4 14 juni 2013 17 mei - Nieuwe hub in Veenendaal ... · draait op pneumatiek Naast zijn bekende...

Nieuwe hub in VeenendaalOp piekmomenten sorteert DPD negenduizend pakketten per uur

Motionplatform RexrothContinue coatingmachine Hauzer klaar voor massaproductie

17 mei -14 juni 20134

Pneumatiek Kippen verpakken Zakken vullen Energie besparen Samenwerken

7 November 2013 • ’s-Hertogenbosch • NL

Bits&Chips 2013

EMBEDDEDSYSTEMS

Sponsor

www.embedded-systems.nl

#agile

#ambient#automotive

#codevelopment#agile #codevelopment#agile

#healthcare#automotive #healthcare#automotive #imageprocessing #ambient #imageprocessing #ambient#automotive #imageprocessing#automotive

#ambient#automotive

#ambient #imageprocessing #ambient#automotive

#ambient #healthcare #imageprocessing #healthcare#automotive #healthcare#automotive #imageprocessing#automotive #healthcare#automotive #multicore

#lowpower

#remote#agile#remote#agile #codevelopment#remote #codevelopment#agile #codevelopment#agile#remote#agile #codevelopment#agile

#imageprocessing#remote

#imageprocessing #security #ambient #security #ambient #healthcare #security #healthcare #imageprocessing #security

#imageprocessing #ambient #imageprocessing #ambient #security #ambient #imageprocessing #ambient #healthcare #imageprocessing #healthcare #security #healthcare #imageprocessing #healthcare

#lowpower #security#lowpower #sensors

#smartsystems#automotive #smartsystems#automotive #imageprocessing #smartsystems

#imageprocessing#automotive #imageprocessing#automotive #smartsystems#automotive #imageprocessing#automotive #multicore #smartsystems #multicore #remote #smartsystems#remote


#imageprocessing #smartsystems


#imageprocessing

#softwarequality #softwarequality#lowpower #softwarequality#lowpower #sensors #softwarequality #sensors #solar #ambient #solar #ambient

#wireless#lowpower #wireless#lowpower #security #wireless #security#lowpower #security#lowpower #wireless#lowpower #security#lowpower #sensors #wireless #sensors #softwarequality

#wireless #softwarequality#lowpower #softwarequality#lowpower #wireless#lowpower #softwarequality#lowpower #sensors #softwarequality #sensors #wireless #sensors #softwarequality #sensors

#solar #wireless #solar

#android #multicore #android #multicore #smartsystems #android

#smartsystems #multicore #smartsystems #multicore #android #multicore #smartsystems #multicore #security #imageprocessing #security #imageprocessing

#remote #security#remote #imageprocessing

#remote #imageprocessing #security #imageprocessing

#remote #imageprocessing

#android#lowpower

#android#lowpower #softwarequality #android #softwarequality#lowpower #softwarequality#lowpower

#android#lowpower #softwarequality#lowpower

We are looking for trending topics and hot projects Let us know at [email protected] or @NiekeRoos

CONFERENCE

MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 3

COLUMN

S upernieuws: de provincie Limburg wil de komende tien jaar vijfhonderd miljoen euro investeren in de ‘Kennisas Limburg’.

Als ik verder lees, begin ik me toch wat min-der super te voelen. Het lijkt wel of iedereen op de hightechsystementrein wil springen. Eindhoven en omgeving staan met hightech in de spotlights. Ook in Den Haag zijn ze wak-ker geworden, maar een goed onderbouwde, gedegen stra-tegie zit er niet achter. En al helemaal geen economisch duurzaam model.

Van de Kennisas had ik sterke keuzes verwacht. Ze combineren echter de Cheme-lot Campus in Sittard-Geleen (materialen, chemie), Green-port Campus in Venlo (agro, logistiek, voeding en gezond-heid) en de binnenstad van Maastricht met zwaartepunten in ‘business, rechten en cultuur’ samen met de health campus van de Universiteit Maastricht tot een soort kennispotpourri. Van een mes-scherpe focus is dan geen sprake meer na-tuurlijk. Chemie, agro, logistiek, gezondheid, business, rechten: dat lijkt meer op het gecom-bineerde verlanglijstje van allerlei groepjes en lobbyclubjes dan op een echte strategie.

Neem Greenport. Natuurlijk wil ik ook wel een hightech-ecosysteem waarin er een kruisbestui-ving is tussen ingenieurs en de agro-industrie, met toepassing van geavanceerde techniek en nieuwe mechatronische oplossingen. Maar zo simpel is dat niet, vrees ik. De agrosector is qua omzet en export groot in Nederland, maar de basisbedrijven zijn veelal kleinschalig. Volgens de Monitor Topsectoren van CBS werken er ‘re-latief weinig kenniswerkers’ in agro. Eigenlijk is het een sector die ‘doodvalt op een dubbeltje’ met een vrij matige innovatiedrang. Al het ge-roep en gelobby van die sector ten spijt.

Logistiek is nog erger. Volgens dezelfde mo-nitor geeft die sector slechts 113 miljoen euro uit aan eigen onderzoek. Dat is dan slechts 0,04 procent van de toegevoegde waarde. Ze doen dus helemaal geen bal aan innovatie en ont-wikkeling. Hoe moet je dan met research, ken-nisopbouw en innovatie een link leggen naar de hightechindustrie die compleet van mentaliteit

verschilt en goed is voor de helft van de R&D-uitgaven voor alle topsectoren? Ik zie het niet.

Maastricht wil aan de weg gaan timmeren met ‘leidende thema’s’ zoals ‘bewegen, duurzaam werken, positieve psychologie, kennisbenutting, omgevingsfactoren en voedingsgewoonten in relatie tot lichamelijke en geestelijke gezond-heid’. Tja, of uit die thema’s nou de toekomstige

technologische exporthits of florerende maakindustrie voortkomt ... Er is mogelijk wel een idee dat erachter steekt: met een investering van wat miljoenen zou je preventief miljarden euro’s aan ziektekos-ten kunnen voorkomen. Voor de Nederlandse samenleving is dat zo slecht nog niet. Het is een goed idee, maar wel erg intern gericht.

Dan Chemelot. Zeker, de chemie kan best nog wel wat

ontwikkelvruchten dragen. Nieuwe materialen en nieuwe compounds, chemische innovaties die internationaal hoge ogen kunnen gooien. De Monitor geeft aan dat de chemische sector substantieel innoveert, maar dan zal er wel hard aan moeten worden getrokken en zullen er keu-zes moeten worden gemaakt.

Ik snap wel dat iedere provincie voor zichzelf opkomt, maar mag het een onsje meer landelij-ke afstemming bevatten? Het toch al enge Lim-burgse plan zit zelf geografisch al niet helemaal lekker. Terwijl de Maastrichtse ontwikkelingen tien pagina’s beslaan, moet bijvoorbeeld Cheme-lot het doen met één bladzijde. Lijkt een beetje of Sittard en anderen excuustruus zijn voor de leuke ideetjes van de Maastrichtse binnenstad en de gezondheidsplannetjes van de UM.

Dat er ergens in deze brij eventueel parels zullen ontstaan, dat kan best mogelijk zijn. Dit lijkt echter meer op vissen in troebel water dan op een echt heldere strategie. Jammer. Dit Ken-nisas-verhaal is door zijn veelheid aan gebieden en initiatieven bijna niet te rijmen met een top-sectorenbeleid waarin er keuzes moeten worden gemaakt. Nu ademt het de sfeer van vroeger: er was nog geen crisis en voor elke ideetje was er wel ergens een potje te vinden.

Kennispotpourri

Joost Backus is redacteur bij Mechatronica&Machinebouw.

Mogen provinciale plannen een onsje meer landelijke afstemming bevatten?

4 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4

4

16 ThemaMoba’s inpakmachine voor kippen draait op pneumatiekNaast zijn bekende eiermachines levert Moba ook een systeem om kippen te verpakken. De aansturing gebeurt met pneumatische cilinders van Parker Hannifin.

20 ThemaZakken vullen met luchtDe Votech-systemen vullen zakken met bijvoorbeeld hondenbrokken of kattenbakkorrels. Het bedrijf koos voor pneumatiek: ‘Makkelijk in te bouwen en relatief goedkoop.’

Kijk op pagina 26 voor de nieuwste vacatures in de

hightechindustrie

www.hightechbanen.nl


INHOUD

34 Achtergrond over motion controlMotionplatform Rexroth maakt coatingmachine Hauzer klaar voor massaproductieOm glanzende coatings aan te brengen op kunststof ontwikkelde Hauzer zijn Metalliner. Voor het interne transport gebruikt de machine het LMS-systeem van Bosch Rexroth.

36 In beeldVanderlande helpt DPD bij sorteren pakkettenOmdat het meer capaciteit nodig had, opende pakketdistributeur DPD in 2011 een nieuwe sorteerhub. Voor de automatisering van het proces nam het Vanderlande in de arm.

OPINIE3 Kennispotpourri – Joost Backus

9 Een nieuwe lente, maar een beetje hetzelfde geluid –

Rolf Grouve

10 Niet aan directheid, maar aan opscheppen hebben Duitsers

een hekel – René Schott

11 Ik moet commercieel zijn, maar hoe? – Jaco Friedrich

NIEUWS8 Kort nieuws

12 Sfeerverslag High-Tech Systems 2013

THEMA PNEUMATIEK16 Moba’s inpakmachine voor kippen draait op pneumatiek

20 Zakken vullen met lucht

25 Conditioneren van perslucht: balans tussen kosten en eisen

28 Pneu/tec benadrukt samenwerking in pneumatiek

ACHTERGROND OVER MOTION CONTROL34 Motionplatform Rexroth maakt coatingmachine Hauzer klaar

voor massaproductie

IN BEELD36 Vanderlande helpt DPD bij sorteren pakketten

FOCUS40 Productnieuws

EN VERDER6 Foto: Tegema

42 Eventagenda

43 Cursusagenda

46 Fedactueel

50 Kompas

51 Colofon

6 MECHATRONICA 2

Eind april op het event High-Tech Systems 2013 demonstreerde Tegema het eerste prototype van een analysesysteem voor bloed-plasma. Het ingenieursbureau ontwikkelde het apparaat in opdracht van een medische spin-off van de Universiteit Maastricht die de meetmethode bedacht en patenteerde. Om het een commercieel succes te laten worden, was het noodzakelijk om het proces te indus-trialiseren en te vangen in een machine die geschikt is voor gebruik in ziekenhuizen. Het Maastrichtse bedrijf – dat nog niet bij naam wil worden genoemd – schakelde daarvoor Tegema in nadat het een samenwerking had gevonden met een Franse marktpartij.

Met een barcodelezer registreert het systeem de samples die aan de linkerkant naar binnen worden geschoven. Een pipetteereen-heid deponeert een klein deel van een sample in een buisje dat een robot dan in het voorste wiel plaatst. De pipet voegt er een aantal chemicaliën aan toe, waarna het buisje verhuist naar het achterste wiel. Daar meet het systeem een half uur aan de reactie die plaats-vindt tussen het plasma en de chemicaliën. Nadat de analyse is afgerond, zet de robot het buisje in het reservoir rechtsonder bij alle andere samples die al zijn doorgemeten. Over de details van de meting wil de start-up nog niets naar buiten brengen.

Inmiddels staan de eerste twee systemen in het veld, waar ze worden onderworpen aan de vereiste klinische tests. De wereldwijde marktintroductie zal waarschijnlijk dit najaar gebeuren, de eerste leveringen volgen naar verwachting in de lente van 2014.

Foto: Bart van Overbeeke

MECHATRONICA 2 7


KORT NIEUWS

Halfgeleidermachines

Halfgeleidermachines

Peter Wennink volgt per 1 juli Eric Meurice op als topman van ASML. Dat heeft het be-drijf bekendgemaakt bij de presentatie van de eerstekwartaalcijfers. Wennink bekleed-

de sinds 1999 de CFO-positie, maar met een ruime taakopvatting: hij trad regelmatig naar buiten als het gezicht van het bedrijf. In een videoboodschap zegt Wennink geen grote veranderingen in de strategie en de roadmap van ASML te willen doorvoeren. Meurice was sinds 2004 CEO. Hij blijft aan in een adviserende rol tot het einde van zijn contract in maart 2014. De raad van bestuur blijft verder ongewijzigd met CTO Martin van den Brink en executive vice presidents Frits van Hout en Frederic Schneider-Maunoury.

Zoals verwacht draaide ASML in het eerste kwar-taal niet op volle toeren. Het noteerde een omzet van 892 miljoen euro, het laagste niveau sinds de start van 2010. Oorzaak is een zwakke pc-markt, die lijdt onder de opkomst van de tablet. PvG

Sinds begin april is Richard Boulanger de nieuwe CEO van Alsi. De afgelopen maan-den doorliep de Beuningse machinebouwer een financieringsronde waarbij een aan-tal bestaande partijen in het bedrijf investeerde. PPM Oost sloot zich aan als nieuwe kapitaalschieter. Een van de voorwaarden van de investeerders was dat Alsi zou zorgen voor een CEO met zeer veel ervaring in businessprocessen, bedrijfsvoering en marketing. Die kwaliteiten misten ze bij Boulangers voorganger Peter Chall. Als oprichter en drijvende kracht achter Alsi kan het bedrijf echter niet zonder Challs technische kennis en ervaring. Hij blijft daarom aan boord als CTO. Boulanger heeft zijn sporen verdiend in de halfgeleiderindustrie en de machinebouw. De geboren Ca-nadees werkte voor onder meer IBM, Assembléon-concurrent Universal Instruments en de die-bonddivisie van Kulicke & Soffa. AP

ASML-topman Meurice zwaait af

Investeerders zetten zwaargewicht aan roer Alsi

Service

Acht miljard extra omzet in verschiet voor maakindustrieDe Zuid-Nederlandse maakindustrie kan jaarlijks acht miljard extra omzet genere-ren als ze meer diensten – bestaande en nieuwe – gaat leveren aan haar binnen- en buitenlandse klanten. Servicebusiness biedt industriële bedrijven nieuwe groeikan-sen en hogere marges dan traditionele productbusiness. Dat staat in het rapport ‘Ontwikkelpaden voor servicebusiness’ waarvan tijdens het seminar B2B Service Business, onderdeel van High-Tech Systems 2013, het eerste exemplaar werd over-handigd aan Amandus Lundqvist, boegbeeld van de topsector Hightech Systemen en Materialen. Behalve aan producten, machines en installaties kunnen bedrijven verdienen aan services zoals reparaties en reserveonderdelen. Een andere optie zijn diensten gericht op een optimale prestatie van de producten, in termen van opbrengsten, uptime en total cost of ownership, zoals preventief onderhoud, perfor-mancemonitoring en productupgrades. AP

Op de Hannover Messe heeft Bosch Rex-roth bekendgemaakt dat het zijn pneu-matiekafdeling per 1 juni verzelfstandigt. De tak gaat als zelfstandige onderneming verder onder de paraplu van de moeder-maatschappij. Het con-cern verwacht door deze afsplitsing klan-ten en markten voor pneumatische compo-nenten en systemen sneller en flexibeler te kunnen bedienen. Bovendien ontstaan nieuwe groeimogelijk-heden omdat de focus niet langer op het marktsegment fabrieksautomatisering hoeft te liggen. Zo kan het nieuwe bedrijf zijn pijlen ook richten op medische tech-nologie, zware industrie of vrachtwagens. De pneumatiekafdeling stond al langer in de etalage en het Duitse bedrijf staat nog steeds open voor een verkoop. AP

Hemics en Demcon starten met de ont-wikkeling van de Handscan tot een markt-rijp product. Dit door Hemics ontwikkelde niet-invasieve beeldvormende apparaat is bedoeld voor het monitoren van ge-wrichtsontsteking bij reumatoïde artritis (RA). Binnen de samenwerking zal Demcon zorg dragen voor de systeemengineering, elektronica, mechanica, optica en embed-ded software. Philips-spin-off Hemics blijft verantwoordelijk voor het data-algoritme dat de meetgegevens van de scanner vertaalt in klinische informatie voor de reumatoloog. De uitdaging voor de beide partners is een lichtgewicht, compact, ge-bruikersvriendelijk en betaalbaar apparaat te ontwikkelen. Naast de belichtingsmo-dule vereisen hiervoor een intuïtieve ge-bruikersinterface en het industrieel ont-werp speciale aandacht. AP

PneumatiekBosch Rexroth verzelfstandigt pneumatiektak

Medische systemenHemics en Demcon maken handscanner voor ontstekingsactiviteit marktrijp


OPINIE

E en nieuwe lente, een nieuw geluid. Deze bekende uitdrukking past absoluut bij de tijd van het jaar maar niet helemaal

bij het nieuwe subsidieprogramma Mkb Inno-vatiestimulering Topsectoren. Want dat staat vol met oude bekende regelingen. Toch biedt het programma volop nieuwe subsidiekansen en heeft het miljoenen euro’s in kas, ook voor mkb’ers in de mechatronica en machinebouw.

Eindelijk is er een subsidie die voorkomt uit het Topsectorenbeleid en die zich richt op de ‘gewone’ ondernemer in plaats van op alleen intelligente samenwerkingsgroepen met gren-zeloos ambitieuze plannen. Het heeft er lange tijd naar uitgezien dat de euro’s in de potjes van de Topsectoren waren voorbestemd voor grote bedrijven en organisaties en niet voor de ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf. Zij herkenden zich niet in de aan-gekondigde programma’s, pro-jecten en onderzoeken uit het door de politiek zo begeerde Topsectorenbeleid. Maar nu de regeling Mkb Innovatiestimu-lering Topsectoren (MIT) is gelanceerd, wordt dat anders. De MIT is een aantrekkelijke pot-pourri van mkb-subsidies, die tot 2015 zo’n 22 miljoen euro te verdelen heeft.

Wie de verschillende regelingen van de MIT onder de loep neemt, komt veel oude bekenden tegen. Subsidies die in de basis veel weg heb-ben van de subsidiepotjes die de afgelopen ja-ren door bezuinigingen verdwenen. Zo zien we onder meer de kennisvouchers, de subsidie voor haalbaarheidsstudies en de IPC-subsidie terug. Allemaal subsidies die ook door bedrijven uit de mechatronica en machinebouw volop zijn benut.

Het onderdeel ‘Haalbaarheidsstudies’ is beschikbaar voor mkb-ondernemers die de economische mogelijkheden in kaart willen brengen van industrieel onderzoek of experi-mentele ontwikkeling. De subsidiebijdrage kan oplopen tot een halve ton. De kennisvouchers kunnen worden aangevraagd door mkb’ers die een kennisvraag of onderzoek uitzetten bij een kennisinstelling en zijn enkele duizen-den euro’s waard. Niet alleen het inhuren van externe kennis wordt gesubsidieerd. Ook voor bedrijven die voor (maximaal) een jaar deskun-

dig personeel inhuren, ligt binnen het MIT-pro-gramma een bijdrage klaar.

Binnen de MIT-subsidies zijn er verschillende onderdelen die zich richten op kennisdeling en netwerken. Zo is er geld beschikbaar voor bedrijven en organisaties die masterclasses, workshops en netwerkbijeenkomsten houden, die als doel hebben ondernemers individueel of gezamenlijk te laten innoveren. Via de ‘Sub-sidie voor netwerkactiviteiten’ kan er een bij-drage van maximaal 25 duizend euro worden verdiend voor het opzetten en uitvoeren van dit soort netwerkevenementen. Ook is er een regeling die de ondersteuning door innovatie-makelaars stimuleert. Dit onderdeel is vooral bedoeld voor ondernemers van een Topconsor-

tium voor Kennis en Innovatie (TKI) die advies inwinnen van een innovatie-expert.

Zoals binnen meer subsidie-programma’s van de afgelopen jaren wordt ook binnen het MIT samenwerking tussen on-dernemers enorm aangejaagd. Zo is er het subsidieonder-

deel MIT-R&D-samenwerkingsprojecten, waar een bedrag van 150 duizend euro per project te verkrijgen is. Ook een absolute gouwe ouwe is de IPC-regeling. Innovatieprestatiecontracten richten zich ook dit jaar op groepen mkb-be-drijven die eigen meerjarige innovatieplannen uitvoeren. Voor samenwerkingsprojecten kan de subsidie oplopen tot anderhalve ton, terwijl de hoogst mogelijke subsidie voor een individueel project 25 duizend euro is. Van de 22 miljoen euro MIT-subsidie in totaal is een substantieel deel – maar liefst 7 miljoen euro – gereserveerd voor de nieuwe generatie IPC’s.

Een nieuwe lente, maar een beetje hetzelfde geluid is het gevoel dat het beste past bij het pasgeboren MIT-programma. Er is wel gezaaid, nu nog oogsten. De subsidies kunnen vanaf half mei worden aangevraagd. Voor de verschillende topsectoren zijn aparte budgetten beschikbaar. Zo is er voor de topsector Hightech Systemen en Materialen in totaal 4 miljoen euro beschikbaar, voor de logistieke branche ruim 1,5 miljoen en voor de topsector Chemie, Biobased en Energie bijna 6 miljoen.

