoplaneten. De lezing zal worden voorafgegaan door de Algemene Ledenvergade-ring, die begint om 18.45 uur. De vergaderstukken zijn elders in num-mer van Metius Magazine opgenomen.

Over de daarop volgende lezing, op vrijdag 24 april 2015, is nog geen ge-detailleerde informatie ontvangen. Die lezing wordt gegeven door Ger de Bruyn en zal gaan over Radioastronomie. In het volgende seizoen zal dit onderwerp worden vervolgd met een lezing over de Radiotelescoop bij Dwingeloo, die met veel hulp van vrijwilligers geheel in de oude glorie her-steld is en ter beschikking is gekomen van de sterrenkunde- en radioama-teurs. Na die lezing, die in januari 2016 is gepland, wordt er (bij voldoende belangstelling met busvervoer) een excursie georganiseerd naar Dwinge-loo, waar we dan de historische radiotelescoop in werking zullen kunnen zien. De laatste Metiusavond van seizoen 2014-2015 valt op vrijdag 15 mei 2015. Dit wordt de jaarlijkse “eigen avond”, waar de uitwisseling van resul-taten en het verder leren kennen van andere leden van onze vereniging op de voorgrond zal staan.

Kopij graag voor

20 augustus

Denk even aan de

contributie!


Van uw voorzitter

Voor u ligt een extra dik nummer van Metius Ma-gazine, dik vanwege het dikke én lezenswaardige jaarverslag van onze Vereniging. Wat er niet in staat, is wat er al in 2015 gebeurd is. Daar wil ik het nu even met u over hebben. Allereerst was daar de komeet Lovejoy die aan de he-mel te zien was, echter ik heb hem nog niet ge-zien vanwege allerlei activiteiten voor Metius.

Allereerst kwam daar midden januari de lezingencommis-sie bijeen om sprekers uit te kiezen voor het seizoen 2015-2016. Allemaal tegelijk uitgenodigd omdat achter elkaar uitnodigen niet kan, de tijd vliegt om, “tempus fugit”. Allen tegelijkertijd uitnodigen vraagt om problemen, dat zou licht tot clashes kunnen leiden. Maar warempel dat gebeurde wonderbaarlijk helemaal niet: Het Metius-lezingen pro-gramma 2015-2016 is nu rond. De diversiteit van het team

is vergroot met Harriet Koomen om de belangen van Weer-kunde eloquent onder de aandacht te brengen en dat werd verzilverd: Jan Visser, de RTL weerman uit Purmerend komt! En wist u dat – het jaar is nauwelijks begonnen – er al weer een basiscursus sterrenkunde op dit moment van schrijven wordt gegeven? Voorts wordt weer over Kaes-koppenstad nagedacht met het fantastische idee om er-gens, in een kerk?, de slinger van Foucault op te hangen, zodat iedereen kan zien dat de Aarde toch echt draait. U wist dat al. Om al die activiteiten in goede banen te leiden houdt uw bestuur heel efficiënt slechts twee vergaderingen in het jaar. Op 19 februari waren we te gast bij Piet Cijsouw voor de bestuursvergadering van de Vereniging, voorafgegaan aan die van de Stichting. Wij prijzen ons ge-lukkig met goed nieuws: Op de Algemene Leden Vergade-ring zal Klaas Kroese tot erelid van onze Vereniging be-noemd worden, bij velen bekend om zijn weerkunde bijdra-gen gedurende vele jaren in Metius Magazine. Vanmorgen belde ik hem op en tot mijn grote vreugde is hij van plan vergezeld door familieleden te komen. Hopelijk – Klaas is niet meer de jongste - gaat dat allemaal door. Dat hopen

we allemaal mee te beleven. Dankzij Metius!

Bij de voorpagina:

Augustus 2014. Ik bezocht de Hondsbossche Zeewering aan de zuidzijde. Er was een begin gemaakt met het opspuiten van zand vóór de dijk. De werkzaamheden waren gevorderd tot aan “de Putten”. Dat is de naam van een natuur-gebiedje aan de voet van de dijk. Zoute kwel maakte daar wat ondiepe plasjes die zeer inte-ressant zijn voor vogels. De watertjes werden druk bezocht door lepelaars, watersnippen, diver-se soorten eenden, grote sterns en dergelijken. Vogelwerkgroep Alkmaar had tevergeefs gepro-beerd om dat gebiedje te redden door tegen de opspuitplannen te ageren. In de zoutige graslan-den vóór de dijk overwintert de zeer zeldzame dwerggans. Ik ging in de maanden daarna nog geregeld een kijkje nemen en maakte foto’s van de vorderingen. Dag en nacht gingen de werk-zaamheden verder, ook tijdens onze lezingen over zeespiegelstijging en de polen. In amper zes maanden tijd werd voor de dijk een enorme berg zand aangebracht, helmgras geplant en voor wandelpaadjes gezorgd. Enorme aantallen meeuwen zochten voedsel in het drijfzand Tot wel 50 zeehonden deden hun voordeel met de kunstmatige stranden. Een visje, de snotolf, zal inmiddels wel verdwenen zijn. Zijn biotoop van rotsige strekdammen liggen nu onder het zand begraven. Vanwege de belangstelling van Metius voor weer en klimaat heb ik een deel van de fo-to’s gebruikt om dit magazine mee te versieren. Hans Dijkstra

Stichting ‘METIUS’ Sterrenwacht: Voorzitter: M. Visser, Oranjelaan 35, 1815 JP Alkmaar Tel.: 072 - 5124545, [email protected] Secretaris: W. Koomen, Kennemerstraatweg 181, 1851BE Hei- loo; Tel.: 072 - 5335840, [email protected] Penningmeester: W.J. Braakman, De Wieken 8, 1829 AN Oudorp [email protected] Leden: F Nieuwenhout Daalmeerpad 15 1827 GA Alkmaar tel 072 5622745 [email protected] M. vd Weiden, Stationsweg 158, 1815 CG Alkmaar;

Tel.:072 - 5154535; [email protected] R.B. Kroonenberg, Het Zandstuk 134, 1851 RT. Heiloo. Tel.: 072 - 752 9111, [email protected]


Werkgroep Voorzitter E-mail Telefoon

Werkgroep Cursus Sterrenkunde Piet Cijsouw [email protected] 072-8506409

Werkgroep Public Relations Henk Verbeek [email protected] 0226-321131

Werkgroep Lezingen Mees Visser [email protected] 072-5124545

Werkgroep Metius Jaarprijs Leendert Lambach [email protected] 072-5123114

Werkgroep Metius Magazine Hans Dijkstra [email protected] 0224-297783

Werkgroep Metius Website Harry Zwart [email protected] 0227-603489

Werkgroep Afstand Bestuurbare Telescoop Frans Nieuwenhout [email protected] 072-5622754

Werkgroep Theoretische Sterrenkunde (WTS)

Martin van den Bo-

gaerde [email protected] 072-5123375

Werkgroep Weerkunde Karel de Leeuw [email protected] 0226-316316

Werkgroep Mediatheek Wim Koomen [email protected] 072-5335840

Werkgroep Sterrenwacht Bakkum Rob Steegs [email protected] 06-26686666

Kascontrolecommissie Karel de Leeuw Zie werkgroep Weerkunde

Vertegenwoordiging Verenigingsraad KNVWS Hans de Nobel [email protected] 072-5611015

WERKGROEPEN

Uit de serie astronomische instrumenten: DE ASTROLABE met NOCTURNAAL

De astrolabe is een instrument wat terug te voeren is naar ca 200 AD in het midden oosten en werd gebruikt voor het navigeren, terwijl de nocturnaal of sterrenwijzer met grote precisie de tijd des nachts kan aangeven. Dit laatste instru-ment gaat terug naar 1295 AD. Wat we hier bespreken is een bouwplaat van beide instrumenten gecombineerd als één instrument. De Tijdmeting berust op de omlooptijd van de grote beer om de poolster in 23 uur en 56 minuten. Als de datum op de buitenschijf wordt ingesteld en het instrument wordt vastgehouden aan de datumwijzer zodat de datum dan recht naar onder wijst, dan is er een tweede wijzer die zo-danig wordt gedraaid dat de beide voorste sterren van de grote beer en de poolster één lijn vormen. De poolster wordt dan door het gat van de wijzer gezien. Dan verschijnt in een tegenover liggend venstertje de ware plaatselijke zonnetijd. U vraagt zich nu af hoe je dit in de nacht kunt aflezen? Daar is iets slims voor bedacht; door de urenschijf te voorzien van een kartelrand met verschillende tandvor-men, is met enige oefening op het gevoel te zeggen hoe laat het is. De tijdmeting kunnen we niet alleen visueel of auditief waarnemen het kan dus ook tactiel (op gevoel) en het kan zelfs olfactisch (met de neus) want er bestaan ook geurklokken! Met de astrolabe kan de hoogte van een hemellichaam of een berg of gebouw worden gemeten door de hoek af te lezen die verkregen wordt door een wijzer met twee kleine gaatjes precies te richten. Eerst wordt het instrument geba-lanceerd door het aan een koord op te hangen en te zien of een gewichtje aan een draad precies over 90/90 lijn loopt. De wijzer wordt daarna gedraaid zodat het object in lijn staat met het vizier (beide gaatjes) op de wijzer en die geeft dan op de schijf de hoogte in graden weer. Goniome-trisch kunnen we dan de hoogte van het gebouw uitreke-nen of zien op welke hoogte de zon of ster op dat moment staat. Door de hoogte van de poolster te meten kan de breedtegraad worden bepaald bijvoorbeeld voor het navi-geren op zee. De zon kan op de hand worden geprojec-

teerd waarmee de lokale zonnetijd overdag kan worden ingeschat. Dit instrument is als bouwplaat verkrijgbaar en bij voldoen-de belangstelling zou er een gezamenlijke bestelling kun-nen worden gedaan evt. in combinatie met andere instru-menten. U kunt dit aangeven door te mailen naar [email protected] Beide instrumenten werden vaak gecombineerd zoals hier en hoorden tot de standaard uitrusting van de VOC, maar de nocturnaal kan ook met een zonnewijzer worden ge-

combineerd voor de dagen nachttijd.

Astrolabe voor zelfbouw

Doe het zelf nocturaal

Henk…….

…...Verbeek

mailto:[email protected]


DREIGING UIT DE RUIMTE,

de lezing van Robert Wielinga op 30 januari 2015. Het was slecht weer, maar ondanks dat kwamen er nog best veel mensen op deze vrijdagavond. Er was zelfs een mijnheer uit Hoorn, die dan toch langs de Noordervaart door de sneeuw naar Alkmaar geglibberd moet zijn. Is dat niet fijn voor een club om zulke enthousiaste leden te heb-ben? En terecht, want het was weer een zeer geslaagde lezing, deze lezing over meteorieten. Ook Robert Wielinga keek tevreden naar de bezetting van de zaal en begon zijn verhaal vol enthousiasme over vuur-bollen en hun eventuele inslag. Later op de avond zou het onderwerp “Wat leren we van meteorieten” en “Is de aarde een doelwit” op de agenda staan. Vallende sterren zijn meteoren, maar de kans dat ze als meteoriet op aarde komen is gering. Pas als de meteoor zo groot wordt, dat hij als een vuurbol waar te nemen is, be-staat de mogelijkheid van een overblijfsel. De vuurbol moet dan wel een helderheid hebben van magnitude -3. De oor-spronkelijke grootte zal in dat geval groter zijn geweest dan een basketbal. Bij binnentreden van de dampkring ligt de

beginsnelheid op 12-72 km/s maar wordt de eindsnelheid op 100-en m/s door de wrijving.

