10.000 stappen: Elke stap telt2021: stappensignalisaties in het straatbeeld

praktische gids voor lokale besturen

250

805

stadhuis

stadspark

inhoud

INLEIDING

10.000 STAPPEN: VIER JAAR GROEIEN TOT EEN BEWEEGVRIENDELIJKE OMGEVING 2021: MEER STAPPENSIGNALISATIES IN HET STRAATBEELD HOE JULLIE INWONERS MOTIVEREN OM MEER TE STAPPEN EN TE BEWEGEN?

STAPPENSIGNALISATIES

WAT & WAAR? Waar signalisatiemateriaal plaatsen? Bepaling opdruk op wegwijzers

HOE BESTELLEN EN BETALEN? Bestellen Betalen

INSPIRERENDE PRAKTIJKEN & TIPS

BIJLAGES

1. Walkabilityscore2. Timing

p3

p7

p13

p14

p3p5p6

p7p7p9

p11p11p12

p14p15

inleiding

Wandelen is de laagdrempeligste manier van be-wegen. Stappen kan altijd en overal: thuis, op het werk, tijdens verplaatsingen en in de vrije tijd. En dat het goed voor ons is, is bewezen. 10.000 stap-pen zetten − 8.000 voor 65-plussers − over een hele dag verbetert de gezondheid fundamenteel. Maar we mogen ons vooral niet blind staren op dat cijfer. Want die 10.000 stappen zijn niet meteen voor iedereen haalbaar. En dat is oké. Dan is het kwestie om met mondjesmaat meer te gaan be-wegen. Want: elke stap telt! Elke stap die iemand zet, is er eentje in de goede richting. Ook kleine vorderingen maken een verschil.

‘Elke stap telt’ dus. Niet toevallig ook dé basis van de bewegingsdriehoek. Elke stap vooruit richting de gezondheidsaanbevelingen, is een overwinning.

Dit 10.000-stappenproject van het Vlaams Instituut Gezond Leven en Sport Vlaanderen weet duidelijk wat het wilt: meer mensen die meer bewegen. We willen, samen met jouw lokaal bestuur, elke burger ertoe bewegen om 10.000 stappen per dag te zetten.

Meer bewegen, dat moeten mensen natuurlijk in de eerste plaats zelf doen. Maar een omgeving creë-ren die meer beweging mogelijk maakt én stimu-leert, kan daarbij wel hét verschil maken. En daar helpt dit 10.000-stappenproject jullie bij!

We inspireren en ondersteunen jouw lokaal be-stuur de komende vier jaar om te komen tot een beweegvriendelijke omgeving en een gezondere stad of gemeente.

10.000 STAPPEN: VIER JAAR GROEIEN TOT EEN BEWEEGVRIENDELIJKE OMGEVING

uit wetenschappelijke studies blijkt dat het 10.000 stappen-project burgers effectief meer in beweging brengt als de gemeente inzet op verschillende factoren:

promotienaar hetindividu

logo en campagnebeeld

concretebeweegacties

folders

(sociale)media

straatsignalisaties & affiches

250 stappen

250 stappen

stappentellers

persoonlijk contact

intermediairs-intersectoralesamenwerking

website en app10.000 stappen

promotievanuit de omgeving

3

4

Met dit 10.000-stappenproject focussen we ons gedurende vier jaar op die verschillende factoren, zowel in de ondersteuning die geboden wordt als in de communicatie errond.

Zo kan jouw gemeente in slechts vier jaar tijd het belang van 10.000 stappen zichtbaar maken in de publieke ruimte en inwoners motiveren om meer te bewegen.

Aan de hand van vier hoofdthema’s (één per jaar) brengen we 10.000 stappen, maar vooral ‘elke stap telt’, binnen in jullie steden, gemeenten en buurten.

Elk jaar krijgen jullie ondersteuning rond deze be-weegvriendelijke thema’s en zal de Vlaamse over-heid een communicatiecampagne lanceren waarop je als lokaal bestuur kan meesurfen. Zo komen we samen tot beweegvriendelijke buurten.