Een nieuwe lente, maar een beetje hetzelfde geluid

Rolf Grouve is managing director van subsidieadviesbureau

Innovation Connect.

De subsidie-bijdrage kan oplopen tot een halve ton


INGEZONDEN BRIEF

M et interesse heb ik vanuit Duitsland het redactionele commen-taar over de mythe van directheid van Nederlanders gelezen in Mechatronica&Machinebouw 3, 2012. Ik ben het maar deels eens met de

conclusie van René Raaijmakers voor wat betreft de Duitse mentaliteit in bedrijven en hun visie op de Nederlandse aanpak.

Ik woon in Duitsland en werk bij een klein bedrijf in Eindhoven, Macawi Medical Systems, dat beademingsapparatuur ontwikkelt. De software – een groot deel van ons IP – schrijven we in huis. We hebben bijna alleen Duitse klanten, omdat in Duitsland nu eenmaal de bekende en gerenommeerde firma’s uit onze branche zit-ten. Hiervoor heb ik bij een groot Duits bedrijf gewerkt.

Ik heb ervaren – en dat merk ik ook aan mijn Duitse vrienden – dat Duitsers vaak te bang zijn om kritiek te hebben. Als ze weten dat iets niet kan, zeggen ze het niet tegen hun baas, maar wachten tot het fout gaat. Daardoor lopen projecten uit of ze worden veel duurder dan gepland. Dit heeft met open-heid te maken, maar ook met directheid, met op-bouwende kritiek kunnen leveren op je collega’s maar vooral op je baas, die immers ook fouten maakt, en met het tijdig melden van eventuele problemen. Als je die fouten ziet, moet je die naar mijn mening kunnen bespreken. Niet wach-ten tot de baas er vanzelf achter komt, want dan is het vaak te laat. Ik denk dat Duitse bedrijven nog beter kunnen zijn dan ze nu al zijn als ze dat van Neder-landers zouden afkijken. Het Duitse gebrek aan directheid staat vooral veel Duitse werknemers zelf in de weg. Het is een bron van frustratie en stress. En dat gaat vaak ten koste van een goede werksfeer.

Het probleem van Nederlanders is volgens mij niet die directheid maar dat ze er een handje van hebben om op te scheppen. Daar houden Duitsers absoluut niet van. Eerst zien, dan geloven, is het devies. Dat is zeker een goed uitgangspunt en daar letten we erg op bij Macawi. Je moet jezelf weliswaar verkopen, maar ook je grenzen aangeven en daarin eerlijk zijn. Dat zijn waarden die bij Duitsers erg hoog in het vaandel staan.

Ik denk dat daar de crux zit: op een open manier eerlijk zijn en niet opschep-pen. Het zit hem niet zozeer in onze directheid, die weten Duitsers best te waar-deren, al moet je het niet overdrijven. Met fingerspitzengefühl werken dus, en geen botheid, daar heeft Raaijmakers gelijk in. Daar moeten Nederlanders op hun beurt meer op letten.

Niet aan directheid, maar aan opscheppen hebben Duitsers een hekel

René Schott is medeoprichter en systeemingenieur bij

Macawi Medical Systems.

Eerst zien dan geloven, is het Duitse devies

Industrial AdhesivesPhone +31 53 4316968www.DELO.de [email protected]

geringe uitgassing

optisch stabiel

hoge aanvangshechting

snelle uitharding met DELO-KATIOBOND

Bezoek onze website!

www.DELO.de/en/optoelectronics

Kleefstoffen voor de

opto-electronicaLED packaging


OPINIE DE COMMUNICATIETRAINER

Een projectmedewerker vraagt:In mijn technische functie werk ik vaak direct met de klanten van ons bedrijf of met potenti-ele opdrachtgevers. Mijn leidinggevende heeft gezegd dat ik tijdens dergelijke contactmo-menten commerciëler moet zijn. Maar hoe pak je dat aan?

De communicatietrainer antwoordt:Voor de meeste techneuten geldt dat hun hart bij de techniek ligt. Aan commercieel ‘zaken-doen’ hebben ze een broertje dood. Want daar gaat het immers niet om. En dat is ook zo. Commercie, dus gericht zijn op verkopen zon-der een concrete meerwaarde toe te voegen, is terecht iets om je niet te veel mee bezig te houden. Maar de schoorsteen moet wel roken. Ook die van de techneut. Hoe krijg je dat blijvend voor elkaar?

Het verkopen alleen overla-ten aan het commerciële appa-raat (marketing en verkoop) is niet altijd voldoende. Het komt regelmatig voor dat verkopers de techniek niet goed kunnen verkopen omdat ze er net niet genoeg in zitten. Daarbij beschik-ken ze niet altijd over de juiste signalen die jij als techneut wel oppikt. Je werkt immers vaak nauw samen met collega-technici van de klant. Je ziet waar het goed loopt en waar eventueel een probleem kan ontstaan of een kans ligt. En juist omdat je over deze informatie beschikt, heb je een heel goede positie om commerciële kansen te creëren.

Hoe kun je nu verkopen zonder dat het ‘com-mercieel’ voelt? Als je kijkt naar de essentie van verkopen, draait het om het willen helpen van de klant. Als je daartoe het initiatief neemt, dan volgt de verkoop als een logisch vervolg. Of niet, en dan is het ook goed. Je hebt dan misschien de klus verloren, maar wel het ver-trouwen gewonnen.

Stel nu dat je iets ziet wat niet lekker loopt bij de klant en je hebt het idee dat ze daar best wat mee willen. Hoe pak je dat aan? Het allerbelangrijkste is dat je boven tafel krijgt wat precies het probleem is en hierover in

gesprek gaat. Concreet betekent dit: luisteren (dus gewoon luisteren, en niet alvast aan je antwoord denken), samenvatten (‘Als ik je goed hoor, is er dit en dat aan de hand. Klopt dat?’) en doorvragen (‘Dan ben ik ook benieuwd naar hoe zus en zo zit?’).

Met het stellen van vragen stel je de diagno-se. Waar je naar vraagt zijn de volgende zaken: de situatie waarin het issue zich voordoet, wat er precies fout gaat, wat het negatieve effect is, wat een mogelijke goede aanpak is en wat het gewenste positieve effect is.

Stel vooral open vragen, zoals ‘Wat gaat er precies mis?’ en ‘Wat moet het gewenste resul-taat zijn?’. Vraag ook naar voorbeelden om het zo concreet mogelijk te krijgen. Hoeveel de klant je

kan vertellen, is niet voor alle punten hetzelfde. Duidelijk is vaak waar de klant het pro-bleem ervaart (het negatieve effect) en wat het gewenst re-sultaat moet zijn.

In het boven tafel krijgen van het probleem en het be-denken van een goede aanpak

zit jouw expertise, jouw meerwaarde. Dit is wat je verkoopt. Een valkuil is dat je te snel naar de oplossing gaat in plaats van het probleem eerst grondig te analyseren.

Als je goed doorvraagt, ontstaat een belang-rijk bijeffect, namelijk dat het probleem pijnlijk duidelijk wordt. Dit geeft motivatie om er nu echt wat aan te gaan doen. Mogelijk met jou als partner. Bovendien voelt de klant zich begrepen omdat je de goede vragen stelt. Hierdoor groeit het vertrouwen in je vakmanschap. Als de tijd rijp is, komt de vraag of je je oplossing niet eens wilt uitwerken en met een voorstel wilt komen. En ziedaar, de deal is bijna rond. Het woord ver-kopen komt er niet aan te pas. In essentie gaat het om je bereidheid de klant, met wie je mis-schien al samenwerkt, verder te helpen.

Ik moet commercieel zijn, maar hoe?

Jaco Friedrich is softskillstrainer bij The High Tech Institute.

[email protected]

Verkopen draait om het willen helpen van de klant

High-Tech Systems trok 2384 geïnteresseerden naar het Klokgebouw in Eindhoven. Ze bezochten de lezingen in het uitgebreide programma, keken rond bij 106 standhouders, spraken met bekenden en legden nieuwe contacten. Ook hadden ze aandacht voor verschillende side-events zoals Model-Driven Development Days, Service Business, Sensing Matters en SmartPie. Voorafgaand aan het evenement op 24 en 25 april brachten enkele buitenlandse delegaties een bezoek aan onder meer ASML, Imec en de High Tech Campus.

Foto’s: Bart van Overbeeke

Bezoekers konden op High-Tech Systems kennismaken met de docenten en trainingen van The High Tech Institute (HTI). Op de stand van de goudsponsor – omgevormd als podium – werden workshopachtige sessies over communicatievaardigheden gehouden. Daarnaast

werden korte demo’s gegeven over trainingen op het gebied van optiek, vacuümtechniek en thermisch ontwerp.‘Bezoekers konden op High-Tech Systems

op een verrassende manier kennismaken met onze technische opleidingen en trainingen voor persoonlijke vaardigheden en leiderschap’, aldus HTI-directeur John Settels. Met alleen technische diepgang kom je er volgens Settels niet in de hightech. ‘Het draait om teamwork, luisteren en begrijpen, overtuigen en motiveren. Daarmee valt er in de hightech veel te winnen.’

HTI-directeur John Settels. Met alleen technische diepgang kom je er volgens Settels niet in de hightech. ‘Het draait om teamwork, luisteren en begrijpen, overtuigen en motiveren. Daarmee valt er in de hightech veel te winnen.’

Mechatronics

How can you develop a product or skillful means of production? ´Design principles basics´ is an introductory course for designers, working in mechanical or precision engineering. Various topics will be covered such as designing for stiffness, the avoidance of backlash, designs based on elastic deformation, controlling degrees of freedom, friction and hysteresis. After the course, the participant will have an insight into the conceptual approach to mechanical designs and on the basis of that insight, will be able to identify problem areas, identify alternatives and make choices. The prerequisite is a BSc/MSc engineering. Some knowledge of dynamics and control theory is also required.

Design principles basics

Course code: DPBLocation: EindhovenPrice: 2,495 euros excl. VATDuration: 5 days in a period of 2 weeksDates: commences on 29th May 2013

Optics

Professionals who do not design (specify, test) optical systems but who are working on projects together with optical designers and want to know more about optical principles will benefit from this practice-oriented course. Topics such as waves, geometrical optics, interferometry, diffraction and polarization will be covered during this course, by means of lectures, home assignments and an excursion. The training is intended for people with a non-optical background (e.g. electronics, mechanics, chemistry) who work in projects involving optics and want to increase their level of understanding of optical principles and applications.

Applied optics

Course code: AP-OPTLocation: EindhovenPrice: 2,500 euros excl. VATDuration: 15 weekly morningsDates: commences on 29th October 2013

www.hightechinstitute.nl

System

This course will help a system architect to get a clear view on his/her role and responsibilities in the multi-disciplinary environment and provides instruments to tackle architectural issues with e.g. how to balance the many, sometimes conflicting requirements, how to set up a roadmap and how to develop generic solutions. The course gives an overview of the playfield of the system architect. It provides insight in the broad variety of viewpoints the architect needs to take care of. The addressed subjects help to understand the influence of the organisation structure, the importance of focussing not only on technical aspects but also on business, process and human aspects and how to cover multidisciplinary aspects. The course contains many short exercises, worked out in small groups, that help to experience the broadness of the field. It is developed for (potential) system architects, system group leaders, senior designers and project leaders. A few years of experience in product development, either in hardware or software, with an interest in the integral multi-disciplinary architectural issues and affinity with the business aspects is essential.

System architect(ing)

Course code: SysarchLocation: EindhovenCourse price: 2,750 euros excl. VATDuration: 5 consecutive daysDates: 17th - 21th June 2013

EXTRA EDITION

MECHATRONICA 2 25

Het is al jaren een interessant discussiepunt. Welke aandrijftechniek is het best: elektrisch, pneumatisch of hydraulisch? Een eenduidig antwoord is niet zo makkelijk te geven. Elke niche heeft zijn eigen wensen en eisen. Het kwartje zal dus ook steeds een andere kant op vallen.

Pneumatiek krijgt vaak het stempel een hoge total cost of ownership te hebben. Dat komt vooral doordat de opwekking van perslucht vrij prijzig is. Bovendien kan er veel perslucht verloren gaan door lekkages in het systeem. Aan de andere kant zijn de aanschafkosten juist relatief laag. Als je dan de lekkages onder controle weet te houden, heb je uitstekende technologie in handen. Dat bewijzen twee toepassingsverhalen in deze special: een kippeninpakmachine van Moba en de zakkenvulsystemen van Votech.

DIEPGANG


THEMA PNEUMATIEK

Machinebouwer Moba is een be-kende speler in de eierwereld. Het bedrijf uit Barneveld ontwikkelt

en verkoopt systemen voor het sorteren, verpakken en verwerken van eieren. De Maxipack is dan ook een vreemde eend in het assortiment. Dit apparaat is namelijk niet bedoeld voor eieren, maar voor kip-

pen. Of om precies te zijn: voor het verpak-ken van geplukte en uitgeholde kippen.

De Maxipack is volgens Moba de enige kippeninpakmachine die het hele proces uitvoert. Een operator plaatst de kip in de machine en deponeert de ingepakte kip in een doos. Alle andere stappen zoals het openen van de zak, het erin schuiven

van de kip, het sluiten van de zak met tape of een clipje en het afsnijden van het reststuk van de zak komen allemaal op het conto van de Maxipack. Een rea-listische output voor het apparaat is zo’n achthonderd kippen per uur.

De Maxipack is al een jaar of dertig op de markt en hij verkoopt nog altijd goed.

Alexander Pil

Moba’s inpakmachine voor kippen draait op pneumatiek

Klanten kijken soms raar op als ze de Maxipack in de brochure van eierspecialist Moba zien staan. De machine is namelijk geschikt voor het inpakken van hele kippen, niet voor eieren. De aansturing van alle bewegingen gebeurt met pneumatische cilinders van Parker Hannifin.

Action-Hydro: hoogwaardige hydrauliek voor alle denkbare toepassingen.Specialist met een schat aan ervaring in hydraulische systemen. Voor situaties waar het draait om betrouwbaarheid en duurzaamheid.

Action-Hydro B.V. Kabelstraat 7 1322 AD AlmereT: 036-5360204 E: [email protected] I: www.action-hydro.nl

Krachtige, betrouwbare hydrauliek

< Al ruim dertig jaar is de Maxipack op de markt en Moba verkoopt nog altijd tientallen van deze kippeninpakmachines per jaar.


Recentelijk verscheepte Moba nog elf ma-chines naar een klant in Saoedi-Arabië. ‘Het systeem is in al die jaren een goede basis gebleken voor betrouwbare productie’, al-dus technisch specialist Wim Bokhorst. ‘Sommige machines draaien nu al dertig jaar zonder noemenswaardige problemen. Natuurlijk moet er wel eens een onderdeel-tje worden vervangen, maar dat is logisch. Ook hebben we in al die jaren regelmatig een nieuw type cilinder geïntroduceerd. We zitten daar al aan de vierde generatie, steeds met betere prestaties op het gebied van snelheid en hygiëne. Ook de PLC-bestu-ring hebben we al een paar keer vervangen. Zoiets is op een gegeven moment simpel-weg verouderd. Dan vervangen we dat door een geavanceerdere versie.’

CleanDe Maxipack is vrijwel volledig pneu-matisch aangedreven. ‘De beslissing daarvoor dateert natuurlijk al van der-tig jaar geleden. Toen had je nog niet zulke geavanceerde elektromechanische

aandrijvingen of spindels’, legt Bokhorst uit. ‘Maar ook nu is pneumatiek nog een makkelijke en eenvoudige manier van werken. Je kunt alles heel compact construeren. Bovendien kunnen klanten door de pneumatiek hun machines zon-der problemen met een hogedrukspuit reinigen. Dat is belangrijk in onze indus-trie. Met elektromechanische aandrijvin-gen is dat veel lastiger te bereiken.’

Parker Hannifin levert de pneumati-sche onderdelen van de Maxipack. ‘We leveren cilinders met een speciale HDPE-seal’, vertelt Maurice van Dam, account-manager factory automation bij de aan-drijfspecialist. ‘Dat staat voor high-density polyethyleen. Die afsluiting heeft geen smering nodig. Daarmee verleng je de levensduur van de cilinders in deze om-geving. Bij het reinigen van de machine zou je immers het vet op de uitgeschoven zuigerstang wegspoelen en moet je bin-nen een half jaar een nieuwe cilinder in-stalleren. Dat probleem ondervangen we met de HDPE-seal.’

De onderhoudseisen tellen sowieso zwaar in de markt waar Moba op mikt. De Maxipack is daarom ook volledig ge-maakt van roestvrij staal en hoogwaardig kunststof. Van Dam: ‘Dat geldt ook voor de pneumatische systemen die wij leve-ren. De zuigerstangen, de bouten, alles is van rvs. Ook de aluminium eindkappen zijn netjes geanodiseerd. We hebben erop gelet dat er nergens naadjes, randjes of hoekjes zitten waar vuil zich kan ophopen. Het is een clean design, tot de afdekdop-jes voor de inbusbouten aan toe.’

De cilinders van Parker hebben een lange levensduur. ‘Ze gaan ongeveer vijf-duizend kilometer mee, wat betekent dat ze bij een slag van een meter vijf miljoen slagen kunnen maken. Dat is behoorlijk veel’, weet Van Dam. ‘De koppelingen ko-men allemaal uit ons Legris-pakket. Dat garandeert goede afdichting. Overigens zitten de cilinders allemaal onder in de machine verwerkt zodat er geen direct contact is met het product. Daarom zijn kunststof koppelingen geoorloofd. Een

< Een operator legt de kip op zijn rug in de machine. Een opstaande plaat duwt hem vervolgens naar de zak.

< Twee kunststof blokken stampen de kip goed aan zodat er niet te veel lucht in de zak blijft zitten.


THEMA PNEUMATIEK

Parker-ventieleiland met Iso-ventielen zorgt voor de aansturing van alle pneu-matische cilinders.’

GlijbaanDe Maxipack draait op acht pneumatische cilinders. De eerste heeft twee taken: via een opstaande plaat duwt hij de kip in de zak en met twee kunststof blokken (Del-rin) drukt hij ook de achterpoten strak in de zak. Dat gebeurt met twee gekoppelde armen. De voorste schuift de kip naar vo-ren en trekt gelijk de tweede arm mee. Als

> De Maxipack kan twee kippen tegelijk verwerken. Rechts komt de kip in de zak, links wordt de zak gesloten. Terwijl het plateau draait, houdt een rekje met elastiekjes alles op zijn plaats.

de eerste arm op zijn maximum zit, kan de tweede arm nog een stukje verder draaien en ook de pootjes aanduwen.

De tweede cilinder is verantwoordelijk voor het openzetten en -houden van het plastic zakje. Een luchtstroom zorgt ervoor

dat de bovenste van de klaarhangende zak-jes wordt opgeblazen. Met twee pneumati-sche aangedreven kleppen en een beugel pakt de machine het zakje dan vast. Moba is erin geslaagd die drie bewegingen te koppelen zodat één cilinder volstaat.

IAI zoekt technisch toptalentIAI industrial systems te Veldhoven bouwt high-tech productiesystemen. Wij leveren met name aan de markt voor beveiligd drukwerk. Zo worden onze systemen wereldwijd ingezet voor het personaliseren van paspoorten en voor het beveiligen van bankbiljetten. Daarnaast bouwen wij klantspecifieke systemen voor innovatieve toepassingen in nieuwe markten.

IAI is een gezond en groeiend bedrijf met circa 55 medewerkers. Om ons succes in de toekomst uit te kunnen breiden, zijn wij op zoek naar:

• Operations Director• (Junior) Field Service Engineers• (Junior) Mechanical Engineers• (Junior) Software Engineers

Kijk voor meer informatie op www.iai.nl/career


< Het uitstekende zakdeel wordt afgevangen en aangetrokken tussen rvs platen. Straktrekken gebeurt door de platen ten opzichte van elkaar te kantelen. Daarna sluit een tape-unit de zak af.

De capaciteit van de Maxipack is grotendeels afhankelijk van hoe snel de operator werkt. Typisch verpakt hij zo’n achthonderd kippen per uur. Dat kan sneller door gebruik te maken van Moba’s automatische invoersysteem, de Feedlink.

Het zakje met de kip ligt op een pla-teau. In twee stappen van negentig gra-den kan dat de kip naar zijn volgende positie draaien. Voor die rotatie gebruikt Moba de derde pneumatische cilinder. De ingepakte kip mag tijdens de draai-ing natuurlijk niet van het plateau val-len. Daarom klemt de machine hem vast met twee pneumatisch aangedreven en gekoppelde armen met elastieken ertus-sen. Om de snelheid van de Maxipack te verhogen, zijn er twee posities op het draaiplateau; terwijl de eerste zak wordt afgesloten, kan de volgende alvast in de zak worden gestopt. In totaal zijn er dus drie pneumatische cilinders gereserveerd voor de aansturing van het plateau.