De verhalen over spontaan brandende bomen e.d. bij een inslag zijn onzin, want in principe is een meteoriet ijskoud. De temperatuur tot in de kern is de temperatuur van het heelal en de korte tijd van wrijving veroorzaakt alleen hitte aan de buitenkant en wellicht een smeltlaagje, maar dat is millimeterdun. Waarnemingen laten zien dat veel objecten voordat ze de grond raken in stukken uiteen breken. De oudste waarneming van een meteoriet dateert uit 1492 in het plaatsje Ensishein in Duitsland. En het is pas rond 1800 n.C. dat een Duitse natuurkundige, Ernst Florens Friedrich Gladni, een boek publiceerde waarin hij stelt dat meteorieten een buitenaardse oorsprong hebben.

In 1992 is boven de USA een vuurbol waargenomen bijna helemaal van west naar oost en uiteindelijk is de meteoriet geland in Peekskill. Bijgaande foto laat de baan van die Peekskill meteoriet te zien. Nog in ons aller geheugen is de meteoor die het leven in Chelyabinsk in Rusland verstoorde op 15 februari 2013.

Er zijn veel foto’s van dit fenomeen dankzij de moderne mobieltjes en er waren zelfs filmpjes waarop te zien is dat het object zeer veel licht gaf. Robert sprak over een magni-tude van -24. De 5 bekende meteorieten van Nederland werden ook be-sproken, maar het gaat te ver om die hier allemaal te be-noemen. De grootste meteoriet, ooit gevonden, is de Hoba in Nami-bie. Daarvan is onbekend wanneer hij terecht is gekomen.

Baanberekeningen zijn zeer interessant omdat het ons een inzicht kan geven waar de meteoren vandaan komen. Het De baan van de meteoriet van Peeskill


is daarom van belang om veel waarnemingen op de gevoe-lige plaat te hebben en inmiddels heeft men in een interna-tionale samenwerking veel all-sky camera’s geplaatst en is er bijna volledige dekking van Europa. Bijgaande foto is een voorbeeld van een opname met zo’n camera.

Na de pauze vertelde Robert meer over de herkomst van meteorieten. Zij zijn in te delen in typen. De meest voorko-mende is de Chondrite. De naam is afkomstig van het woord Chondrule. Dat zijn cirkelvormige insluitsels. Deze insluitsels in de grotere steen kunnen ons veel vertellen.

Al het onderzoek heeft ertoe geleid dat we weten dat de meeste meteorieten afkomstig zijn van de Planetoïdengor-del, tussen Mars en Jupiter. Spectraalmetingen laten ons specifieker zien van welke grote planetoïden ze afstammen

b.v. van Vesta. Al met al zeggen wetenschappers nu dat de planetoïden minder dan 100.000 jaar na het ontstaan van het zonnestelsel zijn ontstaan. Het Yarkovsky-effect maakt dat objecten uit de planetoi-dengordel uit hun baan raken. Het is een heel verhaal om dat hier uit de doeken te doen. Op internet is er meer infor-matie over te vinden. Van de Universiteit van Arizona is een heel illustratief en duidelijk filmpje op de volgende link te vinden. https://www.youtube.com/watch?v=DQtj0RhimZY Wat de dreiging betreft, dat valt allemaal wel mee. En als er een dusdanig groot object onze aarde zal naderen, zal dat wel waar te nemen zijn en liggen er al 2 scenario's klaar hoe daar mee om te gaan. Heiloo, 4 februari 2015 Harriet Koomen.

Een "all sky" opname

https://www.youtube.com/watch?v=DQtj0RhimZY


Agenda voor de Algemene Ledenvergadering van de AWSV Metius

Datum : vrijdag 27 maart 2015

Locatie : Wijkcentrum “de Oever”, Amstelstraat 1, 1823 EV Oudorp

Aanvang : 18.45 uur

1 Opening en vaststellen agenda

2 Mededelingen en binnengekomen stukken m.b.t. deze vergadering.

3 Goedkeuring van de notulen van de ALV van 28 maart 2014.

4 Goedkeuring van het jaarverslag van de AWSV Metius.

5 Behandeling financieel jaaroverzicht 2014 & begroting 2016.

6 Verslag van de kascommissie over 2014.

7 Vaststellen van de contributies voor 2016.

8 Goedkeuring van het financiële jaaroverzicht 2014 en goedkeuring van de begroting 2016.

9 Samenstellen nieuwe kascommissie..

10 Bestuurssamenstelling Vereniging.

11 Ideeën vanuit de Vereniging.

Rondvraag.

Sluiting.

ad. 3 De notulen van de ALV van 28 maart 2014 zijn opgenomen in MM van maart 2015. ad. 4 Het jaarverslag van de AWSV Metius is eveneens in deze uitgave van MM opgenomen.

ad. 5 Het financieel jaaroverzicht 2014 en de begroting 2016 zijn opgenomen in genoemde uitgave van MM en worden beperkt

bij binnenkomst van de zaal beschikbaar gesteld.

ad. 6 en 9 De heren De Leeuw (vz) en Schaaf vormden in 2014 de kascommissie. De heer Schaaf is helaas overleden en de heer De

Leeuw is afgetreden. De heer Van den Brink is in 2013 toegetreden als reserve lid en is nu lid van de commissie en de heer

De Nobel is in 2014 reservelid geworden. In deze ALV moet er een nieuwe kascontrolecommissie worden gekozen.

ad. 7 Het bestuur stelt voor de contributie voor 2016 te handhaven op € 25,00 voor leden, €12,50 voor gezinsleden en €10,00

voor jeugdleden. De toegangsprijs voor betalende bezoekers blijft €5,00.

ad.10 Het bestuur van de AWSV Metius bestaat nu uit:

De heer M. Visser voorzitter

De heer Koomen secretaris

De heer V.d Weiden penningmeester en

De heren Verbeek, Cijsouw en Steegs als lid.

De heren M. Visser en Steegs zijn aftredend. De heer Visser is niet herkiesbaar, maar de heer Steegs wel. De heer Verbeek

is bereid gevonden om de vacature van voorzitter te gaan vervullen.

Eventuele voorstellen voor tegenkandidaten kunnen cf. artikel 10, lid 2 van de statuten tot uiterlijk 7 dagen voor de ALV

schriftelijk bij de secretaris ingediend worden. Ter informatie: het bestuur van de stichting Metius Sterrenwacht bestaat uit de heren M. Visser (vz), W. Koomen (secr), W.

J Braakman (penn), R. v.d. Weiden, F. Nieuwenhout en R. Kroonenberg.

ad. 11 Leden worden uitgenodigd om ideeën m.b.t. het functioneren van de vereniging kenbaar te maken.

Wim Koomen

Secretaris


Notulen van de Algemene Ledenvergadering (ALV) van de AWSV Metius

Datum : vrijdag 28 maart 2014, 18.45 uur Locatie : De Oever Oudorp

Aanwezig De dames Houweling, Sijm en van de Stadt en de heren Booy, Braakman, Van den Brink, Brouwer, Cijsouw, Dijkstra, Druijven, Haijma, Klein Woud, Klippel, Koomen (secr.), Lambach, De Leeuw, De Nobel, Pepping, Pronk, Visser (voorz.), Van der Vlugt, Wagenaar, Wortel, Zomerdijk. Afmeldingen ontvangen van mevrouw Koomen en de heren Steegs, Ten Hacken, Franse, Van der Weiden, Verbeek, Kroonenberg en Van de Poel.

1. Opening en vaststellen agenda

Om 18.47 uur opent de voorzitter de vergadering met een ferme hamerslag en heet de aanwezigen welkom. In totaal zijn 21 leden aanwezig en drie bestuursleden. De voorzitter biedt namens het bestuur excuses aan voor het niet op tijd beschikbaar zijn van Metius Magazine met de daarin opgenomen vergaderstukken. Wel hebben zo veel mogelijk leden op het laatste moment via e-mail de stukken voor de vergadering ontvangen. Leden waarvan het mail adres niet bekend was, zijn zo veel als mogelijk telefonisch benaderd. Niemand heeft (gelukkig!) geklaagd. Wel verdient de redactie complimenten voor het (alweer) verzorgde magazine! Namens de penningmeester biedt de voorzitter alle aanwezigen een kopje koffie aan tijdens de pauze. De agenda wordt vastgesteld, zoals voorgesteld. 2. Mededelingen en binnengekomen stukken m.b.t. deze vergadering

Bij de secretaris zijn geen stukken van belang voor deze vergadering binnengekomen. De voorzitter neemt van de gelegenheid gebruik om mee te delen, dat er in 2014 weer een jaarprijs en een erelidmaat-schap is toegekend. Het erelidmaatschap is voor de heer Cor Booij. Hij wordt met een groot applaus door de vergadering en het bestuur ge-feliciteerd. Hij heeft aan de wieg gestaan van Metius; een echte “founding father”. Ook bij de oprichting van de (K)NVWS is hij al aanwezig geweest. Zeker tien jaar is hij voorzitter van onze vereniging geweest en nog langer bestuurslid in an-dere functies. Hij is nog steeds uitermate geïnteresseerd in de sterrenkunde getuige de koepel met telescoop op zijn garage in De Rijp. De voorzitter haalt onder andere de anekdote aan, die ook in ons magazine heeft gestaan over het bouwen van een telescoop in de oorlog met gebrekkige materialen, maar die werkte wel! Sake Haijma en Mees Visser zijn bij Cor Booij thuis geweest om een gefilmd interview te maken, dat t.z.t. op een Eigen Avond vertoond zal gaan worden. Daarop volgde de uitreiking van het erelidmaatschap met oorkonde. Cor Booij dankte het bestuur en de vereniging daarna met het vertellen van een stukje geschiedenis over de oprichting van Metius. De jaarprijs ging dit jaar naar Henk Klippel. De voorzitter van de commissie jaarprijs, Leendert Lambach, legt uit waarom juist Henk Klippel met zijn neus in deze prijs is gevallen. Hij prijst de inzet van vele jaren binnen Metius. Meer dan acht jaar lid van de WTS en vertelt binnen deze groep over de levensloop van sterren en geeft daar goede presentaties over. Ook geeft hij uitleg over kernfusieprojekten en daarnaast is hij begenadigd docent bij de Metius cursus. De commissie heeft daarom niet getwijfeld om Henk Klippel bij het bestuur aan te bevelen voor de jaarprijs, wat het be-stuur in dank heeft aanvaard. Na de uitreiking van de prijs wordt hij door de vergadering met een enthousiast applaus gefeliciteerd. In zijn dankwoord zegt Henk Klippel, dat het voor hem eigenlijk heel gewoon is om deze dingen binnen de vereniging te doen en dat hij dus eigenlijk zeer verrast is. Gelukkig heeft hij na zijn pensionering voor dit soort zaken meer tijd gekregen 3. Goedkeuring van de notulen van de ALV van 22 maart 2013

De notulen van de ALV van 22 maart 2013 zijn via mail of telefonisch verspreid en als bijlage in Metius Magazine opge-nomen. Inhoudelijk en tekstueel zijn er geen opmerkingen. De notulen worden - onder dankzegging aan de secretaris - zonder verdere opmerkingen goedgekeurd en getekend. 4. Goedkeuring van het jaarverslag van de AWSV Metius

Het jaarverslag wordt door de vergadering goedgekeurd. De voorzitter bedankt alle leden die een bijdrage hebben gele-verd om dit jaarverslag mogelijk te maken. Het geeft een mooi beeld van wat er zich binnen de Vereniging afspeelt. De vergadering spreekt met applaus waardering uit voor het jaarverslag. Op een opmerking uit de vergadering, dat de contributie achterop het magazine niet klopt, antwoordt de secretaris, dat het jaarverslag juist is en het magazine aangepast zal gaan worden.


