แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 การพฒนาทกษะชวต

หวขอเนอหาประจ าบท

5.1 ความหมายของทกษะชวต 5.2 ความส าคญของทกษะชวต 5.3 องคประกอบของการพฒนาทกษะ 5.3.1 องคประกอบของทกษะชวตจดโดยองคการอนามยโลก 5.3.2 องคประกอบของทกษะชวตของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 5.3.3 องคประกอบของการพฒนาทกษะชวตตามหลกไตรสกขา 5.4 คณลกษณะทพงประสงคของมนษยในศตวรรษท 21 5.4.1 จตหาลกษณะในทกษะส าหรบอนาคตของเฮาเวรด การดเนอร 5.4.2 7 อปนสยส าหรบผมประสทธภาพสง 5.5 ศาสนธรรมกบการพฒนาทกษะชวต 5.5.1 ไตรลกษณกบการพฒนาทกษะชวต 5.5.2 อรยสจ 4 กบการพฒนาทกษะชวต 5.5.3 สปปรสธรรม 7 กบการพฒนาทกษะชวต 5.6 จตตปญญาศกษากบการพฒนาทกษะชวต

5.6.1 สนทรยสนทนากบการพฒนาทกษะการฟงดวยใจอยางใครครวญ 5.6.2 สตวสทศกบการพฒนาทกษะการรจกตนเองและผอน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. เพอใหนกศกษาบอกความหมายและความส าคญของทกษะชวตได 2. เพอใหนกศกษาอธบายองคประกอบของทกษะชวตได 3. เพอใหนกศกษาวเคราะหตนเองตามคณลกษณะทพงประสงคของมนษยในศตวรรษท 21 ได 4. เพอใหนกศกษาวเคราะหหลกศาสนาธรรมเพอการพฒนาทกษะชวตได 5. เพอใหนกศกษาไดฝกพฒนาทกษะชวตตามหลกศาสนาธรรม 6. เพอใหนกศกษาไดฝกทกษะชวตตามแนวจตตปญญาศกษา

140

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธสอน 1.1 วธสอนแบบบรรยายประกอบสอ เรมจากการเสนอปญหา หรอตงค าถามเพอน าเขาสการบรรยาย มการตงค าถาม ตอบค าถามระหวางผสอนและผเรยน 1.2 วธสอนทเนนสภาพจรง (Authentic Approach) เนนการเรยนรจากการฝกปฏบตจรง ผเรยนตองเปนผเรยนรและปฏบตจรงดวยตนเอง เนนการน าไปใชไดในชวตจรง มขนตอนการจดกจกรรมดงน 1) ก าหนดกจกรรมหลกหรอภาระงาน (Task) เบองตน 2) ก าหนดกจกรรมหลกหรอภาระงาน (Task) ทสรางความคดรวบยอดในเรองทจะเรยนใหม 3) ก าหนดกจกรรมหลกหรอภาระงาน (Task) ทมงฝกทกษะพนฐานทจ าเปนตอการปฏบตจรง และ 4) ก าหนดกจกรรมหลกหรอภาระงาน การประยกตใชความร ทกษะทซบซอนหรอน าไปใชในชวตจรงได

2. กจกรรมการเรยนการสอน 2.1 ขนเตรยมความพรอมกอนเรยน 2.1.1 ตวแทนนกศกษาเชคชอและตรวจสอบวนยในชนเรยน 2.1.2 อาจารยใหนกศกษานงสมาธตามวดทศนส นการน านงสมาธของดร.อาจอง ชมสาย ฯ และบนทกผลการนงสมาธในแบบบนทก 2.1.3 ระหวางบนทกผลการนงสมาธฟงเพลงประจ ารายวชา คอ วดทศนส นเพลงสายลมแหงจรยธรรม เพลงคนคนคน เพลงแผเมตตา เพลงความสขเลก ๆ เพลงสบาย ๆ ครงละหนงเพลง 2.2 ขนน าเขาสบทเรยน 2.2.1 อาจารยใหนกศกษาชมภาพแผนทความคดเกยวกบทกษะชวต 2.2.2 อาจารยใหนกศกษาชมวดทศนสนเรอง การลาออกครงสดทาย สนทนากบนกศกษาเรองทกษะชวต เสนอปญหา หรอตงค าถามสนทนาแลกเปลยนความคดเหน 2.2.3 อาจารยแจงจดประสงคการเรยนร 2.3 ขนเรยนรประสบการณใหม 2.3.1 ภาระงานท 1 นกศกษาฟงอาจารยบรรยายเรองทกษะชวตแลวออกมาสรปใหเพอน ๆ ฟง 2.3.1.1 อาจารยบรรยายเรองทกษะชวตประกอบสอ 2.3.1.2 อาจารยสมนกศกษา 2-3 คนออกมาพดใหเพอนฟงถงสงทอาจารยบรรยายเพอฝกทกษะการฟง

141

2.3.1.3 นกศกษาเขากลมรวมกนอภปรายถงความส าคญของทกษะชวตและจตหาลกษณะในทกษะส าหรบอนาคตตามใบงานท 1 2.3.2 ภาระงานท 2 นกศกษาส ารวจอปนสยของตนเองจากอปนสยส าหรบผมประสทธภาพสง 7 ประการ 2.3.2.1 อาจารยใหนกศกษาท าความเขาใจเนอหาเรองอปนสยส าหรบผมประสทธภาพสง 7 ประการในเอกสารประกอบการสอนแลวสรปเนอหาลงในใบงานท 2 เรองอปนสย 7 ประการ 2.3.2.2 อาจารยใหนกศกษาท าใบงานเรอง “ส ารวจอปนสยของตนเอง” ลงในใบงานท 3 2.3.2.3 อาจารยใหนกศกษาสงเคราะหนสยทเหมอนกนและตางกนของสมาชกภายในกลม สรปลงในใบงานท 4 สงเคราะหอปนสยของนกศกษาในกลม 2.3.3 ภาระงานท 3 นกศกษาน าหลกศาสนธรรมมาประยกตใชในการพฒนาทกษะชวต 2.3.3.1 ไตรลกษณกบการพฒนาทกษะการเขาใจความเปนไปของชวต 1 ) อาจารยน าเสนอเนอหาเรอง ไตรลกษณกบการพฒนาทกษะชวตเพอใหนกศกษาเขาใจหลกคดส าคญ 2) อาจารยใหนกศกษาท าใบงานท 5 เรอง ตามหากฎไตรลกษณโดยใหนกศกษาออกไปศกษาส ารวจธรรมชาตนอกหองเรยนเชน สวนปา สระบว หรอส ารวจสงทมนษยสรางขนเชน ศาลา รถยนต เปนตน เพอศกษาความเปลยนแปลงของสงตาง ๆ แลวบรรยายความเปนตามกฎไตรลกษณของสงใดสงหนงใหเหนความเกดขน ตงอย ดบไป บนทกลงในใบงาน 3) นกศกษากลบเขาสชนเรยนอาจารยสมนกศกษามาน าเสนอผลการส ารวจคนหากฎไตรลกษณ หนาชนเรยน 4) อาจารยใหนกศกษาอานใบความรเรอง “ผร ผตน ผเบกบาน” และรวมกนอภปรายกลมตามใบงานท 6 ผร ผตน ผเบกบาน 5) อาจารยและนกศกษารวมกนสรปเรองการน าหลกธรรมเรองไตรลกษณไปพฒนาทกษะชวต 2.3.3.2 อรยสจ 4 กบการพฒนาทกษะการแกปญหาชวต 1) อาจารยน าเสนอหลกคดเรองอรยสจสกบการพฒนาทกษะการแกปญหาชวต เพอใหนกศกษาเขาใจเรองหลกการในการแกปญหาชวตตามแนวอรยสจสคอ ก าหนดปญหา หาสาเหต รเปาหมาย ปฏบตตามวธการไปสเปาหมาย

142

2) อาจารยใหนกศกษาส ารวจความทกขหรอปญหาชวตทตนเคยประสบมาตงแตอดตจนถงปจจบนโดยเขยนบนทกลงในใบงานท 7 ใหได 10 ขอ 3) นกศกษาเลอกความทกขทรนแรงทสดในความทกข 10 ขอมา 1 ขอ คนหาสาเหตของความทกขวาเกดจากสาเหตอะไร ความดบทกขหรอสภาพความหมดทกขเปนอยางไร นกศกษาท าอยางไรหรอปฏบตอยางไรความทกขนนจงหมดไปบนทกลงในใบงานท 7 4) อาจารยสมตวแทนนกศกษาน าเสนอหนาชนเรยน 5) อาจารยและนกศกษารวมกนสรปการน าอรยสจ สมาประยกตใชในการแกปญหาชวต 2.3.3.3 สปปรสธรรม 7 กบการพฒนาทกษะการเปนคนทสมบรณ 1) อาจารยบรรยายเนอหาเรองสปปรสธรรม 7 กบการเปนคนทสมบรณ 2) อ า จ า ร ย ใ ห น ก ศ ก ษ า ท กคน ช ว ยกน ว า ง แผนว า ใ นชวตประจ าวนเราสามารถปฏบตตนตามหลกสปปรสธรรม 7 ไดอยางไรบาง 3) อาจารยและนกศกษารวมกนสรปแนวทางปฏบต 4) อาจารยมอบหมายใหนกศกษาส ารวจการปฏบตตนตามหลกสปปรสธรรม 7 โดยท าใบงานท 8 “แบบบนทกการปฏบตตนตามหลกสปปรสธรรม 7” เปนเวลา21วนตามทฤษฎการท าใหเปนนสย 2.3.4 ภาระงานท 4 ฝกทกษะการฟงและการรจกตนเองและผ อนดวยกระบวนการจตตปญญาศกษา 2.3.4.1 สนทรยสนทนากบการฝกทกษะการฟงดวยใจอยางใครครวญ 1) อาจารยบรรยายเนอหาเกยวกบสนทรยสนทนาประกอบวดทศนเรองสนทรยสนทนาคอ1)โฆษณา ดเทค ฟงกนมากขน 2) รายการลอเลนโลกตอนสนทรยสนทนา 3) หนงสนเรอง เดกชาย ช.ชาง และท าความเขาใจกตกาการฟงดวยใจอยางใครครวญ 2) อาจารยใหนกศกษาจบคกน 2 คน นงเกาอหนหนาเขาหากน คนหนงพด อกคนหนงฟงอยางตงใจ รออกฝายพดจนเสรจกอน (หยดพดเรยบรอยแลวกอน) จงพดขนบาง 3) นกศกษาคนแรกเรมตนดวยการเลาเรองทนาประทบใจในชวงชวตทผานมา 4) นกศกษาคนทสองซงเปนผฟงสงเกตวา สามารจบ “เจตนา” ของตนเองทจะตงใจเขาไปพดเขาไปเสรม เขาไปตอยอด เขาไปพดเรองแบบนบาง อยากจะแชรความคด หรอไปคดเรองอนโดยไมสนใจฟงไดกครง

143

5) อาจารยใหนกศกษาสงเกตความรสกนกคดและการตความของตนเอง บนทกสงทสงเกตพบในตนเองลงในตารางบนทกใบงาน 6) นกศกษาคนทฟงอธบายสงทสงเกตพบใหผพดทราบและสะทอนความคด สลบกนท าหนาท บนทกผลการฝกทกษะการฟงลงในใบงานท 9 2.3.4.2 สตวสทศกบการฝกทกษะการรตนเองและผอน 1) อาจารยบรรยายเรองสตวสทศใหนกศกษาฟงประกอบสอ พาวเวอรพอยต โดยอธบายลกษณะเดนของสตวประจ าทศตาง ๆ และใหนกศกษาสงเกตวาตนมลกษณะคลายสตวประจ าทศใดมากทสด บนทกลกษณะของตนทคลายสตวประจ าทศลงในใบงานท 10 2) อาจารยแบงกลมนกศกษาออกเปน 4 กลมโดยใหนกศกษาทเลอกสตวประจ าทศเดยวกนใหไปอยกลมเดยวกน 3) อาจารยใหนกศกษาในกลมรวมกนวเคราะหขอด ขอเสยและ ขอควรปรบปรงของสตวประจ าทศตาง ๆ โดยน าจดเดนของสตวประจ าทศตาง ๆ มาเสรมจดออนของตนเอง 4) สรปบทเรยนทไดรบจากการเรยนรเรองสตวสทศกบการพฒนาทกษะการรจกตนเองและผอน 2.4 ขนสรป อาจารยและนกศกษารวมกนสรปผลการฝกทกษะชวตวาตนเองเปลยนแปลงปรงพฒนาตนไปอยางไรบาง 2.5 ฝกทกษะชวตประจ าบท อาจารยใหนกศกษาท าแบบฝกทกษะชวตในแตละสปดาหโดยท าทบานพกของนกศกษาตามใบงานการฝกทกษะชวตท 1 การเรยนรตลอดชวต