Het uitstekende zakje wordt opgevan-gen in een >-profiel. Een zuigmondje zorgt ervoor dat het plastic niet per on-geluk ergens anders terechtkomt. Het verwijdert gelijk een beetje overtollige lucht uit de zak. Van links komt er dan een plaat met een <-profiel waardoor het zakje helemaal is ingekaderd. Twee ver-gelijkbare profielen pakken het zakje een paar centimeter verder helemaal vast.

‘Dan trekken we de kip strak in de ver-pakking. Dat gebeurt doordat de achterste twee schuiven kunnen kantelen ten op-zichte van de voorste twee’, legt Bokhorst uit. De draaias ligt onder in de machine, dus het is een flinke constructie die kan-telt. ‘Het is inderdaad wat zwaar uitge-voerd, maar het werkt prima.’

Het vastpakken en straktrekken van de zak gebeurt met twee pneumatische ci-linders: een voor de gekoppelde profiel-paren en een voor het kantelen van het achtervlak. De achtste en laatste cilinder is gereserveerd voor de tape-eenheid. Die

slaat een tapeje om de zak en sluit de kip netjes af. Die unit snijdt gelijk ook het res-terende stukje van de zak af dat door het zuigmondje wordt afgevoerd richting een opvangbak onderin de Maxipack. Via een glijbaan rolt de inpakte kip in de doos waar een operator hem nog even recht legt.

Parker heeft alle pneumatische cilin-ders voor de eindsignalering uitgerust met reed-contacten. Bokhorst: ‘Die signa-len fungeren als triggers om de machine te besturen. Op basis van die positie-in-formatie weet het systeem namelijk wan-neer het welke actie moet uitvoeren. Het is wel discrete input zodat we niet continu weten wat de exacte positie van de cilin-derstang is. We hebben wel eens overwo-gen om halverwege nog een reed-contact

in te bouwen maar we hebben het proces nu toch al in de vingers, ook doordat we weten hoe snel een cilinder beweegt. Dat geeft ons voldoende informatie om de programmatuur mee te regelen.’

FeedlinkHet geautomatiseerde inpakproces in de Maxipack is zo snel dat de mens de be-palende factor is in de capaciteit. ‘Het is dus belangrijk dat onze klanten een goede opstelling rond de machine hebben’, aldus Bokhorst. ‘De operator moet goed worden gevoerd met kippen en hij moet makkelijk de volle dozen kunnen afvoeren.’

Een deel van de oplossing is de Feed-link van Moba. Dit systeem kan worden gekoppeld aan de Maxipack. Het pakt de kippen automatisch van de transportband en stopt ze in de Maxipack. De operator hoeft dan alleen nog de zakken en slui-tingen te controleren en de kippen in een doos te doen. De typische capaciteit loopt zo op van achthonderd naar elfhonderd kippen per uur.


THEMA PNEUMATIEK

Zo’n tweeënhalf jaar geleden begon Pierre Dierckx voor zichzelf. Met twee compagnons – Peter Vissers

en Rolf Michiels – richtte hij Votech op. Het drietal had al jarenlange ervaring in industriële zakkenvulmachines waarvan het graag in een eigen bedrijf wilde pro-fiteren. Inmiddels is het bedrijf in Lage Mierde (onder Tilburg, tegen de Belgische grens) gegroeid tot dertien medewerkers met onder meer twee mechanica-inge-nieurs en drie softwareontwikkelaars.

‘We ontwikkelen en produceren verpak-kingsmachines voor stortgoederen’, vertelt Dierckx. ‘Dan moet je denken aan pot-grond, melkpoeder, bloem of zand, maar ook aan bijvoorbeeld hondenbrokjes. Onze

apparaten vullen, sluiten en wegen de zakken. Daarnaast leveren we palletiseer-machines om de zakken netjes op te sta-pelen. Ook kunnen we alle tussenliggende transportsystemen verzorgen en turnkey projecten doen.’

Votech ontwikkelt vulmachines voor zakken van een tot vijftig kilo maar ‘tussen twintig en vijfentwintig kilo is het meest gangbaar’, weet Dierckx. ‘We doen aan vul-lers voor openmondzakken en buis- en vlakfoliezakken. Openmondzakken worden al als zak aangeleverd aan de machine. Ze kunnen van papier zijn maar ook van plas-tic of jute, en wel of geen zijvouw hebben. Buisfoliezakken komen van een grote rol. Daar moeten we eerst een stuk van af-

knippen en dat aan de onderkant dichtma-ken voordat het naar de vulmond kan. Bij vlakfoliezakken moeten we het materiaal ook in de lengterichting nog dichtsealen.’

Zodra de zak klaar is om te worden ge-vuld, brengt de Votech-machine hem naar de vulmond. Er zijn twee doseerstrategieën: netto en bruto. ‘Bij de nettodosering vult het systeem een weegbunker met het ge-wenste gewicht. Als de zak klaar hangt, gaan er twee loskleppen open en valt het product naar beneden’, legt Dierckx uit. ‘Voor veel producten werkt dat prima, maar er zijn uitzonderingen. Plakkerige produc-ten zoals melkpoeder kunnen gedeeltelijk in de bunker blijven zitten. Ook als produc-ten heel erg stoffen, komt niet alles uit de

Alexander Pil

Zakken vullen met luchtMachinebouwer Votech ontwikkelt systemen om zakken te vullen met bij-voorbeeld hondenbrokken of kattenbakkorrels. De bijbehorende palleti-seerunit is elektrisch aangedreven, maar het vulstation zelf draait vrijwel compleet op pneumatiek. ‘Makkelijk in te bouwen en relatief goedkoop.’

glijlagers lineair lagers magneetlagers

T 070 387 68 00 F 070 386 38 85Kennis Kunde Kracht E [email protected]

W www.kracht.nl


bunker ook daadwerkelijk in de zak terecht. Je zou dat voor een deel kunnen oplossen met een schudmechanisme, maar dat vin-den wij een lapmiddel. Alleen als het echt niet anders kan, gaan we die richting op.’

Votech kiest dan liever voor een bruto-dosering: de klem met de zak hangt daar-bij aan een load cell die continu terugkop-pelt hoeveel er al in de zak zit. Dierckx: ‘We gebruiken daarvoor een weegindi-cator. Die heeft de intelligentie om te bepalen wanneer de zak vol gaat zijn en wanneer de toestroom dus moet worden onderbroken. Het hele weegsysteem – ook die voor nettodosering – laten we altijd certificeren door het Nederlands Meetin-stituut. De benodigde nauwkeurigheid is natuurlijk afhankelijk van de wensen van de klant, maar het heeft zeker ook te ma-ken met het specifieke product. Het heeft immers geen zin om kiezelstenen op één gram nauwkeurig af te wegen.’

Voor de productaanvoer naar de vul-mond heeft Votech meerdere mogelijkhe-den. Het kan met een lopende band, maar ook met een schroef of een trilgoot. ‘De meest voorzichtige manier is met een lo-pende band. Die is zeer geschikt voor bij-voorbeeld hondenbrokken. Als je daar een schroef zou gebruiken, breek je de brokken en zit er veel te veel gruis in een zak. Dat willen consumenten niet. Voor poeders of specerijen is een schroef juist weer be-ter omdat je anders het gevaar loopt dat er van alles aan de band blijft plakken. In het geval van zand gebruiken we vaak een

trilgoot. Zand schuurt immers heel erg, dus een band of een schroef zou je om de twee maanden moeten vervangen. Elk product heeft zo zijn eigen kenmerken. Ik zit nu dertig jaar in het vak en kan inmid-dels aardig inschatten wat voor welk pro-duct het beste werkt.’

De gevulde zakken brengt Votech naar het afsluitstation. Ook daar biedt het ver-schillende alternatieven: sealen, lijmen of naaien. ‘De kunst is om zo veel mogelijk opties te hebben maar dat het allemaal

toch modulair is’, zegt Dierckx. ‘Als je elke machine vanaf nul moet gaan ontwerpen en tekenen, is het niet meer te betalen. Daarin kan Votech zich onderscheiden; als je het ontwikkelproces goed onder con-trole hebt, kun je de kostprijs laag houden.’

Een speciale module is de begasser. Daarmee blaast Votech gas in de gevulde zak zodat de zuurstofconcentratie om-laag gaat. ‘Kom je onder de een procent, dan gaan alle eventuele beestjes dood en verleng je dus de houdbaarheid van

< De stortgoederen wachten in een weegbunker totdat de volgende zak klaar hangt onder de pneumatisch aangedreven loskleppen.

< Het vulstation werkt grotendeels met pneumatische aandrijvingen. ‘Je kunt die vrij makkelijk inbouwen en ze zijn goedkoper’, aldus Votech-directeur Pierre Dierckx.


THEMA PNEUMATIEK

het product’, weet Dierckx. ‘Voor zand en grind is dat overbodig, maar bij dieren-voeding of menselijke consumptiegoede-ren wordt dat steeds meer gevraagd.’ Op weg naar de palletiseereenheid passeren alle zakken nog een metaaldetector, om verdwaalde metaalsplinters af te vangen, en een controleweger, voor een laatste check van het gewicht.

Voor de palletiseerder heeft Votech op-nieuw keus. Het kan met een grijperkop die de zakken stuk voor stuk oppakt en op de juiste plek legt. Of het kan door de zakken met duwblokken naar hun plaats te schuiven. De eerste methode is rela-tief langzaam, maar je bent wel flexibel. Zo kunnen gebruikers zakken gedeeltelijk over elkaar heen leggen. De tweede me-thode is sneller en makkelijker te realise-ren maar werkt alleen voor zakken waar-van de maat precies is afgestemd op de pallet. Anders krijgen de blokken ze niet netjes aangeduwd. Beide opties bouwen de pallet laag voor laag op. Als ze een laag hebben geconstrueerd, schuift het luik eronder open en glijden de zakken op de rest van de pallet die er precies onder staat. Die zakt vervolgens een stukje naar beneden, waarna het luik weer sluit en de volgende laag wordt opgebouwd.

Hartstikke knapDe x-, y- en z-bewegingen in de palleti-seermachine en de duwblokken regelt Votech met servomotoren. ‘Daarmee kun je mooie dynamische bewegingen maken’, verklaart Dierckx de keuze. ‘Je kunt de machine heel rustig laten draaien, zon-der stress. Het heeft ook te maken met de lange afstanden die we willen over-bruggen. De grijperkop en de afschuivers

leggen wel anderhalve meter af. Met een luchtcilinder zou het een stuk lastiger te realiseren zijn. Ook omdat we op elke millimeter moeten kunnen stoppen. De keuze voor servo’s ligt dus voor de hand.’

Het vulstation werkt grotendeels met pneumatische aandrijvingen. ‘De vulmond, het spreiden van de zak, het sealen, het omvouwen, het oppakken’, somt Dierckx op, ‘al die kleinere bewegingen doen we met pneumatiek. Je kunt dat vrij makkelijk inbouwen. Zou je het met motoren doen, dan krijg je een kolos van een machine. Bovendien is pneumatiek goedkoper.’

SMC Pneumatics is huisleverancier in Lage Mierde. Waarom heeft Votech juist voor deze pneumatiekspecialist gekozen? ‘SMC heeft natuurlijk prima producten, maar dat is niet de hoofdreden’, antwoordt Dierckx. ‘Andere partijen hebben dat im-mers ook. Het belangrijkste is dat SMC ons het beste heeft geholpen bij de start van ons bedrijf. Op dat moment hadden we natuurlijk nog geen groot budget. Niet iedereen was bereid om ons te steunen.’

Voor SMC was het een bewuste keuze. ‘Pierre vertelde ons wat hij met Votech van plan was en wie er allemaal achter ston-den’, aldus SMC-accountmanager Marco van der Donk. ‘Dat gaf ons vertrouwen. We geloofden erin en besloten te investeren. Wij hebben natuurlijk maar invloed op een klein deel van de machine, maar daar hebben we ook onze verantwoordelijkheid genomen. Anders zou Votech een kip-of-ei-probleem hebben. We hebben dus aan het begin wat producten beschikbaar gesteld.’ Dat heeft SMC geen windeieren gelegd; ten opzichte van het eerste jaar was de omzet in het tweede jaar vijf keer zo hoog. ‘Dat vind ik hartstikke knap. Zo’n machine

is een behoorlijke investering, maar Vo-tech weet zijn klanten toch te overtuigen om dat bij een beginnende partij te doen.’

OverkillOm de samenwerking te versoepelen, ma-ken Votech en SMC gebruik van een aan-tal standaarden. Van der Donk: ‘We heb-ben een uitgebreid assortiment, maar het is tijdrovend om voor elk probleem door de brochure te bladeren op zoek naar de beste oplossing. In overleg met Votech hebben we daarom een set standaard componenten gedefinieerd. Voor de eerste machine was dat natuurlijk lastig, maar inmiddels hebben we alle onderdelen vastgelegd: standaard cilinders, standaard luchtverzorgingsunit, standaard besturing.


In negentig procent van de gevallen kan Votech daarmee uit de voeten. Voor de rest hoeven ze maar een belletje te plegen naar ons kantoor in Amsterdam. Daar zit iemand die volledig op de hoogte is van hoe Votech zijn machines bouwt.’

Dierckx vult aan: ‘Voor ons werkt dat heel handig. Er is weinig variatie in de pneumatische componenten die we ge-bruiken. Dat betekent dat wij ook een deel op voorraad kunnen houden. Als je hon-derd verschillende onderdelen gebruikt, is dat niet te doen. Maar nu het er maar een paar zijn, kan dat prima.’

De relatie tussen Votech en SMC gaat verder dan die van toeleverancier-afne-mer. Samen werken ze ook aan de verbe-tering van de machines. ‘Dat is echt een wisselwerking’, zegt Van der Donk. ‘De ene keer komt Votech met een idee, de volgen-de keer zien wij een verbeterpunt. Kijk, de bewegingen zijn geen rocketscience. Qua pneumatiek is het vrij standaard. De uit-daging zit ’m erin dat je geen overkill aan componenten in het systeem wilt hebben. We kunnen natuurlijk korting geven, maar we kunnen er ook gezamenlijk voor zor-gen dat Votech met minder componenten toe kan. In een complete machine zit mis-schien voor duizend euro aan pneumatiek. Als we dat voor negenhonderd euro kun-nen leveren door een componentje weg te laten, dan vind ik het onze taak om dat te melden. Dat vertrouwen moeten we naar elkaar hebben. Uiteindelijk verdient dat zich terug omdat de machine beter wordt en Votech er dus meer van zal verkopen.’

Dierckx: ‘In de huidige markt moet je gewoon supersnel kunnen schakelen. Niet alleen de machinebouwer, ook de toele-veranciers moeten mee. Er zijn nauwelijks meerjarige contracten meer. Ieder jaar wordt alles uitgespeeld en wacht iedereen tot het laatste moment met beslissen. Als ze dan eenmaal de knoop hebben doorge-hakt, moet je heel snel kunnen leveren. We hebben laatst nog een project gedaan: in twee maanden van bestelling tot opleve-ring van de complete lijn. Je hebt een toele-verancier nodig die die dynamiek begrijpt.’

DozenHoe verklaart Dierckx het succes van Vo-tech? ‘Het begint bij een goede machine. We letten erg op de kwaliteit, op degelijk-heid, op robuuste constructies. We hangen onderdelen bijvoorbeeld aan twee punten op in plaats van alleen in het midden. Of we gebruiken twee geleidingen waar ande-ren vinden dat ze aan één geleider genoeg hebben. Dat is functioneel gezien ook zo, maar onze systemen draaien veel stabieler. Het is geen stressmachine.’

‘Veel fabrikanten zeggen dat hun sys-teem het snelste is, maar aan het eind van het liedje komt er uit alle machines vrijwel hetzelfde aantal zakken. Daar zit niet over-dreven veel verschil in. Ook de prijzen zit-ten vaak op hetzelfde niveau. Zo’n project moet je toch worden gegund. De meeste klanten die we hier over de vloer krijgen, zijn directeur-eigenaar, ondernemers dus die wellicht zichzelf terugzien in ons.’

Dierckx kijkt met vertrouwen naar de toekomst: ‘Ik denk dat we met onze tech-nieken ook terechtkunnen op andere mark-ten. Daar ben ik heilig van overtuigd. Het gebeurt vaak genoeg dat als ik ergens een bedrijf binnenloop, ergens waar ik niks mee te doen heb, ik snel zie waar ze nog kunnen verbeteren. Ook doen we nu zakken, maar we zouden prima ook dozen kunnen stape-len. Dat is maar een kleine aanpassing aan de machine. Zo zijn er legio zaken waar we verder kunnen groeien.’

SMC Pneumatics is huisleverancier van Votech. De pneumatiekspecialist levert de componenten over het algemeen aan in complete assemblages zodat Votech ze gelijk kan installeren.

< In zijn eigen hal in Lage Mierde bouwt en assembleert Votech zijn zakkenvulmachines.

7 November 2013 • ’s-Hertogenbosch • NL

Bits&Chips 2013

EMBEDDEDSYSTEMS

Sponsor

www.embedded-systems.nl

Don’t miss out on the major forum for industrial and academic practitioners in embedded systems. Reserve your stand now.

Looking for new personnel? Reserve your stand at the special recruitment plaza on the exhibitionfloor and meet your future employees.

EXHIBITION

RECRUITMENTPLAZA

Green Hills Software

INDES-IDSSioux

TechnolutionGreen Hills SoftwareTechnolutionGreen Hills Software

Sogeti NederlandSiouxSogeti NederlandSiouxTechnolutionSogeti NederlandTechnolution

Remedy ITSioux

Remedy ITSioux Wind River

INDES-IDS Wind River

INDES-IDS

TechnolutionDizain-SyncTechnolutionSogeti Nederland

TechnolutionSiouxTechnolutionSiouxSogeti Nederland

TechnolutionSogeti Nederland

SiouxSogeti Nederland

SiouxSogeti NederlandTechnolution Wind RiverTechnolution

TechnolutionSogeti NederlandTechnolutionSogeti NederlandRemedy IT Wind RiverRemedy IT Wind River

CIMSOLUTIONSSogeti Nederland



CIMSOLUTIONSSogeti Nederland Wind RiverCIMSOLUTIONS Wind River Wind River

Remedy IT Wind River

Remedy IT


THEMA PNEUMATIEK

‘De specificatie waaraan de pers-lucht moet voldoen, hangt puur van de toepassing af’, legt Frank

Schoutsen van SMC Pneumatics uit. ‘Lucht die je inademt of die medicinaal wordt gebruikt, is natuurlijk iets heel an-ders dan lucht waarmee je een smidsvuur aanwakkert. Er is een Iso-norm die advi-seert waaraan de perslucht moet voldoen bij allerlei toepassingen, van luchtlager tot voedselproductie. Het is wel een vrij-blijvende norm; er is geen verplichting om de adviezen op te volgen.’

SMC Pneumatics levert pneumatische besturingsapparatuur en is onderdeel van de wereldwijd actieve SMC Corporation. De producten van SMC Pneumatics wor-den vooral gebruikt voor automatische besturingen in de industrie. Het bedrijf

levert geen compressoren die de lucht le-veren maar richt zich op alles wat na de compressor speelt, dus de conditionering, distributie en toepassing van perslucht. De klanten bevinden zich in uiteenlopen-de marktsegmenten.

‘Wij stemmen ons advies af op de com-pressoren die de klant heeft en wat hij met de lucht gaat doen’, vervolgt Schoutsen. ‘De luchtconditionering – of het luchtma-nagement wordt ook wel gezegd – omvat behalve filtratie meestal ook droging. Van filters die met elementen werken, moet het element uiteraard regelmatig worden vernieuwd. Wij adviseren om dat met een verschildrukmeter in de gaten te houden. Bij toenemende vervuiling loopt het druk-verschil over het filter op, en bij een grens-waarde vervang je dan het element.’

ProductiestopVoor veel toepassingen is water in de pers-lucht ongewenst. Hoeveel water er in de perslucht zit, wordt uitgedrukt in het dauw-punt: de temperatuur waaronder de water-damp in de lucht gaat condenseren. Hoe la-ger het dauwpunt, des te droger is de lucht. In de toepassing mag de luchttemperatuur niet onder het dauwpunt dalen.

‘Een luchtdroger in eenvoudige vorm lijkt op een koelkast: je koelt de lucht af, het vocht condenseert en dat condensaat wordt afgetapt’, vertelt Schoutsen. ‘Lagere dauwpunten verkrijg je met adsorptiekoe-lers, waarin korrels het vocht uit de lucht opnemen. Zo zijn dauwpunten van -40 tot zelfs -60 graden Celsius te bereiken.’

