Redaktioneel

L.S.Voor U ligt thans het inmiddels vfifde nummer van "Koersief".

Zoals U zult begrfipen kunnen wfi onze opzet om ieder trimester

een nummer uit te brengen tot op heden goed waarmaken. Dit door

de erg goede medewerking van (oud)studenten en medewerkers van

onze vakgroep bfi de totstandkoming van de artikelen. Jammer is

wel dat tot op heden nog bfina alles naar ideeën van de redaktie

plaatsvindt. Daarom een oproep aan de lezers nu het vormen van

ideeën voor de redaktie steeds moeizamer wordt: Denk eens na over

eventuele onderwerpen. Bfina alles kan geplaatst worden, van puurwetenschappelfik tot lichtelfik amusant.

De redaktie houdt zich aanbevolen.

De redaktie:

Johan Vreede

Jo Verstappen

Adrie van Kessel

Jack Refinen

5 -':f.*f`

koersief

immief Z tlndernemend zin, rondernemer worden

L.s.,Hiernaast treft U een artikelaan over de op 25 april 1983georganiseerde Jonge Starters-dag op de THE, "Ondernemendzfin, ondernemer worden" ge-noemd.De Studievereniging KOersheeft aan dit evenement haarmedewerking verleend.Onze dank gaat uit naar hetTechnisch Weekblad, waaruithet artikel is overgenomen.

Namens KOers,

Ad Maas.

L1? „ t

lien ondernemer is een dwaas met een idee, volgens professor Sikkel.Er is grote behoefte aan dat soort dwazen. Hoe zij gestimuleerd en ge-fleund kunnen worden werd uüeengezettüdens deinfimwnaüeve dagvoor toekomstige ondernemers „ondernemend zijn, ondernemer wor-den". Organisatoren waren: de federatie van studieverenigingen, deStudieverenigingen, het studium generale en het transferbureau van deTh te Eindhoven en het Klvl.

De vertegenwoordiger van de TH(prof. ir. L. P. Sikkel, voorzitter van debestuurskommissie kontakten bedrijfsle-ven) cn van de overheid (ir. J. W. Hille-ge, EZ) wezen erop dat nog te weinig po-tentiële ondernemers zich serieus bezin-nen op het starten van een bedrijf (25%van de afgestudeerden aan de TH's wordtzelfstandig ondernemer). Dat komt o.a.omdat er tot nu toe nog kans was cn is omzonder risiko komfortabel te leven. omdatde publieke opinie in Nederland niet bc-paald voor ondernemers is en ronduitvijandig wordt als de ondememing mis-lukt. Ook worden studenten niet opgeleidom leiding te geven aan een onderne-ming.

Er bestaan nu bij de universiteiten enhogescholen nog te veel belemmeringenom daar verandering in te brengen. Vande Meer en Van Tilburg gaven in hun rap-port (..Spin-offs uit technisch wetenschap-pelijke infrastrukturcn" '82) een lijst vanbelemmeringen zoals: de studie is gerichtop grote organisaties; onderzoek is nietproduktief gericht; het klimaat is anti-in-dustrie; alleen aandacht voor fundamen-teel onderzock; geen zakelijke rclaticpa-troncn. Sikkel vatte dat samen: .zelfstan-dig ondcrncmerschap is onwetenschappc-lijk".

Het ziet er naar uit dat daarin veran-dering zal komen. Sinds kort zijn veel stu-denten zich bewust van de realiteit van deckonomische situatie in binnen- en bui-tenlzind. Zij zicn dat ze niet als vanzelf-sprekend in cen gocdc positie in een groteorganisatie gcttkscptccrd zullen worden.

Zij vragen aan hun docenten hoe ze huntaak in de maatschappij kunnen vervullenen of ze daarvoor wel goed zijn uitgerust.

TH's noch universiteiten zijn er op in-gesteld om die vragen te beantwoordenen ze hebben er ook geen opdracht voor.De taak van de TH wordt primair gezienals afleveren van kwalitatief hoog ge-schoolde ingenieurs en kwalitatief hoog-waardig onderzoek en de laatste tijd ookzorg voor post akademisch technisch on-derwijs en overdacht van kennis naar demaatschappij.

KatalysatorHet starten van nieuwe bedrijven is een

middel om de ckonomische bedrijvigheidte vergroten en werkgelegenheid kre-ercn. Daarbij is de stcun van de kenniscen-tra onontbeerlijk. Sikkel is er van over-tuigd dat de TH's als katalysator moetenfungeren bij het starten van ondernemin-gen. Zij moeten zich inspannen om inge-nieurs af te leveren, die de opgedane ken-nis zodanig in de praktijk kunnen gebrui-ken dat daaruit nieuwe initiatieven ont-staan. Fundamenteel onderzoek moet totpraktische toepassingen leiden en afstu- 1deren zal gepaard moeten gaan met prak-tijkervaring in maatschappelijke organi-saties. Bovendien zal er praktisch weten-schappelijke kennis op de TH's binnenge-haald moeten worden.

De. door de overheid gesubsidieerdekennisoverdracht naar kleinere bedrijvenen kontraktonderzoek zijn instrumentenwaarmee volgens Hillege de TH's op depraktijk in kunnen spelen. De overheid is

Begin je eigen bedrijfInformatieve dag voor toekomstige jonge ondernemers

hereid om de jonge ondernemer met raaden daad bij te staan. maar hij moet lokaalaan het werk (lnjvoorbceld via de regio-nale ekonomische dienst Eindhoven) enniet centraal betuttcld worden. Zowelllillege als drs. ll. W. .l. A. Brugmans(Rabo-bank Eindhoven Noord) merkteop dat door ondernemers in spé nog teweinig risikodragend kapitaal (leningenvan partikulieren) wordt aangedragen endat ook zelden met een borg gewerktwordt.

Beiden wezen er met nadruk op dateen goed plan noodzakelijk is om finan-ciële hulp te krijgen. Toch gaf Brugmansde jonge starter de raad om niet te wach-ten met het zich oriënteren omtrent lenin-gen tot alle technische problemen zijn op-gelost. De (Rabo-)banken en de overheidleveren voldoende folders waardoor tijdignagegaan kan worden of er wel kans is omin een bepaald geval een lening te krijgenen hoe die aangevraagd moet worden.

Een goed idee of produkt alleen is nietgenoeg. Ondernemerskwaliteit, markt,startkapitaal, levenscyklus van het pro-dukt. rendementsverwachtingen enz. spe-len een grote rol. Toch, vond Hillege.moet de ondernemer geen al te diepgaandonderzoek instellen. Wie niet in staat isom op een gegeven moment met oogklep-pen op in het diepe te springen, springtook nooit meer en wie al door een baanaan wat luxe gewend is geraakt zal ookniet meer springen want de levensstijl vaneen ..starter" is verre van luxueus.

nu 1Eerlijk.Zou je de sprong dan wel wagen?"

was de vraag die de voordracht van N. G.de Wal (bedrijfsadviseur) beheerste en:..als je de sprong al hebt gewaagd, moetje dan door blijven gaan'."` Een (startend)ondernemer moet steeds eerlijk tegen-over zichzelf zijn. Hlj moet nagaan of hijvoldoende steun van zijn omgeving heeft.of zijn fysieke kracht groot genoeg is en

of de klanten, de leveranciers, de geld-schieters enz. wel zoveel vertrouwen inhem hebben als hij dacht. Van de kleineondernemingen faalt 65%. Dat is geenschande.

Gaat het toevallig(?) wel goed dan zijnde grootste fouten die gemaakt kunnenworden het te vroeg aanschaffen van eendure auto. in de publiciteit treden. of in depolitiek gaan en ten alle tijde het makenvan afspraken en het doen van beloftentijdens de borrel.

ln de film „Ondernemers" van de THEen in levende lijve spraken jonge tot nutoe geslaagde ondernemers enthousiastover het starten van hun onderneming.Het klonk soms als het verhaal van eenongeluk of een operatie, hoe langer hetachter de rug is hoe meer moeite en pijnals een anekdote behandeld worden enhoe minder emstig het lijkt. Twijfels, hy-potheken, geldgebrek, marktproblemenen moeilijkheden met persoonlijke rela-ties werden met een glimlach afgedaan.Alles is toch uiteindelijk ..reg" gekomen.

koersief

Ondernemend zijn,ondernemer worden

OrganisatieStudieverenigingenlndustriaKOersSimon StevinVan der WaalsThorFederatie van StudieverenigingenKlvlStudium GeneraleTransferbureau

Bi

ksersšsfMededelingen van het KOers-bestuur.

Hierbij stellen wij U op de hoogte van de wijziging inonze bestuurssamenstelling.Tijdens de ALV d.d. 16-O5-85 is besloten Lucas van Spaendote benoemen tot secretaris van de Studievereniging.Hij volgt in deze functie Hans Rijvers op, die ongeveeranderhalf jaar dit werk heeft gedaan. Het bestuur bedanktHans bij deze van harte voor al het werk hij voor K0ers indeze tijd heeft gedaan. 'Aldus is de bestuurssamenstelling als volgt:Ad J. M. Maas -voorzitterLucas W.A.M. v. Spaendonk -secretaris,vice-voorzitterJan H.L.M. v. Hoogstraten -penningmeesterHarry C.A. Mfinninghoff -commissaris algemene zakenHein J.M. v. Corven -commissaris excursiesOlaf A.J. Verschuren -commissaris KO-lunchesDe bestuursleden zfin te vinden op HG vloer 3 Noord, tel. 3Sinds kort is er een commissie samengesteld, die zich gaatbezighouden met de organisatie van de Constructiewedstrijdd.d. 5 oktober 1983. In deze commissie hebben de volgendepersonen zittingš Sjouke Boonstra -KOers

Ralph Hamerlinck -K0ersRoel Hogenboom -UT

Tot slot willen wij Joep Thijs nog bedanken voor het werk,dat hij namens KOers heeft verricht voor de afdelingsrondevan de cyclus "Onderwijsvisies" van Studium Generale.wij hopen U hiermee op de hoogte gesteld te hebben van enkactiviteiten e.d..Voor verdere informatie wordt U verwezen naar het publikatbord op vloer 3 bfi de lunchhoek.

Namens het KOersbestuur,

Ad Maas.

nk

878

ele

ie-

n

V-VORMIGE DRAGENDE SANDWICHELEMENIEN.Het hieronder volgende artikel betreft het onderzoek aan v-vormigedragende sandwichelementen uitgevoerd door Jan Brinkhuis. Het ishet constructieve gedeelte van het paper dat in Thessaloniki ge-presenteerd is op het I.A.S.S.-congres:'Energy efficiënt enclosuresfor buildings'.

1 STRUCTURAL ANALYSIS

;í5É_§§l2!le§i9ß_9f_§bs_s:i§ise1_9usBlins_§§r§§§-9í_§hsSki" eleteë 1The critical buckling stress oer of a thin plate is given by

acr = k ' °Ewhere GE = Euler critical stress (=(436 %)2)

and k = buckling coefficient.The relation between the buckling coefficient and the “sandwich irigidity' S, according to Stamm & Witte [10] and according to the ›energy method by Linke [11] is given in fig. 17.S 2(1 - uc)Ec b3=1irrs"ff4_ï-T1 + UC UC 1 D

= 1 t3 ED U <1-UZ)Independent buckling behaviour of the two skin plates occurs for

3K.hX = >2 9znäo '2(1 - Uc) \I2 _ cc _ EC

Cwhere K = _Tä_t_IB;7 _ :__T-:-B-- [10]

§"f"1

O

The material and geometrical properties taken into account are:skin plates (steel) : E = 2,1 . 105 N/mmz; u = 0,3; t = 0,6 mm;

b = 600 mm= 6,5 N/mmz; Uc = 0,2; GC = 2,7 N/mhz;

= 100 mm; Fc = 0,1 N/mm2.core (exp. p.s.)

This gives:K = 4.06 H/mmz; D = 4.14 . 103 Nmm; x = 15,8; s = sees, soindependant buckling behaviour can be expected and fig. 17gives K s 1300.

I

1 “2 = "“'1

koersief›

I I

1-;.§:',::=:.:g::u= T sn-aa8JšåÉ nasa”

IH

O'ššeëšffig. 17 5 '_' f_

W. !

__-u± [ln]__..u± [11]

100 mnd

-_ i::::;?_l::";'.

iQ „iv=; U <>-

' v=*1'_. li "_ \;'l:Â_I:. .l„i„„-' 'L ` :. :In -+'-ï**1;.:-_ | -In _lnfi%§

_., _._1' ,|| lin T › 1 l

5 ,

lemerssf, _ '.___,___ ___ __, I J //// W /, ,/,«f/,áë/7'/Ã/%

Mfig.18

fa` \"\\

.0\\»`»ß ik

ow;4

5 .

The critical bUCk1f"9 stress is then6 2 _ 2ocr w 1300 (436 E66) - 247 N/mm .

According to the results of comparison test [7] an initialrelative curvature of the plate

"15- = 0,01 (see fig. 18) has been taken into account to achievex

the ultimate buckling stress ou [10]:

U = a _ 0 with a = -----l----u cr w]_+ 3 l_UECGC

âx 'ig

This initial curvature is very weakcand in practise much strongerinitial curvatures, due to local damage of the skin, could befound, but the postcritical behaviour of the elements justifiesthe assumption as will be shown later, so o = 0,47 andau = 116 N/mmz

12;_§§iffns§§full gooperation between the two skins and the connecting profilesalong the edges would lead to stiffness EJfc = 8,4 . 1012 N/mmz.For a load q = 1 kN/m' on a simply supported element of 8 m' thisresults in a maximum vertical deflection Gmax = 6,4 mm.If the foam material, due to creep effects, cannot realise thiscooperation at all, the structural function of the foam isrestricted to support of the skin against buckling and to transferof the load from top to bottom layer and in this case of goEooperation Ednc = 4,7 . 1012 Nmmz and ömax = 11,3 mm.