Jullie vroegen intussen al ondersteuning voor het jaar 2021. Voor verdere (financiële) ondersteuning de komende jaren zullen jullie later in 2021 opnieuw moeten inschrijven. Daarvoor krijgen jullie later meer info.

2021STAPPENSIGNALISATIES IN HET STRAATBEELD

2022BEWEEGROUTES IN JOUW GEMEENTE

2023INZETTEN OP HET STOP-PRINCIPE EN GEZONDE MOBILITEIT

2024LOKALE BEWEEGACTIES OPZETTEN I.S.M. HET VERENIGINGSLEVEN

inleiding10.000 STAPPEN: VIER JAAR GROEIEN TOT EEN BEWEEGVRIENDELIJKE OMGEVING

inleiding2021: MEER STAPPENSIGNALISATIES IN HET STRAATBEELD

Uit wetenschappelijke studies in Vlaanderen blijkt dat straatsignalisaties van 10.000 stappen vitaal zijn om het gedrag van burgers te veranderen. Daarom focussen we in dit eerste jaar van het project op het zichtbaar maken van de boodschap ‘ELKE STAP TELT’ in het straatbeeld.

We hebben een aantrekkelijk pakket met verschil-lende signalisatiematerialen (bewegwijzering) en nudgingmaterialen (materialen die subtiel aanzet-ten om te voet te gaan) samengesteld, waaruit je vrij kan kiezen op maat van jullie stad of gemeente! Zo worden jullie inwoners straks ondergedompeld in een stapvriendelijke buurt.

we ontwikkelden twee soorten materialen:

Signalisatiematerialen die het streefdoel 10.000 stappen tastbaar maken, door afstanden uit te drukken in het aantal stappen. Hiermee tonen we dat kleine afstanden, tussen nuttige locaties in de gemeente of buurt, ook extra stappen opleveren.

Signalisaties en nudgingmaterialen met leuke boodschappen waarmee je het beweeggedrag van jouw inwoners een duwtje in de goede richting geeft.

bekijk het volledige pakket van signalisatie- en nudgingmaterialen en de bijhorende prijslijst.

2

1

5

Let wel op, de afbeeldingen van de materialen zijn enkel voorbeelden en niet de exacte weergave.

6

inleidingHOE JULLIE INWONERS MOTIVEREN OM MEER TE STAPPEN EN TE BEWEGEN?

Om meer te bewegen, moeten burgers hun gedrag veranderen. Straatsignalisaties van ‘10.000 stap-pen: Elke stap telt’ zijn in dat verhaal broodnodig. Want ze maken mensen bewust van het aantal stappen dat ze al zetten en zouden moeten zetten. Ze maken mensen warm om méér te stappen, om hun beste beentje voor te zetten. Daarom moedigen we elk lokaal bestuur aan om hierop in te zetten. En dat moeten jullie niet alleen doen: wij ondersteunen jullie.

Bordjes plaatsen in de straten, is daarmee de kous af? Neen: er is meer nodig! Alleen inzetten op signalisaties is niet voldoende. Maar ook hier staan jullie er niet alleen voor.

Tegen maart 2021 zullen we starten met een nieuwsbrief over ‘10.000 stappen: Elke stap telt’. Elke maand krijgen jullie er zo eentje in de mailbox.

Daarin staat concrete info over hoe jullie een parti-cipatietraject rond ’10.000 stappen: Elke stap telt’ kunnen opzetten, hoe bestellingen in een groeps-aankoop zullen worden opgenomen, ontdekken jullie goede praktijken die al bestaan … Boeiende en inspirerende info dus!