De kosten van luchtconditionering zijn altijd een punt van afweging. Schoutsen:

Hans Harlé

Conditioneren van perslucht: balans tussen

kosten en eisenIn de perslucht die uit een compressor komt, is nog van alles aanwezig dat op de bestemming van de lucht ongewenst is. Vocht, deeltjes en meestal ook olieresten moeten dus uit de perslucht worden gehaald. De kosten daarvan lopen op naarmate dat grondiger moet gebeuren. Maar met name op energiegebied valt er nog best te besparen.

Nog ruimte voor energiebesparing door optimalisatie

Klasse Deeltjes Water Olie Max. grootte Max. dichtheid Max. dauwpunt Max. concentratie (µm) (mg/m3) (°C) (mg/m3)

1 0,1 0,1 -70 0,01

2 1 1 -40 0,1

3 5 5 -20 1

4 15 8 +3 5

5 40 10 +7 25

Deeltjes Water Olie

Meetlucht 2 3 3

Machinereiniging 4 4 4

Korreltransport 3 4 3

Levensmiddelentransport 2 3 1

Verpakkingsmachines 4 3 3

Fotografische industrie 1 1 1

Drukregelaars 3 2 3

Lasapparaten 4 4 5

Gewenste kwaliteitsklassen voor enkele veelvoorkomende toepassingen

Persluchtkwaliteit volgens Iso 8573-1

> De persluchtkwaliteit wordt vaak verkort weergegeven als bijvoorbeeld 2.4.2 of 2-4-2. De cijfers zijn hierin de klassen voor respectievelijk deeltjes, water en olie.

Senior software engineer

ALSI InternationalContactpersoon: Jeroen Bisselink E [email protected] T +31 24 6782888

Mechatronics system engineer


System architect


System architect innovation services - Eindhoven - job id 005616

Philips Innovation ServicesContactpersoon: Joeri van der Rhee E [email protected] +31 6 52751738

Sr. software engineer / (sr.) software designer

PROMEXX Contactpersoon: Suzanne van Dijck E [email protected] T +31 40 2676867

Software engineer

PROMEXX Contactpersoon: Suzanne van Dijck E [email protected] T +31 40 2676867

Manager systems (lid van MT)

VDL Enabling Technologies Group BV Contactpersoon: Inge Smetsers & Charlotte Rooseboom E [email protected] T +31 40 2638326

Manager factory engineering (parts)


Projectleider NPI


(Trainee) cost engineer

VDL Enabling Technologies Group BVContactpersoon: Inge Smetsers & Charlotte RooseboomE [email protected] +31 40 2638326

Mechanical design engineer


Mechatronics system architect


Research technicus

VUmc Contactpersoon: Fred Buijs E �[email protected] T +31 20 4449703

Op zoek naar een baan (hbo+) in de hightechindustrie? Upload nu je

CV op www.hightechbanen.nl.

Wilt u uw vacatures ook op laten vallen

in een van de Hightech Banen

advertenties? Bekijk de mogelijkheden op de website of neem

contact op via [email protected].

@HightechBanenwww.hightechbanen.nl

mailto:[email protected]


‘De perslucht naar een lager dauwpunt brengen is natuurlijk duurder dan een hoger dauwpunt accepteren, en hetzelfde geldt voor de filtratie. Perslucht is in het algemeen een prima vuildrager, maar niet alle sectoren passen de geadviseerde nor-men even strikt toe. Hightechmachinebou-wers zoals ASML en Philips doen dat wel. Die gebruiken cleangasfilters die zelfs de allerkleinste deeltjes uit de lucht filteren, want elk miniem vuildeeltje dat achter-blijft, kan problemen geven en leiden tot een productiestop. Maar sectoren die zelf niet zo’n last hebben van af en toe een vuildeeltje bij het product gaan hier soms minder strikt mee om. Dat maakt het voor ons wel eens lastig, bijvoorbeeld als we worden gevraagd om aan te bieden voor een project met onvolledig uitgewerkte of onder de norm gelegde luchtspecificaties. We kunnen dan een high-end oplossing aanbieden die wel volgens de norm is, al-leen zijn we dan duurder dan onze concur-renten die dat niet doen.’

StoringenAandrijfspecialist Festo werkt eveneens veel met de Iso-norm voor persluchtkwa-liteit (zie kader). ‘Bij ons speelt het meeste zich af in de klassen 3, 4 en 5’, aldus Eric van den Berg van Festo. De meeste klan-ten kennen terdege de noodzaak van

juiste luchtconditionering. ‘Vooral water kan kritiek zijn. Maar soms wordt er wat te scherp op de investeringen bespaard of blijken de omstandigheden toch anders te zijn dan verwacht en dan kunnen er sto-ringen ontstaan. Als telefonisch overleg geen uitkomst biedt, dan kan de klant de bewuste component naar ons toe sturen voor onderzoek. Indien nodig bekijken we de situatie ter plaatse.’

De meeste storingen blijken te ontstaan door water, dus doordat te veel vocht in de perslucht aanwezig is. Van den Berg: ‘De cilinders met hun zuigers zijn gesmeerd voor de hele levensduur, maar water in de lucht kan dat smeermiddel uitspoelen. Als we een cilinder demonteren voor onder-zoek en er is geen smeermiddel meer aan-wezig, dan wijst dat op water in de lucht.’

Festo levert over de hele wereld elektrische en pneumatische aandrijvin-gen voor de automatisering van industri-ële processen. Verder voert het bedrijf uitgebreide trainingsprogramma’s uit voor de industrie. Festo richt zich spe-cifiek op de toepassing van perslucht. Compressoren en luchtbehandeling voor de productie van die lucht behoren niet tot het leveringsprogramma.

OnbekendheidSchoutsen van SMC signaleert dat meer en meer wordt gelet op het energieverbruik van een persluchtinstallatie om de kosten van de luchtconditionering te optimalise-ren. ‘Het is een kwestie van goed kijken wat er waar nodig is’, weet hij. ‘Als je maar op één plaats een dauwpunt van -60 graden Celsius nodig hebt, bijvoorbeeld voor een luchtlager, dan moet je niet alle perslucht dat dauwpunt geven. Dan is het goedkoper om de lucht minder ver te drogen, zodat het voldoende is voor de andere toepas-singen, en op die ene plek een membraan-luchtdroger met een kleinere capaciteit te gebruiken voor specifiek dat luchtlager. Dat kun je ook doen met de filters. De lucht naar plaatsen waar het minder nauw komt, hoeft niet alle filters te doorlopen. De fij-nere filters voor de lucht waarvoor de eisen strenger zijn, kunnen dan kleiner zijn.’

Ook met de druk in het persluchtnet zijn vaak heel wat kosten te besparen. ‘Je kunt daar wel 8 bar van maken, maar als bijna alles maar 5 bar nodig heeft, dan kun je beter het net een druk van 5 bar geven en op die paar plaatsen waar je 8 bar wilt een drukverhoger gebruiken. Elke bar die de druk in het persluchtnet

omlaag gaat, bespaart namelijk 7 tot 10 procent op het energieverbruik.’

In de meeste industrieën is 5 bar nu de meest gebruikte standaarddruk voor perslucht, maar toch stellen bedrijven die druk soms een stuk hoger in op hun com-pressor om verliezen in het net te com-penseren. ‘Dan kun je beter die verliezen opsporen en aanpakken’, adviseert Schout-sen. ‘Dat kost tijd en misschien ook geld, maar je bespaart weer veel als die druk omlaag kan. Het is soms ook een kwestie van onbekendheid met de mogelijkheden om iets aan de energiekosten van de pers-luchtvoorziening te doen.’

DuotechniekDat energieverbruik een actueel thema is in de persluchtconditionering, blijkt ook uit sommige nieuwe producten die op de markt komen. Zo introduceerde Geveke Persluchttechniek onlangs een persluchtdroger van Parker Hiross waarin twee droogtechnieken zijn gecombineerd: koeling om dauwpunten boven 0 graden Celsius te verkrijgen en adsorptiedroging voor dauwpunten tot ver daaronder. Af-hankelijk van wat de vraag is, wordt de lucht alleen op de ene of ook op de an-dere manier gedroogd. De filtratie is bij het geheel ingebouwd en de uitgaande gedroogde lucht wordt weer op tempe-ratuur gebracht met warmte uit de in-gaande lucht. Het dauwpunt is variabel te kiezen tussen +3 en -70 graden Celsius. Geveke claimt dat met deze duotechniek energiebesparingen van enkele tiental-len procenten te behalen zijn in de pers-luchtconditionering.

Hans Harlé is freelance journalist.

THEMA PNEUMATIEK

> De IDG-membraanluchtdrogers van SMC (met dauwpunten tot -60 graden Celsius) maken gebruik van een hol vezelmembraan en hebben geen koelmiddel of energietoevoer nodig.

De Antares Tandem Technologie-droger van Parker Hiross combineert twee droogtechnieken: koeling voor dauwpunten boven het vriespunt en adsorptiedroging voor dauwpunten daaronder. In de gezamenlijke unit zijn ook de filters opgenomen.


THEMA PNEUMATIEK

Pneu/tec houdt zich, zoals directeur Koos de Vink dat cryptisch om-schrijft, bezig met ‘het beheersen

van stroming en beweging’. ‘We hebben het daarbij niet alleen over pneumatiek en vacuüm’, aldus De Vink. ‘Het gaat veel ver-der. Want wat is belangrijk voor de heden-daagse machinebouw in Nederland? Dat is vooral dat er innovatief wordt ontwikkeld en dat de time-to-market wordt verkort. Sneller topproducten op de markt kunnen brengen zal de concurrentiepositie signi-ficant verbeteren. Daarbij zul je uiteraard ook op de kosten moeten letten. Zelfs de top van de Nederlandse machinebouwers ontkomt ondanks hun technologische voorsprong immers niet aan mondiale concurrentie en vooral niet aan conjunctu-rele schommelingen. Op deze laatste heb-ben we sowieso weinig invloed natuurlijk, maar wel op onze concurrentiekracht. Zon-der innovatie zal deze achteruithollen, dus het is duidelijk wat onze missie is.’

Hoe kijkt De Vink aan tegen de niches waarin veel machinebouwers opereren? Grootschalige algemene machinebouw is er immers nauwelijks in Nederland en werken voor in omvang relatief beschei-den markten betekent nu eenmaal kleine series. Daarentegen eisen afnemers hoog-staande techniek, wat relatief hoge ont-wikkelkosten inhoudt. Welke strategie moeten Nederlandse machinebouwers daartegenover zetten om met behoud van een concurrerend prijsniveau toch een ge-zonde winst te maken? ‘Dat is complex. We ontwikkelen en bouwen zelf ook machine-delen en subassemblages, dus daar weten we alles van’, antwoordt De Vink. ‘Maar het kan. Het heeft enerzijds te maken met ren-dabel werken, wat meer een organisatori-sche kwestie is, en anderzijds met het ver-beteren van de unique sellingpoints van de machines die je op de markt brengt. Als je in nichemarkten opereert, moet je

de organisatie daarop afstemmen. Je moet snel kunnen ontwikkelen en flexibel kun-nen produceren, waardoor je kleine series rendabel kunt maken.’

‘Belangrijk is dat je beslist niet moet pro-beren om alles zelf te doen’, gaat De Vink verder. ‘Veel machinebouwers denken daar anders over en juist daarom hebben ze het vaak moeilijk. Van hun engineers verwach-ten ze dat deze van alles verstand hebben. Van pneumatiek, hydrauliek, vacuüm, me-chanica, elektronica, digitale techniek en ga zo maar door. Ik denk dat iedereen wel aanvoelt dat dit juist binnen in omvang be-scheiden ondernemingen lastig, zo niet on-mogelijk is. Want daarvoor heb je techno-logische duizendpoten nodig en iedereen weet dat die uiterst schaars zijn.’

De oplossing volgens De Vink is dat bedrijven alleen op hun specialismes be-langrijke kennis in huis hebben en daar-naast gebruikmaken van externe know-how van fabrikanten. ‘Zo doen wij dat ook met succes’, zegt hij. ‘Blijf als machine-bouwer vooral dicht bij je corebusiness qua kennis, tenzij je in staat bent state-of-the-art knowhow te verwerven door training van bestaande medewerkers of door vers bloed in huis te halen dat die kennis inbrengt. Maar dat moet je kun-nen en willen. Bedenk dat als je de juiste partners om je heen verzamelt, je zonder extra investeringen cumulatief uit een enorm kennispotentieel kunt putten en alerter kunt reageren op de steeds kor-tere economische cycli.’

Frank Senteur

Pneu/tec benadrukt samenwerking in pneumatiek

Koos de Vink, directeur van pneumatiek- en vacuümspecialist Pneu/tec ziet multidisciplinaire samenwerking als dé manier om de toekomst van technologisch Nederland veilig te stellen. Volgens hem is het cruciaal dat de Nederlandse machinebouw blijft innoveren. Daarvoor zouden veel machineontwerpers hun deelkennis, onder meer op het gebied van pneumatiek- en vacuümgebied moeten vergroten. Sneller en makkelijker is het volgens hem echter om eerder en intensiever samen te werken met specialisten.

> Pneu/tec-directeur Koos de Vink: ‘Kennis bundelen is cruciaal, willen we de concurrentiekracht van de Nederlandse machinebouw minimaal op peil houden en zo mogelijk vergroten.’


ImagoVolgens De Vink is het ontwikkelen van kennis en vooral ook het enthousiast ma-ken van de jeugd heel erg belangrijk om ervoor te zorgen dat jonge mensen tech-nische opleidingen kiezen en zich ver-volgens verder ontwikkelen in de Neder-landse industrie. ‘We proberen daar als Pneu/tec ook onze bijdrage aan te leve-ren door stagiairs in huis te halen en stu-denten bij ons te laten afstuderen’, vertelt De Vink. ‘Ik denk dat dit de verantwoor-delijkheid is van iedere technologisch gedreven onderneming in Nederland. Kennis moet je borgen en zo mogelijk uitbouwen en je hebt mensen nodig die dit doen. Techniek moet veel meer dan nu een menselijk gezicht krijgen. Daar is nog veel te weinig aan gedaan.’

Juist nu sommige branches forse (ima-go)klappen hebben gekregen, is de tijd rijp voor de maakindustrie om terug te slaan, vindt De Vink. ‘Ik verwacht dat technische opleidingen meer studenten zullen aan-trekken. Werken in de techniek is voor iedereen die het weet en ziet natuurlijk ook veel en veel leuker dan het werken bij bijvoorbeeld een dienstverlener. Tech-niek betaalt ook goed. Zaak dus dat we dit imago steviger gaan uitdragen, zodat het sentiment omslaat en de technische oplei-dingen weer volstromen.

StrijdPneu/tec groeit nog steeds. Inmiddels werken er dertig mensen en heeft het naast een eigen R&D-afdeling ook een productieafdeling met cleanroom om voor de hightechindustrie componenten en (sub)assemblages te kunnen bouwen. De Vink is sinds 2010 directeur, maar hij werkt al sinds 1995 bij Pneu/tec.

In de afgelopen jaren is ook het vacu-umprogramma sterk uitgebreid en werd Pneu/tec een succesvol dealer van het

Scandinavische merk Piab. Ook in de pneumatieksector is er volgens De Vink sprake van interessante groeikansen.

‘Op dat laatste kom ik zo terug’, rea-geert Koos de Vink op deze inleiding. ‘Waar machinebouwers voor moeten op-passen, is dat ze niet te snel in compo-nenten denken’, waarschuwt De Vink. ‘Wij denken als ontwikkelaars eerst in func-tie. Dat betekent dat je moet weten wat een machinebouwer wil dat zijn machine doet. Moet iets bewegen, dan willen we weten hoe. Lineair, roterend, snel, lang-zaam, met veel of weinig kracht, heel erg

nauwkeurig of juist niet? Kortom: pas als je daar antwoord op hebt, kun je de idea-le oplossing bedenken.’

Hoe kijkt De Vink aan tegen de eeu-wige strijd tussen pneumatiek en elektri-sche aandrijvingen. ‘Dat is geen eeuwige strijd, maar heeft vooral met specificaties en functies te maken. Wil je iets heel snel

heen en weer bewegen met een niet al te hoge nauwkeurigheid, dan is pneuma-tiek daarvoor ideaal. Licht in gewicht, na-genoeg onderhoudsvrij, relatief simpele techniek, geen idioot hoge investering. Prima dus. Maar wil je met een zeer hoge herhaalnauwkeurigheid positioneren, dan kom je simpelweg bij elektrische oplossin-gen terecht.’

BeveiligingOndanks de vaak duidelijke functieschei-ding tussen elektrisch en pneumatisch, zien we pneumatiek toch langzaam

steeds meer elektrische trekjes krijgen. Kijk maar naar de onlangs door Pneu/tec geïntroduceerde Blue-flowsensoren van Koganei. Deze IB-flowregelaars zijn be-doeld om ingezet te worden in plaats van de traditionele snelheidsregel/smoor-ventielen, waarvan de instelling vaak on-nodig veel tijd vergt en niet altijd even

< Pneumatiek begint steeds meer elektrische trekjes te krijgen. Dat blijkt onder meer uit de onlangs door Pneu/tec geïntroduceerde Blue-flowsensoren van Koganei.

Naast een eigen R&D-afdeling heeft Pneu/tec ook een productieafdeling met cleanroom om voor de hightechindustrie componenten en (sub)assemblages te kunnen bouwen.

Mechatronica&Machinebouw is hét magazine voor de machine- en systeembouw in Nederland en België.

In dit vakblad staan nieuws, trends en achtergronden over mechatronische systemen en machinebouw centraal.

Wilt u ook niets missen op dit gebied? Dan mag een abonnement op het blad Mechatronica&Machinebouw

en/of de nieuwsbrief niet ontbreken. Voor meer informatie en aanmelden gaat u naar www.mechatronicamachinebouw.nl/abonneren.

Word ook abonnee


THEMA PNEUMATIEK

betrouwbaar is. Kenmerkend voor de IB-flowregelaars is dat de gebruikelijke in-stelnaald en borgmoer geheel ontbreken. In plaats daarvan wordt een kleine inge-bouwde stappenmotor toegepast, waar-mee nauwkeurig wordt geregeld.

De sensoren maken het mogelijk een instelduur van pneumatische cilinders te realiseren van 0,05 seconde tot een halve minuut. Afhankelijk van de stromingsrich-ting wordt de luchthoeveelheid gesmoord (tussen 0 en 100 procent instelbaar) of vindt een vrije doorgang plaats. De gere-gistreerde inschakelduur biedt daarbij het voordeel dat de gebruiker altijd over ge-gevens beschikt die voor tijdig onderhoud en eventuele vervanging van cilinders van belang zijn. Voor het invoeren van de ge-wenste instellingen wordt gebruikgemaakt van een speciale elektronische unit, die op maximaal zestien afzonderlijke IB-flowre-gelaars aan te sluiten is.

Ieder ventiel is op afstand via een PLC regelbaar; synchronisatie van snelheids-regelventielen behoort daarbij tot de mo-gelijkheden. Een ingebouwde beveiliging zorgt ervoor dat de instellingen niet hand-matig te wijzigen zijn. De huidige IB-serie omvat een vijftal typen, voor aansluiting op 4 tot 12 mm kunststof persluchtleidin-gen en werkdrukken van 0,1 tot 0,7 MPa.

Oranje lippenWat zijn los van een verder oprukkende digitalisering andere trends binnen de pneumatiek en vacuümtechniek? ‘Op het gebied van pneumatiek zien we onder meer ook een verdere opmars van tech-nische kunststoffen, waarmee lichtere en minder onderhoudsgevoelige cilinders en ventielen zijn te bouwen’, zegt De Vink. ‘Eerst zag je kunststof opduiken bij lei-dingen en koppelingen, nu dus ook in de componenten zelf. Daarmee zijn ze eco-nomischer te maken, bespaar je gewicht ten opzichte van metaal en bovendien is kunststof corrosievrij. Ook is verdere mini-aturisering een trend, gecombineerd met hogere schakelsnelheden.’

‘In de vacuümtechniek zien we dat er steeds specifiekere zuignapmaterialen en -vormen verschijnen waardoor het toepassingsgebied toeneemt bij lagere energiekosten. Goed voorbeeld hiervan zijn de ontwikkelingen binnen het modu-laire Pigrip-programma van Piab. Geheel nieuw hierbij is een tweetal bijzondere schuimrubberen zuignappen die het han-teren van kwetsbare onderdelen met een onregelmatig of ruw oppervlak heel wat

gemakkelijker maken. Bij tal van onef-fen materialen, die tot voor kort niet met zuignappen waren te hanteren, wordt hiermee een maximale grip bereikt.’