The real stiffness of the element lays between these two extremitiesand for long term loading a value near EJnc has to be expected.Application of the sandwich theory of åtamm & Eitte [10] withintermediate cooperation gives:Easw = 6,1 . 1012 Nmmz, smax = 8.8 mmand according QLL 1052EJDIN = 5.5 . 1012 Nmmz, smax = 9,7 mmCalculation as a "vierendeel"-beam using "lLASKO, QENESYS" [7]gives:

_ 12 2 _EJVG - 5,7 . 10 Nmm , êmax - 9,3 mm

which is quite near to the case where no cooperation between thetwo skins exists and they act as separate beams.

Fig. 19 shows the deformation of the geometry found with thismethod for a quarter of an element.!t's obvious that the real behaviour of elements of this typeis not easy to predict, mainly because of the mechanicalproperties of the foam, so experimental verification of thisbehaviour is necessary, especially for long term loadingconditions.

2 EXPERIMENTS

.-7.-4=_ffie1=s:isl_ereeer'sie§Z.[f Steel

The stress-strain characteristics of the steel platewhich was used for the experiments are given infig. 20.

2-ll. Foam 'The foam used was expanded P.S.-foam of 15 kg/m3.The results of tension compression and sheartesß aregiven in fig. 21 and 22 Pict. 1 shows a tensiontesfifiece before and pict. 2 after failure.Hore data can be found in lit. [7].

2.13 GlueFor the connection of the foam and the steel skin aPUR-glue was used which proved to be strong enough toexceed the strength of the foam (pict. 2).

-?:1.„_§usk1ins_se§t§In order to get an idea about the buckling behaviour of the thinsteel plate, supported by foam, several tests have been carriedout on simple sandwich panels.The buckling of the plate is shown in pict. 3 and the test resultsare given in fig. 23.

3_~§„_Eull_§<;ele_§s§§§To determine the properties of the folded plate sandwich, severaltest pieces (pict. 4) were manufactured with a length of 8 m'.Because of limitation of the available machinery the test pieceshad to be composed out of segments from 1.60 m', which were joinedwith Araldite glue (pict. 5).

Z koersef

„„

„_

SO

U

“r

M- sum1-mun!

ltpanded ps-ham15 uw 0,1

09

` š 3 É „ g ; -fig. 20 '

Ihh-anna?-

âmmfiz

'ZO '15 4.0

fig. 21

I:hearing stress

M,-5 rn/Nlnn'

/ams f

I

las

~0,D

lx15

4 5 í l0.5 1,0 strancin'/.

panded ps-foam

mm

sbearmg slram ,_

n1 M2fig. 22

0,03 0,05 0,05 M6 0.07

7.

iseaersief

5-"PW

Éapišf, « :N/mmvzll1. 300m m.2. .

es+_3oo„ l

59 Ešš§z§ñ *1006. 72, _ l

3 Ver2§§___-__]-=t:'i"_ OJ 5' 3'_' core: expanded P~$« 15k9/"T

fig. 23 skinplates: steel.

aapumnnIIII i v Fv fi V

9,.

5.

,5 ,_x, \lg zt; 13 ua.-\nwe

fig, 24

i bäkftldngiiie.

_ hip skinplaie.

hldfllmq pailern áter failure,

fig. 25 -

8. ,

The segments were fabricated in a wooden mould and the glueconnection between the foam and the skin plates was pressurisedwith the use of an air bag (pict. 6).After joining the segments triangular steel supports (pict. 5)were added and a steel truss on top of the completed element hadto prevent horizontal deflection of the top edges (pict. 7).Loading was partly performed by means of a plastic bag layingin the element which was filled gradually with water and partlyby means of dead load on the top edges (pict. 7 and 8).

. Short term loadingThe results of short term loading are given infig. 24 which shows the maximum vertical displace-ment against the load. The first buckle appeared inthe top skin plate in the middle section and thedevelopment of this buckle was limited by thereinforcing influence of the "dimple“ of the topedge (see fig. 25 and pict. 9).Increasing the load a large number of bucklesoccurred in a wide range of the top edges from upperand lower skin plate (fig. 25).Finally breakdown took place because of failure ofthe glue connection between the segments (pict. 10).The D0St'CP`ïfiCäl bEh<'iV1`0UI' of the elements proved tobe very important; the difference between thecritical load (first buckle) and the breakdown loadwas about 100 Z and probably will be even more inreality when the element is not composed of segmentsbut manufactured in one piece and the glue connectionsare not necessary.This very favouring post critical behaviour justifies

wthe assumption of El = 0,01 as made in 6.1; the

xelement apparently can take care of large initialcurvature of the skin plate due to local damagebecause of the reinforcing effect of the edge "dimple"The in-plane skin stresses in the middle section ofthe element before and after buckling are given infig. 26. Buckling occurred at U H 130 N/mmz, which

maxcorresponds reasonably with the results of the

i _1 ,_.-~~ 7

compression tests and with the calculation of 6.1.The short-term stiffness found in this test waseast = 7,6 _ 1012 ummz and amax = 7 mm at a iaaaof 1 kN/m'.The short term behaviour is quite near the situationof full cooperation of the two skin plates(Eafc = 8,4 . 1012 Nmmz amax = 6,4 mm).

2.3) Long term loadingThe long term loading test results are given infig. 27. At this moment the test lasts about 50days and tends to go to the situation of no coopera-tion between the two skin plates as given in 6.2.The stiffness is expected to beEJ1t N 5,2 _ 1012 ummz.

2„§_§. Temperature loadingDue to sunradiation and other climatological con-ditions a temperature difference between the topand bottom layer of about 50° C can occur.The effects of these temperature loadings are testednow. Conditioned air is forced through a triangularchannel, which is formed by the element and a p.s.foam plate on top of it.Hith the laboratory eqñpment a temperature rangeof about 60°C can be realised and the result willbe available at the end of this year.

S3 coNcLus1oNThe system developed can be an adequate solution for the veryspecial requirements of poultry-breeding in the Middle East.Other applications in tropical as well as in more moderateclimates are possible.Mounting a sunscreen proved to be very efficient under tropicalconditions and is not necessary in moderate climates.Combination with a heat pipe vacuum collector system to get aself supporting energy system is recommended.The structural behaviour proved to be sufficient for short termas well as long term loading conditions; the structural designof the folded plate sandwich neutralizes the creep effects

koeräiefstress diagram slunplaíes before and afler buckling

0;,

1\1

11

\-- mu-e |›uu«lmg.løad n2›u1›-.maer muunaload abel

f1g.2s` ššššulwflww

Inpiounnl1 in

5

lrbnauyain in M

fig.27

inn 1'.

lllßlm

v4\'av4§›fig.28

Irucfuu nxmxnz

lmsmznw

u U

l

„ I .

9.

åefgaeesief

io. L

of the foam and the post critical behaviour guarantees anacceptable safety.Nith the given cross-section simple spans up to 12 m and,ina three-hings configuration,spans up to 22m can be reachedunder normal loading conditions.Enlarging the cross section allows much wider spans butrestricts the transport and erection possibilities.

l '

L 141mm

--- _ ›- 424mmI '

I I I | i__--L

flpïå".«.l 939°`3c~ 5-\S525_.. .5

T- 5PBI1= 8.0m_ ,_ # „ 900mm. ._

longifudinal vieuw and cross section

fig.1 '

v-sandwkh. l

fig.2

[-_SUl`\- SCFEETT,

v-sandwic _

fig. 3

air stream. |\_ g

sun screen-_ ` ` `

/L J \N Lí/ä .

/f \_, Ã-v-sindvirh \É lš\

/1' " r

:hímrvey drauçht in a 3 hmge structure.fig. 4 W

\\\\J% }

pict. 2

DTC t. 1

-,I

' >v`` t

«

ii.'

.a

pict. 3

pict. 4

pict. 5

va

4

au.:

pict. 6

pict. 7

163

p pict. 9 _ _ _.

1

vw. "

pict. 10 }

\

- ONTWERPEN MET RUIMTEVAKWERKEN

inleiding door redactie:Het doet ons genoegen tot de plaatsing te kunnen overgaanvan het volgende artikel van ir. M. Eekhout b.i., bekendbinnen onze vakgroep door zfin op de T.H. gegeven colloquimover ruimtelfike konstrukties in november 1982.Het artikel bevat een oitaebreide beschrfiving van de veleaspekten die bfi het ontwerp van dit soort konstruktieskomen kfiken, zonder daarbfi toespeling te maken op hetdoor de schrfiver zelf ontwikkelde systeem: octacube, eensysteem dat succesvol door zfin bureau op de markt wordtgebracht.

' UNlH[fiP[N [IRUlHl[VAK[RK[N

Hoe ontwerpt een architect een optimaal ruimcevakuerk7Optimaal in constructief opzicht, maar ook qua vo:mgeving;9rafisch, metbetrekking tof lichtinval, tot kleur en kleurcontrast. Hoe blüfc eenruimtevakwerk een betaalbaar bouwelement?Iedereen weer wel wat ruimtevakwerken zün, naar gebruikt ze niet omda: zegeacht worden duur Le zyn. En dat in deze tüd . . . . . . ..Er schuil: echter een geheel andere vormgeving achter. -voor vie de moáre neen: ruimcevakwerken te ontwerpen, gaat een wereld vanmoqelgkheden open.

Jr. nick Eekhou: ui; Delft licht de mogelükheden van ruimcevakwerken :oeuit zyn ervaringen als ontwikkelaar en ontwerper van ruimtevakwerken. l

RUIHILVAKHIRKIN ZIJN BÉKCND.

In het kort gezegd zhn er constructieve en architectonische overwegingenom ruimtcvakverken lam te passen. Ze worden constructief interessant als dooversponningcn wat groter worden, als de te overspannen ruimten flji ont-worpen op een vierkante plattegrond (of min of meer vierkant) of als er„„uitkregende luifels nyi. le worden architectonisch interessant els we doormiddel van het ruimluvukwerk een speciale vormgeving willen hebben die direct ›is nfgeleid van het ruimtevakwerk in exterieur en interieur, of als vegrafisch decoratieve vond- en/of dnkvlakken wensen.

icoersief

koersief l à U l Z

F- toolboursysteem -

bij mzhiteci ` __ ontwerp

Wrm i-meer ›m°§*f~1systeem

odviseirs

16. _

.M.„..,„-...

in nei verieoen hebben verscheidene Nederlandse architecten in hun vormgevinggebruik gemaakt vun ruimtevnkverken. De bekendste ruimtevakwerkgebouven :UniHartinihal en Evenementenhal in Groningen.Amstelhal en nieuwe Hai in Amsterdam.thermen museum in Heer1en.Schulen in Delft, Den Helder en Wassenaar.NS stations in Breda en Zaandam.lvcmhaden in Hilversum cn Papendal.Sporthallen in Stein, Castricum. Zwündrecht, Kwintsheul en telden.Subtropische tuin Holiday lnn in Leiden.

ln het huitelend :gn er echter nog meer en architectonisch meer interessanteruimtevukverkcn gebouwd.

ln Nederland wordt eigenlfik relatief weinig met ruimtevnkverknn gebouwd.Dc meest helangrfike reden daarvoor is dat ruimtevakwerken in Nederland denaam hennen nogal duur te zgn. Meer tevens ontbreekt het meestal UUarchitecten ook aan kennis hoe met ruimtevakwerken toch een architectonischevormgeving is te creëren.De meeste ruimtevakwerksystemen zün ook duur. Ze flyw duur omdat de meestsystemen op een nogal ingenieuze uüze zqi samengesteld . Andere systemenny: vervaardigd uit dure grondstoffen . meestal echter zgn ze ook duuromdutze worden toegepast in ontwerpen waarin (architecten zgn voorzithtigllook traditionele constructies kunnen worden toegepast. Ruimtcvukwerken alsvervangcrs van traditionele conatructies. le kunnen ook duur zgn omdat ze opeen wgze worden ontworpen die beslist niet optimaal is (bgvourbeeld een tekleine staaflengte waardoor een zeer grote staaf- en Lnouppuntdichtheidwordt bereikt, uut zeer kostbaar kan zgn). Door niet te letten up de opti-male afmetingen van de verschillende systemen knn de hoeieelheid materiaalafval bg vervaardiging groot zgn en dus is de prgs ook hoog,

[igunink begint een hvtaalbunr ruimtevakuerk bg de optimalisering door dearchitect. indien mrt verstand van zukvn ontworpen, kunnen ruimtevotwurkßnbest betaalbaar myn

PRlJZ[N

`l"k ia duidelijke richtlijnen te geven voor1 ' h L 1 n er moei ij ,ggeëítvtïstêg všn gugärësekvegpen die voor ontverpßffl 9095 te “°"t°r°" ltJ"'

i h' enk le richtqetallen v00r=Zoigågvelšige hallen met driehoekige liggers 2 J75›= - f 1251: /mz- vierkante naiien 1 1uu,= tot 160.= / M2- grote overspannen hallen van R0 tot l0Um = f l50|= -f5UU|=fm2

_ ._ -- - ' d met deHet is altijd raadzaam bij het begin van het ontverpwerh in verban llkosten kontakt op te nemen met de diverse fabrikanten die in voorkomende QÉVB 0"„„„r qericnte prijzen zullen opgeven, afhankelijk van overapanning. bfltflfiïlfiflvmoduulmaat, afwerking, ondersteuning, ed.

!

\

HOE HOE! IIN [EN RUIHTEVAKHERK lN LEN CEBUUH UNTHERPEN ?

Eigenlgk moeten mogelgke ruimtevekverktoepassingen worden verdeeld in:l. ruimtevakverkgebouwen vaerbg de totale vormgeving van het ruimtevakverk

afhangt (gebouwen bestaande uit een ruimtevakuerkconstructie met ev.annex ruimten).

2. ruimtevakuerk vormt een onderdeel van een groter gebouw en zal in hettotale architectonische concept moeten passen. Hordt soms ook wel gezienals vervanger van een traditionele-staalconstructie. Binnen het totaleconcept kan het ruimtevakwerk dan toch weer een bepaald accent geven.

Behalve het ruimtevakwerk als vervanger van een gewone staalconstructie(gevoonlqk een plat dak) zullen de meeste toepassingen van het ruimtevak-verk eerst worden geboren no het visuele lD[[.

