· 2017. 7. 2. · seminales de Barrington Moere ir. (1966), Reinhart Bendix (1964 y 1978). o 5....

216

Transcript of  · 2017. 7. 2. · seminales de Barrington Moere ir. (1966), Reinhart Bendix (1964 y 1978). o 5....

INDICE

GLORIA MARTíNEZ DORADOIntroducción:Temasy problemasde la sociologíahistórica 5

ANTONIO ARIÑO VILLARROYAMás allá de la sociologíahistórica 15

RAMON RAMOS TORREEn los márgenesde la sociologíahistórica: una aproximacióna ladisputaentre la sociología y la historia 29

JAVIER RO[)RIGUEZLas categoríasde lo histórico en la sociología de Max Weber... 45

MARJOLEIN ‘t HARTDesarrollosdeterminantesde la formacióndel Estado.Los cuatroternas cruciales dcl siglo XVII 69

RAFAEL CRUZ«El más frío de los monstruosfríos». La formacióndel Estadoenla Españacontemporánea 81

JOSEALVAREZ JUNCOElites y nacionalismoespañol 93

ROL) AYALa protestacomo política: Generalizacióny explicaciónde la so-ciología histórica 107

CHARLES TILLYReflexionessobrela luchapopular en Gran Bretaña,1758-1834.. 115

PABLO SANCHEZ LEON¿Autonomíaestatal o clasesfragmentadas’?:conceptos,teorías~estrategiasde investigaciónen sociologíahistóricadel cambio so-cial 149

VARiOS:

FRANCISCOCRUCESY ANGEL DIAZ DE RADALa cultura polftica, ¿espartede la política cultural, o es partedela polftica, o es partede la cultura9 165

JUAN GOMEZ CASTANEDALos límites económicosdel Estadodcl Bienestar.. 185

RECENSIONES:

El resurgir del análisis de las clases,dc FiIk Olin Wright (RafaelFeito) 195

Las democraciasparticipativas,de TomásRodríguezVillasante(Ja-vier Garrido) 197

COLABORADORES 199

REStJMENES/ENGLISH SUMMARIES 201

PQLITICAJ-

INTRODUCCION: TEMAS Y PROBLEMASDE LA SOCIOLOGIA HISTORICA

(GLORIA MARTINtZ DORADO)

El interés que en los últi mes anos ha despertadola Sociología histórica justificacumplídamente la presentación cte este número nionogralicode Política y Sociedad. Enél se quieredar cuentade algunos de los temas mássobresalientesy los problemasa losque se enfrentaesteproyectode conocimiento.

Igl acercamientoy la posteriorconfluenciade sociología e historia en el estudiodeproblemassociales,presenteso pasados,ha sido un camino de dobledirección: desde lasoc¡oloaíahacia la historia. y desdeésta hacia la primera. Desdela sociologíase quisovolver a los: clásicos —Marx y Weber. Fundamentalmente,en cuyos escritoscualquiergeneralhaden estababasadaen hechoshistóricos contrastados—,y desde la historio-grafía se planteó la necesidadde adoptarmétodosy teoríasdesarrolladospor la socio-logía.

Duranle la.s últimas ti-es décadasse ha producido una fructífera relación científica,cuyosanálisishan abordadoprocesosde largaduracióny hechosIi istoricossingularesenun marcocomparativode interpretación.En estesentido,destacanentreotros los trabajosseminalesde Barrington Moere ir. (1966), ReinhartBendix (1964 y 1978). o 5. N. Eisens-tadt (1978k o los más recientesde T. Skocpol (1979), C. Tilly (1993 y 1995) o MichaelMann (1988 y 1993). Sin embargo,dicha relación no ha estadoexenta de dificultades,hastael punto cíe manteneraun hoy en día, como nos dice Antonio Ariño en nuestromonográfico,un «estatusproblemático»tanto de denorninacioncomo de contenidos.

Por otro latío. este nuevo paradigmade acercamientoa los fenómenossociales vio5010 ha desarrolladoinvestigacionescomo las anteriormentereseñadas,sino que haabierto otro campo dc teoría sociológica, en el q tic las aportacionesde autorescomoA. Guidclens (1984 y 1987), Ph. Abrams (1982). i. U. Passeron(1991) o W. FI ir. Sewell(1990) han destapadola caja de Pandora,haciendosalir a la 1 tu una rica problemáticateórica. En este sentido. el artículo de Ramón Ramos nos acerca a los problemasydiversidadde la Sociología 1-1 istórica desdedos perspectivas:la narrativay la temporal.Asimismo. Javier Rodrígtíez nos da su sagaz interpretaciónde la obra de N’iax Weber.que sería«el inicio de la modernateoría probabilísticade la causalidad».