Bij deze nieuwe zuignappenonderde-len zijn twee typen te onderscheiden: een zwarte (FLI-S) en een oranje gekleurde (FLI-F). De eerste foamlip is vooral be-doeld voor onregelmatige oppervlakken, waar de conventionele zuignaplippen onvoldoende afdichten. De tweede is be-stemd voor situaties waarin sprake is van

extra ruwe oppervlakken en producten waarbij veel nerven of vezels voorkomen, zoals bijvoorbeeld bij grof hout, opge-zwollen kunststof en keramische tegels. ‘De eigenschappen van deze oranje zuig-nappen zijn dusdanig dat ook bij hoog-teverschillen van enkele millimeters nog een perfecte aansluiting wordt gereali-seerd’, aldus De Vink.

Minder energie‘Perslucht is een relatief dure energie-drager’, realiseert De Vink zich. ‘Daarom moet je daar zuinig mee omspringen. Het opsporen en verhelpen van lekkages bij persluchtsystemen is altijd lucratief. Daarnaast moet je zuinige componenten toepassen die je goed aanstuurt. Op va-cuümgebied leveren wij de ejectorsys-temen van Piab. Die maken gebruik van perslucht en die moet je goed configu-reren en aansturen om het verbruik te minimaliseren. Daarvoor hebben we on-langs het Pisave-concept van Piab geïn-troduceerd dat uit vijf producten bestaat, waarmee het energiegebruik van vacu-umsystemen kan worden geminimali-seerd zonder concessies te doen aan een optimale werking.’

Het Pisave-programma omvat aller-eerst de Optimize, een proportionele drukregelaar voor perslucht aangedreven vacuümpompen (ejectoren). Uitgangspunt is hierbij dat onnodige verspilling wordt voorkomen door niet meer perslucht te gebruiken dan voor het gewenste vacuüm strikt noodzakelijk is. Verder omvat het pakket de Pisave sense-vacuümcontro-leklep, waarmee de aanwezigheid van producten wordt gedetecteerd bij hand-lingsystemen met een centraal geregelde

vacuümvoorziening. Door toepassing van de klep hoeft de controle niet per se bij elke aangesloten zuignap plaats te vin-den, vooropgesteld dat het totale vacu-umniveau op peil blijft.

De derde component is de Pisave-door-stroombegrenzer voor toepassingen waar-bij producten met verschillende vormen en afmetingen moeten worden opgetild en getransporteerd. Dit kan inhouden dat enkele zuignappen geen directe functie hebben. Zonder ingewikkelde besturing kan door toepassing van de doorstroom-begrenzer vaak een kleinere – dus zuini-gere – vacuümpomp worden gekozen. De Pisave-on/off ziet er vervolgens op toe dat het ingestelde vacuümniveau constant wordt gehouden, zelfs bij een lage pers-luchtdruk. Ten slotte is er de Pisave-re-leaseklep die voor het functioneren geen extra perslucht nodig heeft. Op het mo-ment dat de 0,2 MPa (2 bar) overschreden wordt, sluit een membraan de afblaasope-ning af. Komt de luchtdruk onder dit ni-veau, dan wordt de doorgang weer vrijge-geven. In de praktijk betekent dit dat een snelle release-actie altijd is gewaarborgd.

Frank Senteur is freelance journalist.

> De FLI-vacuümzuignappen van Piab zijn specifiek ontwikkeld voor het oppakken van componenten met ruwe oppervlakken.

Festo-tool voor kostenvergelijkingKoen Leefl ang, Automation Engineer servi-ces en lid van het Energy Effi ciency Team van Festo, kan daar een boekje over open doen. “Wij zien dat pneumatische en elektrische aandrijvingen qua toepassingsmogelijkheden steeds dichter bij elkaar komen te liggen”, zo vertelt hij. “Daar liggen enorme kansen voor de ontwerper die innovatie en kosteneffi ciën-tie in één machineconcept wil verenigen. Bij Festo hebben wij een webtool ontwikkeld, dat wij Life Cycle Cost Calculator oftewel L3C heb-ben genoemd. Met deze tool kan een ontwer-per van Festo in één oogopslag zien hoe pneu-matische en elektrische aandrijvingen zich in kostentechnisch opzicht tot elkaar verhouden en dit inzichtelijk maken voor haar klanten.”

Totale kostenplaatje“De L3C-Tool toont de ontwerper rechtstreeks wat de totale kosten zijn van een pneumati-

sche oplossing in vergelijking tot een elek-trisch systeem,” zo vervolgt Leefl ang. “Niet alleen de kosten voor aanschaf en installa-tie, berekend over de levensduur, maar ook die voor service, onderhoud en vervanging. Iedereen weet ongeveer wel dat pneumati-sche systemen goedkoper in aanschaf en on-derhoud zijn en doorgaans meer energie vra-gen. Maar wanneer het nu precies de moeite loont te kiezen voor een energiezuinige, maar een aanzienlijk duurdere en complexere elektrische oplossing – dat kunnen weinigen zeggen, en daarom wordt die keuze meestal min of meer op gevoel gemaakt. Nu kan elke Festo ontwerper zien in welke gevallen pneu-matische en wanneer elektrische systemen het hoogste rendement opleveren. De L3C-Tool wordt ook gebruikt voor het doorreke-nen van individuele aandrijfoplossingen. Dit wordt ook gebruikt voor een front-end van een machine met een aantal functies of zelfs voor

een complete bewerkingseenheid. Op deze manier kunnen ontwerpers direct zien welk systeem de laagste kosten met de hoogste op-brengst combineert.”

Energiezuinig ontwerpenDe L3C-Tool is het vertrekpunt van een reeks toepassingen en diensten die klanten van Festo in staat stellen kapitaal- en energie-kosten zo laag mogelijk te houden bij een zo hoog mogelijke productiviteit. “In elke fase van de lifecycle van een machine kunnen wij klanten nu gericht helpen hun resultaten te optimaliseren”, zo stelt Koen Leefl ang. “De L3C-Tool is het hulpmiddel om machines met een zo laag mogelijke TCO te ontwerpen. Andere tools, zoals onze selectie- en con-fi guratiesoftware, helpen bij het optimaal dimensioneren van componenten. Met de moderne materialen en bouwtechnieken is het nogal eens toegepaste ‘maatje extra voor

de zekerheid’ echt nergens meer voor nodig. Overdimensionering levert dan hoogstens extra energieverbruik op: de Festo selectie- enconfi guratiesoftware is een tweede hulp-middel om zo energiezuinig mogelijk te construeren.”

Direct besparen op persluchtkostenOok in de operationele fase van de levens-cyclus van een machine valt nog veel te bespa-ren. Daarvoor heeft Festo de Energy Saving Services in het leven geroepen. Leefl ang: ”Via een simpel vijfstappenplan kijken wij naar het energieverbruik van bestaande – meestal pneumatische – installaties. Door middel van lekkagemetingen en -management, perslucht-lekkages te elimineren en het optimaliseren van perslucht en de installaties wordt de perslucht beter benut en kunnen er vaak vele duizenden euro’s per jaar worden bespaard. In elke fase van zo’n traject krijgt de klant een raming van de kosten en de terugverdien-tijd; in de meeste gevallen is die minder dan een jaar. De inzet van Festo Energy Saving

Energy Saving als specialismeEnergiebesparing wordt meestal gezien als een praktische manier om kosten te verlagen als een machine al hoog en breed in bedrijf is. Principiële keuzes die voor een bepaald platform wor-den gemaakt zijn vooral op basis van aannames in plaats van onderzoek. Dit geldt bijvoorbeeld voor de stelling dat een pneumatische aandrijving “minder zuinig” zou zijn dan een elektrische.Wie de energierekening als enig criterium hanteert zou daarin misschien gelijk kunnen hebben. Maar het plaatje wordt heel anders als wij kijken naar de “Total Cost of Ownership”: wat kost een installatie gedurende de tijd dat hij deel uitmaakt van het productieproces en welke opbrengsten staan daar tegenover?

TECHVERTORIAL TECHVERTORIAL

Services leidt niet alleen tot directe bespa-ringen. Door optimalisatie van het perslucht-systeem wordt ook slijtage en machine-stilstand voorkomen en stijgt de productivi-teit. In die zin is Energy Saving Services ook een dienst om de Total Cost of Ownership te verlagen.”

Duurzaamheid centraalL3C-Tool, Festo selectie- en confi guratiesoft-ware en Energy Saving Services maken volgens Koen Leefl ang deel uit van een complete visie op industriële automatisering. “Duurzaam innoveren is al een aantal jaren een centraal thema bij Festo. Daar willen wij onze klanten in betrekken. Wij bieden behalve de software ook trainingen aan om klanten te helpen het maximum uit die software te halen. Naast de Energy Saving Services zijn er cursussen van Festo Didactic waarin onderhoudstechnici zelf kunnen leren hoe ze hun installaties zo zuinig en effi ciënt mogelijk kunnen laten draaien. Duurzaamheid is niet iets dat je kunt verko-pen: je moet het verbreiden.”

Festo BVSchieweg 622627 AN DelftTel. +31(0) 15 251 88 07Fax +31(0) 15 251 87 [email protected]

Festo is gespecialiseerd in de automatisering van ”Motion in Control”-processen in verschil-lende industrieën en wordt wereldwijd verte-genwoordigd in 176 landen. De ambitie van Festo is om als innovatieve partner, klanten in staat te stellen hun concurrentiekracht te verhogen door verregaande samenwerking op het gebied van re-engineering van bestaande machines en bij het ontwerpen van nieuwe machines. Door continue innovatie heeft Festo een assortiment van ruim 60.000 producten en biedt zij automatiseringsoplossingen op maat voor meer dan 200 industriële secto-ren. Het uitgebreide dienstenpakket varieert van advies en dienstverlening op ontwerpge-bied tot en met logistieke en technische on-dersteuning, en van services voor installatie en onderhoud tot en met training en oplei-ding van operators en technici. Kwalifi caties: ISO 9001:2000, IS0 14001, VDA 6.1, VDA 6.4.

Naamloos-1 1 5/7/13 1:24 PM

Festo-tool voor kostenvergelijkingKoen Leefl ang, Automation Engineer servi-ces en lid van het Energy Effi ciency Team van Festo, kan daar een boekje over open doen. “Wij zien dat pneumatische en elektrische aandrijvingen qua toepassingsmogelijkheden steeds dichter bij elkaar komen te liggen”, zo vertelt hij. “Daar liggen enorme kansen voor de ontwerper die innovatie en kosteneffi ciën-tie in één machineconcept wil verenigen. Bij Festo hebben wij een webtool ontwikkeld, dat wij Life Cycle Cost Calculator oftewel L3C heb-ben genoemd. Met deze tool kan een ontwer-per van Festo in één oogopslag zien hoe pneu-matische en elektrische aandrijvingen zich in kostentechnisch opzicht tot elkaar verhouden en dit inzichtelijk maken voor haar klanten.”

Totale kostenplaatje“De L3C-Tool toont de ontwerper rechtstreeks wat de totale kosten zijn van een pneumati-

sche oplossing in vergelijking tot een elek-trisch systeem,” zo vervolgt Leefl ang. “Niet alleen de kosten voor aanschaf en installa-tie, berekend over de levensduur, maar ook die voor service, onderhoud en vervanging. Iedereen weet ongeveer wel dat pneumati-sche systemen goedkoper in aanschaf en on-derhoud zijn en doorgaans meer energie vra-gen. Maar wanneer het nu precies de moeite loont te kiezen voor een energiezuinige, maar een aanzienlijk duurdere en complexere elektrische oplossing – dat kunnen weinigen zeggen, en daarom wordt die keuze meestal min of meer op gevoel gemaakt. Nu kan elke Festo ontwerper zien in welke gevallen pneu-matische en wanneer elektrische systemen het hoogste rendement opleveren. De L3C-Tool wordt ook gebruikt voor het doorreke-nen van individuele aandrijfoplossingen. Dit wordt ook gebruikt voor een front-end van een machine met een aantal functies of zelfs voor

een complete bewerkingseenheid. Op deze manier kunnen ontwerpers direct zien welk systeem de laagste kosten met de hoogste op-brengst combineert.”

Energiezuinig ontwerpenDe L3C-Tool is het vertrekpunt van een reeks toepassingen en diensten die klanten van Festo in staat stellen kapitaal- en energie-kosten zo laag mogelijk te houden bij een zo hoog mogelijke productiviteit. “In elke fase van de lifecycle van een machine kunnen wij klanten nu gericht helpen hun resultaten te optimaliseren”, zo stelt Koen Leefl ang. “De L3C-Tool is het hulpmiddel om machines met een zo laag mogelijke TCO te ontwerpen. Andere tools, zoals onze selectie- en con-fi guratiesoftware, helpen bij het optimaal dimensioneren van componenten. Met de moderne materialen en bouwtechnieken is het nogal eens toegepaste ‘maatje extra voor

de zekerheid’ echt nergens meer voor nodig. Overdimensionering levert dan hoogstens extra energieverbruik op: de Festo selectie- enconfi guratiesoftware is een tweede hulp-middel om zo energiezuinig mogelijk te construeren.”

Direct besparen op persluchtkostenOok in de operationele fase van de levens-cyclus van een machine valt nog veel te bespa-ren. Daarvoor heeft Festo de Energy Saving Services in het leven geroepen. Leefl ang: ”Via een simpel vijfstappenplan kijken wij naar het energieverbruik van bestaande – meestal pneumatische – installaties. Door middel van lekkagemetingen en -management, perslucht-lekkages te elimineren en het optimaliseren van perslucht en de installaties wordt de perslucht beter benut en kunnen er vaak vele duizenden euro’s per jaar worden bespaard. In elke fase van zo’n traject krijgt de klant een raming van de kosten en de terugverdien-tijd; in de meeste gevallen is die minder dan een jaar. De inzet van Festo Energy Saving

Energy Saving als specialismeEnergiebesparing wordt meestal gezien als een praktische manier om kosten te verlagen als een machine al hoog en breed in bedrijf is. Principiële keuzes die voor een bepaald platform wor-den gemaakt zijn vooral op basis van aannames in plaats van onderzoek. Dit geldt bijvoorbeeld voor de stelling dat een pneumatische aandrijving “minder zuinig” zou zijn dan een elektrische.Wie de energierekening als enig criterium hanteert zou daarin misschien gelijk kunnen hebben. Maar het plaatje wordt heel anders als wij kijken naar de “Total Cost of Ownership”: wat kost een installatie gedurende de tijd dat hij deel uitmaakt van het productieproces en welke opbrengsten staan daar tegenover?

TECHVERTORIAL TECHVERTORIAL

Services leidt niet alleen tot directe bespa-ringen. Door optimalisatie van het perslucht-systeem wordt ook slijtage en machine-stilstand voorkomen en stijgt de productivi-teit. In die zin is Energy Saving Services ook een dienst om de Total Cost of Ownership te verlagen.”

Duurzaamheid centraalL3C-Tool, Festo selectie- en confi guratiesoft-ware en Energy Saving Services maken volgens Koen Leefl ang deel uit van een complete visie op industriële automatisering. “Duurzaam innoveren is al een aantal jaren een centraal thema bij Festo. Daar willen wij onze klanten in betrekken. Wij bieden behalve de software ook trainingen aan om klanten te helpen het maximum uit die software te halen. Naast de Energy Saving Services zijn er cursussen van Festo Didactic waarin onderhoudstechnici zelf kunnen leren hoe ze hun installaties zo zuinig en effi ciënt mogelijk kunnen laten draaien. Duurzaamheid is niet iets dat je kunt verko-pen: je moet het verbreiden.”

Festo BVSchieweg 622627 AN DelftTel. +31(0) 15 251 88 07Fax +31(0) 15 251 87 [email protected]

Festo is gespecialiseerd in de automatisering van ”Motion in Control”-processen in verschil-lende industrieën en wordt wereldwijd verte-genwoordigd in 176 landen. De ambitie van Festo is om als innovatieve partner, klanten in staat te stellen hun concurrentiekracht te verhogen door verregaande samenwerking op het gebied van re-engineering van bestaande machines en bij het ontwerpen van nieuwe machines. Door continue innovatie heeft Festo een assortiment van ruim 60.000 producten en biedt zij automatiseringsoplossingen op maat voor meer dan 200 industriële secto-ren. Het uitgebreide dienstenpakket varieert van advies en dienstverlening op ontwerpge-bied tot en met logistieke en technische on-dersteuning, en van services voor installatie en onderhoud tot en met training en oplei-ding van operators en technici. Kwalifi caties: ISO 9001:2000, IS0 14001, VDA 6.1, VDA 6.4.

Naamloos-1 1 5/7/13 1:32 PM


ACHTERGROND OVER MOTION CONTROL

Hauzer Techno Coating is gespeci-aliseerd in plasmacoatingtechno-logieën waarvan physical vapour

deposition (PVD) de meest bekende is. Bij plasmacoaten wordt in vacuüm een heel dun laagje materiaal aangebracht op uiteenlopende producten om zo func-tionaliteit toe te voegen. De coating kan bijvoorbeeld de hardheid of krasvast-heid van het oppervlak vergroten maar is ook te gebruiken om een oppervlak te maken dat wrijving minimaliseert – een belangrijke eigenschap voor onder meer verbrandingsmotoren. Vooral op het vlak van deze wrijvingsarme coatings – ook wel tribologische coatings genoemd – loopt Hauzer technisch voorop. Daar-naast vormen PVD-coatingtechnologieën een bruikbaar alternatief voor electro-plating, een proces dat het kankerver-wekkende Cr6+ genereert en hierdoor in steeds meer landen is verboden.

Tot voor kort ontwikkelde Hauzer vooral batchmachines, waarbij de producten per batch in de machine worden geplaatst. De eerste stap is het opbouwen van het be-nodigde vacuüm. Daarna wordt het laagje door middel van diverse fysische en che-mische plasmaprocessen aangebracht. Ten slotte wordt het vacuüm opgeheven en kunnen de afgewerkte producten de ma-

Marjolein de Wit

Speciaal voor het milieuvriendelijk aanbrengen van glanzende coatings op kunststoffen ontwikkelde en bouwde Hauzer Techno Coating uit Venlo de Metalliner. In een continu proces worden de producten op een drager door de verschillende modules van de machine gevoerd en middels plasmatechnologie voorzien van een ultradun laagje. Omdat in de ruimtes een diep vacuüm heerst en deze vrij moeten blijven van stofdeeltjes, is voor het interne transport gebruikgemaakt van het Linear Motion System van Bosch Rexroth.

chine verlaten. Dit soort systemen is ge-schikt voor zowel grote als kleine batches en maakt een hoge productiviteit mogelijk.

Om massaproductie van coatings ech-ter nog verder te optimaliseren, besloot Hauzer een modulaire ‘doorloopmachine’ te bouwen voor continue processen, de Metalliner. Elke module verzorgt zijn eigen deel van het proces terwijl het ontwerp van zo’n module steeds weer opnieuw is te gebruiken voor nieuwe productielijnen. Hauzer verwacht dat de lijnen uit vijf tot tien of zelfs meer modules zullen bestaan, waarbij de eerste modules het vacuüm genereren en de modules daarna het coa-tingproces in een continue productflow voor hun rekening nemen.

De modules zijn zodanig ontwikkeld dat de uiteindelijke productielijnen van de buitenkant gezien identiek zijn. Het frame, de deuren aan de voorzijde en de verschil-lende modules zijn nagenoeg hetzelfde. De grote verschillen zijn te vinden aan de achterzijde, waar de achterwanden bepa-len welk proces in de betreffende module wordt uitgevoerd. Op deze manier is het eenvoudig om bestaande lijnen eventueel uit te breiden, maar ook om een specifie-ke module om te bouwen voor een ander proces. Het verwisselen van de achterwan-den is in principe voldoende.

Om de modulariteit te vervolmaken, beschikt iedere module over zijn eigen water- en gastoevoer, vacuümpomp ( indien aan de orde) en transportsys-teem. Bovendien heeft iedere module zijn eigen remote I/O die is verbonden met de overkoepelende PLC-besturing. De modulariteit ondersteunt daarom zo-wel Hauzer in het verkorten van de ont-wikkeltijd als de gebruiker, die zijn ma-chine nu flexibel kan ombouwen en zo de doorlooptijden van zijn producten kan optimaliseren. Op deze manier probeert Hauzer de kostprijs per gecoat product zo laag mogelijk te houden.

Extreem schoonHet uitgangspunt bij de ontwikkeling van de Metalliner was te komen tot een inline oplossing die kan worden geïnte-greerd in een volledig geautomatiseerd continu proces. Dit heeft Hauzer gereali-seerd door verschillende modules in lijn te zetten en te voorzien van een doorlo-pend transportsysteem. Hierop bevinden zich de productdragers (1,5 m hoog, 1,2 m breed en 0,2 m diep) waarin verticale assen zijn aangebracht die kunnen draai-en. Door de te coaten producten hierop aan te brengen, is het gegarandeerd dat deze aan alle kanten worden voorzien

Motionplatform Rexroth maakt coatingmachine Hauzer klaar voor massaproductie


van het juiste laagje. De dragers gaan met de producten aan het begin van de lijn de eerste module in en verlaten de machine met gecoate product aan het einde, waarna ze door middel van een transportsysteem buiten de machine om weer teruggaan naar het begin.