5. Behandeling financieel jaaroverzicht 2013 & begroting 2015

De distributie van de financiële stukken is ietwat wazig verlopen. Daarom loopt de voorzitter bij afwezigheid van de pen-ningmeester de jaarrekeningen door. De vergadering gaat met zijn uitleg akkoord. De vergadering dankt de penning-meester voor zijn inzet. 6. Verslag van de kascommissie over 2013

De voorzitter nodigt Karel de Leeuw uit om namens de kascommissie verslag te doen. Hij vertelt een bezoek te hebben gebracht aan de penningmeester van de Vereniging. De kas was in orde bevonden en de stukken waren zeer overzich-telijk en verzorgd. Alles duidt op een solide beleid en de boekhouding is in balans. De heer De Leeuw stelt voor het be-stuur van de Vereniging te dechargeren betreffende de financiële stukken. Dit voorstel wordt door de vergadering met applaus overgenomen. Daarnaast heeft de kascommissie de financiën van de Stichting Metius gecontroleerd en die zijn eveneens akkoord be-vonden. De heer De Leeuw levert de ondertekende kascontroleverslagen in bij het bestuur. Complimenten aan de beide penningmeesters, die de kas weer tot op de (euro)cent kloppend hebben gehouden. De voorzitter bedankt de kascontrolecommissie voor het werk, dat ze gedaan heeft. 7. Vaststellen van de contributie voor 2015

Voorgesteld wordt de contributie te handhaven op € 25,00. Het gezinslidmaatschap op € 12,50 Het jeugdlidmaatschap op € 10,00 en de toegangsprijs voor niet-leden voor de lezingen op € 5,00. De vergadering gaat unaniem akkoord met dit voorstel. 8. Goedkeuring van het financiële jaaroverzicht 2013 en goedkeuring van de begroting 2014

Deze zijn al behandeld onder agendapunt 5 en 6 en de vergadering keurt de genoemde financiële stukken dan ook una-niem goed. 9. Samenstellen nieuwe kascommissie

De voorzitter bedankt Karel de Leeuw voor zijn inzet als voorzitter van de kascommissie. Het tweede lid van de commis-sie, Jan Schaaf schuift nu op als voorzitter en Reijer van den Brink wordt nu lid van de kascommissie. Hans de Nobel is bereid om toe te treden als reserve-lid. De kascommissie voor 2015 bestaat daarmee uit Jan Schaaf(voorzitter) en Reijer van den Brink met als reserve lid Hans de Nobel. De voorzitter bedankt de heren De Leeuw, Schaaf, Van den Brink en De Nobel voor hun bereidheid. 10. Bestuurssamenstelling Vereniging en Stichting

De secretaris, Wim Koomen, en het gewaardeerd bestuurslid Piet Cijsouw, van de Vereniging zijn aftredend, maar aan-gezien zich geen tegenkandidaten hebben gemeld zijn zij de enige kandidaten voor de bestuursfuncties. Zij worden door de vergadering met applaus herkozen. De secretaris geeft aan, dat na twee zittingsperiodes de derde echt de laatste wordt. Leden van Metius wordt verzocht zich nu al te beraden op zijn opvolging van deze interessante bestuursfunctie! Henk Verbeek wordt door de vergadering unaniem als extra bestuurslid gekozen. Het bestuur van de Vereniging ziet er nu als volgt uit: Voorzitter : de heer M. Visser Secretaris: de heer W. Koomen Penningmeester: de heer R. van der Weiden Lid: de heer P. Cijsouw Lid: de heer R. Steegs Lid: de heer H. Verbeek Het bestuur van de Stichting bestaat uit: Voorzitter: de heer M. Visser Secretaris: de heer W. Koomen Penningmeester: de heer W.J. Braakman Lid: de heer R. van der Weiden Lid: de heer R. Kroonenberg Lid: de heer L. Lambach 11. Ideeën vanuit de Vereniging

Hans de Nobel verzoekt het bestuur om meer jongeren te gaan enthousiasmeren. Secretaris antwoordt, dat bijv. een vergelijking met Middelburg mank gaat. Zij bezitten bijv. een geweldig onderkomen middenin de stad, dat wij nooit kun-nen gaan bieden. Daarnaast heeft de vraag wel degelijk de aandacht van het bestuur. Willem Jan Braakman geeft na-der uitleg over zijn project bij het Jan Arentsz College. De intentie is nog steeds goed, maar bemensing is het probleem. Het project gaat nog steeds door! Radio/astronomie. Piet Cijsouw deelt mee, dat Dwingeloo weer volledig werkt, maar dat er erg weinig belangstelling vanuit de amateur sterrenkunde voor is. Het bestuur stelt voor om binnen onze Vereni-


ging te onderzoeken of er belangstelling bestaat om via internet (je hoeft er dus echt niet ieder moment heen!) hieraan deel te nemen. Opmerking van Henk Klippel: Orion heeft sinds kort een radioastronomische afdeling. Is het een idee om hier van gedachten te wisselen? Het bestuur zal dit oppakken.

12. Rondvraag

Tijdens de vergadering is voldoende tijd gegeven om vragen te stellen, zodat er nu geen vragen meer te stellen zijn. 13. Sluiting

De voorzitter sluit om 19.37 uur de vergadering en bedankt alle aanwezigen voor hun komst en hun bijdrage. Wim Koomen, Secretaris

Jaarverslag AWSV Metius over 2014

(Opgesteld door Wim Koomen met bijdragen van leden) Van de Voorzitter Terugblik 2014 Voor u ligt een buitengewoon én overzichtelijk én inhoude-lijk verslag van het reilen en zeilen van onze Vereniging. Het is goed om één keer per jaar de boel eens op een rijtje te zetten, een contemplatief moment in te lassen hoe we nu verder voorwaarts zouden kunnen gaan. Allereerst moet hier helaas gemeld worden het overlijden van twee leden, de heer R.L. Bulte en het plotseling overlijden van Jan Schaaf. Gelukkig was er ook aanwas en dat bracht het le-dental van 128 naar 131. Wat ook opvalt is dat het bezoe-kersaantal van de Metius-lezingen in het afgelopen jaar óók steeg: van 423 naar 509, waar twee Metius-lezingen verzorgd werden door het eigen ledenkoppel: Henk Klippel & Henk Verbeek, afgekort H2 KV. Deze toename van be-zoekers komt ook mede door de onverminderde inzet van onze PR commissie, want geregeld tellen we toch op z’n minst een handvol bezoekers van buiten, hetgeen we op prijs stellen en niet alleen vanwege de inkomsten, hoewel we ook daar op letten. Op de ALV is dan ook besloten om de PR in het bestuur op te nemen: Henk Verbeek (ja inder-daad, die van de Antikythera) trad toe. Kennelijk zitten we wat bezoekersaantal betreft met de keuze van de Metius-lezingen en de Eigen en Open Avond op het goede spoor. Inderdaad dat laatste is een nieuw fenomeen: de Eigen Avond in december is getransformeerd naar een Open Avond, die goed wordt bezocht en waar de penningmees-ter iedereen trakteert op een drankje. De avond in mei blijft

met de Eigen Avond, inderdaad voor het onderling contact van de leden. Wederom slecht nieuws over het waarnemen in Bakkum. Ook dit jaar waren de weergoden ons niet gunstig gezind. Het is zelfs zo dat Piet Cijsouw en cs. cursisten die een jaar geleden hun certificaat kregen nu nog op de wachtlijst staan voor een avondje waarnemen. Deze tegenvaller werd rijkelijk gecompenseerd met een ander hemelver-schijnsel door ESA met de stuiterende landing van Philae, na een reis van tien jaar met Rosetta op de komeet 67P. Fantastisch was het dat afgelopen jaar een nieuwe cursus sterrenkunde is gelanceerd: “Een astrofysisch vervolg”, die goed ontvangen werd. Hulde dus aan het cursusleiders-team! Vermeldenswaard zijn de talrijke ad-hoc uitjes van het af-gelopen jaar. Sommigen gingen naar een lezing over An-tikythera in het Van Minnaertgebouw in Utrecht; er was een uitreiking van de Buijs Ballot medaille in Het Trippenhuis (dat waren wapenhandelaren!), het majestueuze onderko-men van de KNAW op de Kloveniersburgwal in Amster-dam; een aantal leden ging naar de Open Nikhef Dag, een waar festijn in het Science Park in Amsterdam; sommigen gingen naar een boekpresentatie van Vincent Icke in Ne-mo, ook in Amsterdam en tenslotte was daar een sterren-kunde symposium in Groningen. En natuurlijk was daar Kaeskoppenstad. U kunt het allemaal in dit verslag uitge-breid lezen. Enfin, er was voldoende te doen en dat alle-maal voor een uiterst lage contributie. Wederom op rij werd de ledenheffing niet verhoogd, ondanks de inflatie & crisis waar het land zich in bevindt, dankzij het soliede beleid van onze penningmeester. Uit? Met Metius! Beduidend goed-koper dan een avondje Stopera, wat soms nog zwaar kan tegenvallen ook. En dat heb je bij Metius niet. Het ga Metius goed!

HET BESTUUR Het bestuur kwam in 2014 twee keer bijeen voor een be-stuursvergadering. Het is gebruikelijk dat de eerste verga-


dering in februari plaatsvindt. Op die avond ligt de nadruk vooral op de voorbereidingen voor de a.s. ALV. De tweede vergadering vindt in het najaar plaats. Dan ligt de nadruk op lopende zaken en wordt een aanzet gegeven voor de begroting van het komende jaar. De organisatie van Metius-avonden, lezingen bij derden en excursies kwamen voor rekening van het bestuur. De uit-voering van die evenementen is voor een belangrijk deel in de handen van de bestuursleden, maar zij werden gehol-pen door enthousiaste leden. Bestuurssamenstelling:

Tijdens de ALV van maart 2014 is de samenstelling van het bestuur van de Vereniging vastgesteld:

Contributie: De jaarcontributie voor 2014 bedroeg € 25,00

voor leden, € 10,-- voor jeugdleden en € 12,50 voor gezinsleden. De entreeprijs voor de lezingen voor belangstellenden is vastgesteld op € 5,00 Het bestuur van de Stichting is als volgt samengesteld:

Ledenbestand: Het ledenbestand van de vereniging is

licht gestegen van 128 naar 131 leden.