Desdela historiografía.el gran impulso que los historiadoresbritánicos de formaciónmarxista dieron a la historia social, el magnhico descubrimientode las «caras de lani ultítud». hizo concebirnuevasinterpretacionessobrecontrovertidosprocesoshistóricos.

En 1964. Charles Tilly publicaba su libro sobre La Vendée, consideradocomo unestudioclásicode SociolocíaHistórica, es decir de convergenciade sociologíae historia,ctiyo objetivo es «formular la posibilidad objetiva de un proceso...(ademásde) conocer,interpretary relatarcómo sucedieronlos hechos,cómo se verificó realmentetal proceso»(5. Juliá. 1989: 83).

El proceso que el autor de lize Vendé utilizo como instrumentoanalítico cuandoescribióel libro fue el procesode urbanización.~Sinembargo,en 1975,y trasla publicaciónde fle Eonnw ion o¡ Nat ional Status in Wesrcrn Europe, reconoceen el prefacio de tina

POLITI#P*

6 Gloria Martínc¡ Dorado

nuevaediciónde The Vendéequehay otros dosprocesos«los cualesinfluyeron con muchamayorfuerzaen el desarrollode las rebelionescampesinasdel mundooccidental:la expan-sión del capitalismoy la concentracióndel poder en los Estadosnacionales»(C. TiIIv.1964, 1976: X).

Se parte,pues,de la basede queson «dosfenómenos»,o «doslógicas».cuyadinámicase precisóen el período «moderno»de la historia de Europa, y cuya relación no tienepor qué ser de subordinacióno determinaciónde uno a otro, o sobreel otro. Lo que taldinámicavienea determinares la consecucióno no de un Estado Nacional,así como dequétipo y en qué momentohistórico ese Estado Nacional se construye.

Por otra parte, las conclusionesa las que el libro llegó respectoa la verificación delos hechossiguensiendoun ejemplode cómo mostrar, no sólo las «carasde la multitud»,sinotambiénsucapacidadde movilización,su áreade acción,sus interesesy su resoluciónde luchar porellos. La Vendéefue unarebelión campesinade carácterdefensivocontra lallamadaa quintastanto como contra la Constitución Civil del clero, pero que se trans-formóen contrarrevolucióngraciasa las alianzasqueconcretócon otros grupossociales,enemigosde su mismo enemigo.Fue una rebeliónque enfrentóa determinadasáreasdeloestede Francia contrael Estadode la Revoltíción.

Las conclusionesgeneralesque sacamosdc tales resultadosdcl análisis sobrela guerra.de La Vendéesonlas de que,para emprenderestudioshistóricossobreproblemassimilares,tendremosque construir una sociología histórica del Estado,a la vez que una sociologíahistóricade la lucha popular. Es decir, estosdos temasvan a ser,desdeel punto de vistahistoriográfico, los que van a provocar una mayor producción investigadoraentre losprofesionalesa los que se puedeconsiderarcomo «sociólogoshistóricos». Entre los quedestaca,tambiéncomo pionero, P. Anderson(1974), con susincisivos y polémicosestudiosacercade la transiciónal feudalismoy el carácterde los Absolutismoseuropeos.

Sociologíadel Estado

La creaciónde los EstadosNacionaleseuropeossc realiza a través de una dinámicadiscontinuaentredos lógicas independientes,que producendesigualesresultados.La So-ciología Histórica, haciéndoseeco de la quejade muchosantropólogos,quienes«encuen-tran de difícil aceptaciónunanoción evolucionistade complejidad» (i. Gícóhilí, 1988: 2),habríaroto «con cualquieresquemaevolucionistay puestoénfasis,sin embargo,sobreelespecíficopesode un determinadonúmero de variables,las cualeshan posibilitado unespecíficotipo de Estados»(P. Birnbaum. 1988: 5).