Het transportsysteem dat de dra-gers van het einde van de machine weer naar het begin brengt, is een standaard transportband en vereist geen bijzondere eigenschappen. Het transport buiten de machine om gebeurt immers in een niet-kritieke ruimte. Het interne transportsys-teem daarentegen moet aan strenge eisen voldoen. De producten bewegen zich hier in ruimtes waar een diep vacuüm heerst en – voor sommige processen – hoge tem-peraturen gelden. Verder zijn de ruimtes extreem schoon omdat een minimale ver-vuiling al tot de afkeur van vele producten zal leiden. Deze reinheidsgraad moet in alle gevallen behouden blijven, wat bete-kent dat het transportsysteem geen deel-tjes mag afgeven.

Bovendien waren voor Hauzer een lage onderhoudsbehoefte en een hoge machi-nebeschikbaarheid cruciaal. Ook is het noodzakelijk dat iedere drager afzonder-lijk kan worden aangestuurd en gevolgd (track en trace). Dit biedt onder meer de mogelijkheid om een drager bijvoorbeeld tweemaal in dezelfde unit te brengen om een proces te voltooien. Dit kan nodig zijn bij de kleinere machines en draagt bij aan de handhaving van de cyclustijd.

Onafhankelijke bewegingenOm aan al deze zware eisen aan het in-terne transport te voldoen, heeft Hauzer gekozen voor het door Bosch Rexroth ontwikkelde en gepatenteerde LMS-systeem gecombineerd met de spelings-vrije Cam-rollerrails. LMS staat voor Li-neair Motion System en is opgebouwd uit spoelen en magneten die een lineaire beweging tot stand kunnen brengen, in combinatie met de geavanceerde Bosch Rexroth-besturing Nyce 4000 LMS. Door de spoelen wisselend te bekrachtigen, zullen ze de magneten in een bepaalde richting duwen waarbij ze de productdra-gers meenemen. Hiermee is het LMS in feite te beschouwen als een omgekeerde lineaire motor. Afhankelijk van de afme-tingen van de productdrager kunnen tel-kens spoelen op gedefinieerde afstanden worden geplaatst om zo een ‘eindeloze’ track te vormen. In het geval van de Me-talliner worden de productdragers steeds bekrachtigd door twee spoelen om zo voldoende krachtdichtheid te genereren.

De magneten zijn onder de productdra-gers aangebracht, terwijl de spoelen zich buiten de vacuümkamer, onder de bodem-plaat van de machine, bevinden. Hierdoor is de servicevriendelijkheid ten opzichte van conventionele vacuümtransportsyste-men sterk verbeterd. Tevens zijn de mag-neetplaten de enige componenten die aan vacuümeisen dienen te voldoen. Bijzonder is het feit dat de productdrager uitsluitend contact maakt met de machine door mid-del van de geleidingen die er onder aan zitten. Hierdoor is de kans op het genere-ren van vuildeeltjes vrijwel nihil. Door het ontbreken van mechanische onderdelen in het vacuümtransportsysteem, zoals ket-tingen en tandwielen, kan deze machine met gemak zeven dagen per week volcon-tinu draaien zonder dat onderhoud nodig

is. Ook is de kans op vacuümlekken mini-maal. Dat is belangrijk omdat vacuümlek-kage een risicovolle en dure aangelegen-heid is in inline systemen.

Elke spoel is voorzien van twee Hall-sensoren waarmee een absoluut meet-systeem wordt gecreëerd zodat de pro-ductdragers door de machine bewegen alsof het een normale lineaire motor is. De Hall-sensoren blijven buiten het va-cuüm en meten contactloos de positie. Op deze manier is op alle tijdstippen de positie van elke productdrager bekend en is het mogelijk om ieder willekeurig be-wegingsprofiel (positie, snelheid, accele-ratie) aan de individuele productdragers op te dragen. Bovendien zijn hierdoor de bewegingen van alle productdragers on-afhankelijk van elkaar aan te sturen en

kunnen de productdragers dus ook twee-maal eenzelfde unit bezoeken.

GrillIn de eindoplossing bedraagt de maxi-male belasting van het interne transport-systeem 125 kg per productdrager, de indexeertijd 2,5 seconde en de cyclustijd één minuut. Binnen deze minuut is de Metalliner in staat een kamer met een inhoud van achthonderd liter vacuüm te pompen, de productdrager hierdoorheen te transporteren en weer te ventileren.

De werking van het gehele LMS-systeem is gebaseerd op de Nyce 4000 LMS-soft-ware van Bosch Rexroth. Hiermee zijn be-wegingen onder moeilijke omstandigheden te realiseren en de productdragers indivi-dueel aan te sturen en te monitoren. Indien

de vermogens niet toereikend zijn voor het Nyce 4000-systeem kunnen er door middel van Sercos III externe servoversterkers (bij-voorbeeld de Bosch Rexroth Indradrives) worden aangesloten. Hiermee is een ho-gere krachtdichtheid te ontwikkelen.

Met de Metalliner is Hauzer een nieuwe dimensie van vacuüm coaten ingegaan. Gro-te kunststof componenten zoals grills van auto’s worden in continue processen omge-toverd tot blinkende chroomproducten. Het LMS-systeem garandeert de betrouwbaar-heid en maximale inzetbaarheid van deze machine. Dat is een must wanneer het – zo-als hier – gaat om massaproductie.

Marjolein de Wit is freelance journalist.

Redactie Alexander Pil

< De modulair opgebouwde Metalliner van Hauzer Techno Coating kan grote componenten zoals grills van auto’s in een continu proces voorzien van een dun laagje chroom.

De producten glijden op dragers door het diepe vacuüm in de machine. De eisen aan de beweging zijn hoog terwijl ook extreme reinheid wordt gevraagd.


Alexander Pil

Omdat het meer capaciteit nodig had, opende pakketdistributeur DPD in november 2011 een nieu-we sorteerhub in Veenendaal. Voor de automatisering van het gehele proces nam het Vanderlande Indus tries in de arm. Het Veghelse bedrijf installeerde er een Crossorter die 519 pakketten van 150 bij 80 bij 80 centimeter kan vervoeren. Mechatronica&Machinebouw kreeg een rondleiding.

IN BEELD DPD

Vanderlande helpt DPD bij sorteren pakketten


> Na het scanstation gaan de pakketten door een wirwar van banen op weg naar de hoofdlus. Tijdens spitsuur verwerkt DPD in zijn Veenendaalse hub zo’n negenduizend pakketten per uur die het naar achttien landen verstuurt. Belangrijk daarbij is dat DPD zo veel mogelijk CO2-neutraal wil werken. De hub in Veenendaal is daarom uitgerust met warmteterugwinsystemen, warmtepompen en zonnecellen.

< In de loop van de middag arriveren de pakketten bij de hub in Veenendaal. De chauffeurs lossen ze op een lopende band die ze om ergonomische redenen tot achter in hun vrachtwagen kunnen uitschuiven. Een DPD-medewerker scant alle dozen in en meldt ze aan in het systeem. Eventueel plakt hij er een (extra) label op. DPD Veenendaal heeft tien aanvoerbanen.

< Vanaf de invoerbanen nemen de pakketten de spiraalconveyor omhoog richting de hoofdlus. Vanderlande heeft niet alle onderdelen van het systeem zelf ontwikkeld. Zo komen deze spiraalconveyor, het scanstation en de uitschuifbare lopende band van gespecialiseerde toeleveranciers.


IN BEELD DPD

> Zodra het pakket op de hoofdlus staat, wordt het van alle kanten gescand. Op basis van die informatie bepaalt het systeem naar welke uitgang het de doos moet brengen en wanneer dat moet gebeuren. Vanderlande bouwde de scanner in samenwerking met sensorspecialist Sick.

De Crossorter bij DPD is opgebouwd uit 519 decks. Die zijn ontworpen volgens het cradle-to-cradle-principe en grotendeels recyclebaar. Onderhoudsmonteurs kunnen kapotte decks eenvoudig uit de lijn halen, een andere ervoor terugplaatsen en offline de benodigde reparaties uitvoeren.

Eenmaal boven is het zaak om elk pakket netjes te positioneren op een van de decks van de Crossorter 1500 van Vanderlande. Die hoofdlus loopt de hele hal rond. Het systeem zorgt dat het pakket precies op het juiste moment bij de Crossorter is en duwt het netjes op een leeg deck.


< Als het bij de juiste bestemming is aangekomen, haalt de Crossorter het pakket van de band. Via een glijbaan belandt het dan op een remmende rollenbaan. Vanaf hier is het weer mensenwerk. De DPD-medewerkers zetten een batch klaar in een afgeschermde ruimte aan de binnenkant van de lus. Chauffeurs kunnen de hal in rijden en hun bestelbusjes inladen.

< Vanderlande heeft net zes extra uitgangen opgeleverd. Het mooie van het sorteersysteem is namelijk dat het relatief eenvoudig is uit te breiden. Sterker nog: DPD heeft de fundering van het gebouw zodanig voorbereid dat er in de toekomst eventueel nog een tweede verdieping op kan.

> Grotere orders vertrekken per vrachtwagen. Net als bij de ingang heeft DPD ook hier gekozen voor een flexibele, ergonomische constructie. De in hoogte verstelbare lopende band is uitschuifbaar tot achter in de cabine. Dat scheelt een hoop op en neer geloop en is dus ook veel sneller.


PRODUCTNIEUWS

Pneumatiek

Verbeterd multifunctioneel elektrisch ventiel SMCSMC heeft zijn ventielenassortiment uitgebreid. Er is nu ook een optie voor industriële applicaties die vragen om een tweepoortsventiel. Ontwikkeld als onderdeel van SMC’s verbeterprogramma biedt de VX2-serie – die geschikt is voor lucht, gemiddeld vacuüm, water en olie – aanzienlijke, func-tionele voordelen in vergelijking met het vorige VX21-ventiel. De VX2-ventielen zijn ongeveer 10 procent kleiner en 30 pro-cent lichter dan de oude VX21-ventielen. Ondanks het feit dat het ventiel is gemaakt van kunststof en alu-minium, levert het een flow die 20 procent groter is. Ook zijn de VX2’s leverbaar in mes-sing of rvs.

Een rubberen dem-ping vermindert het geluid van het ventiel wanneer het in werking is en verhoogt de levensduur van het ventiel aanzienlijk. Andere voordelen zijn het gebruik van in-steekkoppelingen, waardoor de montagetijd sterk wordt gere-duceerd, en het gebruik van een energiezuinige spoel uit SMC’s Energy Savings-pakket, dat leidt tot een vermindering in stroom-verbruik (tot 20 VA).

Voor applicaties waarbij vloeistoffen worden gebruikt met een verhoogde viscositeit, zoals olie, kan SMC het sluiten van de klep waarborgen. Verder voldoet dit ventiel – net als alle SMC-componenten – aan Rohs-, CE- en de vlambestendige UL94V-0-normering. APwww.smc.eu

Vision

NI voedt framegrabber via EthernetNational Instruments introduceert drie nieuwe Gigabit Ether-net-framegrabbers, voorzien van Power over Ethernet-techno-logie (POE) en met een optie voor I/O-aansturing vanuit een FPGA. POE vermindert de noodzaak voor extra externe voe-dingsbronnen en biedt camera’s stroom via de Ethernet-be-kabeling, waardoor het systeemontwerp wordt gestroomlijnd en de complexiteit van bekabeling afneemt. De NI PCIE-8233, NI PCIE-8236 en NI PCIE-8237R beschikken bovendien over geavanceerde triggering- en synchronisatieopties, zoals een FPGA-netwerktrigger voor het uitvoeren van deterministische cameratriggering via het Ethernet, met minimale vertraging.

De NI PCIE-8237R is voorzien van I/O die vanuit Labview FPGA wordt aangestuurd, bevat geïsoleerde digitale in- en uitgangen en heeft bidirectionele TTL-lijnen voor het gebruik als counter- en

quadratuur-encoderingangen of als PWM-sig-naalgenerator. De framegrabber biedt tevens geavanceerde trigger- en synchronisatieopties zoals een FPGA-gebaseerde netwerktrigger met lage jitter en minimale vertraging en on-dersteuning voor wachtrijpulsen. Deze laatste

mogelijkheid maakt het mogelijk sensoren, camera-activering, sorteerappara-ten en andere onderdelen

van het visionsysteem met een enkele Api rechtstreeks vanuit de framegrabber nauwkeurig te synchroniseren. APwww.ni.com/vision

Omron mikt met visionsensor op complexe toepassingenOmron heeft een nieuwe versie van de FQ-visionsensor op de markt gebracht die naar eigen zeggen voldoet aan de vraag naar een eenvoudig te gebruiken visionsensor die in nog com-plexere toepassingen kan worden ingezet. De FQ2 combineert camera, lens en verlichting in een compact pakket, compleet met beeldverwerkingsmogelijkheden die de noodzaak voor een aparte controller elimineren. Het compacte formaat en alles-in-een-ontwerp maken de sensor eenvoudig te monteren en geschikt voor gebruik in kleine ruimtes. De FQ2 ondersteunt alle inspectiealgoritmes van Omron, zoals vorm zoeken, kleur-inspectie, OCR, codelezen en -verificatie. Voor vormdetectie rea liseert het Shape Search II-algoritme een hoge snelheid en een betrouwbare detectie van positie en 360°-hoek, zelfs als de objecten elkaar overlappen. Daarnaast kan het algoritme tot 32 objecten in hetzelfde beeld detecteren waardoor een snelle in-spectie van een groep onderdelen mogelijk is.

De herkenningstechnologie van Omron maakt een stabiele herkenning van afgesleten of vervormde tekens mogelijk en ver-eist geen instelling van parameters om het tekencontrast of de positieafwijking te compense-ren. Het ingebouwde woorden-boek bevat meer dan tachtig verschillende lettertypes, inclu-sief afgesleten, wazige en ver-vormde tekenvariaties, alsmede grootte- en achtergrondvaria-ties. Bovendien kunnen OCR-in-spectie en het lezen van codes worden gecombineerd binnen de FQ2 om codes te lezen en te verifiëren aan de hand van teken-reeksen zonder enige programmering of externe apparaten.

Voor de best mogelijke beelddetectie zijn modellen verkrijg-baar met resoluties van 350 duizend tot 1,3 miljoen pixels. De FQ2 kan gelijktijdig tot 32 metingen verrichten en meer dan vijf-duizend objecten per minuut controleren. Omdat de sensor ro-tatiehoeken en andere positionele informatie kan meten, kan de FQ2 bovendien worden gebruikt voor het positioneren.

Sensoren met geïntegreerde lenzen zijn beschikbaar voor de-tectieafstanden tot een meter voor objectgroottes van 7 tot 300 mm, terwijl de groothoekversies zorgen voor een breed gezichts-veld, zelfs als de sensor dicht bij de werkplek is gemonteerd. Daarnaast zijn sensoren verkrijgbaar met C-mount-lenzen voor detectieafstanden van meer dan een meter. APindustrial.omron.nl

Besturingen

Decentraal I/O-systeem Pilz voor Profinet-gebruikersHet decentrale I/O-systeem PSSUniversal van Pilz ondersteunt nu de Profinet-specificatie versie 2.3. Met het I/O-systeem kunnen veiligheidstaken en standaard besturingsfuncties op veldniveau worden overgenomen. Hierbij vindt de communicatie bij de Profi-net-variant plaats via Profinet volgens de actuele specificatie 2.3. Bovendien is PSSUniversal nu ook ProfiEnergy-compatibel, zodat een actief en effectief energiemanagement mogelijk is.

De nieuwe versie bevat een aantal belangrijke functie-uitbrei-dingen. Ten eerste is het nu met het Media Redundancy Protocol


(MRP) mogelijk de communicatietrajecten tussen besturingen en eindapparatuur redundant in een ringtopologie uit te voeren. Hierdoor kan een grotere beschik-baarheid van machines en installaties worden gerealiseerd. Ten tweede verkort Profinet IRT de doorvoertijden in PSSUni-versal en garandeert het een determinis-tische communicatie. Ten derde is met Ipar

Server Support nu het dynamisch opslaan en laden van parameters vanuit de master mogelijk, zodat het vervangen van appara-tuur wordt vereenvoudigd. Ten slotte kan dankzij Shared Device het decentrale I/O-systeem nu met maximaal twee masters communiceren, voor het uitwisselen van standaard I/O-informatie met een stan-daard besturing en veilige I/O-informatie met een FS-besturing. APwww.pilz.nl

Lenze downsizet reeks computergebaseerde controllersMet de C300 en P300 brengt Lenze twee controllers op de markt en downsizet het het vermogensspectrum van zijn actuele controllers op basis van dezelfde moderne systeemarchitectuur. De Cabinet Control-ler C300 biedt features voor snelle reali-satie van controllergebaseerde motion-toepassingen en procesbesturingen. Met de direct aansluitbare I/O-modules en ge-integreerde masterinterfaces voor Ethercat en Canopen is het op dit moment de meest compacte besturing met motion functie in deze vermogensklasse, aldus Lenze. De Panel Controller P300 is gemaakt voor eenvoudige tot middelgrote besturings- en visualiseringsoplossingen. Een energie-effi-ciënte en krachtige Arm Cortex-A8-proces-sor met 800 MHz klokfrequentie zorgt voor de juiste rekenprestaties. De apparaten zijn eenvoudig te bedienen: de inbedrijfstelling en de beveiliging van gegevens verlopen via USB-stick en een systeem is snel te ver-vangen door het gebruik van een verwis-selbare geheugenkaart.

De C300 en P300 zijn af fabriek uitge-rust met een Ethernet- en een USB-poort. Voor de veldbuskoppeling zijn een Can-openen een Ethercat-interface geïnte-greerd. Door middel van een slot zijn de apparaten ook met Profibus en Profinet uit te breiden. Als beveiliging tegen gege-

vensverlies bij een onverwachte stroom-uitval beschikt de controller over een interne UPS en een 128 kB groot retainge-heugen. Een conventionele bufferbatterij en een ventilator zijn niet nodig, zodat de controllers onderhoudsvrij zijn en een ho-gere systeembeschikbaarheid bieden.

Voor diagnosedoeleinden en voor een eenvoudige inbedrijfstelling bieden de controllers via een webbrowser recht-streeks toegang tot alle parameters en het centrale logboek. De Panel Control-ler P300 is ontwikkeld voor de ruwe om-standigheden in de industrie en beschikt over een robuust touchscreen van 10,9, 17,8 of 26,4 cm. APwww.lenze.com

Aandrijftechniek

Haydon Kerk komt met lineaire rails en ingebouwde driveHaydon Kerk Motion Solutions introduceert een nieuwe ball guide screw-gebaseerde lineaire geleiding. De BGS06-rail met ge-integreerde Idea Drive maakt gebruik van een enkele- of dubbele-stack-stappenmo-tor met een ingebouwde en volledig pro-grammeerbare stappenmotorcontroller. Alle BGS-railsystemen gebruiken lineaire stappenmotoren met nauwkeurige roest-vrijstalen spindels. Deze zijn voorzien van TFE-coating, waardoor ze slijtvast en on-derhoudsvrij zijn. Het resultaat is een zeer stijf en soepel lopend bewegingssysteem, aldus distributeur Rotero.

De BGS06 heeft een maximale slag van 610 millimeter en is bestand tegen hori-

zontale belastingen tot 600 newton. Het geïntegreerde Idea-aandrijfsysteem werkt met een inputvoltage tussen 12 en 48 V DC en levert 2,6 A RMS. Communicatie loopt via USB of RS485. De Idea heeft vier ingangen en vier uitgangen. APwww.haydonkerk.com

Galil combineert eenassige controller met stappen- en servodriveRecent heeft Galil Motion Control zijn aan-bod motion-controllers uitgebreid met een eenassige controller waarin een 800 watt servoversterker of een 6 ampère mi-

crostepdrive kan worden geïntegreerd. De controllers kunnen worden aangestuurd via Ethernet of een seriële verbinding. De servo-updatetijd bedraagt 125 µs. Middels een Ethernet-verbinding kunnen meerdere controllers via één host worden aange-stuurd. Op de controllers kunnen incre-mentele encoders worden aangesloten en is dual-loop standaard. Optioneel bieden ze ook ruimte voor absolute SSI-, Biss- en analoge encoders. Tevens is de controller voorzien van digitale ingangen voor eind- en referentieschakelaars. Ook zijn nog acht ingangen en vier uitgangen beschik-baar, alle optisch gescheiden.