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาจรยธรรมและทกษะชวต 2. วดทศนสนประกอบการนงสมาธเรอง 1) น านงสมาธของดร.อาจอง ชมสายฯ 2) เพลงสายลมแหงจรยธรรม 3) เพลงคนคนคน 4) เพลงแผเมตตา 5) เพลงความสขเลก ๆ และ 6) เพลงสบาย สบาย 3. วดทศนส นเรอง 1) โฆษณาดเทค ฟงกนมากขน 2) รายการลอเลนโลกตอนสนทรยสนทนา และ 3) หนงสนเรอง เดกชาย ช.ชาง 4. พาวเวอรพอยตสรปเนอหาบทท 5 5. ใบงานท 1 วเคราะหความส าคญของทกษะชวต

144

ใบงานท 2 อปนสย 7 ประการ ใบงานท 3 ส ารวจและเปลยนแปลงอปนสยของตนเอง ใบงานท 4 สงเคราะหอปนสยของนกศกษาในกลม ใบงานท 5 ตามหากฎไตรลกษณ ใบงานท 6 วเคราะหกรณศกษา “ผร ผตน ผเบกบาน” ใบงานท 7 อรยสจ 4 กบการพฒนาทกษะการแกปญหาชวต ใบงานท 8 แบบบนทกการปฏบตตนตามหลกสปปรสธรรม 7 ใบงานท 9 แบบบนทกผลการฝกทกษะการฟง ใบงานท 10 สตวสทศ 6. ใบงานการฝกทกษะชวต การเรยนรตลอดชวต

การวดผลและการประเมนผล 1. แบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน 2. ใบงานและการประเมนผลใบงาน 3. ใบสงเกตกจกรรมกลมและการประเมนผล

145

บทท 5 การพฒนาทกษะชวต

การด ารงชวตอยางมความสขเปนความปรารถนาของมนษยทกคน แตความปรารถนาจะเปนไปไดหรอไมนนขนอยกบปจจยหลายประการ ซงบางอยางกสามารถควบคมไดดวยตนเอง แตบางกรณกเปนเรองของสภาพสงคมและสงแวดลอมทยากจะบงคบควบคมได โดยเฉพาะปญหาความยงยากดานตาง ๆ ทเกดขนในสงคมปจจบนมผลกระทบตอชวตความเปนอย แมจะพยายามหลกเลยงแตกยากทจะหลกหนได การด าเนนชวตในสงคมปจจบนจงตองประสบกบปญหาตาง ๆ มากมายทงปญหาชวตสวนตว ปญหาในครอบครวและปญหาของสงคมทวไป การพฒนาทกษะชวตจงเปนเรองส าคญของทกคนทจะตองเรยนรและพฒนาทกษะชวตเพอเผชญกบปญหาตาง ๆ อยางรเทาทนและใชชวตอยางถกตองปลอดภยและประสบความสขในการด ารงชวต ในบทนจะศกษาเรองการพฒนาทกษะชวตซงมประเดนส าคญในการศกษา ดงน

5.1 ความหมายของทกษะชวต

ค าวา ทกษะ (Skill) หมายถง ความช านาญ ความจดเจนในเรองใดเรองหนงซงบคคลสามารถสรางขนไดจากการเรยนร ฝกฝนและพฒนาอยางสม าเสมอจนเกดความเชยวชาญ เชน ทกษะการอาชพ ทกษะดานกฬา ทกษะดานภาษา เปนตน สวนค าวา ทกษะชวต ทกษะการด ารงชวต ทกษะการรชวตและทกษะการด าเนนชวต เปนความหมายทสอดคลองตรงกบค าวาในภาษาองกฤษวา Life Skill ซงองคการอนามยโลก (WHO) เปนผบญญตขน ทกษะชวตเปนองคความรส าคญเกยวกบการด ารงชวตในฐานะมนษย องคการอนามยโลกไดใหความหมายของค าวา ทกษะชวตไววา “เปนความสามารถของบคคลในการกระท าหรอจดการกบความตองการและสงทาทายในชวตประจ าวนไดส าเรจ ท าใหสามารถปรบตวและมพฤตกรรมทพงประสงค” (องคการอนามยโลกอางถงใน สวรรณา ไชยะธน, 2548, หนา 65) ยงยทธ วงศภรมยศาสนต และคณะ (2541, หนา 1) ไดใหความหมายของค าวา ทกษะชวต (Life Skill) วา “เปนความสามารถอนประกอบดวย ความร เจตคต และทกษะในอนทจะจดการกบปญหารอบ ๆ ตวในสภาพสงคมปจจบนและเตรยมพรอมส าหรบการปรบตวในอนาคต ไมวาจะเปนเรองเพศ สารเสพตด บทบาทชายหญง ชวตครอบครว สขภาพ อทธพลสอ สงแวดลอม จรยธรรม ปญหาสงคม ฯลฯ”

146

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2551, หนา 1) ไดใหความหมายของ ทกษะชวตไววา “เปนความสามารถของบคคลทจะจดการกบปญหาตาง ๆ รอบตวในสภาพสงคมปจจบนและเตรยมพรอมส าหรบการปรบตวในอนาคต” จากทกลาวมาเกยวกบความหมายของทกษะชวตในทศนะตาง ๆ อาจสรปไดวา ทกษะชวต หมายถง ความสามารถของบคคลในการด ารงตนในสงคมทสามารถเผชญกบปญหาตาง ๆ ไดอยางเขมแขง และสามารถปรบตวเขากบสถานการณตาง ๆ ในชวตไดอยางเหมาะสม ทามกลางสงคมทเปลยนแปลงไปใหมสขภาพดทงดานรางกาย จตใจ อารมณและสงคม พรอมทงเตรยมความพรอมส าหรบการด ารงชวตในอนาคตได

5.2 ความส าคญของทกษะชวต

ทกษะชวตมความส าคญตอการด ารงชวตในสงคมปจจบนเปนอยางมาก ดวยเหตทสภาพสงคมในทศวรรษใหมเปนยคของสงคมขอมลขาวสาร มการเผยแพรอยางรวดเรวดวยเทคโนโลยการสอสารทล าสมย สงผลใหกลมคนตางเชอชาต ตางวฒนธรรมเกดการหลอมรวมความคดความเชอทหลากหลาย ท าใหบคคลในสงคมจะตองตงรบการมวถชวตยคใหมอยางมวจารณญาณ จากการทสภาพสงคมเปลยนแปลงอยางรวดเรวนเอง ไดสงผลกระทบตอการด าเนนชวตของนกศกษาและเยาวชน ท าใหนกศกษาและเยาวชนมปญหาในดานตาง ๆ โดยเฉพาะ ปญหาทางดานการปรบตว ปญหาดานอารมณและจตใจ ปญหาสขภาพ ปญหาความรนแรง ปญหาตดเกม ปญหายาเสพตดปญหาทางเพศสมพนธ ฯลฯ โดยเฉพาะอยางยงนกศกษาและเยาวชนทมทกษะชวตต า ขาดภมคมกนทางสงคมทด อาจเปนคนทไมประสบความส าเรจในชวต มปญหาทางอารมณ จตใจและมความขดแยงในชวตไดงาย การพฒนาทกษะชวตจงมความส าคญอยางยงตอการด าเนนชวตในสงคมปจจบนมผกลาวถงความส าคญของทกษะชวตไว ดงน สวรรณา ไชยะธน (2548, หนา 65) ไดกลาวถงความส าคญของทกษะชวตไววา “ทกษะชวตเปนคณลกษณะอนพงประสงคของมนษยในการด าเนนชวตใหประสบความส าเรจเจรญ กาวหนาในหนาทการงานและในการใชชวตรวมกบผอน ทกษะชวตจงเปรยบเสมอนภมคมกนทควรสรางแกมนษยในแตละคน เพอทจะท าใหบคคลเหลานนสามารถด าเนนชวต แกไขปญหา ปรบตวสผมคณภาพชวตทดขน” เคน เคย ไดกลาวถงความส าคญของทกษะชวตไวในหนงสอทกษะแหงอนาคตใหม การศกษาเพอศตวรรษท 21 วา “การศกษาในศตวรรษท 21 ตองยดผลลพธทงในแงของความเปนวชาแกนและทกษะแหงศตวรรษใหม ซงเปนผลลพธทโรงเรยน สถานทท างาน และชมชนตางเหนคณคา นบเปนความลมเหลวระดบชาตทนกเรยนอเมรกนสวนใหญจบชนมธยมโดยขาดความสามารถหลกทนายจาง

147

และครระดบอดมศกษาเหนวาจ าเปนอยางยงในโลกของการท างานและการศกษาขนสง การคดเชงวพากษ การแกปญหา ความคดสรางสรรค และทกษะแหงศตวรรษท 21 คอเครองมอทเราตองใชเพอปนบนใดทางเศรษฐกจ ทกษะแหงศตวรรษท 21 จะชวยเตรยมความพรอมใหนกเรยนรจกคด เรยนร ท างาน แกปญหา สอสารและรวมมอท างานไดอยางมประสทธผลไปตลอดชวต” (อางถงใน เบลลนกา, 2554, หนา 40) สตเฟน อาร (2554, หนา 43-44) กลาววา “คนทก าลงเตบโตเปนผ ชนะหรอผ ทประสบความส าเรจในศตวรรษท 21 คอคนทมความคดสรางสรรคเหนอเกณฑมาตรฐาน มทกษะคดวเคราะหทด มองการณไกล และอกหนงคณสมบตทคณตองประหลาดใจมากคอ ทกษะดานมนษยสมพนธ ...” จากทกลาวมาเกยวกบความส าคญของทกษะชวตจะเหนไดวา การมทกษะชวตเปนปจจยส าคญยงของความส าเรจในการด าเนนชวตในปจจบนและอนาคต การมความรด มขอมลขาวสารมากอาจไมประสบความส าเรจในชวตอยางแทจรงกเปนได เพราะทกษะชวตมความส าคญตอการจดการกบปญหาชวตของตนเองในดานตาง ๆ และประสานสมพนธในการอยรวมกนกบบคคลอน ทกษะชวตจงมความส าคญยงตอการด าเนนชวตของมนษยในศตวรรษท 21

5.3 องคประกอบของทกษะชวต

การจดแบงองคประกอบของทกษะชวตนน มการจดแบงไวหลายรปแบบโดยมจดเนนทแตกตางกน การแบงองคประกอบของทกษะชวตมจดก าเนดมาจากองคการอนามยโลก ตอมาประเทศไทยไดน ามาประยกตใชและมการจดกลมใหม ดงน

5.3.1 องคประกอบของทกษะชวตจดโดยองคการอนามยโลก

องคการอนามยโลก (WHO) (อางถงใน สวรรณา ไชยะธน, 2548, หนา 67-68) ไดจดแบงองคประกอบของทกษะชวตโดยศกษาวเคราะหทกษะชวตของมนษยในวฒนธรรมตาง ๆ แมจะมความแตกตางกนไปตามประสบการณทหลากหลายแตโดยภาพรวมแลว ทกษะชวตแบงไดเปน 10 องคประกอบ คอ

5.3.1.1 การตดสนใจ (Decision Making) เปนความสามารถในการรบรเรองราวตาง ๆ ในชวต รวมถงการวเคราะหขอด ขอเสยในแตละทางเลอก ซงหากบคคลท าการตดสนใจไดอยางมประสทธภาพแลวจะสงผลใหกระท าหรอปฏบตตนไดอยางเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณนนอยางมประสทธภาพ

148

5.3.1.2 การแกปญหา (Problem Solving) เปนความสามารถในการรบรปญหา สาเหตของปญหา วางแผนแกปญหา และลงมอแกปญหาไดอยางเหมาะสม น ามาซงประโยชนตอตนเองโดยไมกอใหเกดความเสยหายตอบคคลอนและสงแวดลอมรอบขาง

5.3.1.3 ความคดสรางสรรค (Creative Thinking) เปนลกษณะความคดแบบอเนกนย (Divergent Thinking) คอความคดหลายทศทาง หลายแงมม คดไดกวางไกล ซงโดยความคดสรางสรรคมสวนส าคญในการสนบสนนการตดสนใจและการแกไขปญหาตาง ๆ ลกษณะความคดเชนนน าไปสการประดษฐสงแปลกใหม รวมทงคนพบวธการแกปญหาไดส าเรจ

5.3.1.4 ความคดอยางมวจารณญาณ (Critical Thinking) เปนความสามารถของบคคลในการคดวเคราะห รจกแยกแยะขอมลขาวสารเรองราว ปญหาสถานการณตาง ๆ รอบตว เชน การคดวเคราะหแยกแยะคานยมในกลมเพอน โดยใชสตปญญาและประสบการณ ไตรตรองอยางรอบคอบดวยเหตผล