Later dit jaar, in oktober, wordt er op Vlaams niveau een communicatiecampagne rond ’10.000 stap-pen: Elke stap telt’ georganiseerd, met de focus op de stappensignalisaties die tegen het najaar overal te zien zullen zijn in jullie buurten. Jullie stad of gemeente ontvangt hierover kant-en-klaar communicatiemateriaal om zo ook lokaal dezelfde boodschap te kunnen uitdragen. We vragen om 10.000 stappen tijdens de communicatiecampagne in the picture te zetten en inwoners te sensibilise-ren, minstens a.d.h.v. de kant-en-klare communica-tiematerialen van ‘10.000 stappen: Elke stap telt’. Ook in de maandelijkse nieuwsbrief zullen jullie details en materialen vinden over deze communicatiecampagne.

7

stappensignalisatieswat en waar?

Jullie bepalen natuurlijk zelf welke signalisatiematerialen straks jullie straten kleuren. Zo kunnen jullie de types en opdruk van de materialen kiezen. Bereid die keuze best goed voor: neem jullie tijd en stel een duidelijk plan op. Betrek daarbij ook andere diensten (bv. technische dienst, milieudienst …), externe partners én inwoners. Zo vergroot je de slaagkansen van het project! De e-learning-module van 10.000 stappen helpt jullie daar concreet mee verder. Vraag zeker ook ondersteuning aan jouw contactpersoon bij het Logo en Sport Vlaanderen.

Waar signalisatiemateriaal plaatsen?

• Plaats de signalisatiematerialen op locaties waar veel voorbijgangers komen. Dat kunnen zowel voetgangers, fietsers als auto’s zijn. Bij de uit-gang van gemeentelijke of stedelijke gebouwen bijvoorbeeld. Of op kruispunten, aan parkings, bij lokale handelaars …

• Zorg dat de opdruk van de materialen leesbaar blijft: plaats de signalisatie dus op een haalbare afstand. Ook op plaatsen waar je autobestuur-ders wil bereiken.

• Plaats de signalisatiematerialen op locaties waar voorbijgangers voldoende tijd hebben om ernaar te kijken, en waar het veilig is om dat te doen. Stappensignalisaties op grote wegen waar snel gereden wordt, hebben weinig nut.

• Plaats signalisatiematerialen in buurten waar veel mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties komen en wonen. Betrek hen ook bij het ontwik-kelen en plaatsen van de signalisatiematerialen, om zo goed mogelijk op maat te kunnen uitrollen. Bekijk in de e-learning-module van 10.000 stap-pen hoe je dit best aanpakt.

• Wil je signalisatiematerialen tegen bestaande muren of palen plaatsen, vraag dan eerst toe-stemming aan de eigenaar.

• Onderzoek de wandelstromen die gebruikt wor-den in jouw gemeente, en plaats daarop signa-lisatiematerialen. Dat doe je best samen met je burgers

250

805

stadhuis

stadspark

8

(Zie e-learning-module van 10.000 stappen). Wil je de wandelstromen veranderen? Plaats je signalisatiematerialen dan op de gewenste route.

Ook met de Walkabilityscore-tool kan je zones detecteren waar het fijn is om te wandelen. Die zijn interessant als startpunt bij je onderzoek naar de wandelstromen. Want buurten met een betere walkabilityscore hebben meer stappotentieel. Zie bijlage 1 voor meer informatie over de Walkabilityscore-tool.

• Plaats signalisatiematerialen op routes naar func-tionele plaatsen. Denk aan: het gemeentehuis, de markt, bibliotheek …

- Kies daarbij voor de kortste route, want burgers willen meestal zo snel mogelijk op functionele bestemmingen geraken.

- Focus ook op comfort: kies voor voetpaden in goede staat die verlicht zijn, rolstoel- en bug-gytoegankelijk en rustpunten hebben.

• Plaats signalisatiematerialen op routes naar plaat-sen van ontspanning en vrije tijd (park, speelplein …). Hier blijft de focus op comfort belangrijk, maar er mag zeker ook iets ‘te beleven’ zijn op de route (bv. paden in de natuur).

• Signalisatiematerialen om wandelingen of toe-ristische routes te bewegwijzeren, bieden we dit jaar nog niet aan. Daar leggen we in 2022 de focus op.

• Wil je de burgers uit je eigen gemeente of stad bereiken, kies dan voor signalisaties op functione-le plaatsen. Randparkings en toeristische routes bereiken eerder burgers buiten de gemeente.