Específicamente,EstadoNacional «lo que no necesariamentesignifica Estado-nación,un Estadocuya poblacióncomparteunamisma identidadlinguistica, religiosay simbó-lica» (C. Tilly, 1990: 3), es más un tipo ideal de Estado,al cual sólo contadísimoscasosse aproximarían(quizásIrlanda o Suecia).Por Estado Nacional se entiende«aquel quegobierna sobremúltiples y contiguas regionesy sus ciudades,a través de estructurascentralizadas,diferenciadasy autónomas»(U. Tilly, 1990: 2), cuyas característicasmássobresalientesson:

1. Haberintegradola máquinamilitar como unaestructuraestatalmás,desarmandoasí a la poblacion.

2. Habercreadoun aparatoburocráticocivil, separadode la organizaciónmilitar.capazde proporcionarlos recursosnecesariosal Estado,parasu funcionamientointerno, así como para suscompromisoscon la población.

3. Haberconseguidoformasde representaciónciudadana,graciasa unanegociacióncon los diferentesgrupossocialesexistentes.Lo que significa haberestablecidoundominio directo sobre la población,habiendoeliminado el poderde autoridadesregionaleso locales.

POLWIcAfr

Introducción: lemas y problemas dc’ la sociología histórica 7

1 ;s cíe la tu IYtI r ím¡o rEíncia sabercii ál fríe la estrtíct tira social economica o comercial(le la region que el Estado llegó a cl oini yar ~v. en t 0(10 caso. de aqtíella cí ue si iv ió alEstado para i tu~tíIsar desdeel la sti 1 rm ación, es decir la región (1011dc’ norin al niente selocalizo la capital del Estado—.para que cada una tic las actividadesapuntadashayaadoptado un ri tino peculiarde i tupíantación en cada forníacíoíl cstaLi. (tui o regía general,se puedeafi ti iikir t¡ tic cii tqtic! las regionesdovide el Estacto d orn¡ iii ti sobreuna es!rucí tirati rbi tía y ti ua econoni ía capitalizada.sti labor se y io fact1 it íd í \ acele mcl a eoíí respecto a~íquclíasotras regionestic cstrtícttí ra econóííiíca a r1*1 ‘, poco desarrollo ti rhano.ura

A sí. eti regioiícs cmiii cii temeute ti rbalías. el des¿írinc dc 1 i po Ii lacion civil. así coiii otic Itis gr ti líos ri vzí les al lindet estatal,se llevó Li calío a ti a us de negnei aeio íes cii ti-e laaturorídad central y a níttiiicipal, y se solvento orgaiii¡ tucio una itíerza distitita a lamí 1 it ti x nias pi-evetí liv a q ríe de castigo,la puí icía. Ni ie tít ras q tic en regionescío iii tiada

“i atidcs seriores terratenientes,el desarmesó ti SC colis unío a t nivds dc la conplLició Ii

y, liii ulmciilc. (le la guerracivil.1 )e t utí - íI fo r nia, Li lIstado le ftíe niás fácil establecerti ua est ti tegia. fiscal eficazy estable

en i cgioncs tírbatías y capitaliLadas.Y. ademas.coíítabacon la ventaja adicional tic lití

ííeccsita i uti í pani t o Li uroerá1 ico tati graticiecoinu cii el o t ni tipo (le regíones: líO SOlo podíacli sponci dt 1 cli tiero tiecesario a t rtt vds de créditosde stís piopios n acm lía les, siíí o q tic It)ini u tíesítís snbre 1: i lío bíación erau de iii ¿15 fácil recatíd <tcíoii clídLI la iiintic 1 ~iiitici tui vaoperacíLí cii las cconoiíiiasdoniésticas.

Enu fi It i mt el ti íío cíe i cgoeiacío íes cí tic 105 di r i cetítescstátales cii t at~la o ti unn tiliasti uit rasclaseso g rtí ríos sí.ici Li les liLI ni la ti lite íícióti cíe ícctít sos licrlii it ió estLi bícccr ti ti tipoti tít ro tic relíresent Licion política. Y. en esteCLISO t atu bic ti po í i egía gener tI ‘n t e”i otiescon cititiLides eseLísLiS.tiotitie el eniiiercio iíiteruaeitiíial ci í t inibiétí eseLlso cl c ipít ti tíose cOticentrLll)Li tít sc LictttiitilLiliLi tLin rápidamente,el [st ido tío lireeisLIbLI It negoctIcionetítí cLIliitLiIistLis. LI IngicLí tic Li coerción clominLiba sobre ILi del cLipilLil. y la. coiiseeítcioutic cíe ccli o:s civiles stílijo ti ti procesoni uelio iii Lis 1 LI reo. ~iii cmliLi ugti. allí cíoud c el 1 tst~íclt~Iivti t~ttc tiegliciLir cotí stts litt)iiitíS cLípitLiliStas liLirLí LI tuliteticiotí tic reetirsos.emcrgieroiiti rin as de represetít t ciou Y 1 ini i tLtei óti cíe1 poder pn1 it ico temp rau amii ente.