ACTIVITEITEN VAN DE COMMISSIES EN WERKGROEPEN

Onderwijs Metius heeft in het jaar 2014 één inleidende sterrenkunde-cursus georganiseerd, onder de naam “Sterrenkunde: een kennismaking”. Deze cursus liep in het voorjaar, in eigen beheer, met Heiloo als locatie. Mede dankzij de enthousi-aste medewerking van Wim Koomen konden we op deze cursus 15 deelnemers verwelkomen. De inhoud was vrijwel identiek aan de cursussen van het jaar ervoor; het ging dus weer om 9 avonden theorie plus één avond waarnemen. De weergoden waren ons deze maal goed gezind: nog tij-dens de cursus was er een geschikte avond wat weer en maan betreft om de waarneemavond te doen plaatsvinden. Aan alle deelnemers op één na kon het getuigschrift wor-den uitgereikt. De cursus werd door de deelnemers zeer op prijs gesteld. In het verslagjaar 2014 werd afgesproken om in het voor-jaar 2015 weer een dergelijke cursus voor de Volksuniver-siteit Alkmaar proberen te geven, maar daarnaast zijn er besprekingen gevoerd die moeten leiden tot het verzorgen van (vrijwel dezelfde) cursus voor HOVO-Alkmaar in het najaar van 2015. Daarmee zou een opening naar een nieuw publiek kunnen worden gerealiseerd. In de loop van 2014 heeft ook de ”achterstallige” waarnee-mavond van de cursus voor de Volksuniversiteit Alkmaar van najaar 2012 plaatsgevonden, maar voor de waarneem-avond voor de cursus van voorjaar 2013 in Schagen is dit nog niet gelukt. We hopen dat dit zeer op prijs gestelde onderdeel alsnog in het begin van 2015 gerealiseerd kan worden. In het voorjaar en de zomer van 2014 hebben Piet Cijsouw, Hans Klein Woud en Henk Klippel gedetailleerde afspraken gemaakt en verdere voorbereidingen getroffen voor de ver-zorging van een vervolgcursus, die de naam “Sterrenkunde: een astrofysisch vervolg” heeft gekregen. In deze cursus, die in het najaar van 2014 werd gerealiseerd, werd de stof uit de kennismakingscursus (of equivalent) bekend verondersteld, terwijl voor de deelnemers ook voor-waarde was dat zij van een zekere achtergrond in wis- en natuurkunde gebruik konden maken. Er werd dan ook veel gebruik gemaakt van deze hulpvakken. Voor deze cursus werd eveneens in Heiloo domicilie gevonden. De werving bestond uit het aanschrijven van alle oud-deelnemers aan de kennismakingscursussen vanaf najaar 2010, van de Metiusleden en van de zusterinstellingen op niet te grote afstand binnen de KNVWS. Er kwamen 21 inschrijvingen, waarvan er twee voor de cursus begon op grond van een beschrijving van de gewenste voorkennis toch annuleer-den. Van de 19 overgeblevenen waren er twee vanwege drukke werkomstandigheden niet in staat om de cursus effectief te volgen; aan de overige 17 kon bij de laatste bij-eenkomst het getuigschrift worden overhandigd. Ieder van de drie genoemde docenten nam een drietal avonden voor zijn rekening; daarnaast werd één avond ingevuld door Frans Nieuwenhout als gastdocent. De cursus werd als pittig maar interessant ervaren. De al genoemde “voorkennisbeschrijvingen” maar ook de in de cursus op-genomen opgaven en de (een week daarna) uitgereikte oplossingen daarvan werden zeer op prijs gesteld. De do-centen zien verlangend uit naar een volgende, verbeterde, versie van deze vervolgcursus, maar het zal waarschijnlijk geruime tijd duren voordat er weer een groep van voldoend grote omvang kan worden geformeerd.

Naam Functie Datum Aftreden

Mees Visser Voorzitter Maart 2015

Wim Koomen Secretaris Maart 2017

Rian van der Wei-

den

Penningmeester Maart 2016

Rob Steegs Lid Maart 2015

Piet Cijsouw Lid Maart 2017

Henk Verbeek Lid Maart 2017

Naam Functie Datum Aftreden

Mees Visser Voorzitter Maart 2015

Wim Koomen Secretaris Maart 2017

Willem Jan Braak-

man

Penningmeester Maart 2016

Rob Kroonenberg Notulist Maart 2015

Rian van der Wei-

den

Lid Maart 2016

Frans Nieuwenhout Lid Maart 2017

Type leden Aantal per

1-1-2014

Aantal per

31-12-2014

Gewoon lid 127 130

Gezinslid 1 1

Jeugdlid 0 0

Totaal 128 131


Piet Cijsouw. Werkgroep PR en Website In 2014 werd wederom door Harry Zwart de website ver-zorgd en Henk Verbeek zorgde voor de aankondigingen in de regionale bladen. Dit jaar is op dezelfde wijze gewerkt als in het voorgaande. De opbrengst aan bezoekers ligt rond de vijf. De aankondiging in Zenit bleek na de redactie-overname door Stip weer op de oude manier te lopen via onze website. Dit bleek omdat het ging opvallen dat de in-gezonden teksten over cursus e.d. niet werden overgeno-men. Stip is hierop attent gemaakt en heeft hiervoor de postroute gewijzigd. In 2014 is wederom deelgenomen aan Kaeskoppenstad met daarin een mooie rol voor AWSV Me-tius; ditmaal niet met de lessen planetenleer, maar met anekdotische vertellingen uit de oude sterrenkunde. Zeker is dat we voor komend jaar weer meedoen, het accent zal dan liggen op demonstraties van oude instrumenten. Het naderend 10 jarig bestaan van de ABT was aanleiding om een eerste verkenning rond een viering te doen. Besloten is om dit op het 12,5 jarig bestaan te gaan doen en voor mei 2015 via MM aandacht hieraan te geven. “Music in space” is een organisatie in Alkmaar die zich be-zig gaat houden met een reeks muzikale voorstellingen op de kerkorgels in de vergrootte gemeente. Ons is gevraagd of wij hieraan een bijdrage kunnen leveren. De brainstorm-sessie leverde voldoende aanknopingspunten voor een verdere uitbouw in 2015. Ook Govert Schilling is door de organisatie benaderd. In 2014 is de website van Metius 2.445 maal bezocht. Een kleine terugval ten opzichte van voorgaande jaren. Positief is dat veel van de nieuwe leden het digitale invulformulier hiervoor heeft gebruikt. De informatie op de website wordt regelmatig ververst. Vooral de lezingen- en cursusinforma-tie wordt actueel gehouden, evenals de agenda van werk-groepbijeenkomsten. Informatie van overige werkgroepen is wel opgeschoond, maar vervolgens nogal statisch. Harry Zwart en Henk Verbeek

Werkgroep Lezingen Zoals gebruikelijk werkt deze commissie heel efficiënt door slechts één keer per jaar bij elkaar te komen. En deze keer was dat op maandag 27 januari 2014 bij mij thuis. Jaarlijks wordt dan op zo’n vergadering de voorkeurslijst van spre-kers opgesteld voor het komende seizoen. En deze keer dus voor september 2014 tot september 2015. Het wordt ons gemakkelijk gemaakt met de KNVWS-groslijst van sprekers, aangevuld door de individuele leden van de com-missie die elk zo hun eigen netwerk hebben. De leden? Dat zijn Inge van de Stadt , Piet Cijsouw, Frans Nieuwen-hout en ondergetekende. Er wordt naar gestreefd om de diversiteit van activiteiten binnen Metius goed te vertegen-woordigen. Dus weer- én sterrenkunde van diverse kanten bekeken zoals theorie, praktijk, waarnemen, geschiedenis, recente ontwikkelingen enz. Én het moet interessant zijn zowel voor leek als professional. Daarnaast proberen we de wensen, geuit op o.m. de Eigen Avond, te honoreren. Eerst bepalen we welke thema’s dit seizoen aan de orde

zouden moeten komen. Dat levert een voorkeurslijst van onderwerpen & sprekers op, er oplettend dat de onderwer-pen elkaar voldoende afwisselen. Inge notuleert deze kak-afonie, maakt een overzichtelijk geheel van de aan te schrijven sprekers met hun onderwerpen in de gewenste rang- en volgorde. Op basis daarvan e-mail ik de volgende dag alle sprekers parallel. Dat moet wel gelijktijdig want serieel afwerken zou te lang duren met het gevaar dat de agenda’s van de potentiele sprekers vollopen en ik achter het net vis: "tempus fugit". Opmerkelijk genoeg heb ik nog nimmer meegemaakt dat er een clash was met deze ma-nier van doen. Zodoende was het lezingenprogramma 2014-2015 midden februari rond. Mees Visser In 2014 hebben we weer 7 lezingen verzorgd met o.a. veel externe sprekers. Daarnaast stonden de “Eigen avond” en de “Open Avond” op het programma. Overzicht van het aantal bezoekers per lezing volgens de intekenlijsten

Verslag van de Verenigingsraadvertegenwoordiging over 2014 Zaterdag 24 mei 2014, in het KNMI, De Bilt

De bijeenkomst bestond uit drie gedeeltes: de eigenlijke jaarvergadering (waarin de gebeurtenissen rond de ophef-fing van De Koepel een apart onderdeel vormden), een voordracht door Karin Heesakkers over sterrenkunde in de basisschool en een voordracht door Niek de Kort en Jacob Kuiper over de Diepenveen meteoriet. De eigenlijke jaarvergadering. Het Bestuur van de KNVWS is intens bezig geweest met de opheffing van de stichting De Koepel; in feite is op dit moment de KNVWS de enige belanghebbende van De Koepel zodat het stichtingsbestuur van De Koepel een gro-te personele overeenkomst heeft met het Bestuur van de

Maand Aantal

2013

Aantal

2014 Januari 59 85

Februari 55 50

Maart 35 57

April 41 60

Mei Eigen Avond 22 40

September 70 69

Oktober 49 65

November 52 55

December Open Avond 40 28

Totaal

423

509


KNVWS. Maar de opheffing en daarop volgende liquidatie van de bezittingen heeft veel tijd gekost en blijft de komen-de twee jaar nog veel tijd kosten. De opheffing was nodig (de bedrijfsresultaten waren al jaren negatief en bij een later besluit zou er een restschuld geweest zijn) en is net op tijd uitgevoerd. Men verwacht nu een klein positief sal-do. Het blijft een nare zaak voor een paar betaalde mede-werkers, maar ook voor de KNVWS omdat zowel man-kracht als bepaalde expertise bij de ondersteuning van ac-tiviteiten is weggevallen. -Voor Zenit is een oplossing gevonden; Stip Media neemt het uitgeven over, stelt zich bijzonder constructief op en wil investeren om op termijn een gezonde activiteit over te houden. Op een vraag van het Bestuur of de vergadering akkoord kan gaan met een “douceurtje” in de richting van Stip Media is het antwoord een volmondig ja. - De Sterrengids gaat ook normaal verschijnen. - Het landelijk symposium ontbeert nu de ondersteuning die vanuit De Koepel werd geleverd; dit is de (hoofd)oorzaak geweest van het cancelen van het geplande sym-posium in november 2013, maar ook de onwil van de Utrechtse universiteit om ons tegen gereduceerd tarief te ontvangen heeft meegespeeld. - De bibliotheek van de KNVWS, die destijds bij De Koepel was ondergebracht, is weer op zichzelf staand gemaakt en nu in een bruikleenconstructie bij Sonnenborgh onderge-bracht. Op voorstel van het bestuur besluit de ledenverga-dering dat dit een permanente constructie mag worden. - De algemeen publieksvoorlichter is er niet meer; een deel van diens activiteiten worden overgenomen door NOVA. - Het archief van de KNVWS is tijdelijk ondergebracht op een werklocatie in Zwijndrecht; daar werken nu ook enige vrijwilligers. Een definitieve bewaarplaats is nog niet ge-vonden. - De landelijke sprekerslijst is nu in beheer bij de secretaris van

de KNVWS.

