stelsel

24 3-2009 > zorg & financiering

Beleidsresistentie

De invloed van de overheid op het beheersenvan de zorgkosten is volgens de raad niet groot.De zorgsector is ‘berucht om zijn beleidsre-sistentie’. Instellingen en professionals hebbenbelang bij het stijgen van de zorguitgaven en deRVZ noemt hen dan ook een ‘hindermacht’ van-uit hun ‘noodzakelijke klinische autonomie’, dieniet zomaar door wet- en regelgeving of beleidkan worden opgeheven. Ook zorgverzekeraarszouden geen belang hebben bij beperking vande kosten.Zorgverzekeraars en ook zorgaanbieders mogenop steeds meer vlakken met elkaar concurrerenen zullen derhalve ook meer verantwoordelijk-heid moeten dragen voor de zorguitgaven, zostelt de RVZ. Precies daarom moet ook hetfinanciële risico overgaan van de overheid naarde verzekeraar en de aanbieder. De RVZ ziethierin de kans om de uitgaven in de gezond-heidszorg te beheersen. Om de concurrentie zuiverder te maken, moetde ex-post-risicoverevening voor zorgverzeke-raars zo snel mogelijk worden afgeschaft. Nuworden zorgverzekeraars nog achteraf gecom-penseerd voor een verkeerde inschatting van dekosten. De afschaffing is al voorzien in de aan-passing van de Zorgverzekeringswet, maar moetvolgens de RVZ veel sneller worden doorge-voerd. In contrast daarmee is ZorgverzekeraarsNederland (ZN) niet voor de snelle afschaffing

van de ex-post-risicoverevening. ZN kan zichprima vinden in de afschaffing, maar pleit vooreen geleidelijke aanpak. Pas na de invoering in2010 van de nieuwe DBC-structuur (diagnose-behandelingcombinatie) – het geautomatiseerdesysteem waarmee diagnoses gekoppeld wordenaan behandelingen op basis waarvan zorgverle-ners betaald worden – is het mogelijk tijdig debenodigde gegevens te verkrijgen. ‘Eerst maareens enkele jaren proefdraaien met de DBC’s,’aldus ZN.

Risicoselectie

Verzekeraars moeten wel in staat zijn om de risi-co’s zelf te beïnvloeden, en dat is nu nog nietgeheel het geval. Graag ziet de raad dat de zorg-verzekeraars meer vrijheid krijgen om selectiefzorg in te kopen, goede kwaliteit te belonen enslechte kwaliteit af te straffen.Het gevaar van risicoselectie door zorgverze-keraars – na afschaffing van de ex-post-risico-verevening – is wel een punt van zorg. Deacceptatieplicht voor de basisverzekering staatniet toe dat mensen worden uitgesloten en er iseen verbod op premiedifferentiatie. De risico-verevening vooraf (ex ante) moet perfect werkenom te voorkomen dat verzekeraars zich alleengaan richten op winstgevende groepen patiën-ten.Bron: SC, nr. 4, 28 januari 2009; auteur: NicoleBodéwes<

Vakbond ABVAKABO FNV maakt zich bezorgdover de effecten van marktwerking in de zorg.Deze zou tot excessen leiden. Zo dreigen er zie-kenhuizen te worden gesloten en zoeken andereziekenhuizen financiële steun bij een verzeke-raar. De bond concludeert dat een sociale vormvan marktwerking zo goed als onmogelijk lijkt.

Voorzitter Edith Snoey zegt het ‘diep treurig’ tevinden dat marktwerking in de zorg voortdu-rend tot schrijnende excessen leidt. Volgenshaar wordt ‘de ziekenhuiszorg als product uit-gevent voor de winsten van investeerders enbeleggers’. Volgens de bond schort het aan goedgeregelde voorwaarden. Wordt hieraan voldaan,