VISUCLE IDEE

Dat visuele idee is te verkrügen uit de vele nogelgke dvarsdoarsnedenuaarbg platte en geknikte of gekromde daken mogelgk Iün, maar ookvand/dak gecombineerd. De grote vrrbeid van kolomplaatsing, mogelükdoor de hoge stgfheid van het RVH is daerbü ook belangrük.

VUHHCEUING IN DUUHSNEDEN

Voor architecten is een van de meest spannende kanten aan ruimtevakverkende vri_heid en tegelgkertgd de vele aanleidingen an te komen tot eenruimtelüke vormgeving.

ln eerste instantie kan worden gedacht aan het gebruik van RVU als vlakkedakplaat die wordt afgedekt met een lichtdicht of liehtdoorlutend materiaalRVU als vlakke plaat kan een zeer abstrakte benadering tot gevolg hebben:bgvoorbeeld de grafische overweging alle groepen staven dezelfde dinnnsieste geven. ln het vlak van het RVH onderscheiden ve dan ook allereerst eenaantal varianten van de gecmmtrie of topologie (ordening der staven).-vierkant-op vierkant orthogunaal geplaatst-vierkant op diagonaal ortnogonaal geplaatst-vierkant op groot vierkant orthoganaal geplaatst-vierkant op vierkant diagonaal geplaatst-vierkant op diagonaal, diagonaal geplaatst (ook wel diagonaal op vierkant)-vierkant op groot vierkant, diagonaal geplaatst.

l

I f

ker-sief

ortlro<1u||.'|.l1 :;«-pl.1.icst .;';..-,nnaal 9,-51. a .

~ «;_1''I'"`l'"I

I

EEE! '›-HIIEH -aan-_.|___J.___i-_.|

~ t / \ "`.. » ,~ V t-<. f \ /*_F I' L__ __ __.. .._J

? kam. op vieik.i:.:

››<*_-r- ~

__,`__.,/I`

\\ ..-_\\ir x1 \ 1 \f \

\/ `J~

___*

.'\ _.,_.._`/K1./\` ,

K , \(1X ,_

vierkant op diagonaal

,1 \.l_//

_ " >Ã

'_"I"""''W-----4

.-_..-__.i_.______

“I

_|_ | | | I | I | .,__ | | I 1 | 1 1 .i_

vierkant op groot v f 1 ,1 r

1

17

I

` l 1 t ` I ' lb l n ri.`k is bewijst de grote hal 'ïa _ Dat deze diagona e p aa sing soms we e o g _; ,~ van de nieuwe RAI in Amsterdam , waar op een vierkant von lDD x lDUm een

if/ › \av

\[L/_\ZLZÃ/_\Zš/vbk dük

VDgetoogd dak

1

Zš' _ `zS igekmktdok

hehend dok

á

diagonaal vierkant is geplaatst van 701 70 m waarbg de randbalk een verster-king in het veld betekent.

1e. _

W* 4vAA4AAAvA f 5.~ H,'4v4v4v YA _\/ _ v vvv v

\ - f- -77 T~~;ï-:-'--*,7 f lg. f 'f Tft T J

. I ` I 4 U I _ _ A' lrl. › I V U › l- I-A .U

Voor rondom ondersteunde ruimtevakwerken zün tveelopige systemen voldoende.lweelopig betekent stoven in twee onderling loodrechte richtingen in boven-en

Indien er sprake is van een uitkraging of grote luifels, verdient eenstgvere vorm van RUN de voorkeur in verband met wringstüfheid bg wisselendevindbelastingen zoals bgvoorbeeld bg een driehoekig RVU voor een binnenplaats-overdekking, waarvan de maten 60 x 60 xlüü m züw. De geometrie van dit RVHis gebaseerd op een normaal stelsel van staven in boven- en ondervlok mettoevoeging van diagonale staven. Hierdoor wordt bereikt dat de op zichzelfwringslappe vierkante modulen wrlngstüf gemaakt worden. [en belangrük ge-geven bg dit voorbeeld is dat het dak slechts ondersteund wordt door driekolommen.Eigenlgk zou het in dit geval beter geweest újw als een geometrie was ge-kozen gebaseerd op een gelgkzgdige driehoek in plaats van een gelgkbenigedriehoek. -He spreken hier van een drielopig systeem: de \lakstnven in drie richtinger \

Afdekkinq van dergelüke platte ruimtevakverken kan geschieden met metaal-platen, zodat een dichte achtergrond wordt verkregen of met lichtkappen,zodat het RVH achfint te zweven of door een combinatie van beiden: punt-vormige lichtkoepels in het stramien von het HVV of lanfverpige licht-atraten van bgvoorbeeld een stramien breedte, die het ruimtevukverk eenlineaire H11 bezorgen. [r :Un systemen die bg uitstek geschikt nyw voordeze platte daken: de PIHAHIDI systemen en NUUUS. De uitkragende dakenkunnen worden gemaakt van F[R0,UClACUUt. NDOUS en PtRFHlSA.

ln de vlakke daken is het niet ongebruikelgk om het totale HVV te togen,naar één of twee richtingen (NUUUS ia daar speciaal op gedetaillerd);ook kan het ruimtevakwerk worden geknikt om voldoende afschut te verkrügen.Het M[R0 systeem wordt. voor zover ik weet, altgd gebruikt met een extralaag gordingen. UU UCIACUUL worden alleen gordinqnn bg driedimensionaledaken gebruikt. De meeste daken in OCTACUUE :Ui vourgcvormd. Door de voor-vervorming verdwüwt dan wel een deel van de a priori beoogde standaardisatie!Aan de andere kant komt het natuurlük ook voor dat een vlak gesteld HVH meteen extra gordinglaag gaat duorhangen, nadat het is gemonteerd, hetgeensoms visueel bgzondcr vervelend kan :Un wanneer dit op ooghuogte kan wordenwaargenomen.

ondervlah

Als de overspanningen groter worden of als om een andere reden een ufvükingvan de vlakke plaat wordt verlangd, dan kan de vlakke plant in eerste instan-tie gebogen worden tot een cilinderdeel. Door de aldus ontstane schaalwerkingis het krachtenverloop een heel stuk gunstiger dan bü vlakke platen. Er zgntwee- of driescharnierspant-constructies mogelgk.Op fig. is een schema gegeven van een vinkeletrent-overdekking, voorgesteldmet twaalf meter ovurspanning van SU mm buizen in de vorm van flehnflen driehoeke-liggers dat kanzuorden afgedekt met polyearbonaat platen (molerlälverbruik 5 kg/m ).

[ d ize van gebruik maken van druklünen. kan ontstaan in een meer aanhgtardoïêronlkclijce .idee van het_I›tV\J (mel gelijke staeflercgten) lífšflqflpi-ist systeem:door vlakke daken te gebruiken in combinat.e met geknik e geve

De gedlchte bfl het ontwerpen van het in fig. getekende RVU is dat de werkingervan het midden houdt tussen een geplette koepel (het werkt in twee richtingen)en een vlakke plaat met randbalken. De bedoeling is dat de schuine zgden eenreductie geven van het veldmoment. Dat gebeurt helaas ten koste van een zeergroot aantal staven. ln de randen kunnen soms wel meer staven voorkomen denin het veld. Dan kan men alleen maar zoveel mogelúk staven en knooppuntendie niet direct meedoen aan het constructieve spel veranderen. De sporthallendie in het systeem fiji gebouwd hebben nog een msikunte eigenschap: het systeemwerkt samen met de eronder geplaatste pendelstsvcn met vindverbanden alsofhet knikkende knieën lui. De uitvükinqen ter plautse van het midden van zo'nschuine vand újiaanzienluk (50 mn op een lengte van JS m), vergeleken met deoverige ultvükingen van de constructie. Daartoe zouden eigenlgk de toppenvan de kolommen moeten worden ingeklemd met schurende, buitenwaarts gerichtestoven. Die kunnen meteen een bepaald ritme aan de gevel geven.ln de sfilthal van Quintus te Kwintsheul, is een bastuard RVU toegepast(ik kon daar als architekt met de hoge kosten von de scheeflupende randenniet uitkomen). ln feite hebben we daur RVU-dak gebouwd up kolommen van7 m hoog, met NVU-stoven in de oren van de qeknikte dukvorm die een wind-verband vormen. De uilgespnarde kosten zgn geïnvesteerd in een 'afkledende'beplatinq.

ln feite úji op ruimtevakverken natuurlgk alle bekende statische uystenmntoepasbaar: men kan zich een plat dak vnorulellen met een schuinlopendstuk RVU aan de achterzüden, terug! de vuorzgde meer open blgft door deeronder geplaatste pendelstnlen.tr wordt een scala aan mugelukheden zichtbaar als de diverse statischeSystemen van truditioncle constructies ook op iuimtevakverken wordentoegepast!

I

1-

I

i

koersief

VVkomplexe doken: oltijd een extraQßrdmgensysleem nodig

*VÉ-ši

„.-1ÂYQYÂ?\zèkvflë.Q\\Ö.Q5QQ*(A

'VA

tronsporontewinkelstroot overkapping

// ` _ _ Éi ___. \;/

71

tv

systeem en vervqrmmg

fl ___

Q_____.__

19, p

iiokoer F

20. er _ g_ , „

HET GRATISCH SP[L

Buiten de overwegingen van constructieve aard ia ook het grafische aspectvan de lay-out van een RVU belangrük voor de architect. Voor wanden endaken geldt in feite hetzelfde; maar het is het meest eenvoudig, waarbüdoor de openheid/ataafdichtheid het grafiach spel van lünen kleur en kleur-kontrast kan worden gekozen:a. RUN vierkant op vierkantb. vierkant op groot vierkantc. vierkant op diagonaal

De keuze kan in het algemeen worden ondersteund door de constructieve over-weging van het aantal knooppunten en staven in het op trek belaste vlek.

BU uitkragingen dient men i.v.m. de benodigde wringstüfheid bg voorkeureen volledig vierkant op vierkant rooster toe te passen; bU grote uitkraoin-gen kan aoms een derde richting nodig zgn om de vierkanten teverstgven tegen ruitvervorming.

BU grote uitkraqende doken zou een driehoekig moduul op een drie/zeahoekigeontwerpbaaia veel beter zün.

Een zeer goedkoop systeem bg grote ruimten met interne kolommen ia hethaataerdtype: driehoekige liggers met gordingen, verstüfd door twee rand-liggers (moederliggers).

CONSlRUCl|EHUUGlE

De constructiehoogte is, indien alle staven een gelüke lengte hebben 8V2 x M.De hellingshoek voorin de ataven staant.o.v.het horizontale våak ia dan 05 1 terwijl diagonaal de doorsnede eenhelling van ongeveer 56 heeft.

Indien echter om redenen van rulmtewlnst in de hoogte of vanwege aansluitingenin het bouwkundig nßtwerp een kleinere conatructiehoogte ia gewensd kan dehellingshoek van úS worden verküßind tot ongeveer JD ; een vergroting kanworden uitgevoerd tot ongeveer 60 . Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn bij eenvlak ruimtevakwerk . vervaardigd van aluminium

K[UZ[ HUDUULHAA1.

De keuze van de moduulmnat die moet worden gemaakt, hangt ten eerste af vande ontwerp-moduul van het gebouw. De plattegrond moet in de regel zijn opge-bouwd uit een vierkant raster. Vanuit de productie van de goedkoopste materialen

fdunvnndige buis van fabriekslengte 6ú0U, die wordt doorgezaogd en verbonden meteen khoofi, ia de maximale moduul JJOU. De bijbehorende hoogte is bijJm: 2.12! m en bij 3.30 ns 2.331 hoh.Voor grotere gebouwen met grotere overspanningen zal erop gelet moeten wordendat de conatructiehoogte van platte daken niet kleiner wordt dan l/25 ä 1/JO l.De voorkeur voor een eenvoudige en goedkope constructie is 1/15 ä 1/20 l.Bij een horizontale moduul van 3 M behoor! een verticale hoogte van 2,1 m.Indien de hoogte wordt aangehouden ven l/15 tot l/20 van de overapanning danis een overspunning van Jl tot hïmoptimanl. Bij een overspannlng van 60 m be-hoort, omgekeerd geredeneerd, voor een hoogte von l/20 van de uversnanningeen constructiehoogte van J m en een horizontale moduulmnot van b,5 m. Indienvoor 60 m een hoogteverhouding van l/lb wordt aangehouden dan zal de hoogteb m zi_f en de horirontale nuduulmnat 5,6 m.

Ll___„_„.

ï#„__',@@è±±›„-a%f:ššfig§„„§§@„„;§§;.§;fi§„_f _

~ "MV äàiiišaêåê %`I!\šflI§;'

Y/ §Vvierkant op vierkant

\ \ Q „, _ I \MA, /›5,?fivgwfišzawwë.q VV ff\Q

vierkant op diagonaal

_, ' Ã , - V', v ,-` 2:-, \\ + ~ ~ äfärfvierkant op groot vierkant

4 /”; 3'driehoekige“1ïg§ers

Wšßï

\

\znÉ"' ...L4\\šå

koersnef

21

koer-sief

ín

5 ïyw _

hudmoned

.› 5 „ fs 1% ,2 io L 15 lieigengewicht bijnb 0.5 kNIm voorverkintervw M=3m .

VO!

rw vmyvvdd

boskxrd

1 1 |o w un ao zogkdxflei\xkl«ßta1vknknnie nnv M = In

-ë~++*~H*Hflr H-+1-++›.»++-L_h.<i-hflm

je <›~-r'ï* er-4*

1..90.9om| 90-Qohol _nad overkapping rvw Ovßrkflvvm

22 _

Bij een getoogd rvw zal de maximale moduulmaat ongeveer moeten worden gemide

[envan

AledanDeV82

De

0V[

DenutzijmoeVoo

moduulmaat kleiner dan 3 m betekent febrieksufvel. Bovendien een vergrotde knooppuntknelen per m2. Stel de knooppuntkoaten op 100% bij een H=}.0

de moduul wordt verkleind tot 2.400 (en de knooppunten blijven gelijk)ia het aandeel van de knooppuntkosten gegroeid tot 160 %!

buialengte wordt natuurlijk ook meer, maar daarvan wordt de diameter ateer kleiner (behalve bij de minimale steven).exacte verschillen zijn door een groot aantal invloeden moeilijk te bere-

kenen of in een tabelvorm samen te vetten , maar dat er bij het ontwerpen heeen en ander geoptimaliseerd kan worden muge duidelijk zijn.