• Teken het plan van jullie signalisaties lokaal en op maat uit. Start van goede en minder goede ervaringen en liefst in dialoog met de (kwetsbare) burger.

• Betrek burgers en verenigingen van alle leeftij-den (seniorenraad, sportraad, maar ook scholen en de naschoolse opvang). Jullie contactpersoon bij het Logo en Sport Vlaanderen kunnen jullie hierbij ondersteunen en adviseren en relevante/betrokken partners rond de tafel brengen.

stappensignalisatieswat en waar?

435

755

centrum

speelplein

9

stappensignalisatieswat en waar?

Bepaling opdruk op de wegwijzers

bestemming

De bestemming en het aantal stappen en minuten zullen voor elke wegwijzer anders zijn. Lokale besturen bepa-len die items zelf en geven de gekozen opdruk door wanneer ze de materialen bestellen. Wil je de wegwijzers nog meer personaliseren? Dat kan! Bekijk wat mogelijk is in de prijslijst en in onze materiaalgids die jullie tegen maart 2021 zullen ontvangen via nieuwsbrief.

• Het 10.000-stappenproject biedt wegwijzers aan met verschillende bestemmingen: kerk, winkel-straat, gemeentehuis, stadhuis, station, markt, centrum, bibliotheek, park, bos, speelplein, bus-halte, postkantoor, school, sportcentrum, woon-zorgcentrum en cultuurcentrum. Deze borden zitten in het standaardpakket van 10.000 stappen.

• Zetten jullie graag een andere bestemming op de wegwijzers (bv. met de specifieke naam van de bestemming)? Geen probleem. Jullie kunnen zelf aanpassingen doen op de bronbestanden die we aanleveren. Bekijk onze prijslijst en materiaalgids (die jullie tegen maart 2021 krijgen) voor meer uitleg.

10

De gemiddelde grootte van een voetstap is 70 cm. Daarom gebruiken wij de omzetting: 7 kilometer = 10.000 stappen.

Bv.: 7.000 meter = 10.000 stappen /7.000*800 /7.000*800 800 meter = 1.143 stappen

stappensignalisatieswat en waar?

het aantal stappen en aantal minu-ten wandelen tot de bestemming

• Op de wegwijzers uit het standaard-pakket van 10.000 stappen (dus met de opgegeven bestemmingen) kunnen jullie het aantal stappen en minuten met een sticker erop kleven. Die sticker wordt bij de wegwijzers geleverd.

• Op de wegwijzers met zelfgekozen bestemming wordt het aantal stap-pen en minuten mee opgedrukt.

het aantal stappen en minuten verschilt dus voor elke wegwijzer. dat aantal bepaal je als lokaal bestuur zelf, als volgt:

Bepaal de afstand in (kilo)meter vanaf de plaats van de wegwijzer tot de bestemming.Bv.: 800 meter

Dit is de tijd die je effectief besteedt aan het wandelen van de afstand aan 3,2 km/u. Zijn er onderweg verkeerslichten of drukke kruis-punten, dan beslissen jullie zelf of jullie die als wachttijd in rekening brengen of niet.Voor wegwijzers met bestemming ‘Station’ bijvoorbeeld is de exacte tijd van het onder-weg zijn belangrijker (trein niet missen) dan voor wegwijzers met bestemming ‘Park’.

De gemiddelde stapsnelheid (bij licht inten-sief bewegen – lichtgroene zone bewegings-driehoek: rustig wandelen) is 3,2 km/u.

Bv.: 3.200 meter = 60 minuten /3.200*800 /3.200*800 800 meter = 15 minuten

Jullie kunnen de route natuurlijk ook zelf eens afstappen als bewegingstussendoortje, en zo het aantal stappen en minuten vastleggen.

aantal stappen aantal minuten

De formule is dus: 1,4286 * aantal meter = aantal stappen.

De formule is dus: 0.01875 * aantal meter = aantal minuten.