De Galil Suite-software bewijst dat ser-vosystemen in veel gevallen kunnen wor-den getuned in het tijddomein. In sommige applicaties, bijvoorbeeld waar resonanties optreden, heeft het echter de voorkeur om te tunen in het frequentiedomein. Om hier-aan te voldoen, heeft Galil onlangs nieuwe software geïntroduceerd die dit mogelijk maakt. De frequentieanalysesoftware geeft de gebruiker de mogelijkheid om PID en filter te simuleren, om zo de open-loop fre-quentierespons inzichtelijk te maken. Op basis van deze simulaties en metingen kan hij de voor de applicatie optimale control-lerparameters bepalen. APwww.galilmc.com

Hoge starheid en zware lasten geen probleem voor SMC-actuatorMet de lancering van de LEJ-serie blijft SMC zijn assortiment aan elektrische actua toren verder uitbreiden met meer op-ties voor grotere lasten. De LEJ heeft een lineaire dubbele-asgeleiding, garandeert een hoge starheid en levert nauwkeurige prestaties. De LEJ is ruimtebesparend dank-zij zijn lage profiel en constructie met laag zwaartepunt, waardoor de totale hoogte en het totale gewicht in vergelijking tot de LJ1-serie met respectievelijk 36 en 37 pro-cent zijn verminderd.

De serie is verkrijgbaar in twee aandrijf-types. De spindelaandrijving LEJS is ge-schikt voor de herhaaldelijke accurate ver-plaatsing van horizontale werklasten tot 85 kg. De LEJB met riemaandrijving levert een verbeterde productiviteit dankzij zijn hoge snelheid en de mogelijkheid om horizontale lasten tot 20 kg te verplaatsen. De LEJ’s zijn uitvoerbaar met de AC-servomotoraandrij-vingen van SMC, waaronder de incremen-tele controller LECSA en de absolute types LECSB, LECSC en LECSS, en zijn geschikt voor industriële machines die transport ver-eisen, zoals pick & place, lijmverdelers en hogesnelheidsbaantoepassingen. APwww.smc.eu


AGENDA EVENTS

MEI 2013

Electric vehicle technology21 mei, Helmondwww.automotivenl.com

SPS/IPC/Drives Italia 201321 - 23 mei, Parma, Italiëwww.sps-italia.net

Lenze Automation Days21 - 24 mei, ’s-Hertogenboschwww.lenze.com

Vision, Robotics & Mechatronics22 en 23 mei, Veldhovenwww.vision-robotics.nl

13th International Conference of Euspen27 - 31 mei, Berlijn, Duitslandwww.berlin2013.euspen.eu

Electronics & Automation28 - 30 mei, Utrechtwww.fhi.nl

Dutch Technology Week31 mei - 7 juni, Eindhovenwww.dutchtechnology.com

JUNI

Materials 20134 en 5 juni, Veldhovenwww.materialenbeurs.nl

Connecting CTOs, master on high tech6 juni, Eindhovenwww.connecting-cto.nl

Nieuwe medical device regulation6 juni, Eindhovenwww.mikrocentrum.nl

Automotive Congres.NL11 juni, Eindhovenwww.automotivecongress.nl

Security voor industriële netwerken11 juni, Eindhovenwww.mikrocentrum.nl

Flow, Analyse & Control Show 201311 en 12 juni, Gorinchemwww.fhi.nl

Bits&Chips Hardware Conference 201312 juni, ’s-HertogenboschInfo: [email protected]

VIV Turkey13 - 15 juni, Istanboel, Turkijewww.vivturkey.com

Rematec 201316 - 18 juni, Amsterdamwww.rematecnews.com

Transmissions in vehicles18 en 19 juni, Friedrichshafen, Duitslandwww.getriebekongress.de

Voedselveiligheid in industriële processen20 juni, Zevenaarwww.rittal.nl

JULI

CE-markering en machineveiligheid: pure (juridische) noodzaak?2 juli, Utrechtwww.nen.nl

AUGUSTUS

CE-markering en machineveiligheid: pure (juridische) noodzaak?27 augustus, Eindhovenwww.nen.nl

SEPTEMBER

Imobility Challenge11 september, Den Haagwww.imobilitychallenge.eu

Health & Technology 201317 en 18 september, Arnhemwww.hat-event.com

Elektrotechniek 201330 september - 4 oktober, Utrechtwww.elektrotechniek-online.nl

OKTOBER

Pumps & Valves 2013Solids 20132 en 3 oktober, Rotterdamwww.easyfairs.com

Empack Brussels 20132 en 3 oktober, Brusselwww.easyfairs.com/empack-be

CE-markering en machineveiligheid: pure (juridische) noodzaak?3 oktober, Maarssenwww.nen.nl

Motek7 - 10 oktober, Stuttgartwww.motek-messe.de/motek

Electric Drives Production Conference and Exhibition28 - 30 oktober, Neurenberg, Duitslandwww.edpc.eu

NOVEMBER

Aquatech 20135 - 8 november, Rotterdamwww.aquatechtrade.com

Europort5 - 8 november, Rotterdamwww.europort.nl

Bits&Chips 2013 Embedded Systems7 november, ’s-HertogenboschInfo: [email protected]

Productronica 201312 - 15 november, München, Duitslandwww.productronica.com

Midest 201319 - 22 november, Parijs, Frankrijkwww.midest.com

SPS/IPC/Drives 201326 - 28 november, Neurenberg, Duitslandwww.mesago.de

DECEMBER

Precisiebeurs 20133 en 4 december, Veldhovenwww.precisiebeurs.nl

Bits&Chips 2013

EMBEDDEDSYSTEMS


AGENDA TRAININGEN

Basistraining hydrauliekStart 5 juni, BoxtelPneumatische basistraining26 en 27 augustus, BoxtelMechatronica-basistrainingStart 2 september, BoxtelElektrische servosystemenStart 9 september, BoxtelGeïntegreerde veiligheidstechniek in elektrische systemen12 september, BoxtelBasistaining PLC-techniekStart 19 september, Boxtelwww.boschrexroth.nl

Solidworks routing piping en tubingStart 4 juni, GentSolidworks drawings5 juni, Almelo14 juni, ’s-HertogenboschSolidworks advanced part modelingStart 7 juni, AlmeloStart 10 juni, GentSolidworks ComposerStart 13 juni, GentSolidworks essentialsStart 17 juni, GentStart 4 juli, AlmeloStart 15 juli, GentStart 18 juli, ’s-HertogenboschSolidworks assembly modelingStart 3 juni, ’s-HertogenboschStart 24 juni, GentStart 26 juni, Almelowww.cadmes.com

Heat transfer29 mei, ZoetermeerComsol Multiphysics intensive training10 en 11 juni, Leuven16 en 17 september, Zoetermeer14 en 15 oktober, LeuvenAcoustics & structural vibrations12 juni, Zoetermeerwww.comsol.nl

BesturingstechniekStart 21 mei, DelftDomotica KNX/EIB23 mei, DelftEnergie-efficiënt ontwerpen van een pneumatische systeem23 mei, Delft12 juni, ZaandamElektrisch positionerenStart 13 juni, DelftInleiding in de PLC-techniek IEC61131-3 Codesys V2.3Start 4 september, DelftStart 16 september, Raamsdonksveerwww.festo.nl

Motiveer uw medewerkers om lean en mean te innoveren18 juni, Leuvenwww.leuveninc.com

Design principles basicsStart 29 mei april, EindhovenProgramming in Labview 2Start 3 juni, EindhovenMechatronics system design – part 1Start 10 juni, EindhovenThe art of reviewingStart 17 juni, EindhovenSystem architect(ing)Start 17 juni, EindhovenSummer school Opto-mechatronicsStart 24 juni, EindhovenLabview: introduction in language and programming 1Start 2 september, EindhovenLevel 1: System test engineerStart 2 september, EindhovenElectronics for non-electronic engineersStart 3 september, EindhovenBits on chips – an introductionStart 5 september, Eindhovenwww.hightechinstitute.nl

Signal processing with Simulink22 - 24 mei, EindhovenMatlab fundamentals4 - 6 juni, Eindhoven2 - 4 juli, Eindhoven27 - 29 augustus, EindhovenMatlab programming techniques18 en 19 juni, EindhovenFundamentals of code generation for real-time design and testing25 juni, AmsterdamEmbedded Coder for production code generation26 - 28 juni, AmsterdamStateflow for logic-driven system modeling3 en 4 september, EindhovenModel management and verification in Simulink5 en 6 september, EindhovenSimulink for system and algorithm modeling10 en 11 september, Eindhovenwww.mathworks.nl

Teststand I – test development27 - 29 mei, WoerdenData acquisition and signal conditioning30 en 31 mei, WoerdenLabview core 13 - 5 juni, Zaventem10 - 12 juni, WoerdenLabview core 26 en 7 juni, Zaventem13 en 14 juni, WoerdenLabview core 317 - 19 juni, Zaventem24 - 26 juni, WoerdenLabview performance20 en 21 juni, Zaventem27 en 28 juni, Woerdenwww.ni.com/netherlands

ConfiguratiemanagementStart 23 mei, DelftConventionele regelsystemen: PID-tuningStart 28 mei, DelftProcess control voor procestechnologenStart 28 mei, DelftDesign principles basicsStart 29 mei, EindhovenMechatronics system design – part 1Start 10 juni, EindhovenLijmen als verbindingstechniekStart 12 juni, DelftGeavanceerde regelsystemen25 juni, DelftActuation and power electronicsStart 23 september, EindhovenMachine vision for mechatronic systemsStart 26 september, Eindhovencursus.paotechniek.nl

Procesflow machineveiligheid21 mei, Vianen11 juni, VianenMasterclass machineveiligheid21 - 24 mei, VianenRisicobeoordelingen theorie en praktijk22 mei, Vianen12 juni, VianenOntwerpen veiligheidsmaatregelen23 mei, VianenOntwerpen besturingstechnische veiligheidsmaatregelen24 mei, VianenWerken met Iso 13849-1 (PL) en IEC 62061 (Sil)4 - 6 juni, VianenInkoop machines en Europese regelgeving13 juni, VianenOntwerpen veiligheidsmaatregelen18 juni, VianenOntwerpen besturingstechnische veiligheidsmaatregelen19 juni, Vianenwww.pilz.nl

Cooling of electronics (CoE) 29 - 31 May 2013 (3 days)Electronics for non-electronic engineers (ENE-BSc) Commences 3 September 2013 (43 sessions) Bits on chips - an introduction (BoC) 5 September 2013 (1 day)Discrete-time signal processing (DTSP) Commences 9 September 2013 (17 evening sessions)IC physics devices and processing (IC-PDP) Commences 10 October 2013 (12 evening sessions)Design of analog electronics - embedded analog 1 (DAE-AE1) Expected in Autumn 2013 (8 days)Electromagnetic compatibility – design techniques (EMC-DT) Expected in Autumn 2013 (5 days)

Cooling of electronics (CoE) 29 - 31 May 2013 (3 days) Design principles basics (DPB) Commences 29 May 2013 (5 days)Summer school Opto-mechatronics (SSOM) 24 - 28 June 2013 (5 days)Actuation and power electronics (APE) 23 - 25 September 2013 (3 days)Machine vision for mechatronic systems (MVMS) 26 and 27 September 2013 (2 days)Mechatronics system design - part 1 (Metron1) 30 September - 4 October 2013 (5 days)Advanced motion control (AMC) 7 - 11 October 2013 (5 days)Introduction in ultra high and ultra clean vacuum (UHV1) Commences 28 October 2013 (4 days)Iterative learning control (ILC) 4 and 5 November 2013 (2 days)Mechatronics system design - part 2 (Metron2) 11 - 15 November 2013 (5 days)Metrology and calibration of mechatronic systems (MCMS) 18 and 19 November 2013 (2 days)Motion control tuning (MCT) Commences 20 November 2013 (6 days)Dynamics and modelling (DAM) 25 - 27 November 2013 (3 days)Design for ultra high and ultra clean vacuum (UHV2) Commences 25 November 2013 (3,5 days)Advanced mechatronic system design (AMSD) Expected at the end of 2013 (6 days)

Modern optics for optical designers (CMOP) Commences 13 September 2013 (28 morning sessions)Applied optics (AP-OPT) Commences 29 October 2013 (15 morning sessions)

Object-oriented analysis and design - fast track (OOAD) Commences 11 March 2014 (4 days)Design of real-time software - workshop (DRTS/WS) Expected at the end of 2014 (5 days)

System architect(ing) (Sysarch) 17 - 21 June 2013 (5 days)Level 1: System test engineer (STE) Commences 2 September 2013 (10 sessions)Level 2: Test designer (STE2) Commences 28 October 2013 (10 sessions)

Programming in Labview 2 (Labprog) 3 and 4 June 2013 (2 days)Labview: introduction in language and programming 1 (Labview) 2 - 4 September 2013 (3 days)Developing a large Labview application (Labproject) To be determined (3 days)

Time and work pressure management in innovation (TWP) 30 and 31 May 2013 (2 days + 1 evening)The art of reviewing (TAR) 17 - 19 June 2013 (3 days + 1 evening)How to deal with the 7 biggest communication challenges in innovation and technology (COMC) Expected in Autumn 2013 (4 days + 2 evenings)Creating business opportunities as a technician (CBO) Expected in Autumn 2013 (2 days + 1 evening)

Mechatronics

Optics

Software

System

Tools

Leadership & Communication

Electronics

All training courses take place in Eindhoven (area)

www.hightechinstitute.nl

Electronics / Mechatronics

To prevent expensive redesigns and a delayed market introduction, thermal management needs to be part of the design process right from the start. This course introduces thermal design and cooling of electronic components, modules and systems from an industrial point of view. This view is relevant for many applications, such as semiconductors, power electronics and, recently, lighting through the accelerated introduction of LEDs. Two very experienced lecturers teach the participants to solve the thermal problems they encounter during all levels of the product creation process. Real-life cases obtained from the participants themselves and prepared by the lecturers are used to demonstrate the application of the course principles during the final day.

Cooling of electronics

Course code: CoELocation: EindhovenCourse price: 1,650 euros excl. VATDuration: 3 daysDates: 29th - 31st May 2013

Optics

Optics is the ‘enabling technology’ of the 21st century. To design optical systems, to specify and test optical components, to integrate optical components into products, this all requires knowledge and skills that can be learned in the CMOP course. Over the years CMOP has become one of the most comprehensive optical courses in Western Europe, unique in its concept, starting with theoretical basics, via practical optical system design and ending with a broad overview of optical applications. After the course, participants will have a thorough knowledge of modern optical concepts, their applications and the design of optical systems, the engineering problems and solutions.

Modern optics for optical designers

Course code: CMOPLocation: EindhovenCourse price: 5,995 euros excl. VATDuration: 28 weekly morning sessionsDates: commences 13th September 2013

Mechatronics

Summer school is the place to be if you are working in the field of precision engineering and if you want to learn and experience from expert designers how to design opto-mechatronical instruments that are actively controlled, operating in the non-perfect environment. This intensive hands-on training of five days is taught by excellent Dutch professors and scientists in the field of precision technology, that work at TNO, TU Delft, TU/e, ASML, Philips, ESO and Mechatronics Academy. Summer school is intented for engineers working at academic level with a background in physics, mechanics, electrical or control engineering. Engineers that are experiencing the limits of their discipline and want to learn more about designing a complete opto-mechatronical system. To encourage contacts with your international course members, social meet-and-greet events will be organised in the evening.

Summer school Opto-mechatronics

Course code: SSOMLocation: Eindhoven Course price: 2,995 euros excl. VATDuration: 5 days Date: 24th - 28th June 2013


Nieuws

Nieuws

> Feda presenteert technische leergang proportionaal hydrauliek op Mocon > GM-infraroodpuntgasdetector, drie seconden responstijd – Hitma doet het weer > Christian Wendler, nieuw in directie Lenze > Holland Health Tech geeft workshop medische hulpmiddelen en Europese richtlijnen

Berko ondergaat cultuurverandering

De bron onder controle

Ruim vijf jaar werkt Dave Oirbons nu bij Berko Kompressoren. Aangesteld als ser-vicemanager met een opdracht: verander de cultuur van de technische dienst. Na vijf jaar kijkt hij terug op het proces en het re-sultaat. ‘Zoals bij zoveel technische diensten het geval is, werd er nogal directief leiding gegeven. De opdracht was om de communi-catie opener en vrijer te krijgen en de men-sen met elkaar in gesprek te brengen. Vanaf het begin heb ik aangeven dat ik openstond voor alle suggesties en opmerkingen. Ik ben begonnen door met een klein groepje mensen wekelijks in gesprek te gaan over van alles en nog wat. Elkaar echt leren ken-nen was het doel. Dus behalve over het werk ging het vooral ook over de mensen zelf. Na een half jaar heb ik die kleine groep opgesplitst en ieder van hen een eigen groep gegeven. In een kleine groep kom je meer aan de weet en durven mensen meer van zichzelf te laten zien dan in een grote groep waar steeds dezelfde mensen het woord nemen. En zo kom je dingen te weten over mensen die je weer kunt inzet-

ten om de onderlinge band verder te ver-sterken. We merkten bijvoorbeeld dat veel monteurs een motorrijbewijs hebben. Dus hebben we een motorrit georganiseerd.’

Dave vervolgt: ‘Dat hele proces levert een enorm hoog commitment op. Mensen hebben iets over voor elkaar én voor hun klanten. Dat merk je aan alles. In het week-

end komen mensen hier hun auto inladen voor de maandag. Een kleinigheidje dat de klant direct helpt, wordt geregeld in plaats van eerst gerapporteerd. En zo hebben wij in de crisistijd gewoon twee nieuwe ser-vicemonteurs aangenomen. Uit de eigen regio en zónder een advertentie te plaat-

sen. Mensen wíllen bij ons werken. Daarbij kijken we trouwens eerst of ze bij de club passen en dan pas naar de competenties. Dat zijn dingen waar je aan kunt werken.’

En behalve met mensen aansturen houdt Dave zich ook nog bezig met het enthou-siasmeren van jongeren voor techniek. Hij vertelt: ‘We nodigen bijvoorbeeld basis-scholen uit om hier met lucht te komen spelen. We werken ook goed samen met ROC’s. Dat is gewoon superbelangrijk voor de toekomst.’

En wat die toekomst betreft: Dave is al-weer druk bezig met zijn volgende project. ‘Ik ga nu onder meer het thema ‘microbio-logisch veilige perslucht’ voor de klant op-pakken. Heel boeiend! Berko is een echt familiebedrijf: korte lijnen, directe betrok-kenheid en een directeur bij wie je altijd naar binnen kunt stappen. En die betrok-kenheid heeft het bedrijf ook naar de bui-tenwereld. Groene stroom en hergebruik van verpakkingsmaterialen zijn voor ons gewoon vanzelfsprekend, om maar eens iets te noemen.’

‘Packagecare – eliminate the inconve-nience’, een brochuretitel met lef, dus daar wilden we meer over weten.

Alle pneumatiek begint bij perslucht. Een utiliteit en daarom niet zelden iets waar maar weinig aandacht voor is. Bij Ingersoll Rand wilden ze dat eens centraal stellen. Zoals wel voor meer trajecten startte het bedrijf hier ook een voice of the customer-proces. Een proces waarbij actief een klan-tenpanel wordt betrokken en vanuit de eigen organisatie de verkoop, techneuten, marketing en inkoop.

‘Dat was inderdaad wel vaker gedaan, zo’n proces’, zo vertelt Peter van der Geest, ‘maar altijd met hardware. En nu voor het eerst met een dienst. En omdat je zo veel verschillende belangen aan tafel hebt, krijg je direct dat iedereen naar elkaar móet luisteren. Leren luisteren en dus oor hebben voor belangen die niet de jouwe

zijn, maar waar je wel degelijk rekening mee hebt te houden – hoe kom je anders tot consensus? – dat is nog best een aar-dig leerproces.’

En de uitkomsten zijn ernaar. Een radi-caal nieuw soort onderhoudsovereenkomst voor perslucht. Het ultieme ontzorgen op het gebied van een utiliteit die normaal gesproken alleen aandacht krijgt als zij uitvalt. ‘Maar dat het dan ook goed mis is, daar gaan veel mensen aan voorbij. Dat kun je uitsluiten door de zorg daarvoor volledig te outsourcen, met vaste kosten en zonder omkijken. Ingersoll Rand neemt het operationele risico volledig over. Hoe we dat aandurven? Door proactief perio-diek onderhoud te plegen, een uitgebreide lekinventarisatie uit te voeren en kundige vakmensen in te zetten. Met andere woor-den: je eigen proces zo in te richten dat je er blind op kunt varen. En alle acties die

we uitvoeren, zorgen voor een hogere up-time van het hele proces en dus voor een grotere productiezekerheid, maar ook voor energiebesparing. Doordat we altijd alert zijn op lekkages en door met goed onder-houd een optimale operationele efficiëntie te bieden, bespaart de opdrachtgever dus ook nog op zijn verbruik.’ Toch jammer dat we thuis geen perslucht gebruiken.

Peter van der Geest: ‘Door-dat we altijd alert zijn op lekkages en goed onder-houd bespaart de opdracht-gever op zijn verbruik.’