RSPANNING

tige belasting bepalen de ataafafmeting en de knooppuntafmeting. Normalltn overspanningen van platter daken tot ob m geen probleem. Daarboventen ook de knooppunten groter worden genomen dan de standaard gebruikelijr de kleinere ovei spanningen van bijvoorbeeld 5 `e 6 m tot 15 á 20 m

worden in de meeste systemen de kleinste knooppunten gebruikt.

Natuurlijk is het altmugelük ie, maar alfi30

DatmingeeVG!

Kosenkwor

Ingroen

EenkanIndkantothou

Uvestared

worgecalculeerd.

Il Qi.'

Ud zo dat een grotere overapanning in een RUN welduurder :ul zün dun een kleinere overapanning;

grootte van de gewenste moduulmant, de overapanning en de toegepaste

.vdm is goedkoper dan 60 m.2Uitgaande van een bepaald knooppunttype is het

echter zo dat de prgs per m van het dak voor een 21 m overspenning prac-tisch geluk is aan di

kunt omdat in elkimale staven moeten muteriaulreduktihogend werkt omdat

e van 18 m en l5 m.systeem bü de kleinere overspanningen allemaal

n worden toegepast zodat een kleinere overspanninge meer geEft,Jnaur integendeel waarachúnlgk kosten-er per m mëer kolunkosten bü zullen worden opgeteld.

tprüvergelgkingen in tabelvorm iouden zeer leerzaam zün, maar geenel systeem kent ze omdat er teveel variabelen üji. De aanwfizingenden nu min of meerden uitsluitend pe

et algemeen kante overspanningenin ieder geval met

hal met een intergemakkelgker word

ien het NVN rondomte ovelspanningen60 m met grote kn

gte moeten worden

rspanningen van 60aflengten of van ductie in de slaafk

gevnelsmatig en ervaringsmatig gegeven; de prüzenr projekt op het getekende resultaat van berekeningen

steld worden dat met ruimtevakuerken gemakkelükerkunnen worden gemaakt dan met traditionele systemenminder binnenkolommen.

ne kolommenverdcling van 20 m of }D m in het vierkanten gerealiseerd met een bescheiden stualverbruik.gesteund is kunnen met normale buizen en knopen vier-

worden gemaakt van 40/45 m met standaard knopen enopen. Ug grotere overspnnningen zal ook de cnnstrúctie-aangepast tot ongeveer 1/20 van de overspunning.

tot 100 m zullen moeten worden vervaardigd van langereubbele roosters; tenzg de totale dakvorm zorgt voor eenrechten, bgvoorbeeld bg een cilinder- of kuepelvorm.

eld.

ing00.

de

t

er

ke.

T

Door een hangvorm te creëren met behulp van tuimasten (zoals de Galecopper-brug bü Utrecht) kan het ruimtevakwerk ook grotere kolomvrne ruimten maken.

koersief

\ ßM\/\/

ruimtevakwerk aan tuikabels/mast

Een lange, smalle olattegrond is voor ruimtevakwerken minder geschikt.Hiervoor zü1 mjuctatuberuimtelüke driohoekaliggers ontwikkeld. ln geenenkel ander systeem zal zo'n oplossing zinnig kunnen worden toegepast.Hat kostprüs betreftis er bü langwerpige hallen voor Nym alle ruimte-vakwerk-systemen nauwelüka eer te behulen.

KULUHPLAAISING.

De soorten ondersteuning zijn in verachillende typen te onderscheiden:puntvormige ondersteuningen of vlakvormige onderateuningen.Puntvormige ondersteuninqen worden gebruikt ala oplegreacties tar plaatsedoor de vakwerkplaot kunnen worden gedragen(m.a.u. betrekkelijk bescheiden1|Jn) of als de vakwerkplaot wordt gedragen door een balkachtiq elementdat op zichzelf weer rust op de kolom. Horden de oplegreacties in de plaatte groot (vergeliJk de werking van Detonplaten) en zou de kolom als hetvare door de plaat heen ponsen, dan moet ofwel een versterking ofvel eenvlakverdelend element worden aangebracht. De functie van de vlakverdelingis de krachten die naar de ondersteuning toestromen te verdelen over eengrotere omtrek, zoals°een padoestoelkop bij een vlakke betonplaotvloer.

Eenbijkomend voordeel van de vlakvormige ondersteuning is dat (afhnnkelljkVDH de afmeting van het vlakvormig element) er een belangrijke winst in destabiliteit ontataut.

lenkaneenEE!!

een

AlsValt

aanzien van de pendelknlommen en hun plaats onder het ruimtevakuerker een onderverdeling gemaakt worden naar:stomp rvwscherp rvwrecht rvw

het dak een pluot is (qua vorm) en er wordt edacht aan de plaatsingmeerdere kolommen onder knooppunten die niet op èè» lijn liggen ia

er sprake van een zekere mate van flexibiliteit in de kolomplaetsing.Echter , als het gaat mhet naderhand verplaatsen van kulommen,vordt eengrote mate van flexibiliteit helaas alleen bereikt door in de aanvang stavenen knopen te overdimenaioneren. De veronderalelling dat bij ruimtevakwerkene|qenliJk oltiJd alle kolunnen, ook later, met de vrije hand kunnen wordengeplaatst blijkt dus een mythe te zijn. Er zit niet meer flexibiliteit indan men erin stopt.

|_:______.

I '5dl fifiül @tere ›-

vukk-_› pm: 0

!

onderhdken

bowxbohen

\i

nnflenenkbbdng

flomp ruw.

scherp ruw. „

recht r.v.w..

24.0 _

lun balkvormige ondersteuning kan op twee manieren worden vervaardigd. A15balk boven of onder het rvv (eventueel te gebruiken als lichtbrug of ietsdergelijksl; of als vlakke vnkwerkligger tussen de velden van verschillendeiuimtevakverkroosters door.(schemn gehunteert bij het tentoonstellingscumnlexte Uirmingham in het NUDUS systeem).Het is natuurlijk ook mogelijk om de bnlk in het ruimtevukwerk systeem zodanighoog te mnkrn dat er een contact met de vloer ontstaat, unordoor de balk eenwand w0idL

DAKBLDEKKING

De vorm en de structuur von de dakbedekking is van invloed op het rvw doorhet eigengevicht en de moduuloverspanning die ermee mogelijk is. Under de ver-schillende toepassingen zijn staulplaat, aluminium plaat, lichtbetonpflbten,stiessed skin panelen of een traditioneel houten dakbeschot.Uiteraard is de keuze van het materiaal ook belangrijk voor de Iichtbarcteituur van het materiaal, de kleur,ukuestische eigenschappen en dergelijke.De meest gebruikelijke afdikking is de geprofileerde stoulplaat.Asbestcementplaten oorden niet gebruikt omdat ze meestal een eltrß fi0YU1“U _nodig hebben. (max. overspanning 1200/1500) en het dak liefst onder een hellingmoet staan.Aluminium platen worden alleen toegepast als er wordt gevraagd naar een onder-houdsloos dak. ln oluminiumpluten onstaan bij montage of duur het lonen ophet dak gemakkelijk dvuken. die vaak zichtbaar blijven. tichtbrtonplotunlullen in het algemer-i. ±.li-chts worilen toi-ijvpasil bij in.:-rvt-gingi-n vi-inbianu overslag of gelijke behandeling met de rust van het gebuuu; nuimnlilcrbrengen ze een onnodige hoeveelheid door gevirht met :ich mee.Sandvich panelen van metaal of polyester en atresaed skin panelen vanmultiplex kunnen een goede oplossing bieden als de panelen in tvee rich-tingen de vierkante modulen kunnen overspannen (vierpuntenoplegging) deonderzijde ervan is glad afgewerkt.

Eigenlijk zou het gezegde van Prof.Hakovski (University of Surrey) meermoeten worden aangehouden, dat men eerst de optimale dakbedekking moet vast-stellen alvorens te onderzoeken hoe het ruimtevakverk eronder- uit zou moetengaan zien!

Dit geldt eveneens voor lichtdoorlutende dakbedekkingen. He kunnen ons die voor-stellen als vervaardigd van een zogenaamd patentroedensysteem: stalen of alu-minium roeden hoh. ongeveer 600 mm, ingevuld met draodglas. Dat draadglaskan zijn bruut (groenig), Hest-Europees (ongekleurd doorschijnend) of spiegel-druodglas (doorzichtig). De vopening is aanwezig om het gevaar van vallendglas bij breuk weg te nemen. Helaas brengt de wapening van glas geen extrasterkte voor glas met zich mee,integendeel: door thermische spanningen kanhet glas vaak sneller scheuren dun het ongevnpend glas.Um daaraan te ontkomen worden ook wel kunststofruiten of kunststof lichtkappentoegepast, die dan bij voorkeur een gebogen vorm zeiden moeten hebben.Uehogen lichkappen van polycarbonuat bijvoorbeeld kunnen gemakkelijk over-spanningen van 6 m maken.Deze overspunning brengt echter wel een dikker materieelnmt zich mee. Dit materiaal ia duur en wordt per gebruikt volume berekend. indit materiaal is de uverspanning van 3 m dan toch wel optimaal. Het inNederland optredende nadeel van een groot varmteverlies/broeikaseffectkan worden tcgvngeguan door de kunststolkap dubbel uit te voeren en door debuitenste laag in een getint materiaal uit te voeren., waardoor een zon-reflertie van maximaal 755 kan worden bereikt. Goedkoop zijn deze kappendan echter niet: compleet met goten en montage 1200,- tot fJUO,- /m2ten patentioedenkap behoeft daarentegen slechts 1100,- tot Il25,- te kosten.(in enkelvoudige uitvoering).

Voor bepaalde opgaven zonls bijvoorbeeld het overdekken van tribunes vonstadions, of het overdekken van markten en straten zijn lichtdoorlatendedakbedekkingen erhter wel zeer op hun plants.HivrbiJ moet worden aongvtekend dat bij een eventueel te verwachten groteuitvijkinq onder de wisselende belasting von de totale constructie (bijvoor-beeld bij grote tribune luifels o.d.) beter een flexibel kunststof systeemkan worden gekozen dun een glussysteem (gewapend met metaalgaus of gelumineerd).

DAKUtLASllNGtN.

Normaliter wordt een belosting aangehouden van 0,5 kN/m2.De grootte van de dakueloaling is uiteraard zeer vezenlijk voor de keuze venhet optimale ruostertype. Aangezien het eigcngeuicht van het ruimtevekverk bijnormale uitvoering tot ongeveei úü m overspanning vaak onder de 0,15 kN/M2 Ulljflen het gevicht van een stalen dnkpakket ongeveer 0,15 kN/m2 is, is het verschilin totale belasting op de constructie van (0,l5 + 0,15 + 0,50 kN/m? =l U,UUk~/M2of bij een verdubbeling van de dakbelusting (0115 * 0.15 + 1,0 kN/m2 :) 1,5 MN/m2vel erg belangrijk.

Hieruit is op te maken dut een verdere velaging van het eigengvvicht van deconstructie op het totaal maar een marginaal effect zal hebben.

ln het algemeen zullen rvv een gevichtsbespnring kennen van 50 tot 50% tenopzichte van vlakke vukverksystemen: bij een dak von 36 x Jo m behoeft hetgevicht van een rvv inrl. kolonmen niet hoger te zijn dan nnqevflvr 0.15 *N/M2terviJl de lineaire syatemon wel 0,25 0! 0,30 kNlmï UFHQUH- LUUÃSCWUT Willestijgt de gebruikte hnoverlheid stoel echter wel met du uverspanninq.het eigvngevlcht van de Hui doken 60 x 60 m is 0,45 kN/M2 BH VU" hflllUO 1 100 m dek 0,50 kN/m2.Hel gezegd moet vorcvn dut gvvlrhtsverquliJkingen van belang ziJn indien meteen munt vordt gemeten: biJ vlukke daken.De efficiency van een vlak ruimtevakverk vergeliJLon met die van een gebogen

ligger is even riskant als appels en koeien vergelijken.

Hij aluminium rvv komen zelfs extreem lege eigengewichten voor: een hal van Octatul2250 m2 zonder binnenkolom veegt maar 0,075 kN/m2 en verd dan ook op ujndluj-qing gedimensioneerd! Aluminium koepels behoeven niet meer te vegen dan0,05 kN/m2 bij overapnnningen tot JD m en 0,15 kN/m2 bij overspanningen tot 60 m.

LICHTUPENINGEN IN H[l DAK.

Door de visuele lichtheid van het ruimtevekverk ligt het voor de hand deze tecombineren met daglichtopeningen; daardoor zal het daglicht niet worden gehin-derd. Door het gebruiken van lichtupeningen in het dak of in de schuine dak~vlakken van lineaire vorm of vlakvorm kan ook een onder effect op het ruimte-vakwerk worden verkregen.tijnvormig effect in de uitvoering van dreedglaskappen of gebogen kunststofstraten; in vlakvorm kunnen er kunstatof koepels gebruikt worden (echtermet een beperkte overspanninqsmogeligkheid) Hij grotere afmetingen dan 2 mvierkant moeten hulpStiJlen worden ingevoerd in het algemeen.Duklicntopeningen van 6 m bijvoorbeeld zullen in het algemeen alleen kunnenvorden gesloten met een systeem van glasplaten of kunststnfplatcn en hulp-stijlen. Daklichlkuepels ter grootte van een gehelemoduulmaet kunnen door hetruimtevukverk goed worden begeleid door een rnostertypc te kiezen dat terplaatse van de degliehtopening geen onderutaven kent: vierkante modulen bovenen grote vierkanten eronder.

|›

1 kfier-sief

“F

4 |

-\

T

Q/

stressed skin

\\\\„" -›1

1 'f sandwich

25

L_Z__._____

U EM 'll lit lll «-ivk- __

fichtstroten rnet goten ofkoepels met gootroosters

___`_ /^\_- /.llfr

gld skoppen

X g\/ \/

\/ \/ \/l llchtopeningen boven open ruimten in r.v.w.