5.3.1.5 การสอสารอยางมประสทธภาพ (Effective Communication) เปนความสามารถของบคคลในการใชค าพดทาทาง เพอแสดงความรสกนกคดของตนเองออกมาไดเหมาะสมกบสภาพสงคมวฒนธรรมและสถานการณตาง ๆ กอใหเกดความเขาใจตรงกน รวมถงความสามารถในการรจกฟง เพอใหสามารถรบรถงความรสกนกคดของผอนดวย

5.3.1.6 ทกษะการสรางสมพนธภาพ (Interpersonal Relationship Skill) เปนความสามารถของบคคลในการมปฏสมพนธกบบคคลอนไดอยางเหมาะสม อนจะเปนการรกษาและด ารงไวซงสมพนธภาพอนด ทจะน าไปสการอยรวมกนในสงคมไดอยางมความสข

5.3.1.7 ความตระหนกในตนเอง (Self’s Awareness) เปนความสามารถของบคคลทจะเขาใจถงจดเดนจดดอยและตระหนกถงความแตกตางของตนเองจากบคคลอน เชน ความสามารถ ฐานะ ผลการเรยน สขภาพเปนตน โดยทบคคลท าการประเมนความสามารถและความส าคญของตนทมตอตนเองและผอน วาเปนทยอมรบของตนเองและผอน ท าใหเกดความมนใจตนเอง การเหนคณคาในตนเองมความสมพนธกบความรกความตองการ ซงสามารถจะเปนเครองบงชคณคาของบคคลไดอยางดสงผลใหมความสามารถด ารงชวตอยภายใตแรงกดดนตาง ๆ ไดอยางปกต

5.3.1.8 ความเหนอกเหนใจผอน ( Empathy) เปนความสามารถในการทจะเขาใจถงความแตกตางระหวางบคคล ทงในแงความสามารถ เพศ วย ระดบการศกษา ศาสนาเปนตน โดยทบคคลตองมความเขาใจพนฐานวามนษยทกคนตางกมขอด ขอบกพรองดวยกนทกคน ถาเรายอมรบตวเองวามขอดขอบกพรอง ดงนนเราจงตองยอมรบผอนดวย แตขอดและขอบกพรองของทกคนอาจเหมอนกนหรอแตกตางกนได ซงความเหนอกเหนใจผอน กอใหเกดความเขาใจอนดระหวางบคคลใน

149

สงคมโดยเฉพาะอยางยงความเหนอกเหนใจบคคลทตองการไดรบความชวยเหลอจากสงคม เชน คนดอยโอกาส คนไรความสามารถเปนตน

5.3.1.9 การจดการอารมณ (Coping with Emotions) เปนความสามารถในการประเมนและเขาใจอารมณของตนเองและบคคลรอบขาง ซงชวยใหบคคลรจกควบคมอารมณและสามารถเลอกวธการจดการกบอารมณทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ โดยแสดงพฤตกรรมการจดการกบอารมณออกมาไดอยางเหมาะสม

5.3.1.10 การจดการความเครยด (Coping with Stress) เปนความสามารถในการรถงสาเหตและวธผอนคลายความเครยดพรอมทงเบยงเบนพฤตกรรมในทางทเหมาะสม หากรบรทางทบวกกจะเกดผลด มคณคาตอชวต แตถารบรในทางลบ กจะเกดผลเสยเปนความทกขทงทางรางกายและจตใจ

5.3.2 องคประกอบของทกษะชวตของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดก าหนดองคประกอบของทกษะชวตทส าคญทจะสรางและพฒนาเปนภมคมกนชวตใหกบเดกและเยาวชนในสภาพสงคมปจจบนและเตรยมพรอมส าหรบอนาคตไว 4 องคประกอบ ดงน 5.3.2.1 การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน หมายถง การรความถนดความสามารถ รจดเดนจดดอยของตนเอง เขาใจความแตกตางของแตละบคคล รจกตนเอง ยอมรบ เหนคณคาและภาคภมใจในตนเองและผอน มเปาหมายชวต และมความรบผดชอบตอสงคม 3.3.2.2 การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค การคดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหาไดอยางสรางสรรค หมายถง การแยกแยะขอมลขาวสาร ปญหาและสถานการณรอบตว วพากษวจารณและประเมนสถานการณรอบตวดวยหลกเหตผลและขอมลทถกตอง รบรปญหา สาเหตของปญหา หาทางเลอกและตดสนใจในการแกปญหาในสถานการณตาง ๆ อยางสรางสรรค 3.3.2.3 การจดการกบอารมณและความเครยด การจดการกบอารมณและความเครยด หมายถง ความเขาใจและรเทาทนภาวะอารมณของบคคล รสาเหตของความเครยด รวธการควบคมอารมณและความเครยด รวธผอนคลาย หลกเลยงและปรบเปลยนพฤตกรรมทกอใหเกดอารมณทไมพงประสงคไปในทางทด 3.3.2.4 การสรางสมพนธภาพทดกบผอน การสรางสมพนธภาพทดกบผอน หมายถง การเขาใจมมมอง อารมณ ความรสกของผอนใชภาษาพดและภาษากายเพอสอสารความรสกนกคดของตนเอง รบรความรสกนกคดและความตองการของผอน วางตวไดถกตองเหมาะสมในสถานการณตาง ๆ ใชการสอสารทสรางสมพนธภาพทด สรางความรวมมอและท างานรวมกบผอนไดอยางมความสข

150

5.3.3 องคประกอบของการพฒนาทกษะชวตตามหลกไตรสกขา (วนดา ขาวมงคล เอกแสงศร, 2546, หนา 17-18) ตามคตทางพทธศาสนา มนษยมความแตกตางจากสตวในการด ารงชวต คอ สตวใชสญชาตญาณในการด ารงชวตใหรอดเปนสวนใหญ แตมนษยเปนสตวทตองฝกฝนเรยนรเพอการด ารงชวตใหอยรอด และพฒนาไปจนกระทงถงจดหมายสงสดในชวต ซงไดแก การมชวตทดงามกอใหเกดประโยชนตอตนเอง ผอนและสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดตามศกยภาพทมอยในตวมนษยแตละคน ถาจะน าแกนหลก 3 แกนในการเรยนรของมนษยตามหลกไตรสกขา คอ การฝกหดอบรมกาย วาจา จตและปญญาของมนษย สามารถจดองคประกอบของการพฒนาทกษะชวต ในลกษณะของศล สมาธ ปญญาไดดงน 5.3.3.1 ลกษณะของทกษะชวตทใชศลเปนแกนหลก เปนลกษณะการพฒนาทกษะชวตในดานพฤตกรรมซงแสดงออกดวยการกระท าทางกายและวาจา ศล หมายถง การฝกฝนตนเองใหมทกษะในดานวนยในตนเอง เพอควบคมพฤตกรรมของตนเองใหเหมาะสม ไมเบยดเบยน ไมสรางความร าคาญความเดอดรอน ความล าบากใหแกตนเองและสงคม สามารถอยรวมกบผอนไดดวยด เปนประโยชนตอสงคม ทกษะชวตทใชศลเปนแกนหลกนเนนความสจรตทางกายและวาจาเปนองคประกอบหลก 5.3.3.2 คณลกษณะของทกษะชวตทใชสมาธเปนแกนหลก เปนลกษณะการพฒนาทกษะชวตทางดานจตใจ โดยการฝกฝนการควบคมการนกคดใหอยในสภาพทมนคง ใสสะอาดในความดงาม ประกอบดวยคณธรรมตาง ๆ เชน ความรก ความมเมตตา กรณา ความเปนมตร ความมน าใจ ความมสมมาคารวะ ความรจกยอมรบและเหนความส าคญของผอน ความกตญญ ความเพยรพยายาม ความซอสตยสจรต เปนตน 5.3.3.3 คณลกษณะของทกษะชวตทใชปญญาเปนแกนหลก เปนการใชปญญาหรอความคดตามแนวทางแหงความเปนจรงของชวตมนษยตามธรรมชาต การรจกใชเหตและผล โดยรสาเหตของสงทเกดขน (ผลยอมมาจากเหต) เมออยากใหผลของการกระท าออกมาดเปนทพงประสงคแกทงตนเองและสวนรวม กควรคดกระท าเหตทจะท าใหเกดผลทด เชน การคดรงสรรคในสงทแปลกใหมแตกตางออกไปเพอจดประสงคทจะพฒนาชวตใหมความเจรญกาวหนา สามารถอยรวมกนอยางสงบสขในสงคมของมนษย

5.4 คณลกษณะทพงประสงคของมนษยในศตวรรษท 21

ศตวรรษท 21 เปนเวลาแหงการเปลยนแปลงเขาสยคใหมของมนษยชาตซงเปนชวงเวลาแหงการเปลยนแปลงครงใหญดวยพลงของโลกาภวตนทน าการเปลยนแปลงมาสทกชวต เพอพฒนามนษย

151

ใหมคณลกษณะทพงประสงคในศตวรรษท 21 มผก าหนดคณลกษณะทพงประสงคคอ จตใจและอปนสยทพงประสงคไว ดงน

5.4.1 จตหาลกษณะในทกษะส าหรบอนาคตของเฮาเวรด การดเนอร

เฮาเวรด การดเนอรไดอธบายถงชวงเวลาของการเปลยนแปลงครงใหญอกครงในชวงตนของศตวรรษท 21 พลงของโลกาภวตนน าการเปลยนแปลงมาสทกชวต โดยเฉพาะพลงอ านาจและความจ าเปนของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเพมมากขน ซงท าใหเกดการเชอมโยงกนทเหลอเชอ ขอมลทไมคอยมคณภาพนกแตมจ านวนมหาศาลซงอยแคปลายนวสมผส การหลอมรวมในแงของเศรษฐกจ วฒนธรรมและสงคม รวมถงการผลดเปลยนผสมผสานและการปะทะกนเปนครงคราวของผคนทมพนเพและมความปรารถนาตางกน เราตางเชอมโยงกนอยางใกลชดและกลมกลน และจ าเปนทเราจะตองรจกสอสารกบผอน รจกใชชวตรวมกน และบรรลเปาหมายรวมกนเทาทท าได การปลกฝงจตหาลกษณะจงมความส าคญตอเยาวชนในอนาคต โดยทเฮาเวรด การดเนอร (อางถงใน เบลลนกา, 2554, หนา 62 – 75) ไดแบงลกษณะของจตทงหาทควรปลกฝงส าหรบอนาคต ดงน 5.4.1.1 จตเชยวชาญ (Disciplined Mind) ในภาษาองกฤษ ค าวา disciplined มสองความหมายทตางกนชดเจน ความหมายแรกหมายถงจตทเชยวชาญในสาขาวชา อาท ศลปะ งานชางฝมอ งานอาชพ หรองานวชาการ หากประเมนคราว ๆ คนคนหนงจะใชเวลาประมาณ 10 ปเพอเรยนรสาขาวชานน ๆ กอนจะไดชอวาเปนผเชยวชาญและโดยสวนมากจะไดความเชยวชาญนน ๆ จากการอบรมสงสอน ไมวาจะเปนแบบทางการอยางในโรงเรยน หรอแบบไมเปนทางการมากนกจากกระบวนการฝกฝนตาง ๆ และการเรยนรดวยตนเอง แตดวยเหตทสาขาวชาตาง ๆ ยอมมการพฒนาและเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ความช านาญเดมอาจลาสมย เราจงจ าเปนตองมการศกษาอยางตอเนองและขดเกลาความช านาญอยางสม าเสมอ เราจะขดเกลาความช านาญไดกตอเมอเรามวนย ซงวนยเปนความหมายทสองของค าวา discipline นนคอ เราฝกฝนอยางตอเนองและมวนยเพอพฒนาความเชยวชาญใหเปนเลศเสมอ 5.4.1.2 จตสงเคราะห (Synthesizing Mind) ในศตวรรษท 21 จตใจทมคณคามากทสดคอ จตรสงเคราะห ซงหมายถงจตทส ารวจแหลงขอมลอนหลากหลาย รวาอะไรส าคญควรคาแกความสนใจ และน าขอมลทงหมดนนมาผสมผสานกนไดอยางมเหตมผลส าหรบตนเองและผอน 5.4.1.3 จตสรางสรรค (Creating Mind) ศลปน นกวทยาศาสตร และปญญาชนสวนมากมวถทางทคลายคลงกบเพอนรวมอาชพ เหมอนทนกการเมองและนกบรหารสามารถแทนกนได แตผทมจตสรางสรรคจะตางจากผเชยวชาญทวไปตรงทรจกแผวถางหนทางใหมขนมา ถาจะใชศพทตามสมยนยม นกสรางกคอผทคดนอกกรอบ สงคมของเราไดมาถงจดทเหนคณคาของผท