Nieuws

> Feda presenteert technische leergang proportionaal hydrauliek op Mocon > GM-infraroodpuntgasdetector, drie seconden responstijd – Hitma doet het weer > Christian Wendler, nieuw in directie Lenze > Holland Health Tech geeft workshop medische hulpmiddelen en Europese richtlijnen

Op 30 mei 2013 organiseert Holland Health Tech een workshop Medical Device Directive (MDD) en Europese wetgeving voor medi-sche hulpmiddelen. Holland Health Tech is een zusterorganisatie van Feda voor de medische techno-logie in Nederland. De leden zijn bedrijven die medische oplossin-gen ontwikkelen, produceren en/of ver handelen in de vorm van onder meer apparatuur, randapparatuur en software.

Tijdens deze workshop worden de hoofdlijnen van de Europese regelge-ving en de standaardisatie behandeld. Aan de orde komen onder meer de definities, risicoclassificatie, CE-mar-kering en de toepassing in de praktijk. Voor meer informatie en aanmelden: www.hollandhealthtech.nl

Workshop

Wetgeving voor medische hulpmiddelen

Goed bezigCamozzi ondersteunt de Nederlandse toprolstoeltennisser Ronald Vink, die vorig jaar wereldkampioen in de dubbel werd en onlangs nog een titel veroverde op de Pensacola

Open in Florida.

Girlsday 2013 met een koninklijk tintje. Meer dan 8200 meisjes kregen op 25 april jongstleden de kans om te

proeven aan techniek tijdens Girlsday 2013, waarvan de aftrap door – toen nog – prinses Máxima werd gedaan. 289 bedrijven en onderzoeksinstellingen openden hun deuren.

‘Powered by Dutch Technology’ is het label van FME dat de krachten bundelt in de technologische industrie. De eerste drie clusters zijn een feit. Houd de Feda- of de FME-website

in de gaten voor de actuele ontwikkelingen.

Na het bekend worden van een ‘Goed bezig’-item in de vorige uitgave riep een Feda-lid: ‘Had ik dat maar geweten, dan had ik ze gesteund!’ Dus heeft u een ‘Goed bezig’-activiteit in de planning, meld het ons dan. Ook vooraf!

De rubriek waarin MVO-activiteiten van leden voor het voetlicht komen

We laten in dit katern graag bedrijven aan het woord om iets te vertellen over waar ze mee bezig zijn. We vroegen dit keer Bürkert Contromatic uit Breda om iets interessants. Ze wilden ons heel graag heel veel ver-tellen over hun compacte oplossing voor pneumatische besturingen. Nou houden wij meer van ander nieuws dan echt product-nieuws, maar ze zijn zo trots dat we toch even iets willen laten lezen. En wie weet, u zocht een montageplaat? Bij Bürkert ver-tellen ze u natuurlijk zó meer. De Airline Quick is dus die oplossing. In combinatie met een ventieleiland een flexibele en compacte oplossing voor de pneumatische besturingen van regelkleppen en open/dicht-kleppen in processen.

De scheiding tussen pneumatiek en elektrotechniek wordt gewaarborgd doordat alle persluchtaansluitingen buiten de kast blijven. En de procesvei-

Bürkert in beeldligheid door geïntegreerde terugslag-kleppen in de afblaaspoorten van het ventieleiland, die het ongewenst scha-kelen door stuurventielen tegengaan. Als dat nodig is, zijn er ook nog separate te-rugslagkleppen per ventiel verkrijgbaar. Hierdoor kunnen ventielen zelfs tijdens bedrijf worden gewisseld.

Waarvoor Airline Quick geschikt is? Ge-woon, voor alle industriële toepassingen en in hygiënische processen zoals in de voedingsmiddelen- en de farmaceutische industrie. En als het nóg sneller moet, biedt Bürkert zelfs nog de mogelijkheid om voor bepaalde typen kasten een voorgemon-teerde bodemplaat te leveren. Voor een nog snellere montage.

Bürkert houdt zich bezig met het meten, controleren en regelen van vloeistoffen of gassen, voor vullen, niveau, flow, druk of temperatuur. Bij het opzoeken van achter-

grondinformatie kwamen we iets tegen dat we ook niet onvermeld willen laten, want we hebben er met veel plezier naar geke-ken: het Bürkert Social Web op Youtube.

Daar gaan we ze de volgende keer zeker meer over vragen. We zagen daar heel verschillende toepassingen, uitgebeeld in films waar we toch wel heel enthousiast van werden. We gaan Youtube nóg beter in de gaten houden!


> Powered by Dutch Technology – bekendheid groeit > Grootse vervoerbare reuzenrad, techniek Siemens <

Nieuws

Volgende maand start in de Jaarbeurs in Utrecht de bijzondere tentoonstelling ‘Nasa – A human adventure’. Dit is een reizende tentoonstelling die al in enkele Europese steden te zien was en momenteel vanuit Istanboel onderweg is naar Utrecht. De ten-toonstelling biedt een tour van tweeënhalf tot drie uur door de wereld van ruimtevaart en geeft een inspirerend beeld met vele unieke en authentieke objecten die mede door het partnership met Nasa zijn verkre-gen. De tentoonstelling heeft een culturele en educatieve invalshoek met een hoog en-tertainmentgehalte. En dat zij goed ontvan-gen wordt, blijkt uit de bezoekersaantallen: in Stockholm 260 duizend bezoekers en in Madrid 285 duizend.

De tentoonstelling omvat een opper-vlakte van ruim 3500 vierkante meter, met meer dan driehonderd originele objecten en replica’s waaronder ruimtecapsules, ra-ketmotoren, ruimtepakken, een maanauto, telescopen, satellieten en de neus van de

Nasa – A human adventure

Nieuws

Traploze precisie in luchtAltijd op zoek naar Feda-leden die iets te melden hebben, raak-ten we in gesprek met Edwin van den Haak van Camozzi. Weer iemand die zo enthousiast is over zijn nieuwste product. We vroegen hem naar zijn hobby’s, er kwam kort iets over voetbal en schaatsen en hop, weer terug naar de techniek. Hij vertelt ons over een nieuwe serie proportionaalregelaars en wat die voor zijn klanten betekent.

‘Met deze nieuwe regelaar kan de ingaande druk, met gebruik van ons elektronisch microreduceer, worden gecontroleerd met een 0 tot 10 V of een 4 tot 20 mA signaal. Dus traploze regeling met een nauwkeurige controle, een directe aansturing en een maximale flow tot 8 µl/min. En hij werkt volgens het closed loop-principe door een interne druktransmitter en heeft bovendien een laag energieverbruik door gebruik te maken van pulse-width modulation (PWM). De toepassingen waarvoor je deze in wilt zet-ten, zijn waar de controle, nauwkeurigheid en stabiliteit van de systeemdruk belangrijk zijn, bijvoorbeeld bij balancers of in hout-bewerkings- of wikkelsystemen. Een compacte regelaar die direct te gebruiken is in de modulaire FRL-unit uit de serie.’

Over Camozzi willen we natuurlijk nog wel iets meer weten over wat hun regelaars kunnen, dus we prikten nog even door. Wat we te weten kwamen? ‘Camozzi Benelux is 24 jaar in Ne-derland actief en richt zich op de Nederlandse maakindustrie.

We laten ons voorstaan op onze kwalitatief hoogwaardige pro-ducten. We kijken hiervoor altijd naar de materiaalkeuze en de controle van het eigen productieproces over de hele linie. Onze moeder is de Italiaanse Camozzi Group, die in totaal bestaat uit negentien producerende bedrijven. En we hebben in de Group een Camozzi Research Center, dat als strategische unit opereert voor klanten binnen en buiten de Group. Daarmee kunnen we zelf nieuwe technologieën en indus triële processen monitoren – samen met de vraag uit de markt – en dat geeft ons een belang-rijke voorsprong.’

En waarom vertelt nie-mand ons dat toch uit zichzelf? We kwamen door onze enthousiaste zoek-tocht op Youtube aan de weet dat ook Camozzi daar actief op is. Het lijkt wel een Youtube-special aan het worden in plaats van een pneumatiekspecial.

spaceshuttle. Veel daarvan is nooit eerder vertoond. Tijdens de tentoonstelling wordt de verkenning van de ruimte toegelicht door een aantal tot de verbeelding spre-

kende vertalingen. Dit start vanaf de al-lereerste ruimteraket die werd gelanceerd om moderne verkenning van de ruimte buiten ons zonnestelsel mogelijk te ma-ken. Daarnaast worden er sponsor-, activi-teiten- en eventpleinen gerealiseerd.

De tentoonstelling bevat ook een G-krachtsimulator, die vergelijkbaar is met de simulator die werd gebruikt door Amerikaanse astronauten tijdens het trai-nen voor de Mercury-missies in de jaren

zestig. De simulator maakt het mogelijk om krachten tot 2G te ervaren. In de Ne-derlandse versie van de tentoonstelling is ook ruimte voor het onderwerp ‘Dutch dimensions’. Aan de hand van dit thema zijn toonaangevende Nederlandse ontwik-kelingen te zien uit astronomie, aardob-servatie en onderzoek naar exoplaneten. Tientallen Nederlandse kennisinstellingen, bedrijven en universiteiten demonstreren het belang van onze ruimtevaarttechno-logie voor andere landen en voor andere sectoren en commerciële toepassingen. En er zijn bovendien tal van mogelijkheden voor bedrijfsarrangementen in gethemati-seerde hospitalityruimtes.

Op het moment van schrijven is Feda in gesprek met de organisatie om voor Feda-leden interessante afspraken te maken over deelname aan dit unieke evenement. Houd de Feda-site in de gaten voor het laatste nieuws.www.ahumanadventure.nl


Agenda30 mei Feda-ledenvergadering, Den Haag

30 mei Cetop-ledenvergadering, Den Haag

30 mei Holland Health Tech Workshop, Zoetermeer

13 juni Start ‘Nasa – human experience’

www.feda.nl

COLUMN

A ir Solutions is een sectie binnen Feda die is opgericht met het doel om de pers-luchtverbruikers en de pneumatiekleve-

ranciers dichter bij elkaar te brengen. Vandaag de dag is het steeds belangrijker om duurzaam en oplossingsgericht te werken. Door beide werelden een platform te geven om – gestruc-tureerd – met elkaar te communiceren, is de sector beter in staat te prog-nosticeren wat de perslucht-behoefte van de klant in de toekomst gaat worden in hoe-veelheid en kwaliteit.

De total cost of ownership neemt in de hele industrie een steeds belangrijkere plaats in. Waar het gaat om op dat gebied de juiste afweging bij persluchtklanten te maken, vraagt dat om oplossingen op maat van de leverancier die de compressorinstal-latie met persluchtconditionering, regeling, be-waking en componenten voor de mechanisering en automatisering aanbiedt. De juiste kwaliteit voor de juiste prijs. Veel eindklanten beseffen nog steeds niet – of maar mondjesmaat – dat er veel te besparen valt waar het gaat om pers-luchtgebruik, zonder dat je daarmee inlevert op veiligheid en duurzaamheid van de installaties.

Air Solutions betekent dus samen zorg dragen voor de beste duurzame prijs-kwaliteitverhou-ding bij persluchtverbruikende productiebe-drijven. Zowel verbruikers als leveranciers van persluchtcomponenten en -compressorstations kunnen hier hun bijdrage leveren.

Verder zetten leden van Air Solutions zich ac-tief in voor het technisch onderwijs. In Nijmegen

bij het Technovium (lees: sa-menwerkingsverband tussen ROC, Han, vakopleidingen en bedrijven) heeft dit geresul-teerd in een samenwerking tussen Berko en Festo. Samen hebben ze gewerkt aan de ontwikkeling van een digitaal aangestuurde pick-and-place unit, voorzien van de juiste persluchtkwaliteit met als doel kinderen van de basisscholen

te laten ervaren hoe door middel van perslucht, cilinders, ventielen, elektro en ICT machines kun-nen worden gebouwd, in dit geval voor logistieke doeleinden. Door de jeugd op deze manier te in-teresseren voor techniek wordt instroom in tech-nische opleidingen gestimuleerd.

Hele verschillende aandachtspunten, maar stuk voor stuk belangrijke onderwerpen voor de toekomst.

Air Solutions

Tom Kokke is voorzitter van de Feda-sectie Air Solutions en directeur van Berko Kompressoren.

Veel eindklanten beseffen nog steeds niet dat er veel te besparen valt

ColofonRedactie & tekst: Janet Kooren, Puntnet Tekst en advies – Karin van Reijn, secretariaat Feda – Marcel van Haren, branchemanager Feda

Correspondentie en aanleveren nieuws: Secretariaat Feda, [email protected]

Alle artikelen in Fedactueel vallen onder de verantwoordelijkheid van Feda.www.feda.nl

Het medium is niet meer weg te denken uit de online informatie-uitwisseling en ook Feda heeft de handschoen opgepakt. Op dit moment wordt er hard gewerkt aan een eigen Youtube-kanaal. Communiceren wordt zo nog eenvoudiger en interactiever en de eerste resultaten zijn al te zien.

Tijdens Mocon werd het Statistiek Ontbijt-café 2013 gehouden en daarvan is een verslag gemaakt. Was u er niet bij, dan kunt u toch zien wie er waren en wat er zoal aan bod kwam.

Ook de boekpresentatie van de technische leergang ‘Proportionaal hydrauliek’, waar we al eerder over schreven, is gefilmd en al op Youtube te bewonderen. Dat boek is natuurlijk specifiek geschreven voor een jonge genera-tie en dit medium is bij uitstek geschikt voor communicatie daarmee.

We houden u op de hoogte over de ontwik-kelingen!

Nieuws

Feda op Youtube


ENTER BVScience Park 50015692 EB SonTel +31 40 [email protected]

Alten MechatronicsBeukenlaan 445651 CD EindhovenTel +31 40 2563080

Linie 5447325 DZ ApeldoornTel +31 55 5486200

Rivium 1e straat 852909 LE Capelle aan den IJsselTel +31 10 4637700

[email protected]

NspyrePostbus 850663508 AB UtrechtTel +31 88 8275000Fax +31 88 [email protected]

RS ComponentsBingerweg 192031 AZ Haarlemwww.rsonline.nlwww.rsonline.be

Distributie

Technical SoftwareTel +31 40 2677100 (Zuid-Nederland)Tel +31 88 7468928 (Midden- en Noord-Nederland)Tel +32 14 848718 (België)

Technolution B.V.Zuidelijk Halfrond 1 P.O. Box 20132800 BD GoudaTel +31 182 [email protected]

TMC GroupRegio ZuidFlight Forum 1075657 DC EindhovenTel +31 40 2392260

Regio Midden/WestHerculesplein 443584 AA UtrechtTel +31 30 8200518

[email protected]

Projectbureau

Festo BVSchieweg 622627 AN DelftTel +31 15 2518890Fax +31 15 [email protected]

Frencken EuropeHurksestraat 165652 AJ EindhovenTel +31 40 2507507Fax +31 40 [email protected] (algemene informatie) [email protected] (verkoop)www.frencken.nl

Toelevering

The MathWorks BVDr. Holtroplaan 5b5652 XR EindhovenTel +31 40 2156700Fax +31 40 [email protected]

National Instruments Netherlands BV Pompmolenlaan 10 3447 GX Woerden Tel +31 348 433466 Fax +31 348 430673 [email protected] netherlands.ni.com

Tools

Dienstverlening

BEDRIJVENKOMPAS

Ook in het kompas?Het kompas geeft informatie over bedrijven die actief zijn in de markt voor systeem- en machinebouw. Vermelding is op jaarbasis. Voor meer informatie en reserveringen, neem contact op met de afdeling sales, [email protected].

Adverteren

Dienstverlening | Distributie | Projectbureau | Toelevering | Tools

Remote SolutionsTel +31 40 2677100

ElectronicsTel +31 495 633221

Industrial MathematicsTel +31 40 7516116


COLOFON VOLGENDE KEER IN

Mechatronica&Machinebouw is een onafhankelijk technisch tijdschrift voor mensen die werken in de systeem- en machinebouw. Mechatronica&Machinebouw is een publicatie van Techwatch bv in Nijmegen.

Snelliusstraat 6 – 6533 NV Nijmegentel +31 24 3503532 – fax +31 24 [email protected] – www.techwatch.nl

RedactieAlexander Pil – hoofdredacteurtel +31 24 3504580 – [email protected]é Raaijmakers – redacteurtel +31 24 3503065 – [email protected] Roos – redacteurtel +31 24 3503534 – [email protected] Edelman – redacteurtel +31 24 3503534 – [email protected] van Gerven – redacteurtel +31 24 3504580 – [email protected] Backus – sales en opinietel +31 24 3505028 – [email protected]

VormgevingJustin López – vormgevertel +31 24 3503532 – [email protected]

Marketing en eventsDaniëlle Jacobs – marketingmanagertel +31 24 3505195 – [email protected] Huijing – salesmanagertel +31 24 3505195 – [email protected] Vissers – sales- en eventcoördinatortel +31 24 3505544 – [email protected] Straten – marketing- en eventcoördinatortel +31 24 3505544 – [email protected] Lely – coördinator trainingentel +31 24 8455169 – [email protected] Hofman – medewerker sales en trainingentel +31 24 8455169 – [email protected]

AbonnementenadministratieLeonie Ceelen – officemanagertel +31 24 3503532 – [email protected]

AdvertentiesAfdeling salestel +31 24 3505544 – [email protected]

MedewerkersLinda Berends, Ann-Kathrin Falkenberg, Teresa Klawitter, Sofie van Koningsbruggen, Sofie van Ooijen, Omar Martina, Imke Okkerman, Leanne Robbertsen, Kitty Stam, Lisette de Vries

Columnisten en externe auteursRolf Grouve, Hans Harlé, René Schott, Frank Senteur, Marjolein de Wit

UitgeverRené Raaijmakerstel +31 24 3503065 – [email protected]: 2213-8498

Verantwoordelijk uitgever voor BelgiëRené RaaijmakersBiesheuvelstraat 12370 Arendonk, België

DrukkerijSenefelder Misset, Doetinchem

Abonneren Een abonnement op Mechatronica&Machinebouw kost 154 euro op een bedrijfsadres en 99 euro op een privéadres. Vraag een abonne-ment aan via [email protected].

AdverterenAdvertentietarieven staan vermeld op www.techwatch.nl. Wanneer u op de hoogte gehouden wilt worden van komende thema’s en specials of voor het reserveren van advertenties, neem contact op met de afdeling sales, [email protected], tel +31 24 3505544.

CopyrightAlle rechten voorbehouden. (c) 2013 Techwatch bv.Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder vooraf-gaande toestemming van de uitgever.

DisclaimerUitgever en redactie betrachten uiterste zorgvuldigheid bij het maken, samenstellen en verspreiden van de informatie in Mecha-tronica&Machinebouw, maar kunnen op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en redactie aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van de publicatie van informatie in Mechatronica&Machinebouw. Columnisten en externe medewer-kers schrijven op persoonlijke titel. Reacties van lezers vallen buiten de verantwoordelijkheid van uitgever en redactie. Uitgever en redactie aanvaarden geen aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud en ondertekening van reacties van lezers. De redactie behoudt zich het recht voor reacties niet of gedeeltelijk te plaatsen of te bewerken.

FotografieProductfoto’s zijn van fabrikanten, overige foto’s zijn van Techwatch bv (c), tenzij anders vermeld.

Interessante bijdrage? [email protected] | Adverteren in deze nummers? [email protected]

Nummer 6 | 30 augustus | Industriële automatiseringTijd voor trends en toekomstvisie op de wereld van de industriële automatisering. Waar gaat het heen met bijvoorbeeld PLC’s? Wat kunnen we verwachten op het gebied van Scada of servodrivers? Hoe zal visiontechnologie zich ontwikkelen?

Nummer 5 | 14 juni | Medische systemenOndanks dat software in veel medische systemen de boventoon voert, zijn er heel wat mechanische en mechatronische uitdagingen. In deze special leest u artikelen over onder meer de operatierobot van DLR, de ooganalyseoplossingen van I-Optics en het oogoperatiegereedschap van Dorc.

Foto

: DLR

Exhibition and Conference on Electronics and Chip DesignSponsor

Wednesday 12 June 2013 1931 Congrescentrum Brabanthallen’s-Hertogenbosch, the Netherlands

6th edition

Register nowReceive € 20 discount on your visit to the Bits&Chips Hardware ConferenceEntrance fee: € 75 instead of € 95 (VAT included) by preregistration until 10 June 2013

Register now with discount code 24351 via www.hardwareconference.nl/en/visitors

www.hardwareconference.nl/enBCHC13

There is business to be done at

the Bits&Chips Hardware Conference and

expertise to be shared Keynote of Karsten Nohl, prominent German security expert

who was first to detect flaws in OV chipcard and GSM security

Phot

o: A

lexa

nder

Klin

k

4 14 juni 2013 17 mei - Nieuwe hub in Veenendaal ... · draait op pneumatiek Naast zijn bekende...

Documents

Transcript of 4 14 juni 2013 17 mei - Nieuwe hub in Veenendaal ... · draait op pneumatiek Naast zijn bekende...