26.

xirun av xtruncuvvnisi. ïi1

Door het toepassen van een vcrfsyateem op het ruimtevakwerk (ofwel op eenverzinkloag, ofwel op een zinkcompoundprimer o.d.) kan er een aantrekkelijkeen opvallende vand- en dekdecoratie (mtatoan. Hel moet worden opgemerkt dut eengoed verfoysteem meestal een kwart van de prijs van het ruimtevakwerk kan uit-maken De relatie kleur/kleurcontrest kan natuurlijk door de kunstverlichtingof caglicnttoetreding worden afgezwakt of versterkt. 1

BIHLKLNINBSNETHUDCN.

Het gebruik van rvw is eigenlijk pas goed op gong gekomen met de ontwikkelingvan programms's voor computeruystemen met zeer uitgebreide geheugencapaciteitDe hoge mate van statische onbupanldheid,ontstuan door de ruimtelijke verbin-ding ven de staven, is met de hund normaliter alleen voor zeer eenvoudige ont-werpen uit te rekenen. `Hat met de hand zou geschieden doet de computer ook: er wordt in feite een Viteratievfit=benaderendclrekenwijze gevolgd waarbij stapsgewijs de gehele _constructie wordt onderworpen uun de totale belasting. Uenuderingen in het 2schetsontwerpuladium kunnen echter al vrij aardig gedaan worden aan de handvan plaat-analugie(elthans bij vlakke daken) =De meeste fabrikanten /leveranciers stellen er prijs op hun eigen berekeningen lte maken omdat hierin de systeem karakteristieken zijn verwerkt: bij NUDU5bijvoorbeeld zijn de horizontale steven ingeklcmd in de knooppunten tmtgeen ;voor de berekeningen in de statische onhepaaldheid extra vrijhcidsgradenoplevert. 1like fabrikant heeft ook :ijn eigen wijze van optimaliseren. Hero stelt bij-voorbeeld in de eerste run alle stoven gelijk. bij de tweede run zijn de Edimensies aangepast aan het kracnten patroon en na de derde run is een verdere Eoptimalisatie niet meer lunend. .Uctacuhe optimaliseert door het weglaten van staven en knooppunten, de dimensiesvan deze geometrie in te schatten en dan als het ware in een maal een controleberekening te maken. Meestal is de tweede run dan niet meer nodig. Door de aardvan optimaliseren en van inschatten en definitief kiezen van steufdoüffifmdvfikan :ml intern kiachtcnveiluup zeer duidelijk beinvloed worden!Hero gaat daarbij bijvoorbeeld ogenschijnlijk uit van een zu egaal mogelijkekrachtenspreiding.

Voor systemen die uit standaard elementen bestaan zoals Uniutrut of Space Duckzijn de coaputerberekcingen eigenlijk alleen controle berekeningen waarbijwordt nagegaan of de irltieke opanningcn in de gestandaardiseerde elementen nietworden overschreden.

Zu kan enzich gemakkelijk voorstellen dat de definitieve dimensiunering vaneen ruimtevakwerk gebaseerd zal zijn op de plnsticitcits theorie: zodanigdinensloneren dat een groot aantal stoven gelijktijdig bezwijken,voert rwareen optimaal netøriaalgebruik.

UNlH[RPHOG[LlJKN[D[N.

De hiervoor geschetste ontverpmogelijkheden kunnen summier worden gellluatreerdeen de hand van twee projecten.- het NS station te Zaandam uitgevoerd in Hero.- het winkelcentrum Schollevaar te Capelle aan de låsaol, uitgevoerd in Uctatube

Het NS station te Zaandam is ontworpen door architect P.A.H.Kilsdank bi. vande afdeling gebouwen. otedebouv en vormgeving NS. Het dak is geconcipiaerd alseen vlakke plaat, ondersteund door een zestal polyhedervormige onderstcuningenop de perrons.ln de lengterichting is de vlakke plaat omhuuggeknikt om eenvisuele verbinding mogelijk te maken met de passerelle, waarin onder anderezijn opgenomen de functies van loketten en restauratie e.d. en het perron. Ierweerszijden van het opgeknikte dak zijn de zijuanden toch doorlopend gemaaktals afsluiting van de huge ruimte tussen passerelle en perron. lwl ruimtelijkstelsel van de rode ronde buizen en de grijze knooppunt bollen is daarmee zeeruitdagend en indringend zichtbaar zowel vanaf het perron (als plafond) uls vanafde passerelle (als plafond en vand). Als plafond is het ruimtevakverk zichtbaarals een dubbellagige plaat. Staat men echter op de pusserelle en kijkt eenin één keer in de lengterichting duur de constructie heen, don wordtnmn hetenorme geometrische stelsel gevaar. Al loponlover de trappen van de paserellenaar beneden is de optische veranderde vaarnening heel markant.

De ruimtelijke en abstracte grafiek geeft de bezoeker het gevoel een stationbinnen te gaan dat als een abstract kunatverk op zichzelf de toets der kritiek

atuat de gebruikte constructictechniek op dezelfe eenzame hoogte: naar indr-

leøersef

_\/_/_\/_\!_\/_\L\«'._\l_`>/_\L\L\L.\L._\/_)/._§/_\/_\/_\/_\/_\/_\/_\/_\[š /_\Q /_

_\/_\/_\Q/_\/_\/_\/_\/_\/.š/_§L_\/_\/_\/\/\ßf -ra _- '~. \e/_

'- EJ' '- ff; '~-:;>_~::ÉE::F4"› :_ 4 ' l':;." hikV

›.\›:~:-;~:„ ' « - › › - ›^ -›

duatsdoorsnede over verhoogde deel

47474747474747474747474747474747474/

kan weerstaan. ln vergelijking met de bekende neogotiaehe stations van l0íJ jr geleden' _„.,_ Vâv 3-i .ls-.›._ Vâv V. .ri .~.-Ltijd het totale eonstructiesysteem zorgde voor boogconstructies met een sterk

lineaire vormtvaprzijds open, zijkanten gesloten). io nu een geheel anderconcept ontstaan namelijk het concept van de vlakke plaaat san vier zijden openmet mogelijke communicatie naar vier zijden.De Bßfiifbflllß van de uitwerking is in puurheid Mies van der Ruhe vaardig.

De constructie io afgedekt met vierkante gewapend polyester lichtkoepela inhet bovenvlak van het dak en met gewapend polyester panelen in de_vandvlakken.De panelen zijn als schubben van 2,5 a over elkaar heen gedekt. Hiermee heeftde architect zijn idee van een 'rijotpapieron'ofdekkinq gerealiseerd met mate-rialen velrop de tijd niet veel invloed zal uitoafanea en die het abstracte

Slechts de vrij brede verzinkte stalen goten verstoren het abstracte beeld enigzins.

_.- ..- . - -~ - “ I474747474747 |---AVAV YM - 1f4v4v4v4v4v4v4v4v474747474v4v474747474V474VAVAVAYAVAVAVAVQÉV __..___.-_--vm 4

V ' | V v _

i

karakter van het dak benadrukken. g

I|

W' - ~ . ..-:.'........;.-.-.;-_:-:~: :›. .. . . -:_ _ _ _ _ ._ .-'. Jangsdoorsnede over Nustation

|

v

~. . - - -- .-... '“ .

dwursdoorsnede over lage deel

27

L2________„

kaaråiaš

«-_,-...„._,\/_\L __ _»„«.«.-4,

W\/_š/_~.\\\ /\

diverse profielen

De relatie tussen de basisqedachten van de Japanse modulaire bouvkunst en hetgcumetrisch modulaire rvv laat zich hier sterk voelen. Het doorschijnendeeffect van de bekiedingematerialen geven de overdekte ruimte die inmers eigen-lijk aan 0 zijden open is een meer besloten karakter. Mee: besloten dan eenglashcldere bekleding zou doen. [en optisch omsloten dak in een windorigpolderkllmaat waar toch overal zonlicht binnenstrault.

Constructief werkt het rvu als een-vlakke plaat opgelegd op zes paddestoelkopponmet een schuin oplopende bulk, waarbij de beide doorlopende zijvangen en denokbolk zorgen voor de ondersteuning van de hoge plaat.De gebruikte geometrie is vierkant op vierkant: er zijn geen staven weggelaten.De Ufiïfigginqen zijn zorgvuldig gedetailleerd op horizontule vervorming van

het rw bij belasting. › `Uit de wisselende afmetingen vin, buizen en kogelknopen kan heel duidelijkhet verloop van de krachten worden nagegaan.Het rw in overigens als eerste bouuonderdeel van het gehele station op hetvlakke maaiveld gemonteerd en op de poten gehesen, waarna het nodige grnafwerkpeo verd ondernomen om de perrons te profileren.De schuine delen zijn in de lucht gemonteerd aan de reeds op de potengeplaatste vlakke plaat. '

` I

Het winkelcentrum Schollevur te Eapella-un de lJa.|el ll ontworpen door AGSArchitecten! Plßmflrfl . Het bestaat uit nn betonatructuur waarin opgenonenparkecraccanodatie, bergingen en winkelruloten in twee lagen net enkeleconcentraties van gestapeld: woningen.De toegangen aan weerszijden van hetwirmelcentrun met trappen en hellingbanen zijn verhorukyn net elkaar door eenkronkv.-lend lint van atruten en pleintjas tussen de betonstructuur , die zijnafgedekt net een oen ruiutevnkwerk. In contrast net de hotonatructuur en debetonnen gevclbanden boven de winkelpuien is een zeer lichte en speelseruimtelijke constructie nntuorpen die het behulp van haar rode kleur nu alseen 'rodedraod' door het winkelcentrum loupt.Dour de vele hoeken waar vanuit. nen tijdens het lopen door de straten onpleinen de openbare ruimten ziet, is het steeds een verrassing \mt de volgendehack te zien zal gèven. 'Uiteindelijk loopt het rw door, als een uvardakklng van een voetgangersbrugover de straat naar het rmustgelogun NS station. '

De horizontale afdekking geschiedt door uit geprofilcorde stalen dakplaten;alle schuine dakvlakken zljningadekt met apiogeldraadqlul waardoor hetruimtevakverk buiten zeer goed zichtbaar blijft.Op echt Hollandse wijze ia ervoor gezorgd dat de winkels voldoende ventilatiebehouden doordat de beglazing altijd minuten: een ooduulhoogta (950/1900 ln)boven de dakrlnd oindigt.De kleinere gedeelten van het plan hebben aan noduulnut van 1350, de-grotevan 2700 mm.

|í

U

äšñ plattegrond winkelcentrum ÉSchollevaarr V

_ 1 rw is gearceerd.

__11 inn: 111 iii ii-n :inun- imi_:oïxíu

U-een-Je Ien

-en in

~ um|numm||||u|u||||m|m|||"|r; '

i "!|||im|umiiii|n|n'"...„. i

Op het dik van een ven de oppartenentqebouuen stelt sla een reflectie vßnde ruimtelijke structuur een zeer opmerkelijke variant van het rulntevskuerkrtwee gekoppelde rijen octaheders die constructief blijven 'zweven' dank zi]een soort vierlijdig naspensysteem van kabelachtige trekelementen. Dezetrekstaven :Un echter zo dun en___b,uvendien grijs van kleur, dat ze nauwelijkszichtbaar zijn. De ocluheders hangen els een kunstverk aan elkaar geregen, op

- een voor de tuesehnuver moeilijk te verklaren uijze.[en octaheder is een ruiotelljklichaam opgebouwd uit 8 gehjkzijdlge dr.iehoeken.Polyhedere zijn regelmatigellDe polyhedervonl is trouwens in de gehele structuur gehanteerd sls een thema:de pulyheder, in de vorm vun de halve octaheder kunt voor als ondersteuningnaar ook sla daklicht, ingedekt met epiegcldrnadglosr als grote piramides Opstrategische plaatsen op het dak geplaatst. Ale beeld van concentratie vankracht en licht. De vormgeving van het dak, alsmede de detaillering en desfkledinq ervan, is vri_| gecompliceerd maar kun tuch door urchitect De \lijn (A05)in samenwerking met constructief vormgever [ekhout op een systematische wijzeworden gerealiseerd.tijdens het ontwerpen is het grote voordeel gebleken van de relatieve onge-vueligheid van ruimtevokverken vuur de plaats van de kolonmenx er is diversemalen geschoven met de kulummen en ondersteuningen zonder dut hieruit .kwalijke gevolgen voor de constructie ontstonden. tlak bleek het heel goed

.mogelijk door het toevoegen van staven op strstegische plautuen de internekrachten over bepaalde vegen te geleidcn.Aan de andere kunt zijn er in de structuur zoveel mogelijk steven en knoop-punten vengelaten naar dit grafisch en estetisch verantwoord was om ook eenbetaalbare totaulstructuur te verkriggen.

I

chosen r

í

koersièf

\._§.__.__.__.

k°°"si°f ~ the Nodusjoint.__L

1,-~!

, V í -=';_.:_Ö`4'*§š'fin `*;"": 1.3.?

30 ,

_ Geïndustrialiseerde systemen.Er zijn sinds lengeringhsuser eind dertiger jaren [E80 (sf-

korting vsn lengeringhauser Rohrbauweise) lanceerde een stort-vloed van systemen op de markt gekomen.

let al deze systemen kunnen verschillende van de bovenge-noemde rooetertypen gerealiseerd worden. Geïndnstrialiseerde sy-stemen kunnen naar hun aard onderverdeeld worden :Lu:

A: de geïndustrialiseerde verbindingen,B: de geïndustrialiseerde eenheden.

ad.A Hiemee worden bedoeld de losse knopen (konnektoren), diesamen met losse staven tot een rooster samengevoegd worden.Enkele van de bekendste zijn:

_1_. !eno .Uitgangspunt is het \›e1eu.gr1jkstein de natuur voexkosende kristal

I

systeem. Dit resulteerde in eensysteem namelijk het kuhisehe i

van de kubus afgeleide konnektorset liefst 18 eensluitvlekken. Inelk vlek ken een stel! eangeeehreetdworden, waarvan de es door het stddelyunt van de kennek-tor gaat. Ann het eind van elke stelt is een kenieeh stukven sseedstasl gelast. Het systeem biedt de mogelijkheidven snelle montage en dseentege. .hfiletli-Il een het kreehts-verleop is mogelijk door verietie in dieneter en wnnddikteven. de steven.