152

พยายามสรางสรรคสงใหม ๆ อยางตอเนอง เรยนรจากความผดพลาด เปนตน สงคมยกยองบคคลหายากเหลานทสรางนวตกรรมซงเปลยนแปลงแนวคดและแนวปฏบตของเพอนรวมอาชพ 5.4.1.4 จตเคารพ (Respectful Mind) ในยคแรก ๆ ทมนษยพบปะผคนเพยงไมกรอยคนตลอดทงชวต ทศนคตตอบคคลหรอกลมคนนนไมคอยส าคญมากนก แตทกวนนเราอยในยคทเกอบทกคนมโอกาสพบเจอคนนบพนเปนการสวนตว คนเปนพนลานมโอกาสเดนทางไปตางประเทศ หรอรจกผคนจากวฒนธรรมทหางไกลผานสอรบชมหรอสอดจตอล ผมจตรเคารพสามารถเปดใจตอนรบบคคลและกลมคนทหลากหลาย อยากพบพานท าความรจกและชนชอบผคนจากแดนไกล บคคลผมความเปนสากลนยมอยางแทจรงจะเชอในคณงามความดของผอน มอบความไวเนอเชอใจในเบองตน พยายามเชอมสมพนธ และไมดวนตดสนใคร แนนอนวาทาทใหเกยรตเชนนใชวาจะเกดขนเองหรอเปนไปโดยอตโนมต บางคนอาจหมดความเคารพตอกน หรอถงขนหมดความเชอถอหรอเกดความชงชงกเปนไปได แตคนทมจตรเคารพจะเชอไวกอนวาความหลากหลายเปนสงทด และโลกจะนาอยขนหากเรารจกเคารพซงกนและกน 5.4.1.5 จตรจรยธรรม (Ethical Mind) การรจกเคารพผอนเปนสงทตองสงสมมาแตเดก จดยนทางจรยธรรมนนไมไดขดแยงกบแนวคดเรองความเคารพ ทวาเปนจดยนทซบซอนส าหรบบคคลและกลมตาง ๆ มากกวา ผทมจตรจรยธรรมสามารถนกถงตนเองในเชงนามธรรม และถามตวเองวา “ฉนอยากเปนคนงานแบบไหน ฉนอยากเปนพลเมองแบบไหน” นอกจากตงค าถามเชนนแลวผมจตรจรยธรรมยงนกถงตนเองในบรบททเปนสากล เชน “โลกเราจะเปนอยางไร ถาเพอนรวมอาชพมจดยนเดยวกบฉน ถาพลเมองทกคนในดนแดนของฉนหรอโลกใบนท าหนาทอยางสมบรณเชนเดยวกบทฉนท า” มโนทศนเชนนเปนผลจากการรบรสทธและความรบผดชอบในแตละหนาท ทส าคญคอ ผมจรยธรรมตองประพฤตใหสอดคลองกบสงทตนยดมนแมวาพฤตกรรมดงวาจะขดแยงกบผลประโยชนสวนตนกตาม

จากการศกษาเรองจตหาลกษณะส าหรบทกษะในอนาคตจะเหนไดวาลกษณะของจตเปนสงส าคญเพราะจตเปนใหญจตเปนประธาน การด าเดนชวตของมนษยจะเปนไปอยางไรสวนใหญเกดจากคณลกษณะของจตทสงสมฝกฝนอบรมมา จตทฝกดแลวยอมน าสขมาให จตหาลกษณะตามแนวคดของเฮาเวรด การดเนอรจงเปนคณลกษณะส าคญของการด าเนนชวตส าหรบโลกในศตวรรษท 21

5.4.2 อปนสยส าหรบผมประสทธภาพสง 7 ประการ

นอกจากทกษะชวตทองคการอนามยโลกไดคดคนขน และจตหาลกษณะทกษะส าหรบอนาคตทจะตองน ามาพฒนานกศกษาใหมคณลกษณะทสมบรณแลว 7 อปนสยส าหรบผมประสทธผล

153

สง กเปนองคความรทส าคญทจะน ามาเปนหลกการในการพฒนาชวตนกศกษาซง อปนสยส ารบผมประสทธผลสงม ดงน (สตเฟน อาร, 2555, หนา 62- 63) 5.4.2.1 อปนยสยท 1 บโปรแอกทฟ ฉนเปนคนรบผดชอบ ใชความคดสรางสรรค เลอกการกระท า ทศนคตและอารมณ ฉนไมกลาวโทษผอนเมอท าผดพลาด ท าสงทถกตองดวยตวเอง ถงแมวาจะไมมใครเหนสงทฉนท ากตาม 5.4.2.2 อปนสยท 2 เรมตนดวยจดมงหมายในใจ ฉนวางแผนลวงหนาและก าหนดเปาหมายชดเจน ฉนท าสงทมคณคาและสรางความแตกตาง ฉนเปนสวนหนงทส าคญของหองเรยนและมสวนสนบสนนพนธกจและวสยทศนของมหาวทยาลย และตงมนทจะเปนพลเมองทมคณภาพของสงคม 5.4.2.3 อปนสยท 3 ท าสงทส าคญกอน ฉนใชเวลาท าสงทส าคญสงสด และปฏเสธสงทไมส าคญ ฉนจดล าดบความส าคญของสงทตองท า จดตารางเวลา และท าแผนตามทก าหนด ฉนเปนคนมระเบยบวนย 5.4.2.4 อปนสยท 4 คดแบบชนะ-ชนะ ฉนปรบสมดลระหวางความกลาทจะท าสงทฉนตองการใหไดกบความใสใจตอผอนในสงทเขาตองการ ฉนหาทางออกแบบชนะ-ชนะเสมอเมอเกดความขดแยงขน 5.4.2.5 อปนสยท 5 เขาใจผอนกอน แลวจงใหผอนเขาใจเรา ฉนรบฟงความคดและความรสกของผอน ฉนพยายามเขาใจสงตาง ๆ ดวยกรอบความคดของเขา ฉนฟงโดยไมขดจงหวะผ พดและฟงดวยห ตา รวมทงหวใจ ฉนกลาพดในสงทฉนคด 5.4.2.6 อปนสยท 6 ผนกพลงสานความตาง ฉนเหนความส าคญของจดแขงของผอนและเรยนรจากเขา ฉนเขากบผอนไดดแมกระทงคนทแตกตางจากฉน ฉนท างานกลมไดดและมองหาความคดใหม ๆ จากผอน เพราะรวาการท างานรวมกนสรางทางเลอกใหมทดกวาการทใครคนหนงจะหาไดเพยงล าพง ฉนมองหาทางเลอกท 3 5.4.2.7 อปนสยท 7 ลบเลอยใหคมอยเสมอ ฉนดแลสขภาพดวยการกนอาหารทมประโยชน ออกก าลงกายสม าเสมอและพกผอนใหเพยงพอ (กายภาพ) ฉนเรยนรวธการใหม ๆ จากทอน ไมใชจากทมหาวทยาลยเทานน (สตปญญา) ฉนใชเวลาท ากจกรรมรวมกบครอบครวและเพอนฝง (สงคมและอารมณ) ฉนแบงเวลาใหกบการชวยเหลอผอน (จตวญญาณ) ฉนสรางสมดลใหสมตของตวฉน

154

5.5 การพฒนาทกษะชวต การพฒนาทกษะชวตมความจ าเปนและส าคญตอการพฒนานกศกษาใหสามารถพฒนาตนเองใหอย

ในสงคมอยางมความสขซงการพฒนาทกษะชวตนนสามารถน าหลกทางศาสนธรรม กระบวนการสนทรยสนทนามาเปนเครองมอในการศกษา ดงน

5.5.1 ศาสนธรรมกบการพฒนาทกษะชวต

ในการพฒนาทกษะชวตนนหากตองการใหการพฒนาทกษะชวตมรากฐานการพฒนาทมนคงและดงลกสการใครครวญทบทวนชวตอยางจรงจงจะตองน าหลกศาสนธรรมมาเปนฐานในการพฒนาทกษะชวตซงจะสามารถท าใหผศกษาไดรบการพฒนาทกษะชวตอยางลมลกเพราะหลกธรรมทางศาสนานนไดผานการศกษาวเคราะหทดสอบและปฏบตสบตอกนมายาวนานหลกศาสนาธรรมทควรน ามาพฒนาทกษะชวตม ดงน 5.5.1.1 ไตรลกษณกบการพฒนาทกษะชวต ในการน าหลกไตรลกษณมาพฒนาทกษะชวตมประเดนในการศกษาเพอพฒนาทกษะชวต ดงน 1) แนวคดเกยวกบไตรลกษณ ไตรลกษณเปนหลกค าสอนทส าคญทางพทธศาสนาทมงสอนใหมนษยไดรจกความจรงของชวตตามกฎธรรมชาตจนสามารถตอบไดวา “ชวตเราเปนอยางไร” และเมอรจกชวตตามความเปนจรงตามกฎธรรมชาตแลวกจะท าใหเกดความรเทาทนน าไปสการคดหาวธแกไขปองกนปญหาชวตได ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอลกษณะส าคญ 3 ประการของสงทงปวงในจกรวาล ทกสงทกอยางบรรดามไมวาจะเปนวตถหรอจตใจยอมตกอยภายใตลกษณะ 3 ประการนคอ (1) อนจจตา ความไมเทยง ความไมย งยนคงท เปลยนแปรสลายไปได (2) ทกขตา ความเปนทกข ความเปนของทนอยไมไดหรอทนไดยาก และ(3) อนตตา ความเปนอนตตาไมมตวตนแทจรง ไมอยในอ านาจบงคบบญชาไมได

2) การประยกตไตรลกษณเพอพฒนาทกษะชวตไตรลกษณเปนความจรงในธรรมชาตทพระพทธเจาทรงคนพบและสอนใหมนษยพจารณาใหรและเขาใจ ถารดวยวปสสนาญาณกจะสามารถถอนตณหาอปาทานคอความอยากความยดมนถอมนในชวตและสงทงหลายไดจะท าใหพนจากความทกขอยางสนเชง ถาไมสามารถรไดดวยวปสสนาญาณ แมรดวยโลกยปญญาธรรมดากจะท าใหรหลกความจรงของชวต เมอยอมรบหลกความจรงแลวกจะสามารถอยในโลกอนสบสนวนวายไดอยางสงบสข ท าใหจตใจสงเหนอสงแวดลอม การรหลกอนจจงและทกขงมประโยชน ดงน (1) ท าใหเหนโลกและชวตตามความเปนจรง ท าใหมองสงตาง ๆ ครบทกดาน คอดานดและดานเสย ทงดานสขและดานทกข ทงดานสมหวงและดานผดหวง เมอชวตประสบความสขความสมหวงกจะไมตนเตนดใจจนเกนไปจนเสยสต เมอถงคราวประสบทกขและผดหวงกจะไมทกขเกนไปเพราะเราคาดหมายไว

155

ลวงหนาแลววาไมสงใดเทยงแทแนนอน (2) คนทรหลกอนจจงทกขง และยอมรบหลกความจรงขอน เมอเกดความทกขขน เขากจะไมฆาตวตายเพราะเขารดวาความทกขกเปนอนจจง เหมอนสงทงหลาย เมอเกดขนมาแลว มนจะคอย ๆ เสอมลง ในทสดมนกจะหายไป เมอเขารเชนน เขาจะมใจเขมแขง อดทนตอความทกขดวยความยมแยมแจมใส เขาจะไมฆาตวตายหนทกข เพราะเขารดวา ถาเขาอดทนตอไปอกหนอยทกขกจะหนจากเขาไปเอง และ(3) หลกอนตตา เปนหลกทลกซงทสดเขาใจยากทสด เพราะเปนหลกความคดใหมทฝนความรสกนกคดของคนทวไป การเขาใจหลกอนตตาจะท าใหถอนความยดถอเรอง “ตวกของก” ไดอยางเดดขาด เมอหมดความยดถอตวกของกไดแลว ความยดถอในสงอน ๆ กพลอยหมดไปดวย (แสง จนทรงาม, 2544, หนา 149 – 150)