11

stappensignalisatieshoe bestellen en betalen

Bestellen

• Het is mogelijk om de signalisatie- en nudgingma-terialen te personaliseren met een eigen logo en zelfgekozen boodschap. In maart 2021 ontvangen jullie hierover uitgebreide info.

• Om groepsaankopen te kunnen doen, moeten wij op voorhand de aantallen kennen van het te bestellen materiaal. Daarom vragen we jullie ten laatste op vrijdag 21 mei 2021 de gewenste aan-tallen van alle materialen die jullie zullen bestel-len door te geven via het online bestelformulier. De exacte opdruk (aantal stappen en minuten) hoeft dan nog niet doorgegeven te worden, maar wel al of jullie standaard of gepersonaliseerd materiaal wensen.

• Neem zeker uitgebreid de tijd om de keuze en aankoop van de signalisatiematerialen goed voor te bereiden en uit te werken. De e-learning- module van 10.000 stappen helpt jullie daar concreet mee verder

• Op 20 augustus 2021 zijn de gegunde firma’s met bekomen prijzen beslist en kunnen de materialen definitief besteld worden:

- Jullie kunnen de doorgegeven materialen vanaf 20 augustus tot 10 september 2021 bestellen via Sport Vlaanderen. Dat wil zeggen dat jullie dan de exacte aantallen van alle materialen met correcte opdruk doorgeven aan Sport Vlaanderen:

- Voor standaard-materialen: het exact aantal stappen en minuten voor de wegwijzers en straatborden.

- Voor gepersonaliseerd materiaal: de bron- bestanden die jullie zelf aangepast hebben. Sport Vlaanderen bundelt alle bestellingen en doet de contacten met de firma(‘s).

• Alle bestelde materialen worden geproduceerd en geleverd voor 24 september 2021 (of 1 oktober 2021 voor gepersonaliseerd materiaal) (zie ook bijlage 2: Timing). We vragen jullie om de gele-verde signalisatiematerialen zelf te plaatsen ten laatste 15 oktober 2021.

• Aarzel niet om hiervoor ondersteuning te vragen aan jouw contactpersoon van het Logo en Sport Vlaanderen.

12

stappensignalisatieshoe bestellen en betalen

Betalen

• De dragers van de stappensignalisaties (palen) zijn niet inbegrepen: daar moeten jullie dus zelf voor zorgen. Waarschijnlijk staan er al heel wat dragers (waaronder palen) in jullie gemeente. Pols eens bij de technische dienst of jullie die bestaande dragers kunnen gebruiken of dat jullie er moeten bijkopen.

- Nieuwe palen nodig? Galva-palen (2.000 * 51 mm) zijn daar o.a. ideaal voor. Die zijn te be-stellen bij bedrijven zoals Everclean, Trafiroad, ECS signalisatie … voor een stukprijs van onge-veer € 30.

- Beugels om de borden aan palen te bevestigen zijn wel inbegrepen in de 10.000 stappen-be-stelling.

• Alle lokale besturen die ingeschreven hebben vóór de deadline van 16/12/2020, mogen voor € 500 aan signalisatiematerialen kiezen uit ons aanbod. Zij krijgen dus voor € 500 gratis mate-rialen.

- We vragen hen hiervoor een overeenkomst te ondertekenen en terug te bezorgen aan Sport Vlaanderen. Deze overeenkomst wordt jullie toegestuurd door Sport Vlaanderen op 20 augustus 2021.

- We vragen hen ook om zelf ongeveer hetzelf-de budget (€ 500) te investeren in ‘10.000 stappen: Elke stap telt’, zoals in signalisatie- en nudgingmaterialen, palen, communicatiemate-rialen …

• Na bestelling van de materialen krijgen jullie de facturen rechtstreeks van de bedrijven die de materialen produceren.