å-EflaúärTriodetíe ls een ~in Ans:-:Lks ontwik-

fß, `._\/,/ _;#1-3/f\fiikeld systees weer- ----bij de staven, ren- / `de buizen, aan deuiteinden geplet naworden en doormiddel van een persprecedl een tanden wordenvoorzien, die in een geixtrudeerde e1us::Ln:l.uskon.nektor pes-sen. Afhankelijk van de konnektor km het mantel stssfin-

f" 7

ø"c>1@, \o9<g(Q24%'""

a <;W\,;\?//2

x<[\\\ ›

\_.______.„__

_ ' _ wi, *vr-__-issnhvê ' '±_7 J-

ßà

kaersief

L.S.Bfigaande beschouwing geefteen overzicht van de diverseop de markt zfinde ruimtevak-werksgstemen en vormt hier-door een aanvulling op hetartikel van ir. Eekhout.Dit overzicht is opgemaaktdoor Peter Geven die in hetkader van zfin afstudeerwerkeen onderzoek heeft verrichtnaar dit konstruktietype.

red.

„ d 31. N

kcersšet gangen varieren van 1 tot 9. De verbinding wordt met be-hulp van een bout `en ringen opgesloten. In principe kun-nen bij dit systeem geen vertikale staven toegepast wor-den. Ook bij dit systeem kunnen staven met verschillendediameter of verschillende wanddikten worden aangesloten.

2. Unistrut.Unistrut is een van de ,§ X, /weinige systemen waar- _' V /í,/van de staven geen bui- Q „ f,',.-*,'qf/zen zijn. Het bestaatuit de volgende onder- --delen: -de'in-strut' konnekter, geperst van zeehtstenl,

~0Qav

-de 'out-strut' konnektor,-steven ven koud-gewnlstel*U-profielen van saohtstaal,-de bout van hoogwaardig steel, welkeueen verdiktdraadloos gedeelte heeft, teneinde sehuiteeez-standte kunnen bieden. _ ' is

let deze onderdelen kan een rooster oorden' sssengesteldvolgens het verschoven vierkant patroon. Unistrnt is be-trekkelijk goedkeop, neer visueel minder sent:-ekkelijk.

±,_ Oktaplette. 'Bij dit, door lannessnnn ont- (<3 `

I 1 , „ -wikkelde systees bestaat de ' 1 .` l Zkflrmekter uit twee halve bol-len met een tunseneohijf, die _ ` fworden efllengelnst tot een ' . ›bol. De tuesensehiåt dient als verstijvinge- entolerentie-element. Gedeelten ven de konstruktie, in ürtebriek ge-last, kunnen op het werk worden samengevoegd net gebruik-nsking van de tolersntienogeliåkkeden ven de schijt. Inprincipe is elke eensluithoek mogelijk. 'Ien behoeve vande dakbedekking kunnen eenvoudige hulpelenenten op de kno-pen worden gelast.

2. Sbßzgxgteen.Bij dit door Du Chateau ontwikkelde systeem bestaat dekonnektor uit twee schelpvornige elementen, die op el-

` 32. _

vv

h \_,

I \

X

_ , ' ejsiile, 1-1,., HIER- .Il . ..~

\

§.

1.

kaar worden gelast. Het systeem voldoet goed wat betrefttoleranties, de lengtemaet van de staven heeft niet exactte zijn en in de hellingshoek van de staven is enige vari-atie mogelijk. Het systeem wat oorspz-onkelijk bedoeld vooréênlegige roosters (netwerken), meer is later geschikt ge-maakt voor tweelagige roosters. Dit heeft een ambivalentietussen oude en nieuwe aansluitingen tot gevolg gehad. Va.-riatie in staefdiameter ie alleen mogelijk voor diagonalen.

\k ~ *,- 'I

._ /kf,/. g/

, „--.. -_ __ø. _ _ - 1f ` _ . \r ._ / .z

i

1 4

fM... @nu vn: meer mr ex-niet '" W' W; iBteel Corporation ontwikkel- 2de eyeteeg heeft een konnek- /tor die beeteet uit tweegietijzeren delen, die voor- _ @ 0,zien zijn van wier staat- / 5 `ingangen. Vlekateven en kon- 5:-_\ Hg ïaekter grijpen in elkeu' viarechte dz-eed. Het geheel wordt gekleed door een :rechte bout.Len een zijde van de konnektor zijn vier ogen aanwezig, weer-aan de diegonalen net een werkte:-hi.e.41.ng Inzien beweetigd.De :teven kunnen zowel rond. ele vierkant zijn. let dit eye-teen kunnen alle 6 grendpetronen van de x-legige 2-r:l.eht:Ln-gen rooetere gerealieeerd worden. len eeeg ken worden gere-aliseerd door de bowenstaven langer te leken.

Ogtetube. 'Octetube ie een systeem van eigen bodem en recent ontwik-keld door Bekhout (welke hierover onlangs een voordrachtheeft gehouden). Het systeem ie geschikt voor neerdere pro-fielaoorten, maar meestal wordt gebruik geneukt van ronde

1 __ Juni ww'

` „_

L__..._.....____.__._.

š1S

kersief

icöërsië' „en buizen. Deze buizen worden aan de uiteinden geplet en met

' ' ' \ \ twee bouten aan de konnektor verbonden. De konnektor is

fo...

vervaardigd uit een aohthoekige beeisplaat, welke voorzien

Ö _ _ __;„°_ is van twee, onderling loodrecht op elkaar staande halve

* U' -- schthoekige platen. Bij grotere etaafkraehten kan de kon-

' 'I - ...i à .~„

É' /Ã '\-~- \.,nektor aangevuld worden met een extra horizontale acht-

5 hoekige plaat. Aanpassing een het kraohtenverloop ie moge-« lijk door variatie in de buiediemeter en de wanddikte.

Oetatube behoort tot de goedkopere eyetenen en is visueelredelijk aantrekkelijk.

Kenmerkend voor de geïnduetrielieeerde eenheden ie dat eendeel van de montage neer de konlrnktienerkpleate overgeheveldtordt, met andere woorden de diverse :teven worden dear totgrotere eenheden geaeeenbleerd. Voordeel hiervan ie dat hetaantal losse knopen bepefizt ken blijven, voor de reet van deknopen wordt gebruik geneukt van betrekkelijk goedkope eneenvoudige leeteekeieken. “ ›Enkele bekende eg-atomen :ijn: _ -

fld.B

\\ -e 3*/

worden. De toppen ven dev. - › gpirefllden zijn naar bene- ` r f 'den gericht en worden verbonden door middel vešn treketongen,welke in de eengebreohte nokken worden geeeïoroetd. !1i.t"iemogelijk, :maat de eenen a:w±aee1ma nu Liekee en menteneohroetdreßd zijn voorzien. lenvueeg kan eenvoudig wordeneengebreoht door de treketengen vleter um te draaien. Hetgeheel is eenvoudig te monteren en tevens gemakkelijk tetreneporteren, doordet de piramides. etapelbeer zijn. i

2. Bij dit door In Chateau ontwikkelde ejoteefl in het princi-pe gelijk een dat van Spaoedeck. De pirauiden worden hiereohter in een diegomaelrooeter volgens het vierkant-gedraaidvierkant patroon gerangschikt. De toppen van de piremiden

"Q1' ° . \

nn-auwmige ei.-nme ' “ 3_net_een vierkant grondvlek \ Z/ _ -_ .ll 5-,kunnen volgen: de vereoho- '1 U _„'ven patronen gerangschikt _ ww /

_, , _ . \

ii

I)

I

je

I

- worden verbonden door doorlopende steven, die ter plentee `

van de verbinding geplet of voorzien zijn van een aange-leste horizontale plaat. De verbinding geschiedt via eenvertikale hoogeaardige bout. Door een diagonnle rangschik-king wordt het aantal piremiden ten opzichte van het space-deck met de helft gereduceerd. Bovendien wordt bereikt datde druketaven korter zijn dan de trekstaven. Een zeeg kanIorden verkregen door in de verbindingen van het bovenvlakfilseenpleatjes te monteren, welke tevens een tolerantie-fnnctie vervullen. ' - ` “ ` '-

r*“"“5$›_ _e**“ É /§š§,ï~'-_-f ~-_-.f~f~- - ~- ~ ---1 ,f-'-1 W/ ,' __-' '“_-+_'*”'*'“ ,4-.= .

M /'I J f/ ag 'C-.ef-~'1Û›.~\'.. _o ' *' _!

_ \ \ -

,3_/`\

I'. _ L _ _ _ _

` //' .«, |_ -›'\ _ - --± gmg -_.-==: ===.==„›= . . __ "I-\h _'_ M ..__... u.__;...u_4 na

._ .-e--- I---› ~ ›~-1.,_ ,_ ez__„.__ .n...__._1H

-1. ,___.._,

7.-'_ , \ í 7,11, \J _- è

šš 2 š „rf Q „ 0 I. een

\\1ä" `x„/.=,'4±Q na _1=›..--

-__ ve__;___.. 1fl_-. .......1. _.

2. Hoewel het in feite geen geïnduetrinliseerd syeteel ismaar wel verwantschap hiermee vertoont, wil ik hier eenoplossing bespreken waarneer in Denemarken uitgebreidonderzoek is verricht door A. Tholen.Hen neukt dear gebruik van geprefnbriceerde geleeteliggerelementen net breedte 1 of 2 meter (loduulneet)en lengte ter grootte van de overepanning. Deze elemen-ten worden neer de bouvplaete getreneporteerd, weer zeaaneen worden gebout. Op deze wijze kunnen de verbindingenrelatief eenvoudig zijn, hetgeen op de figuur zichtbaaris. Belangrijke randvoorwaarde ie det het kraohtaverloopover het rooster gering is. De-mogelijkheden van aanpassen vanateefdooreneden een het krachteverloop zijn namelijk gering.Dit systeem ken volgens Thomson zeer goed konkurreren bijeen rooster met kleine overspenningen (ivm. transport)en een gelijkmatig krachtsverloop (een rooster dat langede randen ondersteund ie).

koersief

Raaf-åefSCHAAKRUBRIEK

Beste schaakliefhebbers,

Hieronder vinden jullie weer drie probleempjes waarmee de hersenen

gepfinigd kunnen worden.De oplossingen vinden jullie elders in dit

blad.

Voor de laatste maal wil ik de deelnemers aan het schaaktoernooi

verzoeken hun laatste partfien te spelen opdat de poule-eindstandenopgemaakt kunnen worden.

Met vriendelfike groeten,Harry Mfinninghoff

I ...ø l 'f< -` 1 ø f e.

E 5 V u A 1'If! II v Ine.: ,Éš 'FI I!! llliß .É lll A›||l;!l::l|l| É dll' llllllülllll H

1 A - I E * É Z .éfli

(lieII›~I Hë

e

~ ' 2; l ^ 5 @vIO Wit geeft mat in 4 zetten.\ 11 wit geen mm in 4 zetten--i ' wit geeft mm in 3 zetten-ï „ ,

„ v

rsnao-canon (r.c.)

Door de Cunnissie 549 van de ACI is het begrip ferrocement als volgtgedefinieerd:'F.C. is een soort dunwandig gewapend beton, in 't algemeen samengestelduit cementspecie gewapend met dicht op elkaar liggende lagen van continuen relatief dun draadgaas. Het gaas kan gemaakt zijn van metaal of eenander geschikt materiaal." .Onder ander geschikt materiaal vallen o.a. alkali bestendig draadglas,gaas gemaakt van polypropyleen en gaas gemaakt van natuurproduktenzoals jute en bamboe vezels. . ~ VVolgens de definitie dekt de term ferro(ijzer)cement niet de gehelelading en zou dus beter vervangen kunnen worden door de term draadgaas-cement (wire mesh cement), waarvan dan ferrocement êên van de ver-schijningsvormen is. Echter de term F.C. is, sinds o.a. Nervi zichennee ging bemoeien, dermate ingeburgerd, dat verandering van ditbegrip synoniem zou zijn met verwarring 1In dit verhaal beperken we ons tot het met staaldraadgaas gewapendecementspecie.

Korte historie

Het wordt zo langzamerhand afgezaagd om de oude koe, sorry boot,,.

van Lambot uit dé sloot te halen. Gaan we eens wat verder kijkendan die sloot lang is, dan is het aardig om te zien dat rond 1850,zoals vaker in het verleden het geval was, verschillende mensen opeenzelfde tijdstip op eenzelfde idee komen en dit uitwerken.Joseph Honier(1823-1906) maakte in 1850 grote plantenpotten gewapendmet'een net van stalen staven.De Engelsman Hilkinson maakte ongeveer tezelfdertijd gewapend betonbalken door oude stalen kabels uit een kolenmijn aan de trekzijdevan de balken aan te brengen.Lambot met zijn boot is zoals gezegd overbekend. En in de USA washet T. Hyatt die intensief gewapend beton platen en liggers beproefdeen de~basis legde voor de huidige gewapend beton theorie.Daarna is het rond het materiaal F.C. zoals wij dat nu kennen. enwaarvan de konstruktie van de boot van Lambot het meest overeenkont,een tijd stil geweest. `

i

\\ïl

.. 7 ._

4 i

koersief

37

kaar-sie? ~..