5.5.1.2 อรยสจ 4 กบการพฒนาทกษะชวต ในการน าหลกธรรมเรองอรยสจสมาพฒนาทกษะชวตมประเดนส าคญในการศกษา ดงน 1) หลกอรยสจ 4 อรยสจ 4 ประกอบดวยทกข สมทย นโรธ มรรค เปนสจธรรมแสดงความจรงเชงปฏบตทสามารถน าไปใชใหเปนประโยชนแกชวตโดยเฉพาะการแกปญหาชวตของบคคลได อรยสจ 4 เปนความจรงกลาง ๆ ทตดเนองอยกบชวตบคคลเปนวธการทางปญญาทจะใชประโยชนในการด าเนนการแกไขและจดการกบปญหาชวตของบคคลทเรยกวา “ทกข” ตาง ๆ ไปตามระบบแหงเหตผลไดตลอดทกกาลเวลา ดวยสตปญญาของตวมนษยเอง อรยสจ 4 เปนหลกคดและปฏบตตามเหตและผล โดยจดแบงเปน 2 คคอ คท 1 ทกขเปนผล เปนตวปญหา ซงเปนสถานการณทก าลงประสบอย ไมเปนทตองการ แตกเปนสงทตองก าหนดรและยอมรบกอนเปนเบองตน (ปรญญา) ขณะท “สมทย” เปนเหตซงเปนทมาของทกขหรอปญหาเปนสงทจะตองก าจดหรอแกไขใหหมดไป (ปหานะ) คท 2 นโรธเปนผล ซงเปนภาวะสนปญหา เปนจดหมายทตองการจะเขาถงหรอท าใหเกดมขน (สจฉกรยา) ขณะท มรรค เปนเหต เปนวธการหรอขอปฏบตทตองด าเนนการในการแกไขปญหา (ภาวนา) เพอการบรรลจดหมาย คอ ภาวะสนปญหาหรอหมดปญหาไดในทสด (อภญวฒน โพธสาน, 2551, หนา 175) 2) การประยกตหลกอรยสจ 4 เพอพฒนาทกษะชวต อรยสจ 4 เปนหลกคดทมงสรางความมนใจใหแกผประสบปญหาวา ทกขหรอปญหาทกอยางแกไขไดหรอมทางแกได ถามกระบวนการคดและปฏบตไปตามแนวอรยสจ 4 โดยการเรมจากยอมรบความจรงของปญหา คดคนหาเหต ก าหนดเปาหมายและหาวธแกไขทถกตองไปตามล าดบ หลกอรยสจ 4 มงสอนมใหบคคลกลวปญหาหรอหนปญหา แตสอนใหบคคลกลาสหรอเผชญกบปญหาตาง ๆ ดวยสตปญญาของตวมนษย

156

เอง หากคดหาทางแกไขจดการปญหานน ๆ ไปตามแนวอรยสจ 4 ปญหาทกอยางกจะไดรบการแกไขไปไดดวยด และสามารถแกไขไดแนนอน แตขออยางเดยวคอ อยาไดคดสนโดยการหนปญหา ไมส หรอทอแทเบอหนายไปเสยกอนเทานน (อภญวฒน โพธสาน, 2551, หนา 176) 5.5.1.3 สปปรสธรรม 7 กบการพฒนาทกษะชวต ในการน าหลกสปปรสธรรมมาพฒนาทกษะชวตมประเดนส าคญในการศกษา ดงน 1) หลกสปปรสธรรม 7 เปนหลกธรรมทท าใหผปฏบตเปนผรจกเหต รจกผล รจกตน รจกประมาณ รจกกาล รจกสงคม รจกบคคล ซงถาบคคลสามารถปฏบตไดยอมไดชอวาเปนบคคลทสมบรณ ซงมรายละเอยด ดงน (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2556, หนา 29 – 31)และ (สคนธ สนธพานนท, 2550, หนา 249-250) (1) ความเปนผรจกหลกและรจกเหต (ธมมญญตา) คอเปนผรหลกการและกฎเกณฑของสงทงหลาย รจกวาสงนเปนเหตของสงนน สงนนเปนเหตของสงนน รวาตองปฏบตเหตอยางไรจงจะท าใหบรรลถงผลส าเรจ เชน รวาเมอไมตงใจเรยน ไมขยนดหนงสอกจะท าใหสอบตกหรอไดคะแนนไมด (2) รความมงหมายและรจกผล (อตถญญตา) คอรความหมายและความมงหมายของหลกการทตนปฏบต เขาใจวตถประสงคของกจการทตนกระท าและเปนผรจกวาผลอนนเกดจากเหตอนน เชน เมอสอบตกหรอสอบไดคะแนนไมมดกรวาเปนเพราะไมตงใจเรยน ไมขยนดหนงสอ เปนตน (3) รจกตน (อตตญญตา) คอ รตามความเปนจรงวาตนเองมฐานะเปนอยางไร มความถนดดานใด ชอบหรอไมชอบอะไร มนสยทเปนจดและเปนขอเสยอยางไร มความสามารถแคไหนแลวประพฤตปฏบตตนใหเหมาะสมและกระท าการตาง ๆ ใหสอดคลองถกจดทจะสมฤทธผล ตลอดจนแกไขปรบปรงตนใหเจรญงอกงามถงความสมบรณยงขนไป (4) รประมาณ (มตตญญตา)คอ ความรจกประมาณ รจกความพอดในสงตาง ๆ ทงการบรโภค การใชจายทรพย รจกความพอเหมาะพอดในการพดการปฏบตและท าการตาง ๆ รจกพกผอนแตพอด ท าการทกอยางดวยความเขาใจวตถประสงคเพอผลดแทจรงทพงตองการ (5) ความเปนผรจกกาล (กาลญญตา) คอ รกาลเวลาอนเหมาะสม รจกวาเวลาไหนควรท าสงใดจงจะมความเหมาะสม รจกเวลาทจะท า รจกเวลาทจะพด รจกแบงเวลาใหถกโดยรวา เวลาไหน ควรท าอะไร อยางไร และท าใหตรงเวลาใหเปนเวลา ใหทนเวลา ใหพอเวลา ใหเหมาะเวลา ใหถกเวลา ตลอดจนรจกกะเวลาและวางแผนการใชเวลาอยางไดผล (6) รจกชมชน รจกสงคม (ปรสญญตา) คอ รจกวาชมชนหรอสงคมนนเปนอยางไรควรตองปฏบตตนอยางไร ควรตองพดอยางไร ชมชนนมระเบยบวนยอยางน มวฒนธรรมประเพณอยางน จะตองปฏบตตนอยางไรจงจะเหมาะสมกบสงคมนน หรอใหสามารถเขากบชมชนนนไดไมเกอเขนหรอประหมา เชน เมอไปรวมพธงานศพจะตองแตงชดใด พดและท าอยางไร เมอเขาวดไปในพธท าบญตาง ๆ จะตองแตงตวเชนไรจงจะเหมาะสม จะวางตวอยางไรเมอพดคยกบพระสงฆ เปนตน และ(7) รจกบคคล อานคนออก (ปคคลญญตา) คอรจกและเขาใจความแตกตางแหงบคคล รจกบคคลแตละคนวามลกษณะนสยเปนอยางไร มความสามารถในดานใด มบคลกลกษณะอยางไร ชอบหรอไมชอบอะไร ควรคบ

157

ใคร ไมควรคบใครเปนเพอน เปนตน เมอรจกคนมลกษณะนสยเปนอยางไรแลว กสามารถทจะปฏบตตอเขาไดอยางถกตอง 2) การประยกตสปปรสธรรม 7 เพอพฒนาทกษะชวต สปปรสธรรม 7 เปนหลกธรรมทน าผปฏบตไปสการพฒนาใหเปนมนษยทสมบรณแบบสามารถน าไปประยกตเพอพฒนาทกษะชวตได ดงน (1) การน าหลกสปปรสธรรมมาตรวจสอบการด าเนนชวตของตนเองโดย พจารณาวาในการด าเนนชวตของเราทผานมานนเรามจดมงหมายชวตอยางไร เราใหเหตใชผลในการด าเนนชวตหรอไม เราก าหนจดมงหมายและวธการทจะบรรลเปาหมายไวอยางไรหรอไม และ(2) การพจารณาตรวจสอบตนเองวาเราเปนรจกตนเองเพยงใด รจกประมาณในการใชทรพยากรการบรโภคใชสอยอยางพอด รจกจดการเวลา ใชเวลาอยางมคณคาเพยง เรารจกปฏบตตนใหเหมาะสมกบบคคลตาง ๆ และเรารจกสงคมวาสงคมใดควรประพฤตตนอยางไร

5.5.2 จตปญญาศกษากบการพฒนาทกษะชวต

ค าวา “จตตปญญาศกษา” เปนค าแปลของค าวา “Contemplative Education” ซงแปลโดย ศาสตราจารย สมน อมรววฒน โดยมค าอธบายทผทรงคณวฒหลายทานไดพจารณารวมกนวา หมายถงกระบวนการเรยนรดวยใจอยางใครครวญ การศกษาทเนนการพฒนาดานในอยางแทจรงเพอใหเกดความตระหนกรถงคณคาของสงตาง ๆ โดยปราศจากอคต เกดความรกความเมตตา ออนนอมตอธรรมชาต มจตส านกตอสวนรวม และสามารถเชอมโยงศาสตรตาง ๆ มาประยกตใชในชวตไดอยางสมดล ทงน วจกขณ พานช ไดกลาวถงการเรยนรดวยใจอยางใครครวญวา สามารถท าไดใน 3 ลกษณะ (อางถงใน จรฐกาล พงศภคเธยร, 2550, หนา 35) คอ 1) การฟงอยางลกซง (Deep Listening) หมายถง ฟงดวยหวใจ ดวยความตงใจ อยางสมผสไดถงรายละเอยดของสงทเราฟงอยางลกซงดวยจตทตงมน ในทน ยงหมายถงการรบรในทางอน ๆ ดวย เชน การมอง การอาน การสมผส ฯลฯ 2) การนอมสใจอยางใครครวญ (Contemplation) เปนกระบวนการตอเนองจากการฟงอยางลกซงกอปรกบประสบการณทผานเขามาในชวตในทางอน ๆ เมอเขามาสใจแลว มการนอมน ามาคดใครครวญดอยางลกซง ซงตองอาศยความสงบเยนของจตใจเปนพนฐาน จากนน กลองน าไปปฏบตเพอใหเหนผลจรง กจะเปนการพอกพนความรเพมขนในอกระดบหนง 3) การเฝามองเหนตามทเปนจรง (meditation) การปฏบตธรรมหรอการภาวนา คอ การเฝามองดธรรมชาตทแทจรงของจต นนคอการเปลยนแปลง ไมคงท ความบบคนทเกดจากการเปลยนแปลง และสภาวะของการเปนกระแสแหงเหตปจจยทเลอนไหลตอเนอง การปฏบตภาวนาฝก

158

สงเกตธรรมชาตของจต จะท าใหเราเหนความเชอมโยงจากภายในสภายนอก เหนความเปนจรงทพนไปจากอ านาจแหงตวตนของตน ทหาไดมอยจรงตามธรรมชาต เปนเพยงการเหนผดไปของจตเพยงเทานน กระบวนการเรยนรดวยใจอยางใครครวญทเรยกวาจตตปญญาศกษานนมหลายรปแบบและหลายกจกรรมในทนจะน า กระบวนการสนทรยสนทนากบสตวสทศมาพฒนาทกษะชวตนกศกษาดงน

5.5.2.1 กระบวนการสนทรยสนทนา (Dialogue) สนทรยสนทนาเปนกระบวนการพฒนาการเรยนรรวมกนของกลมบคคล โดยการแลกเปลยนเรยนร ถายทอดความรทอยดานในตวบคคล อนเปนความรทเจอปนไปดวยประสบการณ ความรสก ความนกคดทไดสะสมมาของบคคล (มนตชย พนจจตรสมทร, 2553, หนา 2) ดงนน Dialogue ซงมผบญญตศพทวา สนทรยสนทนา หมายถงการสนทนาชระใจ ท าใจใหบรสทธ หลดพนจากพนธนาการ พาเราใหรอดจากวฎสงสาร ใชไดกบทกศาสนาเปนภาษาสากล (วรภทร ภเจรญ, 2552, หนา 16)

เรอรบ (2553, หนา 17) ไดกลาวถงผลทเกดจากวงสนทรยสนทนาวา สนทรยสนทนากคอการจบกลมลอมวงกนเพอสนทนาในหวขอใด ๆ กได โดยเนนทการฟงเปนหลกมากกวาการพด สงแตกตางทเหนไดชดจากการพดคยโดยทวไปกคอ บรรยากาศในวงนจะไมมการตดสนและหาค าตอบในทนท กระทงการคดคาน หรอสนบสนนค าพดของใครคนใดคนหนงกแทบไมปรากฏในวงสนทรยสนทนา เปนรปแบบการสนทนามตใหมเพอกลนกรองเพอยอยเอาความร ความคดและประสบการณของคนในวงออกมา โดยทหลงจากจบการสนทนาครงนนแลวแตละคนจะไดค าตอบเฉพาะตนส าหรบไปประยกตใชในชวตตวเองโดยไมจ าเปนทตองไดค าตอบเหมอนกน กระบวนการสนทรยสนทนาเปนกระบวนการฝกอบรมทท าใหผเขาอบรมเกดการเปลยนแปลงจากภายในตน กระบวนการสนทรยสนทนาเปนการฝกทกษะการฟงเปนส าคญซงมทฤษฎการฟงทเรยกวา U-Theory