> marktwerking

307 fnv: marktwerking zorg leidt tot excessen

ZenF-0309-cyaan.qxd 10-3-2009 13:22 Pagina 24

marktwerking

25zorg & financiering > 3-2009

dan noemt Snoey zich ‘geen principieel tegen-stander van marktwerking’. Snoey: ‘De ervaringen van de afgelopen tien jaarlaten helaas keer op keer zien dat een sociale

vorm van marktwerking in Nederland moeilijkte verwezenlijken is.’Bron: www.skipr.nl, 19 januari 2009<

De invoering van marktwerking in de zorghoeft niet te leiden tot doemscenario’s, zoalshet voorrang geven aan lucratieve behandelin-gen en problematische fusies. Marktwerkingkan zo worden ingevoerd dat die niet ten kostegaat van de motivatie van zorgwerknemers.Hierdoor kan een betere zorg worden bereikt,betoogde de econoom Marcel Canoy in zijninaugurele rede aan de Universiteit van Tilburg.Hij schetst ook hoe dat zou moeten. UvT-hoog-leraar regulering van de zorg Wolf Sauter,tevens werkzaam bij de Nederlandse Zorgauto-riteit (NZa), betoogt in zijn inaugurele rede datde NZa het machtsevenwicht tussen consumen-ten, zorgverzekeraars en zorgaanbieders moetherstellen in het voordeel van de consument.Het consumentenbelang moet bovendien inheldere en meetbare termen worden vertaald.

De marktwerking in de zorg kan betere toegan-kelijkheid, betere betaalbaarheid en hogere kwa-liteit opleveren. Maar het is niet evident ombaten aan marktwerking toe te schrijven. Hoog-leraar economie en regulering van de zorgMarcel Canoy stelt daarom voor om tussendoe-len te definiëren, waarvan wel duidelijk is hoe zebijdragen aan een betere zorg. Eén daarvan ishet zorgvuldig vormgeven van ondernemer-schap. Ondernemerschap kan de toegankelijk-heid, betaalbaarheid en kwaliteit van de zorgnamelijk zowel positief als negatief beïnvloeden.Negatief bijvoorbeeld als dure behandelingenalleen nog toegankelijk zijn voor rijke patiënten,maar positief als er meer keuze komt voor ieder-een. Daarom moet steeds worden getoetst of hetondernemerschap inderdaad het gewenste effect

heeft. Vervolgens kunnen de risico’s wordenbeperkt. Het tweede tussendoel dat Canoy voorogen heeft, is zorgen dat informatie over zorg-prestaties beschikbaar komt zonder dat daarmisbruik van kan worden gemaakt. Als toezicht-houders bijvoorbeeld onvoldoende inzicht heb-ben in welke behandelingen winstgevend zijn,zouden ziekenhuizen zich ongestoord kunnenrichten op behandelingen die wel lucratief zijnmaar de patiënt niet veel verder helpen.Misschien wel het belangrijkste tussendoel isechter het hoog houden van de motivatie vanwerknemers in de zorg, aldus de hoogleraar.Alleen ondernemerschap dat in dienst staat vande zorg, zal de motivatie om in de zorg te wer-ken kunnen behouden. Hoe dat kan, schetst hijaan de hand van de situatie in ziekenhuizen.

Consumentenbelang

Wolf Sauter zet in zijn rede over de marktwer-king in de zorg uiteen dat het consumentenbe-lang bij het toezicht in het nieuwe zorgstelselcentraal staat. Dit consumentenbelang wordtvertaald in kwaliteit, toegankelijkheid en betaal-baarheid van de zorg, en wordt ermee gedienddat deze begrippen meetbaar en dus vergelijk-baar gemaakt worden. Als dan bijvoorbeeldblijkt dat de kwaliteit toeneemt maar de zorgminder betaalbaar wordt, is een betere afwegingen een betere onderbouwing van de besluitenvan de toezichthouder mogelijk. Meetbare gege-vens over de zorg zijn ook van belang voor defusietoetsing waarover de NZa adviseert en voorde rechterlijke toets op besluiten van de NZa.Daarnaast stelt Sauter dat de Europese regel-

308 oog voor ondernemerschap en consumentenbelang helpt zorg vooruit

ZenF-0309-cyaan.qxd 10-3-2009 13:22 Pagina 25