- De winkel van De Koepel is gestopt.

De vergadering spreekt zijn adhesie uit met betrekking tot het

door het Bestuur gevoerde beleid inzake de opheffing van De

Koepel en geeft in feite het Bestuur een compliment voor de ma-

nier waarop het vele werk wordt uitgevoerd.

De jaarstukken, het verslag van de kascontrolecommissie e.d.: alles is zonder opmerkingen goedgekeurd.

De twee voordrachten. Karin Heesakkers vertelde over haar goede ervaring met een ba-

sisschoolproject “Sterren in de klas” en geeft voorbeelden van

hoe je kinderen (op school en thuis) kunt leren onderzoeken met

sterrenkunde als inspiratiebron. Karin is zowel astronoom als

basisschoollerares. Er verschijnt een boek van haar aan de hand

waarvan men soortgelijk werk kan doen

Niek de Kort en Jacob Kuiper vertelden samen over de Diepen-

veen meteoriet: een meteoriet die op 27 oktober 1873 voor de

voeten van een landbouwer en zijn vrouw in Diepenveen neer-

kwam, direct is meegenomen (hij was nog warm) naar de plaatse-

lijke hoofdonderwijzer die hem aan een vriend die natuurkunde-

leraar was heeft gegeven, waar hij jaren als curiositeit is getoond,

vervolgens in de vergetelheid is geraakt en op wonderbaarlijke

wijze weer is “ontdekt”. Het blijkt een koolstofchondriet van type CM met een massa van 68 g te zijn. Dit soort meteorieten vergaat

snel in vochtige omgeving; er zijn er dan ook maar een paar op

de gehele wereld bekend. Een eyeopener was het volgende ver-

haal van Jacob, die erin is geslaagd om de weersomstandigheden

op de dag van de inslag (in een periode waarin regelmatige regi-

straties van het weer nog nauwelijks voorkwamen) zo te recon-

strueren, dat begrijpelijk wordt dat niemand een vuurspoor heeft

gezien. Hij kan zelfs een aanzienlijke kans toedichten aan het

gezien moeten zijn van een spoor vanuit midden-Engeland. Ver-

volgonderzoek moet dit verder uitwijzen. Dit weerkundige deel

was als een detective story, bovendien werd het heel goed ver-

teld.

Namens de Metiusvertegenwoordiging in de VR Piet Cijsouw.

Eigen Avond in mei

De Eigen Avond in mei bestond uit de volgende onderwerpen:

1) 20.00 - 20.45 Cor Booy vertelt

2) 20.45 - 21.15 ruime pauze

3) 21.15 - 21.30 waarnemingen door Hans de Nobel

4) 21.30 - 21.45 kleine pauze

5) 21.45 - 22.00 noorderlicht door Henk Verbeek

Open Avond in december

Op vrijdag 19 december vond de Open Avond van 2014 plaats.

Er waren 28 mensen aanwezig, waarvan er 7 speciaal naar aanlei-ding van de berichten in de lokale pers waren gekomen. Het pro-

gramma bestond uit vier onderdelen plus uitgebreid gelegenheid

om met elkaar en met Metius kennis te maken.

Na een korte inleiding door onze voorzitter, Mees Visser, gaf

Wiebe Rinsema als lid van de Werkgroep Weerkunde de eerste

voordracht. Hij begon met de weerkaarten van de afgelopen vier

dagen, liet de belangrijkste kenmerken zien zoals de ligging van

nabije hogedruk- en lagedrukgebieden, warmtefronten, koufron-

ten en occlusies (die in feite een combinatie van kou- en warmte-

front zijn, en die ontstaan bijvoorbeeld doordat een koudefront

een direct daarvoor liggend warmtefront inhaalt). In de weerkaart

van dezelfde vrijdag waren veel fronten te zien, met een te ver-

wachten ontwikkeling op zaterdag van harde wind tot storm,

draaiend van ZW via W naar NW. De weersverwachting uit de

krant klopte daar prima mee. Ook de verdere verwachting voor

zondag en maandag werd opgemaakt. Wiebe sloot zijn verhaal af

met het tonen van een reeks wolkenfoto’s waarbij spectaculaire beelden van de altocumulus lenticularis (de lenswolk) de show

stalen.

Henk Verbeek vertelde over zijn contacten met de Duitse firma

AstroMedia, die bouwplaten van (voornamelijk) karton uitgeeft

waarmee modellen van oude astronomische instrumenten kunnen

worden samengesteld. Achtereenvolgens kwamen een astrolabi-

um (voor het meten van de hoogte van bijvoorbeeld de zon), een

nocturnaal (voor het ’s nachts meten van de hoogte van sterren),

een zonnewijzer met de bijbehorende tijdsvereffening en een

spectroscoop aan de orde. Dit laatste instrument werd uitgebreid

besproken: het is een kartonnen “kijkdoos” met een fijn raster

waarmee het spectrum van het invallende licht wordt gegene-

reerd. Zowel een continu spectrum als emissielijnen en absorptie-

lijnen worden verbluffend goed weergegeven. Een gloeilamp,

een TL-balk en een ledlamp is direct aan het spectrum te herken-

nen. Specifieke spectra van gloeiende gassen (bijvoorbeeld van

natrium als onderdeel van keukenzout in de vlam van een gas-

brander) ook. Het zonnespectrum kan met enige voorzichtigheid ook bekeken worden. Henk deelde tot slot een aantal bestelde

spectrografen uit, die verrassend weinig kosten als je er maar een

flink aantal tegelijk van bestelt.

Na de pauze, die deze keer relatief lang was en waarin veel heen

en weer gesproken werd, nam Reijer van den Brink het woord


om uit te leggen en te illustreren hoe de go-to-leenkijker

van de vereniging naast zijn autonome besturing ook van-uit een PC kan worden ingesteld en bediend. Vooral wan-neer (zoals bij demonstraties) meer mensen moeten mee-kijken hoe één en ander werkt, kan dit handig zijn. En het gaat snel: zet de kijker horizontaal, voer dag en tijd in, richt hem op een bekende ster (bijvoorbeeld de Poolster) en laat dit het programma weten. Vervolgens kan een ster, nevel , planeet uit een lijst worden aangeroepen en de kijker richt zich automatisch naar dit object. Maar de daarna volgende koppeling met het bekende gratis downloadbare program-ma Stellarium was nog meer illustratief: geef binnen Stella-rium een punt van de hemel aan, met al dan niet een be-kend object, en de kijker gaat daar naartoe. Een aardig detail was, dat op een gegeven moment de kijker 340 gra-den rechtsom draaide in plaats van 20 graden linksom: de automatiek moest vermijden dat het snoertje al te ver zou worden opgewonden. De laatste spreker was Arend Noordam, die de net voltooi-de cursus “Sterrenkunde: een astrofysisch vervolg” als deelnemer had bijgewoond. Hij gaf een persoonlijke im-pressie van deze vervolgcursus, waarin de tegenwoordige astronomie als een hard bètavak naar voren kwam (in te-genstelling tot de kennismakingscursus, die geheel vrij van wis- en natuurkunde is gehouden). De cursus was niet ge-makkelijk, maar voor iemand met adequate achtergrond-kennis (van wis- en natuurkunde én elementaire sterren-kunde) toch goed te doen. Het tempo was hoog en de vraagstukken (en de een week later aangereikte oplossin-gen) maakten het mogelijk je inzicht in de materie op een aanmerkelijk hoger plan te brengen. Arend gaf de docen-ten een compliment in verband met hun enthousiasme en kundigheid en sprak ook zijn waardering uit voor het ge-heel van het cursusmateriaal. Als kritiek uitte hij het on-nauwkeurige gebruik van chemische termen en het feit, dat er zo nu en dan dezelfde symbolen voor verschillende grootheden gebruikt werden – beide zaken die in de astro-nomie als geheel een probleem vormen. Verder zou hij de cursus liever in een aantal modules van grotere omvang dan nu hebben gezien, zodat de behandeling rustiger had kunnen zijn. Op zijn vraag, of er een meer directe meting van het “volgen” van de deelnemers van het betoog van de docent mogelijk zou zijn, kwam uit de zaal de suggestie om een daartoe onlangs ontwikkelde app te gebruiken. Mees Visser sloot de avond af met de conclusie, dat die in alle opzichten zeer geslaagd was en een goed beeld van de activiteiten van Metius had opgeleverd. Piet Cijsouw.

Metius Jaarprijs en erelidmaatschap In de Algemene ledenvergadering van maart 2014 is op voordracht van de Commissie Metius jaarprijs de Metius jaarprijs uitgereikt aan Henk Klippel. Zijn langjarige en sti-mulerende input in de Werkgroep Theoretische sterrenkun-de vormde de basis voor die beslissing. Voor 2015 broedt de Commissie nog op een voordracht, waarover op dit moment (vanzelfsprekend) nog geen me-dedeling kan worden gedaan. Metius Magazine

In 2014 zijn er vier nummers van Metius Magazine ver-schenen, met een omvang van resp. 28, 28, 24 en 28 pagi-na’s. Het eerste nummer van dat jaar was, in de doorlo-pende telling die in een ver verleden gestart is, het 200e in een lange rij. Om dit nummer een feestelijk tintje te geven is dit in zijn geheel in kleur uitgegeven (waar anders slechts aan de omslagpagina’s dit privilege wordt toege-kend). Om de redactie niet onnodig te belasten zijn er re-gels opgesteld waaraan de aangeleverde kopie moet vol-doen; deze zijn in nummer 202 gepubliceerd. Nu de redac-tie ingewerkt is in het gebruik van MS publisher heeft Meti-us Magazine een herkenbaar en welhaast professioneel uiterlijk gekregen. Redacteur Sake Haijma heeft te kennen gegeven te willen stoppen met zijn werk; gelukkig is er een opvolger voor hem in zicht gekomen in de persoon van Bert Mulder. De drukker waar het blad wordt gemaakt is georganiseerd zoals een sociale werkplaats: Trace de Stern. Er wordt enorm bezuinigd in Schagen zodat alle machines en kantoren moeten verhuizen naar een ander pand. Ook is er nog maar budget voor 3 dagen in de week. Voor de gehandicapten zal voor 2 werkdagen iets anders gezocht moeten worden.