1) การฟงดวย U – Theory ตารางท 5.1 แสดงรปแบบการฟงแบบ U-Theory

159

ทมา : ภญโญ รตนาพนธ, 2556

ออตโต ชารเมอร เปนผ ใหก าเนด U–Theory จบปรญญาเอกทางดานเศรษฐศาสตรและการบรหารจดการ เขาท าเรองกระบวนการเรยนรมากมาย และเขาพบวาเรองแรกทส าคญทสดทจะน าพาใหเราเขาใจเรองราวตางๆไดนน ตองอาศย “ทกษะการฟง” ทงหมดทงสน จากแผนภาพการฟงแนวใหมทชวยแกปญหาความขดแยงและสรางสมพนธภาพตอกน เรมทปจจยน าเขาเหมอนปกตทว ๆ ไปแตอยาเพงดวนตดสนใจจากพนฐานของตวเอง เชนประสบการณ ผพดทไมคอยถกกน ความร ความสามารถและอารมณของตวเรา คอย ๆ ไหลลงมาจากปลายตวยลงมาดานลาง ซงเรยกวา หอยแขวน (Suspension) เอาไวพจารณาแบบไมมอคตดทเนอแทหรอสาระในตวสาสน เมอกระบวนการฟงเชงลกเกดขน กจะลงมาทกนของตวย (Presencing) ซงเปนพนทของปญญา ซงเปนกระบวนการคดทผานการคดทไมมการล าเอยงใดๆกอใหเกดการพจารณาเชงลก ซงใหผลลพธทเขาถงปญญาอยางแทจรงและเปนไปโดยอตโนมต หากไดฝกทกษะการฟงดวย U – Theory กจะท าใหมนษยมความปรองดองรกใครและเกดสมพนธภาพทดตอกนเพราะเปนการฟงดวยใจอยางใครครวญ

Otto Scharmer ผเขยนหนงสอ Theory U ไดกลาวถงการจดระดบการสนทนา หรอการฟงออกเปน 4 ระดบ คอ I in me, I in it, I in you และ I in now

ระดบท 1 I in me ฉนอยในตวฉน การฟงแบบใชวธการตอบสนองอยางรวดเรว (Reacting) เปนการดาวน

โหลด “ชดขอมลเกา” ทเรามอยในสมองมาตอบโตอยางรวดเรว เราไมไดเรยนรอะไรใหมจากการฟงระดบน เราเพยงตอบสนองสถานการณทอยตรงหนาอยางรวดเรวเทานน เปนระดบการสนทนาการพดคยกนแบบทต าทสด ดอยพฒนาทสด คอ การพดแบบ “ปดใจ” ไมเปดใจ ดวยการรกษามารยาท พด

160

ไมตรงกบทคด พดแบบเลยง ๆ หลบ ๆ สรางเกราะลอมตนเองเอาไว มองจากมมมองของตนเองเทานน เอาความปนเปอนของตนไปตดสนทกเรองราว “ใครคดตางคอศตร” ทงหองตองคดแบบเดยวกบฉนเทานน ฉนเกง ฉนฉลาดทสด ฯลฯ บอยครงคนบางคนพดตรง ๆ คนบางคนกรบไมไดงอนกนแคนกน กวนเวยนอยในระดบท 1 ตอไป

การเขาสงคมหรอการสนทนาพดคยในระดบท 1 น ส าหรบคนทจตใจดงาม คอ การโตวาท (Debate) แตคนทไมพฒนาคอ ทะเลาะ ทบโตะ ดากระทบ ฯลฯ กลายเปนววาทสนทนา(วรภทร ภเจรญ, 2551, หนา 76 – 77)

การสนทนาหรอการฟงในระดบ จะมเสยงภายในเกดขน 3 เสยงคอ ก. เสยงแหงการพพากษา คอ ในสมอง ในความคด ในความเชอของ

พวกเราเตมไปดวยการตดสน พพากษา ตตรา จดอนดบ จดเกรด แบงพวก ไมรจกทจะ “พกเอาไวกอน” “ลองฟงดกอน” หรอทเรยกวา ไมรจก “หอยแขวน” ในสมองเตมไปดวยเสยงแหงการตดสน (Voice Of Judgment)

ข. เตมไปดวยเสยงภายในแหงความเกลยดชง เหนหางขยะแขยง ระแวง ตงแง (Voice Of Cynicism) ไมจรงใจ ไมหวงด เตมไปดวยเงอนไข หวงผลคาดหวง

ค. เตมไปดวยเสยงภายในแหงความกลว (Voice Of Fear) เชน กลวแพซงหลายคนทเราชมกนวาเขากลา แตลก ๆ จรง ๆ แลว เปนความกลาประเภทบาบน กลาแบบสนขจนตรอก กลาเพราะกลว

เสยงภายในทงสามนจะเกดขนในตวเราแบบเรวมาก หากไมฝกจะรไมเทาทน ซงการรเทาทนนแหละเขาเรยกกนวา ม “สต” (วรภทร ภเจรญ, 2552, หนา 93)

ระดบท 2 I in it ฉนอยในมน เปนการฟงทเราพยายามทจะแกไขปญหา เพราะเมอเราเรมรบรแลววา การ

ฟงของเรายงไมคอยด เรายงมปญหาเรองการรบฟง เรายงไมไดฟงเพอน ไมไดฟงลกนอง ไมไดฟงลก ไมไดฟงสามหรอภรรยาของเราอยางดมากเพยงพอ เราพยายามจะตงใจฟงมากขน เราพยายามคนหาเทคนคตาง ๆ ในการฟง เราเรม “เปดความคด (open mind)” แตการฟงระดบนยงเปนการฟงเพอ “จบผด” เพอยนยนวาสงทเราคดทเราเหนนนถกตอง ของคนอนอาจไมถกตอง ยงเปนการฟงเพอเปรยบเทยบวาถกหรอผด ดหรอไมด ยงไมพนเรองการตดสนเรองถกหรอผด การสนทนาในระดบนมความกลาพด กลาคดเปดความคดแตยงไมรกษาน าใจตอกน

ระดบท 3 I in you ฉนอยในเธอ

161

เปนการฟงทตองอาศย “การเปดใจ” ซงจะลกซงมากไปกวาการ “เปดความคด (Open mind)” ในระดบทสอง เราเรมรสกจรง ๆ กบคนทก าลงพดคยกบเรา เราเรมฟงผานมมมองของคนทอยตรงหนาเรา เราเรมดวยการ “เปดพนท” ในตวเราใหวางเพอให “ค าพด” ของคนทเราสนทนาดวยไหลผานเขามาในตวเราได การฟงแบบนจะท าใหเรา “รสก” เหมอนกบคนพดทก าลงรสก รบรอารมณทแทจรงของเขาวา เขาก าลงสอสารอะไรอย การฟงระดบนไมยากถาเราจะทดลองฝกการใช “ความรสกมากกวาเหตผล”เปนการฟงแบบเปดหวใจ คนทฟงระดบนจะมองอะไรกวางขน เมตตามากขน วางปญหาไวกอน หนมาดคนทอยในปญหามากกวาตวปญหา เปนการสนทนาทเอาใจเขามาใสใจเรา รกกนกอน เชน “ใหความรก กอนใหความร” “ปญหาแกไมไดไมใชเรองส าคญ แตเธอรสกอยางไรตอนน” “ปญหาเกดขนแลวไมต าหนใคร เพยงแตวา เราจะท าอะไรตอไปด” (วรภทร ภเจรญ, 2551, หนา 79)

ระดบท 4 I in now ฉนอยกบปจจบน เปนการฟงระดบทลกทสด ตามทฤษฎ ย คอการฟงทอย ณ กนตว ย เปน

การฟงไปถง “ความหมายทแทจรง” ทผพดตองการจะสอ เปนการฟงทไมใชฟงแตเฉพาะตรงทอยตรงหนาเรา เราจะฟง “ตวตน” ของเขาทงหมด ตวตนทงในอดตและอนาคตของคนคนน สงทคนนตองการจะสอสารและในขณะเดยวกน เรากจะรบฟงบรบทรอบขางท งหมดของเขาและของสถานการณทงหมดในขณะนน เปนการฟงทเราจะได “ความสดใหม” ของอะไรบางอยางทจะปรากฏขนมา ณ ขณะนน เปนการฟงทเราอาจจะได “ความรใหม” ทสงเคราะหและกลนตวผานเรา แลวแวบออกมาในความคดของเราและอาจจะเปนการฟงทท าใหเราไดยนเสยงวา “ชวตตองการใหเราท าอะไร?” เปนการฟงแบบเปดเจตจ านง (Open will)

2) การฝกทกษะการฟงดวยการบวนการสนทรยสนทนา มนตชย พนจจตสมทร (2553, หนา 10 – 11) ไดอธบายถงกตกาในการจดกระบวนการสนทรยสนทนาโดยเหนวา กตกาเปนจดเรมตนทส าคญของการสนทรยสนทนา การรกษากตกาอยางเขมแขงมความจ าเปนอยางยงตอความส าเรจในการสนทรยสนทนาซงกตกาทส าคญม ดงน

1. ปดโทรศพทมอถอ 2. ไมมการพดคยยอยหรอคยซบซบกนในกลม จะตองเปน one meeting

เทานน 3. “วาง” หวโขนต าแหนงงาน ถอวาสมาชกทกคนมความเทาเทยมกน 4. สรางบรรยากาศทเปดกวาง(Openness) และรสกเปนอสระ 5. ไมเรมโดยมจดมงหมายหาขอสรปรวมกนในประเดนอนใดอนหนง

รวมทงไมมจดมงหมายเพอการแกไขปญหาเรองใด

162

6. พดทละคน สมาชกทเหลอฟงอยางตงใจ และ “วาง” กรอบความคด และการตดสนในดานใดใด ไมวาเรองทพด ผพดหรอลกษณะทพด ฯลฯ

7. ไมพดแทรกขนมา จนกวาคนทก าลงพดอยไดกลาวจบใหอดทนรอไดและคอยๆ ยกมอขวาขนเพอแสดงความตองการเสนอความคดเมอการพดกอนหนาสนสดลง

8. ไมตดสน แตใหไตรตรองความคดของตนเองวายด “สมมตฐาน” ใดไว 9. ในการพดนนพดตอกลมทงหมด ไมเปนการพดไปยงคนใดคนหนง

เฉพาะ 10. รกษา “หลกการเปดพนท” โดยไมครอบครองการพดเพยงคนเดยว

หรอเปนสวนใหญ ทกคนจะตองมโอกาสไดพดอยางเทาเทยมกน และตองพดแสดงความคดเหนโดยสามารถหยบยกขนมาพดไดทกสงทเกยวของ

11. ไมยดการพดเอาไว ไมพดเปนหลกอยคนเดยว อาจจะตองใหคนอนไดพดคนกอน 2-3 ทาน กอนจะพดเพมเตม และการพดเสนอความคดในแตละครงควรใชเวลาสน ๆ

12. ไมพดนอกประเดน แตขยายขอบเขตของเรองได 13. ไมมงหาขอสรปหรอขอตกลงในเรองใดหรอสงใดและไมตดสน ความ

คดเหนใดใดตามมา วาเปนสงทถกหรอผด ดหรอไมด ใชไดหรอไมได และดานอนใดกตาม 14. ตองไมพยายามโนมนาวใหคนอนคลอยตามความคดของเรา 15. พดในสงทเปนคณประโยชน สรางสรรคความสมานสามคคและม

ไมตรจตตอกน 16. ไมวพากษค าพดหรอความคดของใคร และตองไมใชค าพดวา “ใช แต

วา.....(ตามดวยประโยคทบงบอกความคดนนใชไมได) แตใหใชค าพดวา “ ใช และ.....(เพอขยาย หรอเสรมตอความคด)”

17. ด ารงอยในความเงยบ คอการไตรตรองความคดของตนเอง กลบไปตงค าถามกบสมมตฐานของตนเอง และไมปกปองสมมตฐานของตนเอง โดยการโตแยงหรอแสดงอากปกรยาขนเคองใจ

18. “ปลอยวาง” สมมตฐาน และไมตดสนทงของตนเองและของผอน 19. แมวา Dialogue ใหความส าคญกบการฟงอยางตงใจอยางทมเทสมาธ

เขาไปฟงกตาม แตสงส าคญคอ รกษาดลยภาพของตวเราในการ “ฟง-ไตรตรอง-ซกถาม-น าเสนอความคด” จงตองมการแสดงออกทง 3 ประการ

20. ไมน าสงทกลาวในวง Dialogue ไปเผยแพรขยายวงออกไปนอกวง อยางมวตถประสงคในเชงลบ หรอกอเกดความเสยหายตอสมาชกและผอน