Cotít a tuos cii este ti ó iii ero enu dcis estti cli os sobre sociolo UILí del 1 .stLId o. el reali zacíoptír Ni LI ríti le iii - t H LI rl. ti tic calizLl ti ti LI entu liLí rLIein vi de Itis o ricemí es fi seales cíe v~i ti os[st acíos etí ro licos: y el de R LI Líe 1 U r uz, resLíItaud tu la iii portLI ucíLI ci el est ti dio ci el Est LI(i ti

liLírLí tina tiie¡or comlirensíotí tic Ii trayectoria históticaespLIntilLI. l>Liraielt)s LI ILI fntiííac¡ónde los 1 Á t Litios N acío ti ales píeciSaiii en te lío r ella a i íííeíít Lid os. se ciesLírro lía mxiii ti

tíLiciOiialisiiio.s unu> el ¡it omox ido por cl Estado.coííío los icrifóricos>. El análisistie esteverdLidero «fenónic’uo líistot ictí no lía. recibicin liLisiLi el presetíte Li tiiistiiLi tledicLicióiidítie LI prestLitiLl Lii EstLIdio poí parte de la Sociolticía HístoricLí. En uítiestio Iíi(itiogrLif encotititiic)s. síu etiíhLíruo cotí It colaborLícióií tic .hísd Alvarez Jtítíco. tívestícadorcurtidoen cl est ti ti it> cíe cuí ros tio íííc it) s cotí t rtíverlid os iii ovi ni tetíIt is 5(iCtLI les. eniii o cl LI tiLI 04u i síu ti

1976) ti el pnpttlistíío (1990. 1994>. El Lítittir se IiLIIILI cii lLí LicltialidLídi trLíliLljLititit) stiiire elflLicitiiiLilistiiti espanoly esteLírtíetilo que 1ireSetitLitiios es. por lLitiltí, sólo el ítiícío tic titia

i nvestigLtci óíí cíte proiíiete IlenLir utí vLiciti \‘Li itisoslavalile.

Sociología de la acción colectiva

Coiii o etLI tic espeíaix 1 LIs tiiC neinti adLis Líct iv idaciesestLii LI íes. eniii lii ti icí LIS cotí el ti t iii ticíe ci esatro lío eLi pi t LI lis t LI, tít y ieroíí ti ti i iii pactoconsicíetLI ble st)b re 1 a5 ti teresesy lo tiiiLís devid LI tic 1 LI pt lii Lid t~ti bajo ci cf orniii io cíe ti u tietermí tiLící o [st Li tío N Líe¡o vi LII. [a fcí ríiia.1 ticLí 1 ¡~ ¡ óti y ti t tuti tic 1 LIs 1 tíclí LIS poíu 1 Li res estti yo siempre en es!reeliLí Corresptiiitíeti CI Li

cotí 1 LiS ~LIrLícterísticasesíiecífi cLIS cíe 1 Li fo ríííacióíí cstLI tLI 1 y el ciesar oíl u) CLí pi t Li lis tLi cíe eseEstado Nacional.

POLITICO>’

8 Gloria Martínez Dorado

Eíí cada tmnLí de ILIs fasescii q tie U.. TilIy (1990) divide la historia cíe ILIS sociedadescurtipeLís—pLítritnotiialistLí. de meceiiLízgti, iiLícicutiLiíista y cíe espeeiLllizLícióii——•- se desarro—1 Icí un tipo de tíecioíi etulectívaptiptílar cuyiu carácterestLlba cieteriiiiuLídtu por el procescípolítico en curso, es decir, por la accióuí estLItLIl sobre la polulación de una regiótí deter—miii miLicia. A sti vez. ILI sittiLlcioii ecoiióiiiicLí cíe! áreacmi etíestiómífacilitabLl tu ciificuitLíbLí la<lechín estatLIl, íícu siendo indiferente que en ILt región en cuestión predominarLí unaciinám¡ca cíe ititeuisa ecuerción.de iííteííscí capital, o de coercióncLípí taIizLldLI.