Werkgroep Theoretische Sterrenkunde (WTS)

De volgende onderwerpen zijn in 2014 de revue gepas-

seerd

15 januari Henk Klippel over een stukje kosmische stra-ling. Martin zal daarna iets vertellen over hoofdstuk 16 van MODAS. 12 februari Martin van den Bogaerde vertelt over Eric Verlinde. Meegedeeld wordt dat de koffie prijs is verhoogd naar EUR 10,25. dit betekent bij elkaar EUR 32,50. Het heeft te ma-ken met de toename van thee drinkers. 2 maart Presentatie over de visie van Eric Verlinde door Martin van den Bogaerde met 14 deelnemers. De best be-zochte werkgroep bijeenkomst ooit! 9 april Sake Haijma vertelt over WTS bijdragen voor MM, Hans Klein Woud belicht de BICEP en Martijn vertelt over de zwaartekracht & donkere materie. 14 mei Verhandeling over de BICEP door Ruud Koe-dooder. 17 september Martin vertelt over gedegenereerde resten van sterren en sluit daarbij hoofdstuk 16 van MODAS af. 15 De Sterrenkunde Olympiade 2014 wordt behandeld. Vanavond de meerkeuzevragen door Mees Visser. 12 november Vervolg op de Sterrenkunde Olympiade en de rest van de meerkeuzevragen. 10 december Vervolg op Sterrenkunde Olympiade : open vragen.

Mees Visser.

Werkgroep Sterrenwacht Bakkum

Nadat de elektra van de sterrenwacht geheel was ver-nieuwd, bleek de aandrijfmotor van de koepel defect te zijn geraakt. Deze is opnieuw gewikkeld, waarna de koepel in maart weer functioneerde. Het waarneemjaar 2014 is een slecht waarneemjaar ge-weest. Weliswaar zijn er mooie avonden geweest, maar die kwamen meestal onverwacht; voor het organiseren van waarneemavonden voor de Metiusleden is er een zekere


aankondigingstijd wenselijk en die ontbrak meestal. Wel is het mogelijk gebleken om voor twee groepen van deelne-mers aan de kennismakingscursus over sterrenkunde de waarneemavond te verzorgen. Op 9 maart vond de (lang uitgestelde) waarneemavond plaats behorende bij de cur-sus uit najaar 2012 voor de Volksuniversiteit Alkmaar. Hier-bij waren 4 cursisten en 2 gasten aanwezig. Op 27 maart, tijdens een reguliere cursusavond, is de waarneemavond gehouden van de in dat voorjaar lopende cursus in Heiloo, waarbij 14 deelnemers aanwezig waren. Beide keren was er de gelegenheid om door twee telescopen te kijken; een Celestron C8 bediend door Rob Steegs en de leenkijker van de vereniging, een Celestron Nexstar 5E go-to-kijker, die door Reijer van den Brink werd bediend. In het verslagjaar werd niet deelgenomen aan de Landelij-ke Sterrekijkdagen; wel aan de Nacht van de Nacht waar-voor de leenkijker door Henk Verbeek werd opgesteld in Langedijk. In 2015 hopen we bij beide activiteiten weer present te zijn. Het budget hiervoor zal beperkt blijven tot € 150,--. Rob Steegs

Werkgroep Afstand Bestuurbare Telescoop (ABT)

Geen verslag ontvangen

Werkgroep Weerkunde Als regelmatig aanwezig zijnd lid van onze (nog beschei-den in grootte) werkgroep van Metius ben ik steeds en-thousiaster geworden in het afgelopen jaar. De meest in het oog springende redenen hiervoor zijn: a: nagenoeg geen verloop meer in het aanwezige leden-aantal, dat nog steeds bescheiden is. b: meer gedeeld enthousiasme

c: meer interactieve betrokkenheid.

Wat deden we in het afgelopen jaar 2014? We komen elke maand, exclusief de zomer, bij elkaar in het buurtcentrum aan de Coornhertkade, net als de Werk-groep Theoretische Sterrenkunde. Het patroon van onze vergaderingen is altijd: a: het bestuderen van de weerprognose aan de hand van weerkaarten van enkele dagen geleden. b: het geven van kleine voordrachten ter aanvulling of ver-dieping door diegenen die "getroffen" zijn door een weerfe-nomeen, dat vooraf door onze leden bestudeerd is. c: het vooraf bestuderen van een hoofdstuk uit een door ons gekozen leerboek uit de meteorologie dat na afspraak vooraf door een lid wordt samengevat en het beantwoor-den van vragen omtrent datzelfde hoofdstuk. d: tenslotte wordt weer duidelijk aangegeven hoe de vol-gende bijeenkomst eruit gaat zien. Voorts hebben we een bezoek gebracht aan een windmo-lenpark waar uitleg werd gegeven over het functioneren van windmolens. We blijven vergaderen aan de Coornhertkade en zetten de lijn van 2014 door; die is uitstekend bevallen. Als excursie lopen er al in principe afspraken met een bezoek & rondlei-ding aan het KNMI, waar natuurlijk ook de overige Metius leden aan deel kunnen nemen onder het motto "hoe meer zielen, hoe meer vreugd".

Kees Slikker

Mediatheek

De mediatheek is op alle avonden van de lezingen openge-steld en mag telkens weer op een (kleine) belangstelling verheugd zijn. Wim Koomen, secretaris


Van de WTS ontvingen wij eind november een verslag van een bijeenkomst. Op de een of andere manier is dat nooit geplaatst. Door het verslag alsnog te plaat-sen hopen we nog iets goed te kunnen maken. Deze werkgroep is erg actief zodat na dit achterstallig onder-houd er nog een aantal berichten volgen(red) Een kort verslag van de november bijeenkomst van de Werkgroep Theoretische Sterrenkunde (WTS) Op woensdag 12 november 2014 vond de derde bijeen-komst plaats van de WTS. Mees Visser had voor die avond de leiding overgenomen van voorzitter Martin van den Bo-gaerde, die verhinderd was. Op de agenda stond o.m. de bespreking van de vragen van de Nederlandse Sterrenkun-de Olympiade van 2014. Een ieder was vooraf verzocht om hieraan de nodige aandacht te besteden. Maar voordat het zover was eerst de focus op enkele andere zaken. Nieuwsfeiten en feitjes uit de landelijke dagbladen: natuur-lijk kwam de landing van de lander Philae van de ruimte-sonde Rosetta aan de orde. Een prestatie van formaat, (Dat die landing toch minder geslaagd was dan op dat mo-ment de verwachting was kwam pas de volgende dag aan het licht.) De toepassing van de zwaartekrachtslinger, die ervoor had gezorgd dat de ruimtesonde de nodige extra energie kreeg om uiteindelijk in zijn juiste baan te komen is een onderwerp dat best nog eens uitgediept zou kunnen worden in een van de volgende bijeenkomsten. Een ander

berichtje was een artikel uit de Volkskrant van dinsdag 11 november. In dit artikel uit de pen van Govert Schilling wordt melding gemaakt van een veronderstelling dat don-kere materie in het heelal misschien niet bestaat uit onbe-kende materie, maar uit superzware kogels met afmetingen van minder dan een millimeter tot misschien wel een paar meter Onderwerpen voor de komende maanden. Aan twee van de deelnemers is gevraagd om hoofdstuk 17 van MODAS voor hun rekening te nemen, terwijl een andere deelnemer zich voorbereid op de behandeling van hoofdstuk 18. En dan de Sterrenkunde Olympiade. Mees verdeelde de vragen over de deelnemers en dit leidde in veel gevallen tot een interessante discussie, niet alleen over de juiste antwoorden, maar ook over de taalkundige aspecten. Multi-ple Choice vragen zijn niet bij iedereen even geliefd. Maar ondanks dat werden de 15 meerkeuze vragen vlotjes afge-werkt. De open vragen die een flinke hoeveelheid reken-werk vereisen komen een volgende keer aan de beurt. Overigens zijn de vragen uit die Sterrenkunde Olympiade ook best interessant voor andere leden van Metius. De vra-gen zijn te vinden op het Internet. De data voor de bijeenkomsten in 2015 staan binnenkort op de website van Metius. Leendert Lambach

Een kort verslag van de december bijeenkomst van de Werkgroep Theoretische Sterrenkunde (WTS) Op woensdag 10 december vond in het buurthuis Overdie de laatste bijeenkomst van 2014 plaats. Deze keer weer o.l.v. Martin. Het voorstel voor de data voor 2015 werd be-sproken, aangepast en aangenomen. Naar aanleiding van twee boeken (1, 2) gaf Mees een korte presentatie met als onderwerp: “Hoe ver kun je in een bos kijken” gevolgd door een even korte presentatie over de vraag: “Hoe groot is het heelal en hoe ver kun je in het heelal kijken”. Vooral het antwoord op de tweede inleiding is verbazingwekkend. Dan de Sterrenkunde Olympiade. Veel discussie, weinig voortgang. Martin deed een geslaagde poging om een ge-hanteerde formule af te leiden. Maar, de mening van uw verslaggever is dat niet alleen de juiste formule maar ook de invulling c.q. de uitwerking daarvan van belang is. “The proof of the pudding is eating it” zeggen ze in Engeland Het staartje van de Sterrenkunde Olympiade komt in janua-ri 2015 aan de orde evenals het begin van MODAS, hoofd-stuk 17. De bijeenkomst werd afgesloten met een kort filmpje van You Tube over zwarte gaten en de gevolgen daarvan voor te hebberige mensen. Met een biertje na afloop werd het jaar 2014 afgesloten. De volgende bijeenkomst vindt plaats op woensdag 14 januari 2015. De data voor alle bijeenkomsten in 2015

staan binnenkort op de website van Metius. (1) Minnaert, Natuurkunde van het vrije veld (2 ) J. Silk, A short History of the Universe, uitgave 1996