163

กระบวนการสนทรยสนทนานหากใครหรอองคกรใด กลมใดไดฝกฝนพฒนาการพดคยกนดวยสนทรยสนทนาแลว จะมผลอยางยงตอการเปลยนแปลงทงระดบบคคลและกลมหรอองคกร ดงทวตเลย (2549, หนา 4) กลาวไวในหนงสอหนหนาเขาหากนวา “ฉนเชอวาเราจะสามารถเปลยนแปลงโลกใบน หากเพยงจะเรมตนหนกลบมารบฟงกนและกนอกครง ดวยบทสนทนาเรยบงาย ซอตรง และเคารพตอความเปนมนษย ...ซงเราแตละคนจะมโอกาสไดพด มผรบฟงเรา และเราตางฟงกนและกนอยางตงอกตงใจ จะเปนอยางไร หากเราหนกลบมารบฟงความเดอดเนอรอนใจของกนและกน ? หนกลบมารบฟงวาอะไรคอพลงหรอความหวงของเรา หนกลบมารบฟงถงความปรารถนา ความกลว ค าภาวนา และเรองราวของลกหลานของกนและกน”

5.5.2.2 สตวสทศกบการพฒนาทกษะการรจกตนเองและผอน สตวสทศเปนกจกรรมหนงของกระบวนเรยนรแนวจตตปญญาศกษาเปนกจกรรมทมจดประสงคเพอใหผเขาอบรมเกดการรจกตนเองและผอนซงมสาระส าคญ ดงน

1) สตวสทศ สตวสทศเปนภมปญญาของชนเผาพนเมองอเมรกน ทใชในการเรยนรบคลกภาพและนสยของบคคลทงตนเองและผอนโดยแบงคนออกเปนสประเภทตามนสยหรอพนจตดงเดมเปรยบเทยบกบสตว 4 ชนดซงการเรยนรจรตและนสยของตนเองและผอนท าใหเกดความเขาใจ ยอมรบและใหอภยรวมทงน าไปใชในการปรบตวไดเปนอยางด ผน าสทศม ดงน

ก. ทศเหนอ กระทง ธาตไฟ เปนตวแทนของคนทมนสยเนนเปาหมาย มโทสจรตเปนเจาเรอนคอโมโหงาย ใจรอน เปนคนแรงมความดดน เดดเดยวกลาหาญ ไมยอทอตออปสรรค คนทมฐานบคลกอยในทศน จะเปนคนทมความมงมน ใฝสมฤทธหรอใฝความส าเรจ เรยนรดวยการท า ๆ ไปกอน แตมกไมคอยฟงใคร เอาส าเรจเขาวา หวงเรองเวลา ไมคอยเนนกระบวนการ ไมรอบคอบ ขาดความเปนระเบยบเรยบรอย รกพวกพอง รกความยตธรรม ไมชอบเหนคนออนแอหรอคนทเสยเปรยบถกรงแก และเนองดวยการมงมนตองการความส าเรจมาก กอาจจะมองขามความรสกของผคน เปนคนแบบงานไดผล คนเสยหาย พดจาตรงไปตรงมา ปากกบใจตรงกน อคตทนยมใชเปนแบบ “โทสาคต” คอ อคตดวยความโกรธ แคน เกลยดชง เชนเกลยดคนโกง เกลยดคนขเกยจ โกหก หลอกลวง อกตญญ ไมท าเพอสวนรวม ไมรกชาต ฯลฯ เปนความเกลยดแบบโกรธแคน กระทงจะดอถาโดนหามไมใหท าตามทตองการ พวกกระทงชอบตงค าถามวา ท าไปท าไม

ข. ทศใต หน ธาตน าเปนตวแทนของคนทมนสยเนนสมพนธภาพ มราคะจรตหรออาจจะโลภจรตเปนเจาเรอนคอรกสวยรกงาม ขเกรงใจ ไมชอบเรองทะเลาเบาะแวง ชอบเขาสงคม ตามใจเพอน เนนอารมณความรสก หนจะใหความส าคญของการดแลผคน หวงกน หวงความปลอดภย เนนความรกในหมคณะ ประนประนอม ไกลเกลยไดด ไมเปนตวของตวเอง ชอบเรยนเปนทม ความสมพนธมากอนงาน หนจะไมใชพวกจบประเดนเกงกาจแตจะอาศยฐานใจในการเขาไปสมผสเรยนรในเหตการณตางๆ ถาเกดวกฤตหนจะถามความพรอมของผคน หนคดวา ถาผคนมใจ

164

สมครสมานสามคค กลมคนนน ๆ จะท าอะไรกส าเรจ ใจของหนเมอใหญโตกวางขวาง กจะเปนใจของพระโพธสตวแตเมอใจนอยหรอเลกแคบลง กจะเปนใจทมปญหา เหนแกตว ใจแคบใจไมพรอมจะเปดกวาง หนเปนพวกขกลว หนจะดอถาท าในสงทกลว หนกลวทจะไมไดเปนทรกของใคร ๆ พวกหนชอบพดวา “ยงไงกได” “ไมเปนไร” “เกรงใจ” “แลวแต” “ไดทงนน” “ใครไปบาง”

ค. ทศตะวนออก อนทรย ธาตลม เปนตวแทนของคนทมนสยคดกวาง มวตกจรตเปนเจาเรอน อานมาก คดมาก คดกวาง ชอบคดในแงมมทคนอนไมคอยคดกน คดแบบเปนสรปเปนภาพรวมเชอมโยงไดด มวสยทศนกวางไกล มหลกการมเอกสารอางอง ชอบการเปลยนแปลง รเยอะแตไมคอยจะลงมอท า รกวางแตไมลก มกคดเองเออเองวาเขาใจแลว อนทรยบนสงท ารงอยสง มองการณไกล เวลาทคนอน ๆ อาจจะมองเรองราวตาง ๆ อยเฉพาะรายละเอยดเฉพาะหนา บรรดาพวกอนทรจะถอยออกมามองภาพกวาง อนทรยจะรสกทาทายและสนกกบความรใหม ๆ ความคดใหม ๆ ระบบคดแนวคดใหม ๆ รวดเรวเหมอนสายลม พวกเขาจะเขาไปเรยนรเรองใหม ๆ ไดด พวกอนทรชอบพดค าวา “ทางเลอก” “สรปวา” “อนาคต” “การเปลยนแปลง” “โครงการใหม” พวกอนทรจะดอถาตองลงไปท างานดวยตนเองและถาอนทรยสงใครไมได กจะหงดหงด

ง. ทศตะวนตก หม ธาตดน เปนตวแทนของคนทมนสยรอบคอบ ไมชอบการเปลยนแปลง ท าตามขนตอนเนนรายละเอยดรลกแตไมกวาง มสทธาจรตเปนเจาเรอนถาไมเชอไมท าเลย ถาไมชอบกไมท าเดดขาด แตถาชอบจะท าท าแบบไมเลกงาย ๆ หมเชองชาหวงแหนและชอบทจะอาศยอยในอาณาเขตของตวเอง ชอบท าแบบเดม ๆ ซ า ๆ หมชอบท าตามระเบยบ ขนตอน รายละเอยดสง คดนาน คดมาก คดเยอะ ดอเงยบ ไมชอบคนทลดขนตอน ในการท างานหมจะเอางานมากกวาเอาคน หมจะชอบอยกบงานมากวาอยกบคน ฐานสมองของหมเปนสมองซกซายเปนสมองของภาษาตรรกะและเหตผล หมชอบพดวา “ชอบ” “ไมชอบ” “ขอดรายละเอยด” “ตองมกฎกตกา ขนตอน” ทศบน พทธจรต ผคนทมพทธจรต คอ มสตด สามารถเปนผน าท งสแบบขางตนไดอยางถกตอง เหมาะสม และถกกาลเทศะ เปนทศตรงกลางไมเหนอไมใต ไมออก ไมตก เปนตรงกลางทรวมเอาขอดของทงอนทรย หม หนและกระทงมาไวในคน ๆ เดยวได ทศลาง โมหะจรต ผคนทมโมหะจรต คอ หลง สตนอยสามารถเปนผน าทงสขางตนไดทกแบบแตไมถกตอง ไมเหมาะสมและไมถกกาลเทศะ เปนทศตรงกลางทรวบรวมเอาขอเสยของผน าทงสมารวมกนและใชผดกาลเทศะ เชน ในบางสถานการณควรเปนหนแตกลบเปนกระทง ในบางสถานการณควรเปนหมแตดนเปนอนทรย (วรภทร ภเจรญ, 2554, หนา 79-87, วศษฐ วงวญญและคณะ, 2550, หนา 51-62))

ขอสงเกตบางประการเกยวกบพนฐานความสมพนธดงเดมของสตวทง 4 ทศ

165

หนกบกระทงมกจะทนกนไมไดเพราะกระทงร าคาญทหนเอาแตกลว สอสารออม มวแตเกรงใจจนนาร าคาญ ท าอะไรไมบอก มารอกทกเสยหายไปแลว หนมกขยนแบบคดแทนคนอนจนเกดปญหามากมาย

หนกไมชอบกระทง ทกดดน มทะล ไมฟงใคร เอาแตใจ เอาแตเรง ๆ โมโหโทโสพดเสยงดง

กระทงและอนทรเบอพวกหมทไมรจกปรบปรงไมยอมลดขนตอน หวโบราณ เฉอยชา ถาไมชอบกไมลงมอท าดอเงยบ

นายอนทรกเปนทนาเบอของเพอน ๆ หรอผเกยวของ มแตโปรเจค เปลยนแผนบอย พดมากกวาท า ไมคอยมน าใจกบเพอนๆเทาไร

กระทงและอนทรเปนพวกเปดเผย ( Extrovert) ในขณะทหนและหมเปนพวก เกบตว ซอนเรน ปกปด (Introvert)

กระทงกบหมเปนพวกแขง ตรง ๆ มความแนนอน ชอบลงมอท าดวยตวเอง แตอนทรและหนเปนพวกออนพลว ออม ๆ ไมแนนอน พลกแพลงได ชอบหลอกคนอนใหท างานแทนตวเอง

จากการศกษาเรองผน าสทศและจรตหกหากน ามาพจารณาเปรยบกบตนเองวาอยในประเภทใดมขอดขอเดนขอควรปรบปรงอยางไรอกทงหากน าคณลกษณะของผน าทงสประเภทไปพจารณาท าความเขาใจบคลกลกษณะของบคคลทเราสมพนธดวยเชนพอแมพนองญาตเพอนสนทมตรสหายกจะท าใหเกดความเขาใจเหนทงจดดจดดอยท าใหเกดการยอมรบและใหอภยชแนะใหบคคลเหลานนปรบตวพฒนาตนเองไดเปนอยางด

2) การฝกทกษะการรจกตนเองและผอนดวยการวเคราะหสตวสทศซงมวธการฝก ดงน ก. ผด าเนนกจกรรม อธบายถงนสย สตว 4 ชนด ดงน

กระทง (ตวแทนโทสะจรต) เปนตวแทนของคนนสย เนนเปาหมายกดไมปลอย ไมยอทอตออปสรรค รกเพอนเรยนรโดยการท าไปกอน มกไมคอยฟงใคร เปนนกท า จะดอถาโดนหามไมใหท าตามตองการ กลาถาม กลาตอบ ไมรอบคอบ ท าไปกอน จงพลาดเรอย ๆ

หน (ตวแทนโลภะจรต) เปนตวแทนของคนนสย ชอบเขาสงคมตามใจเพอน ยอมเพอน ชอบเรยนร ชอบเปนทมเปนนกคย แตเตมไปดวยความกลวจะดอถาใหท าในสงทกลว และกลวจะไมไดเปนทรกของใคร ๆ

หม (ตวแทนโมหะจรต) เปนตวแทนของคนนสย รอบคอบ ไมชอบการเปลยนแปลง ท าตามขนตอน เนนรายละเอยดเรยนไดดในสงทชอบ เปนนกคดจะดอถาท าในสงทไมชอบ ไมถนด ไมชดเจนไมเหมอนทคนเคย

166

อนทร (ตวแทนโมหะจรต) เปนตวแทนของคนนสย คดกวาง อานมากชอบของใหม คดนอกกรอบ ชอบการเปลยนแปลงรเยอะ แตไมคอยลงมอท า เปนนกครเอทไอเดยใหมจะดอถาตองลงไปท าเอง และถาสงใครไมไดจะหงดหงด ไมชอบอยทไหนนาน ๆ

ข. หลงจากนน ใหสมาชก เลอกเปน สตวไดตวเดยวเทานน อยาเลอกสตวตามความชอบ วธเลอกสตวทเปนตวแทนเรา ใหพจารณาตวเอง ตอนทไมกดดน ตอนใจโลง ๆ จตวาง เปนอสระ วาเปนตวเองนาจะจดอยในสตวชนดใด