Tot in 1940 P.L. Nervi de draad weer oppakte, en ontdekte dat eenbetonplaat gewapend met enkele lagen metaaldraadgaas zich bijnagedroeg als een homogeen materiaal en goed in staat was om dynamischebelasting op te nemen en te verwerken. '^ ' fBekende toepassingen van hem zijn een motorjacht van 165 ton, Irenegedoopt, een opslagloods (1947), de overkoepeling van een zwembad9 15 m, de overkapping van een tentoonstellingshal in Turijn etc.Een bijzondere toepassing is, onderdelen van gewapend beton konstruk-ties te maken in F.C. en deze te gebruiken als verloren bekisting.Zoals roosterelementen en cassetten voor vloeren. Sinds de jaren 60is het materiaal sterk ontwikkeld in de USSR en sommige Oost Europeselanden. Men heeft daar studieboeken en voorschriften m.b.t. de tech-nologie en konstruktie, mechanische en physische eigenschappen, theorieen berekeningsmethoden alsmede toepassingen. Door het arbeidsinten-sieve karakter van F.C. heeft men arbeids- en tijdsbesparende produktiemethoden en -technieken ontwikkeld. Ook in landen als China. NieuwZeeland en Australië heeft men naast de scheeps- en pontonbouw veelgebruiksvoorwerpen zoals watertanks, silo's, irrigatiekanalen etc.uitgevoerd in F.C.Een belangrijke ontwikkeling was de oprichting van het internationaleF.C. informatiecentrum (IFIC) te Bangkok. Thailand in okt. 76.Het kwartaalblad 'The Journal of Ferrocement" is een uitgave van deIFIC. Het "International Journal of Cement Composites" publiceertregelmatig artikelen over F.C. Tenslotte.houden de reeds genoemdeCannissie 549 van de ACI en de cunnissie 48FC van de RILEM zich bezigmet het opstellen van voorschriften (codes of practice) over de tech-nologie, theorie, konstruktie, uitvoering en toepassing van hetmateriaal F.C. _De produktie van F.C. kan worden onderscheiden in vier fasen:- het maken van een wapeningsframe 4- het aanbrengen van ëën of meer lagen draadgaas om het wapeningsframe- het pleisteren van de cementspecie- het verharden. _Het tweede punt is erg arbeidsintensief, reden waarom het materiaal inontwikkelde landen weinig wordt toegepast, en juist daaran een geschiktmateriaal is voor ontwikkelingslanden vanwege de lage lonen en hogewerkelooshèid.In ontwikkelde landen beperkt de toepassing van F.C. zich tot schaal-constructies, wind tunnels, mobiele huizen. geprefabriceerde elementen

..,.-___Z?-_

zoals sandwichpanelen, tanks, silo's en zwembaden gemaakt d.m.v. spuit-beton (shot creting). F.C. heeft een zeer hoge treksterkte/gewichtverhouding en een veel gunstiger scheurgedrag dan gewapend beton.Geringere scheurafstand en dus een kleinere scheurwijdte dan bijgewapend beton, waardoor de wapening gelijkmatig belast wordt evenalshet materiaal in de drukzône, waardoor grote vervonningen mogelijk zijn,alvorens breuk optreedt. * Kortom een zeer taai materiaal dus, maarzonder de tweede orde problemen zoals plooi en kip in samengesteldekonstruktie elementen van staal. Efficiëntere produktietechnieken enwapeningssystemen kunnen mogelijkheden bieden voor een uitgebreidetoepassing wanneer dunne konstruktie elementen nodig zijn, of daarwaar vermindering van het eigen gewicht een belangrijke rol speelt.Echter een grote concurrent is het vezelcement in combinatie metwapening. Hel minder effektief door de discontinue vezels in mechanischphysische zin maar zeer effektief in produktietechnische zin, waardoorwaarschijnlijk het F.C. in ontwikkelde landen niet die ontwikkeling entoepassing zal doormaken zoals die mogelijkerwijs in de toekomst in

H koersšef

i

ontwikkelingslanden plaats zal vinden.

Berekeningsmethode

In het kort volgt hier een berekeningsmethode van een F.C. konstruktie-

i

0'J UR

nmazr Pamou „_„„E„,element, opgebouwd uit drie verschillende materialen. M.b.t. de theorieen uitwerking wordt verwezen naar [1]. . aan-ialI _.) OL.'›Een ligger met doorsnede in figuur 1 is samengesteld uit vier materialen. i _ lt \ IEén materiaal, de ker-n,is slechts vulling, b.v. kunststofschuim. = 'unfla TH_LmEm 'LUNEAR fMateriaal 1 matrix (specie) :

parabolisch of bi-lineair o-e diagram '_Materiaal II matrix + draadgaas

tri~ of bi-lineair o-c diagram Tm_uN5^Materiaal Ill matrix + draadgaas + wapening

tri-lineair 0-c diagram Figuur 1Materiaal IV kunststofschuim (te verwaarlozen)In de laatste twee a-e diagramnen is de z.g.tension shiftening verwerkt, l

dat is de invloed van de niet gescheurde matrix op het spanning rek diagram.

1 Door de schrijver is een w ligger beproefd met een overspanningvan 4,80 m. De ligger bezweek bij een doorbuiging van šü t.g.v.breuk van de wapening. Enige zichtbare verschijnselen waren dedoorbuiging en scheurvorming. De trekwapening bestond uit8 staven ø 6 mm en 2 lagen draadgaas 9 1.45 nm maaswijdte Q K12.7 X 25,4 mm. '

_

eld

.Lšïo--+

ITH išq

.=.„_$_-__.-_._.›_=.s„5_'a ,„, :_I V'

a:fl„M 1 ,. ~«; masse ›:;-|wm fx_. I /Q, › 4 .J 4 --1`r 1 QC-t

-.

..:.„,..,_.,_ ,....._,__ ~_+.--_

ïL” /' „ '_'* W'-*|I 75 -1-- /5 _

e <1' ... __ __,_»--'

2sx1o"6 1 nm

'i' HATERI AL I ;

i i--.i HATERIAL É

SECTION cA|.cuLAT1on Mons

Figuur 4

b 0,85 og” .-:F-Zee Qi*

.T1 ” fu r

._ šaa h-x ~+T3

r › . '="-- if22 ' A JIJ? T1 T2

A2 1

Figuur 4

I

f ln fig 2 zijn hete en c diagram vooigesteld aan de hand van de hiervoor-1genoemde U-e diagranmen van elk der materialen, wanneer het vloeimomenten -kromming herei kt worden

°'“e"t a"d 'curvature Aldus kan op elk moment m b v de gereduceerde momentenvlakmethodede doorbuiging berekend worden (zie fig 3)

.=.w'.<- 'MW-` _g _ _ _ _ ` ág

9,s›<1o5 Nm -J /, _

f----vàj uien aunau '-5 5 ng1j a

HATERIALJIL Benaderingsberekemng van het breukmoment 4_n____..__o_mL. _ -a u ,1 '

L ,1i 1,. ,3

XQQ

§<<

MU

n

Voorw

fi I! U'

Mu ' (T1

›...›_i oxpriuntul

Fi 2 ~ « lieoruliill

n „„ - ~-=M Flguur Bdl i-li

wap: nu

EII I

LORD DEFLECTION DIAGRAH

aarde= +

-› wapening 9 6 nm-› 2 lagen draadgaas ß 1 45 nm

o -› 2 lagen draadgaas ø 1 45 \im

= staalvloeispanninobreukdrukspanning van de matrix (karakteristieke druksterkte)

+ 'ii'

2I

°mu '

..._ _.__._.i_-

h = 130 nn

b = 120 um

tz = 20 mn

a = 430 N/mzV1

^1A^2

tl = 30 uni A3

_ T1a = :zo N/mz T

.Y2 2T3

sM ~a,2 _ 1o Nm"ber

M"proef

~ 9.106 Mnn

4.1.«.s2=11a,1m220 . 1 . ff . 1.452 = aa,oa mzze . 1 .1f.1.4s2 = 46,24 mz

48633

1057014797

1

De benadering is in dit geval dus aan de conservatieve kant.

Scheurafstand en -wijdte

Zoals gezegd verschillen deze verschijnselen aanzienlijk met die in gewapendbeton.Tijdens de proef is gebleken dat de scheurafstand bepaald wordt door de dwarsdraden van het stalen draadgaas, in dit geval was dat 25 men als gevolgdaarvan een kleine scheurwijdte.0orzaak hiervan is de kerfwerking.Tijdens het optreden van het vloeimoment was de grootste scheurwijdte slechts0,05nmL Dit is uiteraard ook vereist vanwege de geringe dekking op hetdraadgaas van slechts 2-um. „Als we nu de F.C. ligger vergelijken met een equivalente gewapend betonligger dan vinden we:

'Gew. Bet. liggerscheurwijdte w =bétondekking c =we = 11.1o`3

0,18 nm16 mn

F.C. liggerw = 0,05 mnc = Z mnw/C = 25 . 1o'3

Voor de F.C. ligger is de w/c factor ongeveer 2,5 x zo groot, maar indienwe de norm volgens de VB 74 m.b.t. de toelaatbare scheurwijdte ook voorF.C. laten gelden, vinden we: w < 0,48 mn is nog toclaatbaar voor gewapend

0 48 ï3beton.dan isw/c= -ïg- = 30 . 10 waarbinnen de waarde van de F.C. liggervalt.De geringe en regelmatige scheurafstand is primair een gevolg van de dwars-draden in het draadgaas. Daarnaast speelt de z.g. specifieke oppervlakteeen rol.

Het gunstige effekt hiervan is vooral een gevolg van het feit dat de matrixDeze is gedefinieerd als: S = á; V = volumefraktie v/d wapening d = draaddiamete _

7:- Cl! (li1E. ll! -n

~

kcieråief

42. g

in de buurt van de wapening een grotere rek kan ondergaan, dan op plaatsenwaar geen wapening aanwezig is. Vergelijk gewapend beton waar o.a. terbeperking van de scheurwijdten geadviseerd wordt, in zo'n geval meer stavenmet een kleinere diameter toe te passen, bij eenzelfde staaloppervlak.

Recente toepassingen in F.C.

Hierna volgen enkele foto's van toepassing van F.C. in de huizenbouw, waarvaner ëên hier nader wordt toegelicht. 'Dat is het z.g. Stucanet bouwsysteem, van Bekeart n.v. te België.Stucanet bestaat uit draadgaas waarbij tussen de draden van het gaas, hardkarton geweven`is.Regelmatige openingen op de kruisingen van de draden zorgen er voor dat deop het stucanet aangebrachte specie kan penetreren en het draadgaas kanomhullen, waardoor een sterke en stijve gewapende wand gevormd wordt.Een paneel met een lengte van 2,5 m en een breedte van 1,0 m, dikte 60 mm,bezweek bij een breukbelasting van 720 kN, bij centrische belasting over-eenkomend met een breuksterkte van 12 N/mmz. Een wand bestaat uit`eenbuitenpaneel dik 60 mn en een binnenpaneel van 30 mm verbonden d.m.v. licht-metalen spanten, waarbij de spouw gevuld kan worden met isolatiemateriaal(zie foto 1 en 2).Literatuur: .

[1] Het gedrag van een dunwandige holle ligger met rechthoekige doorsnede,I samengesteld uit casanet gaas, conventionele wapening en specie.

Intern TH rapport BKO 6-1Ir. K.B. Lub

[2] Journal of F.C. Vol. 13 No.'1 January 1983 `[3] Ferrocement IFIC AIT Bangkok, Thailand 1978

Paul B.K. and Pama R.P.[4] Ferrocement. Conference Proceedings,

< Bergamo, Italy, July 1981[5] State-of-the-Art Report on F.C.

ACI Committee 549. Concrete InternationalAugust 1982

[6] Ferrocement in tension and flexure_Journal of F.C. Vol. 8 No. 3 July 1978Huq S. and Pama R.P.

11.4.1983 Ir, K,B_ I" C_fl'___

IV1

„ J',

~ 1 “lu JUU Aus tm" -r »-271--f<

_ ›~ z H

É-vi', een `_""" =

koersuef

'". `*1I' .L\c

.T__,_<

_-JFÃI'H2-Ie."5

__-\`II'Q' _ _4''(Th,-` 1,-:;_„\'“_._1;-§f-

*›-.Py-

13:2-É:-fïï

- 1 /á ›e|o f I' -.

s - QLJL _ll

-pu-en-ui __„_L?1'-_\ Fi' e

„-_;-_:

.._ _; _ _. Legendl qmfll siruciurê3 Fenocernent uddmono! structure

E.

1"--

..„

., .lml-J |.:. mi

ELEVATION I O0

CROSS-SECT|ON I |00 Fxg 4

_~ " ' a

L"'*-1-._-e„I:=e

'Ps rf;

waaumm ik .åa-.,...~- -W 1 aoensuoaumøa

...___.1àïš-_:-.eis 2_-..._.... _...-.._..........

› 1;

i ,-ø- _-LJ.. .evt`\ ~u."~

Z, ~ Z a} 'Â=<«\*'7r

Pklx ...šl,__,\\il

*-3 -2:_ _______ aa_gm ___ __ __

§i\ *lg 3 oo n 43052

_„,.< l '!`- J _' _. . É omen- / /

K ä/ . .f.ø*"øàø ,-.

9" -› mom

M

pggågmäêš..§_ _ __„_... ff

flt.. <~r~=_-' '›-'-'__~ „ r

- ,4 “J ~ ' -eg., :. _J„ J_. › AA /-n 4, _.

ODIZM

, .

*“=rHeelden van Construrllv te

______š}7_=_:__,..o o|z_„\ lam ooazm Q 3,2...

34 ._ ,_

o naam P' f' o|zr.„ o mam

a) Roofto wall and wall mtersecuon b) Root-to beam md typlcal hmel É l _ am.. É -aal _ W`V'l01^1d „J-

.,1. \T3 \,_.. *_..| U3

...-

b

I

T

!.Ornm

800rnm

'rf

I

225mm __

-----.---.-----.

~.-

\`\^

r

` .520 rnm

nnn.--._-------

“i'r'-"\`

ä

t

v 0 HG. !5”. .|,„i=.r“L.... _ . rr_.,_.__~rf\

\Il .l.1..

::!u.5:::::'.--_-__*ti

--Dial gaugz

-UOH9 ›=500mrnSpeelman

Load hanger

--Dzad load

al al

Fig. l. Schematic diagram of creep frame.

_\:::

En-na-:qrwa..-.,

..„-.„_g_.,'.;_,: _..'.._ ,ee-,

._,__ ,.. . za.. f' . __... , ". .- . .-.;.. .::.-.›› ›--~..--~~^.--..'.;"' _„A 1, ›-I

2/

yf- m u sc ao nm nu1-uw ams;

Fig. 2. Drying shrinkage of fcrfocement. „, ' -5 " ` wwsuoir.-. .

koersief

1 _

vfl-ɧ}.a ...A;.;:\. at.

i

_,/1

_-=› v-_=.›-~ .. Ind ia. ›... is i I'lg|l ' '“ ==:;`1~~_^› -cart-

.pananmum«~vl

-a«.\

.l___

Ã

ma-

'P4 __'__ .,...!__.. z .