Werkgroep WTS en wat Belgische mechanica

Wij behandelen nu Modas H. 17 en dat gaat over relativiteit en zwarte gaten. Vragen als; Neemt een foton altijd de kortste weg en zo niet waarom is die kortste weg dan toch langer. Mees Visser legt het ons allemaal uit aan de hand van een voorbeeld: Een foton start links in een lift die net onder in-vloed van de zwaartekracht naar beneden stort met een persoon er nog in en heel ver daaronder staat daar iemand naar te kijken. De man in de lift ziet dat het foton op delfde hoogte de wand rechts raakt, maar door het vallen ziet de man op de grond het foton ineens naar beneden komen en verwacht daardoor een blauwverschuiving…… helaas dit is niet het geval en Martijn vult aan dat er dan iets moet zijn waardoor dit wordt opgeheven en concludeert dat dit komt omdat de waarnemer in een zwaartekrachtsveld staat en daar hoort roodverschuiving bij. U ziet dat het eigenlijk toch niet zó moeilijk is en dit brengt mij op een meer praktische toepassing met deze lift. Wat is veiliger; instappen in een bijna volle of in een bijna lege lift? Als er een defect is aan de rem zal de lift bij een overgewicht naar beneden storten en worden opgevangen in de vang. Als de lift bijna leeg is wint het contragewicht en stort de lift omhoog en daarboven zit geen vang; dat wil zeggen dat iedereen vreselijk zijn hoofd zal stoten. Vult u zelf maar in wat beter is en zo ziet u dat we in deze theore-tische groep ook wel wat praktische beschouwingen hou-den. Dit gezegd hebbende moet ik denken aan die Belgische bouwvakker die een ongeval overkwam met een bouwlift vol stenen. Hij stortte neer en hem overkwam een scala aan verwondingen. De arbeidsinspectie nam geen genoe-gen met de simpele notering “ongeval met bouwlift”, maar

eiste het naadje van de kous. Hier volgt zijn hele relaas: Ik ben metser van beroep en werkte op de bewuste dag op het vijfde verdiep. Op het einde van de dag lag daar nog 250 kilo stenen die naar beneden moest. Ik besloot niet de trap te gebruiken maar de katrol met daaraan één ton. De katrol zat vast op het zesde verdiep, ik maakte het touw eerst vast op de grond en ging terug naar het vijfde, vulde de ton met stenen en ging weer terug naar de grond om de ton zachtjes te laten vieren. Ik weeg zelf 67 kilo zoals u hebt kunnen lezen op het formulier. Tot mijn verbazing schoot ik dan omhoog, verloor mijn bezinning en vergat het touw los te laten. Onnodig te zeggen dat ik zeer snel om-hoog ging, in de buurt van het derde verdiep kwam ik de ton tegen. Dit verklaart de hoofdwonden en het gebroken sleutelbeen. Ik schoot nog verder door tot de ton tegen de grond sloeg. Door de slag viel de bodem uit de ton en zon-der stenen weegt deze maar 25 kilo en begon ik een snelle afdaling. Bij het derde verdiep kwam ik weer de ton tegen en dat verklaart mijn gebroken enkels en de verwondingen aan mijn onderlichaam. Deze ontmoeting brak wel mijn val enigszins en kwam ik op de hoop stenen terecht met slechts twee gebroken wervels. Van de pijn verloor ik daar mijn tegenwoordigheid van geest en liet het touw los. Om-dat de lege ton meer weegt dan het touw kwam deze snel naar beneden en viel op mijn benen wat verklaart waarom deze ook zijn gebroken. Henk Verbeek

De WTS bijeen


In het vorige MM werd u uitgedaagd mee te doen aan de sterren-

kunde olympiade. Hier vindt de goede antwoorden op de multi-

ple choice vragen.

1 D 8 B

2 D 9 B

3 A 10 D of A

4 A 11 D

5 A 12 B

6 C 13 A

7 D of C 14 B

8 B 15 A

9 B

Tip van de maand :

De werkgroep weerkunde kreeg een tip (dank je wel Rob Duivens) over een college van de Universiteit van Neder-land, over zeespiegeldaling naar aanleiding van het smel-ten van landijs. Ja, echt, u leest het goed. Zeer verrassend en de moeite waard om te kijken. Zie onderstaande link:

Harriet Komen

http://www.npo.nl/de-universiteit-van-nederland/12-02-2015/VPWON_1240196

Wij vinden het jammer dat u van Harriet Komen een stroopwafel gepresenteerd krijgt waaraan een hap ont-breekt. Van ons krijgt u een hele! (red)

15 februari 1961.

Wij kinderen stonden nog op het schoolplein hoewel om 08:30 de lessen zouden moeten beginnen. We waren ge-wapend met fotonegatieven. Meesters en juffen waren ook present. Die ochtend was de zon gedeeltelijk verduisterd opgekomen. Om 08:46 uur zou de dagvorstin in Utrecht voor 91% achter de maan verdwijnen. Dagen vóór die ge-beurtenis waren er lessen besteed aan zons en maansver-duisteringen. Volgens de meesters en juffen boden fotone-gatieven voldoende bescherming. (Daar hadden ze geen gelijk in) Ik herinner het me nog als de dag van gisteren.

Het werd donker. Een paar kindjes werden bang. Ik vond het vooral heel bijzonder dat de zon er uit zag als een maantje. We moesten weer naar binnen terwijl het nog niet afgelopen was. Ik had geluk omdat ik via een hoog raam nog veel langer via een negatiefje af en toe een blik om-hoog kon werpen. Vrijdag 20 maart is er een herkansing. Er wordt paniek gezaaid voor die dag. Immers: steeds meer energie wordt met panelen opgewekt? Een blackout dreigt! Op de volgende bladzijde een broodje aap uit "de Spits". Hans Dijkstra

20 maart 2015

http://www.npo.nl/de-universiteit-van-nederland/12-02-2015/VPWON_1240196


Uitnodiging donkere nacht Terschelling

Na lichtmetingen blijkt Terschelling een van de donker-ste gebieden van de Europese laaglanden. Sinds een aantal jaren houden we ons erg bezig met lichtvervuiling en aandacht daarvoor. Een voorbeeld hiervan is dat we de initiator van het Dark sky park de Boschplaat zijn. Op 21 maart organiseren we weer een activiteit om mensen te laten genieten van onze mooie hemel. Wij willen belangstellenden hier graag voor uitnodigen. Wij gaan dan met onze gasten onder de begeleiding van een gids van Staatsbosbeheer op de Boschplaat kijken naar de sterrenhemel. Voor het bezoek aan de Boschplaat zal er eerst een lezing zijn van sterrenkundi-ge Ralpf Ottow. Als u van dit aanbod gebruik wilt maken horen wij dat graag.

Om op het eiland te kunnen verblijven kunt u bij ons een Duinbungalow voor 1 nacht boeken inclusief fietsen voor € 55,- per persoon. Dit bedrag is exclusief linnen-goed en toeristenbelasting van € 1,50 per persoon per nacht, linnengoed kunt u zelf meebrengen of huren voor € 10,95 per persoon. Graag hoor ik van u. Met vriendelijke groet, Annemarie Kloosterhuis

http://www.darkskyterschelling.nl

Oude tijdschriften te koop!

Ik heb jaargangen "ZENIT" 1974-2009 en "Sky & Telesco-pe" circa 1970-ca 1990 op mijn zolder. Ook het Ameri-

kaanse blad "Archaeoastronomy, the Journal of the Cen-ter for Archaeoastronomy" 1979 - 1986.

Ik wil mijn zolder opruimen van spullen waarin ik vrijwel nooit meer iets nasla, maar die ik wel moet afstoffen. Elke jaargang van "ZENIT" en van "Sky&Telescope" staat in een hardplastic houder. Nu zoek ik iemand die interesse heeft om die jaargangen over te nemen, tot uiting komend in een bod van 75 euro en de bereidheid tot voor-overleg over het transport. Met vriendelijke groet, W.H.C. Carton Kastanjelaan 25 1901 SB Castricum tel 0251 - 655395

http://www.spitsnieuws.nl/binnenland/2014/11/zonsverduistering-des-doods-nederland-zonder-stroom

Zonsverduistering des doods: Nederland zonder stroom

Haal uw kaarsen uit de kasten, verzamel zoveel mogelijk batterijen uit die oude gameboys en blijf vooral waar u bent. In de ochtend van 20 maart 2015 kunnen de Europe-se elektriciteitsnetbeheerders het namelijk even zwaar krij-gen. De zon, de maan en de aarde staan die dag bijna in een rechte lijn; een gedeeltelijke zonsverduistering is het resultaat. GEEN ZON Omdat 84 procent van de zon wordt bedekt, kan er veel minder zonne-energie worden opgewekt. In heel Europa zal 30.000 megawatt elektriciteit minder beschikbaar zijn. En daar moet ook in Nederland rekening mee gehouden worden.

Volgens een woordvoerder van netbeheerder Tennet wordt hier voor enkele honderden megawatt aan stroom opge-wekt door de zon. Dit valt nog binnen de reserves. Maar omdat Nederland veel zonne-energie uit Duitsland impor-teert zal een terugloop merkbaar zijn. "De Europese netbeheerders hebben afgesproken elkaar te gaan helpen, maar welke maatregelen genomen gaan worden is nog niet bekend." U bent gewaarschuwd.

Voor u gekipt van internep

Hans Dijkstra

GRATIS af te halen:

ZENIT, complete jaargangen: 1991, 2003 t/m 2010 en 2013. Van de overige jaargangen, 2011, 2012 en 2014, ontbreken enkele bladen. Tevens de Sterrengidsen vanaf 2003. Tel: 072 5895967, of [email protected] Marcella Houweling te Bergen

http://www.darkskyterschelling.nl/

http://www.spitsnieuws.nl/2011/01/zonsverduistering-beeld

http://www.spitsnieuws.nl/buitenland/2013/11/afrika-ziet-zonsverduistering


Lezingenprogramma: een vooruitblik!

Vers van de pers: het lezingenprogramma van Metius voor het

jaar 2015-2016. Aangegeven zijn de onderwerpen; titels en pre-

cieze omschrijvingen komen zoals gewoonlijk later.

25- 9 -2015 Henk Hoekstra Kosmologie en inflatie

30-10-2015 Olga Hartoog Gamma flitsen 27-11-2015 Sander Bais Relativiteit

18-12-2015 Open avond (diverse onderwerpen)

29- 1 -2016 Jan Smit Klimaat in de oudheid

26- 2 -2016 Frans de Jong de Dwingeloo-telescoop

25- 3 -2016 Jan Visser Het weer van de weerman

29- 4- 2016 Jacob Kuiper Het weer toen de meteoriet viel

20- 5 -2016 Eigen avond (diverse onderwerpen)

Is donkere materie oorzaak van aardse catastrofes?

Volgens de Amerikaanse bioloog Michael Rampino worden geologische en biologische processen op aarde beïnvloed door de beweging van het zonnestelsel om het Melkweg-centrum. Dat zou komen doordat de donkere materie in de schijf van de Melkweg de banen van kometen verstoort en het inwendige van de aarde extra opwarmt – twee ver-schijnselen die in verband worden gebracht met massa-uitstervingen (Monthly Notices of the Royal Astronomical Society). De schijf is het deel van de Melkweg waar de meeste ster-ren en gaswolken te vinden zijn. Vermoed wordt dat tussen die sterren ook donkere materie aanwezig is – een sub-stantie die weliswaar onwaarneembaar is (tot nu toe dan), maar wel zwaartekrachtsaantrekking uitoefent. Eerder onderzoek heeft laten zien dat de zon eens in de 250 miljoen jaar een rondje om het Melkwegcentrum vol-tooid. Tijdens die omloop maakt zij een golfbeweging die tot gevolg heeft dat het zonnestelsel ongeveer eens in de dertig miljoen jaar de Melkwegschijf doorkruist. Volgens

Rampino vallen deze schijfpassages samen met perioden dat de aarde vaak door kometen is getroffen en veel soor-ten op onze planeet uitstierven. Dat zou komen doordat de Oortwolk – het grote kometen-reservoir dat ons zonnestelsel omgeeft – bij zo’n passage wordt verstoord door de zwaartekracht van de donkere ma-terie. Dat zou ertoe leiden dat grote aantallen kometen in de richting van de zon worden gedirigeerd, waarvan som-mige in botsing komen met onze planeet. Tegelijkertijd zou zich ook donkere materie verzamelen in de kern van de aarde. De warmte die vrijkomt bij de onder-linge annihilatie van donkeremateriedeeltjes zou een ople-ving van vulkanisch activiteit veroorzaken, met dramatische gevolgen voor het leven op aarde. (EE) - See more at: http://www.allesoversterrenkunde.nl/#!/actueel/nieuws/_detail/gli/donkere-materie-oorzaak-van-aardse-catastrofes/