ค. แลวใหสมาชกจดกลมตามประเภทสตว ใหสมาชกในแตละกลม บอกลกษณะนสยตวเองวา ท าไมถงคดวาเปนสตวประเภทนน ใหโอกาสเปลยนกลม ถารตววาไมใช หรอสมาชกในกลมพจารณาแลว เหนตองกนวา สมาชกคนนนไมควรอยในกลมน

ง. ในแตละกลม นบ 1-10 ใครไดเลขใด ใหไปรวมกลมอยดวยกน ใหบอกลกษณะนสยตวเองอกครง ขอดและขอเสยของตวเอง (หรอสตวประเภทนน)

5.6 บทสรป

ทกษะชวตคอความสามารถของบคคลในการด าเนนชวตเพอเผชญกบปญหาตาง ๆ และสามารถปรบตวตอปญหาตาง ๆ ในชวตไดอยางเหมาะสม องคประกอบของทกษะชวตซงองคการอนามยโลกไดจดไวม 10 ประการคอ การตดสนใจ การแกปญหา ความคดสรางสรรค ความคดอยางมวจารณญาณ การสอสารอยางมประสทธภาพ ทกษะการสรางสมพนธภาพ ความตระหนกในตนเอง ความเหนอกเหนใจผอน การจดการอารมณ การจดการความเครยด สวนองคประกอบของทกษะชวตตามแนวพทธนนเนนศล สมาธและปญญา ทกษะชวตทนกศกษาควรไดรบการพฒนาคอ การรจกตนเอง เขาใจตนเองการตระหนกในตน ความภมใจในตนเองการสอสารและสรางความสมพนธกบผอน ทกษะชวตทจ าเปนในศตวรรษท 21 โดยเฉพาะการพฒนาจตหาลกษณะมความส าคญอยางยง การพฒนาจต หาลกษณะจะเกดขนไดตองน าศาสนาธรรมมาประยกตใชในการพฒนาทกษะชวตและกระการพฒนาทกษะชวตจะตองเนนการเรยนรจากภายในคอการเรยนรดวยใจอยางใครครวญทเรยกวาจตตปญญาศกษา โดยมกระบวนการสนทรยสนทนาเปนเครองมอในการพฒนาทกษะชวต เนนทกษะการฟงเชงลก

167

5.7 ค าถามทบทวน

ค าชแจง : ใหนกศกษาตอบค าถามและอธบายใหชดเจนครบทกประเดน

1. อธบายความหมายของค าวาทกษะชวต

2. อธบายองคประกอบของทกษะชวตตามแนวคดองคการอนามยโลก

3. อธบายทกษะชวตแนวพทธตามหลกศล สมาธและปญญา

4. อธบายคณลกษณะทพงประสงคของมนษยในศตวรรษท 21

5. วเคราะหอปนสยของตนเองเปรยบเทยบกบ 7 อปนสยส าหรบผมประสทธภาพสง

6. นกศกษาสามารถน าหลกไตรลกษณมาพฒนาทกษะชวตของตนไดอยางไรบาง

7. นกศกษาสามารถน าหลกอรยสจ 4 มาประยกตใชในการพฒนาทกษะชวตของตนไดอยางไรบาง

8. นกศกษาสามารถน าหลกสปปรสธรรม 7 มาพฒนาทกษะชวตของตนไดอยางไรบาง

9. การฟงมความส าคญตอการด าเนนชวตอยางไรและฟงอยางไรจงเรยกวาฟงดวยใจอยางใครครวญ

10. สตว 4 ทศสามารถท าใหนกศกษารจกตนเองและเขาใจผอนอยางไรบาง

168

แบบบนทกผลการเรยนรดวยใจอยางใครครวญกอนเรยนร

ค าชแจง : ใหนกศกษาท าจตใจใหสงบผอนคลายสงเกตจตใจตนเองและบนทกผลการเรยนร

ครงท 1 ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ครงท 2 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

169

ใบงานท 1

วเคราะหความส าคญของทกษะชวต

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลากลมละไมเกน 10 นาท อภปรายประเดนตอไปน

1. ทกษะชวตคออะไร มองคประกอบส าคญอะไรบาง

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

............

2. ทกษะชวตมความส าคญตอการด าเนนชวตในสงคมปจจบนอยางไรบาง

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

..................

3. มนษยในศตวรรษท 21 ควรมจตลกษณะอยางไร เพราะเหตใด

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

170

ใบงานท 2

อปนสย 7 ประการ

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลาไมเกน 20 นาท ท าใบงานตอไปน 1. ใหนกศกษาเตมอปนสย 7 ลงบนตนไมใหตรงกบสงทนกศกษาไดเรยนรมา

171

ใบงานท 3

ส ารวจและเปลยนแปลงอปนสยของตนเอง

ค าชแจง : ใหนกศกษาส ารวจอปนสยของตนเองและบนทกลงในใบงาน

อปนสยคอสงทเราท าซ าแลวซ าเลา โดยสวนมากเรามกไมรวาเรากระท ามน มนท างานโดย

อตโนมต อปนสยสามารถสรางหรอท าลายเราได ขนอยกบวานสยนนคออะไร นกศกษาลองส ารวจด

อปนสยทดในตอนน (อปนสยทดรวมถงการเปนเพอนทซอตรง การออก าลงกายสม าเสมอ หรอตรง

เวลา ใหนกศกษาส ารวจอปนสยของตนเอง

1. อปนสยยอดเยยมทง 4 ทฉนม คอ

1.1 ……………………………………………………………………………………

1.2 ……………………………………………………………………………………

1.3 ……………………………………………………………………………………

1.4 ……………………………………………………………………………………

เหตผลทฉนเกบอปนสยเหลานไวในชวตคอ

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

.........

ผลลพธทดทฉนไดจากการมอปนสยทดแตละอยางคอ (เชน ฉนมอปนสยยมใหคนทฉนได

พบเจอ และผคนกเปนมตรกบฉนมากขน)

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

172

ขณะนอปนสยทไมดทสดของฉนคอ

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

เหตผลทฉนมนสยไมดอยางนคอ

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

ฉนมนสยไมดอยางนมาเปนเวลา (วน อาทตย เดอน ป)

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

ผลลพธแย ๆ ทฉนไดรบจากการมอปนสยอยางนคอ (ตวอยาง เชน ฉนไปโรงเรยนสายซง

หมายถงฉนพลาดการสนทนาในหองเรยน และท าใหฉนโดนหกคะแนนจากวชาการเรยน)

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

จากรายการอปนสยไมดในหนาทแลว อปนสยทฉนอยากเปลยนมากทสดคอ

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

173

ใบงานท 4

สงเคราะหอปนสยของนกศกษาในกลม

ค าชแจง : ใหนกศกษาภายในกลมสงเคราะหอปนสยของสมาชกภายในกลมลงใน

ตารางวเคราะหตอไปน

อปนสยทเหมอนกน อปนสยทตางกน

ใบงานท 5

ตามหากฎไตรลกษณ

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลาคนละไมเกน 15 นาท ท ากจกรรมตอไปน

1. นกศกษาชมสวนปา สระบวหรอสงทมนษยสรางขนเชนรถ บาน ฯลฯ เพอเรยนรความเปนไป

ของชวต

2. นกศกษาเลอกสงทธรรมชาตสรางขนเชนตนไมหรอสงทมนษยสรางขนเชนบานเลอกเพยง

อยางเดยวแลวบรรยายความเปนไปของสงนนใหเหนวามการเกดขน ตงอยและดบไปอยางไร

โดยบรรยายใหความเปนไปอยางชดเจนแลวสรปเปนกฎไตรลกษณ (อนจจง ทกขง อนตตา)

174

3. ท าไมตนไม หรอสงตาง ๆ ไมมความทกขเมอประสบกบความพลดพรากแตมนษยกลบม

ความทกข

ใบงานท 6

วเคราะหกรณศกษา “ผร ผตน ผเบกบาน”

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลากลมละไมเกน 20 นาท วเคราะหกรณศกษาตอไปน

1. อานใบความร เรอง ผร ผตน ผเบกบาน แลวตอบค าถามตอไปน

1) พฤตกรรมของนางกสา โคตม เมอบตรเสยชวต เปนพฤตกรรมของมารดาปกตทวไป ใช

หรอไม อธบายพรอมเหตผล

2) ความทกขของนางกสาโคตสนน เกดจากสาเหตใดแน ระหวางความตายของลกกบความ

ยดมนในตวลกวาลกจะตองอยกบนางไปตลอดชวต

3) ขอใหนกศกษาอธบายวา ท าไม พระพทธองคจงตอบนางกสา โคตมวามยารกษาบตรของ

นาง ขณะทคนอน ๆ ปฏเสธจงอธบายพรอมเหตผล

4) เงอนไขทพระพทธองคก าหนดใหนางกสา โคตม หาเมลดพนธผกกาดจากบานทไมมคน

ตายนน เพออะไร ขอใหนกศกษาอธบายพรอมยกเหตผลประกอบ

5) เมอนางกสา โคตม ถามหาเมลดพนธผกกาดจากบาท 50 เกดอะไรขนกบนาง สงทเกดขน

ชวยนางอยางไร

6) สภาพจตของนางกสา โคตม ในภาวะของผรผตน ผเบกบาน เปนอยางไร จงอธบายให

เขาใจ

7) นกศกษาจะน าบทเรยนจากการศกษาชวตของนางกสา โคตมไปประยกตใชกบชวตได

อยางไรบา

175

ใบงานท 7

อรยสจ 4 กบการพฒนาทกษะการแกปญหาชวต

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลาแตละคนไมเกน 15 นาทตอบค าถามตอไปน

1. ใหนกศกษาส ารวจความทกขหรอปญหาชวตทตนเคยประสบมาตงแตอดตจนถงปจจบน

ใหได 10 ขอ

2. นกศกษาเลอกความทกขทรนแรงทสดในความทกข 10 ขอมา 1 ขอ คนหาสาเหตของ

ความทกขวาเกดจากสาเหตอะไร ความดบทกขหรอสภาพความหมดทกขเปนอยางไร

นกศกษาท าอยางไรหรอปฏบตอยางไรความทกขนนจงหมดไปบนทกลงในใบงานท 7

3. สรปกระบวนการแกปญหาชวตตามแนวอรยสจ 4

176

ใบงานท 8

แบบบนทกการปฏบตตนตามหลกสปปรสธรรม 7

ค าชแจง : ใหนกศกษาบนทกผลการปฏบตตนตามหลกสปปรสธรรม 7 เปนเวลา 21 วน

ชอผบนทก.........................................................................วนทบนทก................................................

เรอง พฤตกรรมหรอการปฏบตตน ด ปานกลาง นอย 1. รจกเหต 1.

2. 3.

2. รจกผล 1. 2. 3.

3. รจกตน 1. 2. 3.

4. รจกประมาณ 1. 2. 3.

5. รจกกาล 1. 2. 3.

6. รจกชมชน 1. 2. 3.

7. รจกบคคล 1. 2. 3.

177

ใบงานท 9

แบบบนทกผลการฝกทกษะการฟง

ค าชแจง : ใหนกศกษาบนทกผลการฟงลงในตารางตอไปน

สงทเพอนพด สงทเราคดตความ

178

ใบงานท 10

สตวสทศ

ค าชแจง : ใหนกศกษาบนทกผลจากการวเคราะหตนเองตามกจกรรมสตว 4 ทศ 1. ใหนกศกษาสงเกตคนหาตนเองวา ตนเองมคณลกษณะคลายสตวประเภทใดใน สประเภท ให

เลอกมาประเภทเดยว ใหเหตผลวาเพราะอะไร ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ใหคนประเภทเดยวกนนงดวยกนพดคยแลกเปลยนคนหาขอดหรอจดเดนของคนประเภทนน ๆวามอะไรบางขอดอยหรอจดออนของคนประเภทนน ๆ วามอะไรบาง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

179

ใบงานการฝกทกษะชวต

การเรยนรตลอดชวต

ค าชแจง : ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปน

1. การเรยนรตลอดชวต หมายถง .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

180

2. ยอนกลบไปเมอนกศกษาชนอนบาล นกศกษาไดเรยนรจากสอแหลงเรยนรใดบาง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3. เมอนกศกษาเรยนชนประถมศกษานกศกษาไดเรยนรจากสอแหลงเรยนรใดบาง .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. เมอนกศกษาเรยนชนมธยมตน นกศกษาไดเรยนรจากสอแหลงเรยนรใดบาง ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. เมอนกศกษาเรยนชนมธยมตน นกศกษาไดเรยนรจากสอแหลงเรยนรใดบาง .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. จากการเรยนรทผานมาถงปจจบน นกศกษามความสข สนกกบการเรยนรในระดบชนใดมากทสด เพราะเหตใด ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7. จากค าพดทวา “ผทหยดการเรยนรเปรยบไดกบ “ทอนไมทตายแลว หาประโยชนใด ๆ มได” หมายความวา .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................