.f-\_,. .-a* .»*r*i„mv~„__„-- “Ill

zo so so ac :oo0 om uw la-am .anal ff*

Fig. 3. Effect of load history on total mid-spandeflection of mortar specimens.

Nieuw-Guinea ïndßne

šfÉ\"~èl'~'_å*]fl'.i'§ `{Ul)RBlll"l)l.ll1)N VA.I.\l F C . HUlZíE1\í

_- ›.

g „š\~ ^ Li'_,_--: :I _`- _, A '

_ _ a

w ` ,

_. _

! I\.\'

-3 . _

(D |..|. CD:

. . `"4 ` x^- ^ *:*~'“"'* -a Muv-`\IuI` _ „_ ~~-. ..»- . ___`___`A `

~

X..

4-vfi› _ -

m |...|. Q:Malei

'21 i..|. CD uw-Zeeland

1:

1'

.- J'er*%;jt1 .fï-.J

. _.1 „P _ “Ix-t :__- _ 'v _ _.

-t . . .- ` .-_4 . H" ' ""*"

rs:` . '-v 1 -1-F .M a _

~' -~ a~« .ef i, 'ri - ,fe-' _ . _:'i - vY

` 'ís

_ ..~ _`_.'.ç - - ..

'A' f ii. _` ''i r.g .. .

4' 1.- :,- „.f. _." -f 1.

 ft..,. 60 cm . 11 i .

` ll- max- ill ilIOIIUCIIIIIQCUIUIIOOIIllllllillflllllllllllIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIUUIIIIIIIIIIIUIIIIIOUIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIowooooooooooïoooooooooq

` l5*' 1

al De panelen zodanigplaatsen. dat de dikkedraden aan de voorzijdekomen. Bevestiging om de

Kenmerken:- Stevige staaldraadbewapening sterk optrek, druk en buiging.- Geen voegen. Afzonderlijke panelenworden overlapt en zijn onderlingverbonden.- Soepel te verwerken.- Verhandelbaarheid (1 mi = 3,41 alt.2,63 kg).- Hoge brandveiligheid. Bij brandbeletten de talrijke bewapeningsdradenhet krimpen van het gips zodatscheurvorming en uitvallen vangipsstukken uitgesloten is.

koersief

Stucanet

plaasternop i /

\t N .`.\

\`\"

| ` I draadslijl

.nieten '

//'///_/ifU/'.-:'#"':'.//if ,;'7;'.".'„r.'»/f,'f/I/JIJ.Q;/1

III >_;'fl!ï_izs.,_,_,,/lfffilffil/J' %""'i'

i

'aaiaaa'-::::::::|::::: bl Panelen2222222!!!

.:: z :- :::'::::-:::::::EEEEEE

=:=ss§a§z§=szssezassšsssassaaeasssEi-I-eëeisšëišiiiiiëiëiiêiêiiiiiiêêšë

“n”iišiåši'":::ilullc„.nunc aanunc „mun

IOIIÖU null “IIIuu: BE!!! III- nu ou ulen Innl un |I|II.. III- .- halfsteensverband Een driedimensioneel draadpaneel

bestaat uit een doorgezet paneelverzinkt gelast gaas met onderaan enbovenaan opgelasie langsdraden.

15 cm ter hoogte van dedikke draden. .

. . . ..\ =OOCCOOIUIUII `* IUICI

.fl.flII.IC.\ I..flIUIUUIUUIIIIII *IIICC

IIXOOIIIICUF ICIDUOCUOOOIOIOI-~= ICCO.

`* s\ . \lx-.000000 re=000000000000I.IIUI:=š:II.IIIIIOOI ›

I§\§OUIOOIIIIOI- i 00sj=0000000000OXUII§IIIIIOIflIflOC.1- :i.|i|.i. i

cl De panelen moeten meteen volledige rnaasover-lapping naast elkaar aan-

iii! 322Eêêiiiêf-šïåšêêêåëêêê -aasasasas-:'-.aziasessazIiääääåilàlåfliääiiäålåißßåäfläiflllål 22.ššišišiššiššššššššíIlßålfllii SEE

e/ Geen enkele overlappinmag in het verlengde vandeur- ol raamkoziinenvoorkomen.

Q

gebracht worden(27oi 38mm).

.-. ;__r__, ,_„,._' r *ir-mr' r- t__._.., H;

i

diam

_:::i"::1_:.ê:__:l_.!l_1.,.. i /'XN

dl Om de 15 cm worden depanelen met elkaar verbon-den door het binden vaneen doorgekniple dwars-draad rond de langsdraadvan het ernaast liggendepaneel of door binddraad tegebruiken.

\.\-.\§-`-\`

\

1"”/W /ff.'›"f,/'«,/f-”f”›< _'«:'" 1 + ~«<4<›44 Q Q

ï _ flßfß#0-›øo»1' ' of Q-«›-Q ow q Q

' 'í' -_'/.;'.;. 1,'. ff., ' wvm Q Q4 4a1 am .. gti.-,wir ' f 1-'~ -f --. . . . . if i',1//_ //,7 1. ø«_. <

-yjf vi ` , i

0*+'* '°"

§š§„_í:-šš--›+-<1

ll Bij aansluiting op betonof metselwerk een over-lapping van 3 mazen.indien dit onmogelijk is,moet een versterking overdeze voeg geplaatstworden. die tenminste 20om van beide oppervlaktenbedekt. Ter plaatse van deoverlapping het kartonwegnemen.

"I i"`ï TT"ï'f$4<«y4 .<6-yo.Q-«'›f«v-èè-|›»

Ll.1_çm'10 cm

*_

./„ ,ßfi/44 É ** .

°****+ 'r""'4' '|._l_„_u.± l _?10cn1i10cm

,~i_'1.-

i

- iii

._ \Z `=

\tl5. ri"

.

\\\

fi-"__ \\TI."

,il

ig.

F-.\vtçrz\tin

:\\\\u›f›@\\\rraaxivva. lniixra-a?tt\t\\í.':1,”"-_murs//,vri<~nrs~f: 1?/-\at477mè-'.›_'-'-1-

T:_ : R ›„

\_7- W._-'_

”iteai, f

.__ ›\-,e,

1 i

li,- Vl

Q i-„ il

4

P.iii

-_, .U

l

af„ ,. _. I.. l5_\-. \Ã “Sisi' šårsà

3-D paneel 38 mm: wordt gebruikt voor het aanbrengen vanminsrens een 40 mm dikke rnorrellaag.

/I

l

.

›4-'

i, l

Onderwfisvisie

Tfidens de discussie op afdelingsnivo d.d. 13 april in het kader van

de Studium Generale cyclus "Wie leert mfi wat?" bleek al snel dat

er geen sprake kon zfin van een duidelfike onderwfisvisie op de afdeling

Bouwkunde. En dat is ook wel begrüpelfik, gezien de diversiteit in

het programma van het Bouwkundeonderwfis in verband met de }-ledige

opbouw bouwtechníek - architectuur - planning. Kort samengevat was

het resultaat van de discussie: er zfin zoveel visies als er mensen

zün op de afdeling. Toch bleek er bfi de sprekers en de overige aan-

wezigen veel waardering te bestaan voor het huidige onderwfis aan deafdeling Bouwkunde, het systeem van colleges, oefeningen en projekt-

werk, een verworvenheid die in de loop der tfid hard bevochten is.

Het is jammer dat de onvrede met diverse veranderingen (büvoorbeeldhet verplichte D-programma en de invoering van het trimestersysteem)

de discussie overheerste. Het abstrakte nivo van het'onderwerp was

hier mede debet aan. één uur discussie is dan ook duidelfik te kort.

In ieder geval bläkt er een gezonde interesse te bestaan voor boven-

genoemde problematiek. Het is een goede zaak dat men zich rekenschap

geeft van de noodzaak van een visie met betrekking tot het onderwfis.Juist nú, in het kader van de te verwachten, onvermfidelfike proble-

men in het kader van T.V.C. ontwikkelingen en 2-fasenstruktuur.

Joep Thfis

koersief

`”“““"“““““*_”__““_-_*_-_-__ÉI___I__I___IIIIIH-UÉIIENÉÉIEI-III...-'II

kaarsH. “ib

43 -2.0 -U 7 \-1.11 "__"

7' Â ' 4 ,5 ` ~ 5 H n 7;

Fi" HI É ~3

É?

›9

Q

'I-'I

Hg9

.n ag I - * en

al U »« I2 .I 1 s* we ,usll 50 5 5

, is É U

'Shi ss M 7 7 5353 0 ' 1 D.. ' 5 “ q;.. 5 ' 1 1 FL É

1° #1 .›.

'v ' Jäsßl v f s

.l 75 `? 1 f ` F3

«wIfi" ßfifllr09 , 55 'll

9?w ws ` ` uw 1.I _h

W?ïân› ' +1 ' q s›'~

HORIZONTAALB I

1.matten1egponton6.klinker.7.wank1ank.

13.uitroep van verbazing.14.oude verbond.15.1and in zuid Amerika. 116.persoon. |17.muzieknoot. 119.krant in Nederland.23.onderwerp.25.smoren.27.bouwmaterialen.30.rondhout. l31.voorstellen.33.Ita1iaans kaartspel.34.buide1.35.zenuwachtig.36.ingenieur(afk.}.57.hondenvoeder(merk.)59.0ude Eestament.41.vervolgersgroep.43.ede1gas. ~44.slot v.e.muziekstuk.46.derha1ve.49.gegroèt.50.dee1 v.h.mense1ijk lichaam. ,52.ter oriëntatie bedoe1d(afk.)q55. europeaan.54.overdadig.55.k1eine stroom in Nederland. 556.ver1ijmd.59.voorzetse1.60.s1ang.62.venig moerasland.63.lichame1ijke opvoeding(afk.).64.vrije universiteit.65.smal1e straat. l

|1

66.0nordelijk.68.boomsoort.70.groentensoort. 272.broer van Sien.73.hoge stem.74.spee1goed.75.buitengewoon zware arbeid.80.ooster1engte(afk).81.hoOrzitting.83.a1gemene overheidflafk.) ,84.g1ij1aag. i86.al1eenspel. „88.hoogste gedeelte van dak. ,89.sterke drank.90.vervoermiddel.91.bouwcombinatie.94.met bloed besmeurd.98.bouwkundig ingenieur.99.producten van vogels. F

100.voorvoe sel. *101.komputeçterm. |

, .„„ _ „_„_„ll_. , _

flO3.onderdeel v.e.voertu18-§04.eenheid.

_§O8.steun.fl10.d1 in Duitsland-112.nationaa1 socialistische; beweginfl(afk)-fl15.kr0mme.|114.nahootsen.

U VERTIKAAL«1 1.opstoppíng.

1 2.lichaamss1agader.5.muzieknoot.4.op dat woord(lat)5.academísehe graad.6.voorzetse1.

} 7.yerkortingsverschijnsel.1 8.vervoermidde1.

9.p1aats in Nederland.10.muzieknoot.

v 11.te midden van.3 12. plaats in Nederland.` 18.verd.

20.kersensmaak

24.eerstvolgende.[ 26.onenighe±d.

29.Iuropeesehe Kampioenschappen.501. multinational.32.renovatie.34-gebied.

39.orde der carmelieten(afk.).40.algehele.42.keukenapparaat.45.Kathedraa1.47.jachttrofee.

Q 48. van patroon voorzien.T 50.inwoner van Europa.

51.aardsoort., 55.fier.i 56.vroegere geheime staatspolitieI in Rusland.! 57.lach even mee (afk.).

58.voortdurend.É 60.atmosfeer.2 61.vrouw.

4 65.zeepwater.66.jongensnaam.

, 67.vod.I 69.oneffnnheid.' 70.schilder.

71.0nweerverschijnsel.73.Algemene Korfbal Federatie74.postbox.

\.<

1i

38.aan(eng). I

771 elle.78 1 ` kaersief.exp osieve.79.alternatief eten (afk.). „81.fi1osoof.82.uit de grond halen.85.eerbetoon.87.dee1 v. e. kast' f Oplossing kruisuoordraadsel uit

89'gf°*e *°@1°°P° vlmlasmamï e fiiaflzmammm92.broeder(afk.).95.waterkant. ” v94.1§dematen.95.meisjesnaam.96.oom(fr.)97.informatie.

100.meubelstuk.flO2.te1woord.JO4.een zekere.105.direct.%06.zoogdier.J07.medeklinker.H09.notabene.

_..__.í.„.__.

É110.meteen. §„*EQfii il „f'ÉI„i111.ad vocem. E '›!ß°tfi.1`|f1]f.7lfÂ|Éfi`

` 21.voegvoord. ' _ ._» V J* 22.p1aats in friesland. É |TI[ï]fl_ *rlgfin

` anna

un H n_mn nmeWÉÉFÉ nnåånm:.'mr›1|:|n'" fanaam aa nßnamnn- „ sn u_ ngnna, annaannßm

ñfl „[If] Ã 1Fïñl 1gflm

H JHM*

DHšflfli

WEHÉÉQE'*=i-üflflBHHSM_SmgEDuëu

ESFigfliDuE382 'HEB „SiByE

QBdIHaimifläflflfl

š§_„„3HHUm_üDfl_QHSDBQDEHN A

SSEBZflüäfiEäflflä-flfl

EÉBÉ GD

fa aan nam»~munan*BM flflfl H au, 'nvaan m un "nm 1iffiI§!']!'3FI[!ll_!'llä

28.stuurs. RQIESIIF no. 4

Qplossing Schaakrubri ek .

10LDmtKmzTfifiK@aTy±Km4Tg4, mat.

11 1. PM1', gf6: 2. Df8T. Kf§_§__§š, Lb6T. en mat.ï2 `1_`D'dïf T416' É'*1_'c81' en mat4 7s.c°as Genaae(afk. lat.) _, _„__„_, „. „ ___l . „ „

NEE ñ›

Iv

Ii

I

E

'_