Goed te weten dat zelfs

donkere materie de

schuld kan krijgen van

de opwarming van de

aarde. (red)


Geknipt uit de Volkskrant: Interview met Alan Guth


Vervolg sterrenkunde olympiade open vragen


U heeft veel tijd tot het verschijnen van het volgende magazine. Dat komt pas begin september uit Prettige vakantie

Extreem zwaar gat gevonden in jong heelal

Op bijna 13 miljard lichtjaar afstand van de aarde is een zwart gat ontdekt dat 12 miljard keer zo zwaar is als de zon. Niet eerder is op zo'n grote afstand zo'n extreem zwaar zwart gat gevonden. Het superzware zwarte gat is zichtbaar als een zogeheten quasar - de heldere kern van een ver verwijderd sterrenstelsel: het hete gas in de omge-ving van het zwarte gat (SDSS J0100+2802 geheten) straalt 420 biljoen keer zoveel energie uit als de zon. Chinese astronomen ontdekten de ultra-lichtsterke quasar in waarnemingen van de Sloan Digital Sky Survey. Vervol-gens zijn gedetailleerde spectroscopische waarnemingen

verricht met grote telescopen in de Verenigde Staten en in Chili. De ontdekking wordt deze week gepubliceerd in Na-ture. De vondst is bijzonder omdat er op 12,9 miljard lichtjaar afstand wordt teruggekeken naar een tijd waarin het heelal slechts 900 miljoen jaar oud is. Zelfs als het zwarte gat al die tijd in het hoogst mogelijke tempo materie uit zijn omge-ving heeft opgeslokt, is het maar nét mogelijk om aan de waargenomen massa van 12 miljard zonsmassa's te ko-men. (GS) (Voor u geknipt van het web redactie)

Wind van superzware zwarte gaten waait alle kanten op

Waarnemingen met de röntgensatellieten NuSTAR (VS) en

XMM-Newton (Europa) laten zien dat superzware zwarte gaten

een hevige deeltjeswind produceren die alle kanten op gaat. Uit

het onderzoek blijkt dat de wind aanzienlijk bijdraagt aan het

massaverlies van het sterrenstelsel waar zo’n zwart gat deel van

uitmaakt (Science, 20 februari). Astronomen hebben NuSTAR en XMM-Newton in 2013 en 2014 verschillende malen gericht

op de quasar PDS 456, de heldere kern van een sterrenstelsel op

twee miljard lichtjaar van de aarde. Beide satellieten nemen de

intense straling waar die afkomstig is van deeltjes die met onge-

veer een derde van de lichtsnelheid uit die kern worden wegge-

blazen.

Bij eerdere waarnemingen met XMM-Newton was al vastgesteld

dat het zwarte gat dat in die kern schuilgaat deeltjes onze kant op

blaast. Metingen van NuSTAR hebben nu laten zien dat de deel-

tjeswind in feite alle kanten op ‘waait’ en niet min of meer ge-

bundeld is. Alles bij elkaar wordt daarbij een hoeveelheid energie afgevoerd die groter is dan die van een biljoen zonnen.

(Voor u geknipt van het web redactie)


Hemelkalender maart - augustus 2015 vr 20 maart

Om 10.36 uur is het Nieu-we Maan. De maan staat in het sterrenbeeld Vissen. Bij deze Nieuwe Maan schuift de maan precies voor de zon: een totale zonsverduistering! Vanuit de Benelux is een mooie gedeeltelijke eclips te zien. Op het tijd-stip van het maximum is 84,2 procent van de zon-

nediameter (niet de oppervlakte!) achter de maan schuilge-gaan. In Utrecht zal de hoogte van de zon boven de hori-zon 23° zijn bij het begin van de eclips, 31° bij het maxi-mum, en 36° aan het eind. N.B. Kijk niet naar de zon zonder uw ogen met een speciaal eclipsbrilletje tegen het felle licht te beschermen! vr-zo 27-29 maart

Dit weekend zijn in Nederland de Landelijke Sterrenkijkda-gen. Op tientallen plaatsen zijn sterrenwachten geopend en organiseren ver enigingen van amateurastronomen kijk-avonden en andere activiteiten voor het publiek. Voor actu-ele informatie, zie de website: www.sterrenkijkdagen.nl. ma 30 maart (telescoop) Om 20.30 uur staan de Jupitermanen Io en Europa zeer dicht bij elkaar ten westen van de planeet. De kleinste af-stand tussen de middelpunten van hun schijfjes bedraagt slechts 1,3". De andere twee grote Jupitermanen, Ga- nymedes en Callisto, staan dan dicht bij elkaar (op 4") aan de andere kant van Jupiter. Van 22.01 uur tot 22.04 uur loopt de schaduw van Io over Europa. De helderheid van Europa vermindert dan met bijna twee magnitudes. di 21 april

In de avondschemering is een mooie samenstand te zien van de smalle maansikkel, de oranjerode ster Aldebaran (+0,8) en de planeet Venus (-4,1). Deze samenstand is rond 22 uur in volle glorie waarneembaar. De maan en Al-debaran staan vlak bij elkaar. De ‘avondster' staat 7° ver-derop. Voor waarnemers in het noorden van Noord- Amerika, in Groenland, IJsland en in het noorden en het oosten van Europa wordt Aldebaran door de maan bedekt. wo/do 22/23 april

Vannacht zijn bij helder weer de Lyriden op hun best. Het maximum van deze meteorenzwerm wordt rond 2 uur (23 april) bereikt. Bekijk de zwerm tussen middernacht en de ochtendschemering. De radiant zal steeds hoger aan de hemel klimmen, waardoor het aantal meteoren oploopt; het maximum kan bij heldere en donkere hemel - vijftien per uur bedragen. De maan is nog jong en gaat al voor middernacht onder. vr/za 24/25 april (telescoop)

Om 0.04 uur (25 april) wordt de ster SAO 96947 (+7,8) in het sterrenbeeld Tweelingen rakend bedekt door de maan. In een zone die loopt over Haarlem, Amstelveen, Bilthoven, Veenendaal en Lent (ten noorden van Nijmegen) zien we

de ster 'aan' en 'uit' knipperen bij het passeren van maan-bergen en -dalen.Ten zuiden van deze lijn is een volledige bedekking van SAO 96947 door de maan te zien, ten noor-den ervan blijft het bij een nauwe conjunctie. De maan is voor 39% verlicht. za 13 juni (verrekijker) Vanavond bevindt de planeet Venus (-4,3) zich 1° ten noorden van de open sterrenhoop Praesepe (M44) in het sterrenbeeld Kreeft. vr/za 24/25 juli

'n de avondschemering van 24 juli is al te zien dat de be-dekkingsveranderlijke Algol (β Persei) niet zo helder straalt als normaal. De ster blijft verzwakken tot 0.25 uur (25 juli). Dan bereikt ze haar minimale helderheid van +3,4. Vervol-gens neemt Algols helderheid weer toe, maar pas rond 5.19 uur - het schemert dan al flink - heeft ze weer haar normale helderheid van +2,1. vr 7 augustus (verrekijker)

Naar verwachting bereikt de Mira veranderlijke χ Cygni rond deze tijd haar maximale helderheid. De datum van het maximum van deze klasse van veranderlijke sterren laat zich niet exact voorspellen: het kan ook enkele weken eer-der of later vallen. Ook de maximale helderheid wisselt van maximum tot maximum. Gemiddeld piekt χ Cyg bij magni-tude +5,2. Maar de ster kan ook magnitude +3,3 bereiken. Dan is zij gemakkelijk zichtbaar met het blote oog, in de buurt van de ster η Cyg. χ Cyg staat de hele nacht gunstig aan de hemel. wo/do 12/13 augustus

Deze nacht zijn de Perseïden op hun best.Dit is één van de rijkste meteorenzwermen. Het maximum valt om 8 uur (13 augustus). Dat is ruim een dag voor Nieuwe Maan, dus storend maanlicht zal er niet zijn. Kijk bij helder weer vanaf ongeveer 23.30 uur (dan begint de astronomische duisternis).Gedurende de nacht kan het aantal 'vallende sterren' dat u ziet oplopen tot zon zeventig per uur, mits het helder is en u op een goed donkere plek zit. De zwerm is tot aan de ochtend schemering goed waarneembaar. Kijk ook de nachten voor en na het maximum: ook dan kunnen er veel Perseïden te zien zijn. De zwerm van de Perseïden is een van de bekendste. Dit is deels te danken aan de grote aantallen meteoren die normaal gesproken te zien is. Maar ook het jaargetijde speelt hierbij een belangrijke rol. Tijdens een zwoele zomernacht zitten veel mensen nog tot laat in hun tuin te genieten van het lekkere weer. Dan pik je vanzelf menige meteoor mee. Veel minder bekend zijn de Geminiden, een net zo rijke zwerm die in december de hemel siert. In december blijven de meeste mensen nu eenmaalliever binnen - zeker 's avonds. Deze informatie is ontleend aan de Sterrengids 2015. De Sterrengids bevat een schat aan informatie voor zowel de beginnende als de gevorderde amateur, en is verkrijg-baar via de boekhandel. Rob Steegs

http://sterrenkijkdagen.nl/


Komeet Donatie (1858) ‘passeert’ de Langestraat in Alk-maar. Geschilderd door Cor Booy, lid sinds 1945.

Een half jaar later schrijven we februari 2015. Over

de volle lengte van de dijk is zand aangebracht.

Heel veel zand.

Dit bordje werd elke week een flink aantal meters verzet.

Ruimte voor

adressticker

Lid worden van A.W.S.V. “Metius”

Indien u lid wilt worden van de Alkmaarse Weer - en Sterrenkundige Vereniging “Metius” kunt u zich opgeven bij het secretari-aat (zie pagina 3 van dit blad). U kunt zich ook opgeven op één van onze verenigings-avonden. De contributie bedraagt € 25 per jaar. Perso-nen onder de 20 jaar betalen € 10 per jaar. Gezinslid € 12,50 per jaar. Bij lidmaatschap heeft u recht op:

gratis deelname aan alle verenigings-

activiteiten (incl. lezingen, werkgroe-pen);

gratis toegang tot de sterrenwacht;

gratis abonnement op Metius Maga-

zine

Adverteren in Metius

Magazine

Ook u kunt adverteren in dit magazine. Wij bieden de volgende mogelijkheden aan: Commerciële advertenties

A4 formaat: €85 per jaar; A5 formaat: €55 per jaar; A6 formaat; €35 per jaar; A7 formaat; €25 per jaar. Bij plaatsing van een advertentie ontvangt u het Metius Magazine gratis. Indien u geen prijs stelt op ontvangst van het magazine krijgt u € 8,- korting op het advertentie tarief. Niet commerciële advertenties aangaande sterrenkunde boeken en (onderdelen van) instrumenten door leden zijn gratis tot een maximum van 400 leestekens inclusief spa-ties

Aan de voet van de dijk

Documents

Transcript of Aan de voet van de dijk