• De lokale besturen die recht hebben op de gratis materialen t.w.v. € 500 ontvangen dat bedrag na het bezorgen van de gemaakte kosten aan Sport Vlaanderen. Sport Vlaanderen maakt dan een inkooporder op voor de 500€ terugbetaling. Deze lokale besturen hebben tijd om gemaakte kosten in te dienen bij Sport Vlaanderen tot 10 december 2021

€€

€ €

13

INSPIRERENDE PRAKTIJKEN & TIPS

antwerpen eeklo gent hoegaarden

14

bijlages1. Walkabilityscore

• Aan de hand van de Walkabilityscore-tool kan je zones detecteren met een hoge walkability-score. Dat zijn zones waar (1) relatief veel mensen wonen, (2) er veel voorzieningen zijn en (3) er een goed stratennetwerk voor stappers is. Die zones zijn interessant als startpunt bij je onderzoek naar de wandelstromen omdat buurten met een bete-re walkabilityscore meer uitnodigen tot stappen. Je kan zo ook buurten vergelijken.

• Aanvullend biedt de tool belangrijke kaartlagen in functie van mensen in kwetsbare situaties. Zij hebben alle baat bij een goede wandelomge-ving: bv. het mediaan inkomen, zones met veel kinderen en ouderen, en locaties van belangrij-ke voorzieningen (bv. zorginstellingen, scholen, openbaarvervoerknooppunten).

• Met de GRB-achtergrond kan je alle straten zien. Kleine verbindingen zoals trage wegen, door-steken … staan er niet altijd op. Maar die zijn wel heel interessant in functie van je wandelstromen. Bekijk ze dus zeker. Via je participatietraject kan je daar heel gericht input over verzamelen. Verder is er een kaart met Ontwikkelingskansen. Die reikt de meest prioritaire zones aan in de bebouwde omgeving.

• Wandelstromen buiten de bebouwde omgeving zijn ook interessant. Denk aan recreatieve locaties zoals sportterreinen, zwembaden, bos en natuur … Ook op buslijnen met minder frequente uren zal een stappensignalisatie aan de bushalte met de afstand tot de volgende halte of een belangrij-ke locatie, het stappen aanmoedigen.

• De inschatting welke wandelstromen in jouw omgeving het meest opportuun zijn, blijft een deel van het onderzoek. De Walkabilityscore-tool is slechts een hulpmiddel. De lokale context blijft belangrijk. Deze tool zegt bijvoorbeeld niets over de meest gebruikte of ideale routes, de staat van de paden of veiligheid van een route.

15

bijlages2. timing

2020

okt junfeb oktdec augapr decnov julmaa novjan sepmei

2021

oktober 2020lancering 10.000 stappen 2.0

16 december 2020deadline inschrijven via

www.10000stappen.be/lokale besturen

21 mei 2021Deadline doorgeven gewenste aantallen signalisatie- en nu-dingmaterialen (zowel binnen gratis pakket als extra’s)

20 aug - 10 sept 2021Lokale besturen geven bestelling dooraan Sport Vlaanderen

voor 15 okt 2021Lokaal bestuur zorgtzelf voor plaatsingvan de materialen

januari - mei 2021Voorbereidingstraject keuze type, opdruk en plaatsing signalisatiematerialen met ondersteuning van Vlaamse Logo’s en Sport Vlaanderen, via participatief traject met burgers en intermediairs.

juni -juli 2021Marktonderzoek door Sport Vlaanderen en Gezond Leven

eind sept 2021Productie en levering materialen

okt 2021Communicatie-campagne

16

10.000 stappen: elke tap telt2021: stappensignalisties in het straatbeeldPraktische gids voor lokale besturen

Deze publicatie is een realisatie van het Vlaams Instituut Gezond met steun van de Vlaamse overheid.

www.10000stappen.be

verantwoordelijke uitgeverVlaams Instituut Gezond Leven vzwLinda De BoeckGustave Schildknechtstraat 91020 Brussel

© 2021, Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, All rights reserved

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke ande-re wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor educatieve, pedagogische en sociale doeleinden die geen commercieel oogmerk hebben , mag al het materiaal vrij gebruikt worden mits correcte bronvermelding van deze publicatie.

www.gezondleven.be