Dtí raute 1 LI fLu se pi trí utui iLí 1 ist Li, etianclo mii el EstLldti iii el CLI pi ILtí istil o liLí hiLl ti Lid d~ Lii —

riclo cLirta cíe iiatti rLIlezLI. ILIs fturíííLís cíe Lieciótí coulectivLi predoíííiííaííteseran guerraseíítrerivLIles 1 tieLiles, alborcitos eíítre gruptís de Lírtesamítus,bLttal Lis cutre comu miLIS próxitíias.atLIq cíes de ti u g rtípo reíigi tíscí Co tít rLi o t rtí, ele. [15 cicci r, ati mí u tu operLí tía ILI diii Lím icLídifereiiciadorLí q tic tLítitt) cl EstLídlo ctuííítu el U liii ti! iíiipond ríLin sobre ILI Lícciomí colectívLt,depeííclieíídocte ILí implititLícion desigtíLíl dc ti mící ‘, tít ro cii lLis diversasregituííesetirtipeLís.

Las fLíses cíe nieceiiLízgti (siglos xv a xviii) y míacínnal¡ación (1700—1850)se e(i rresptuíí—derían con la eníergemíciapriuíieío y 1 ciego Ii comísoulidacicííí tLítitt) de los EstadcusNacíou-

ciclotiLiles cnmci del capitLtl isííío cmi la tii~íytur p<íí tc dc EuropLí. Una vez en un podercentrLíl. q tic etuntrohabLí va tiLís regitunes coutil igmuas y qtic ciptaba Lítmn por umía iiiLívOtexpansion íííás LII lá de escus coíítoríícus. lí cxt t Iccion cíe itus recurscusnecesLírios liLíratLítiiaiiLí enílírcsa asíconící las cxi celiciLis miii litLIres sobre la poblaciotí, encontrLírLíii ttuclaclase de rt=sistctic¡IS mítí sólo cíe pLírte cíe ILIs clasespopulaíes, simio tLíiii bién poir pLirte ticantigmí LIS Li ti ttu ríd udcs cl ríe veiLí mí cli síu iii tuici ci sti pc>dier, Lísí ecunítu cJe 1 LiS él it es q tic hasti esetíiotiietítti li<iluí iii disfrutado tic Liii poicler otiiíiiiiituclo en smi áreade infl neticta.

LLI iLíse dc cspccí u i/LIci ti mí (1850 LI vi tíest rus cl iLis) estLi tILí CLI MeterizLltlLt pur 1 Li exteu sítítíde servicicíssocí u Ics y clereclitus politietus, así comíío por lLí exptírticióií forzLída del íííodelt>eurtupeo.c ípít íI t sííítu y fciríuiLí estatLt 1, LII resto cíe! ííítí ido. Stís reperctísitunc’sscubre lLíaccíóii ctílectivLt serámí la eiiiergeticiLi cíe u ttevLís foirmiias cíe Liccicutí, cciii premnímíencíacíe lisIrtelías ca¡u tLt 1 —t tLL bajci, Lísí como tic ac~u ellas teu cientes Li LI rteluLi tLi t LII EstLíti ti pLírce1 Lis ti

«espacios»cíe poder.Este esfuerzcucíe sítitesis,en el que U. Tihiy considera.los procesosde formación del

Estacití NacinuLil y ILI ex patísioíi del capitalísnitu como refereíítes obligLídcís a la inri deliLibiLir de LI India ptípular, no ignorLí simí ciii bargtu qtme dichLí lucha «sígtie stm propiocurso» (U. TuIs-. 1978: 232), y tiene «stí propia niemoriLt histórica,siendo ci resultadodeci liLí 1 tíclí Li en el q tic d isefi Lt l Li formíí LI dc 1 Lt sigrí ictí te» (U. Viii y. l 986: 6). TIte Cmit enthaisFrench (1 986h) ftíe ILI tu bra en l a. q tic’ U. Ti II y pl Liii teLí bLí «Liii cl esafío Lii Liii ~lisis h i stó rieti»(pág.9) Lii considerarla interLictuacioncíe los doslargosprocesossobreLi accióncolectiva

pciptmlLír envio timiLí síiii ph ficaciótí uiecesLIria.puespcuder cl iseñartiuLí sectienciLí tic desLírrcí—lío tic estLi irme Ii LI reve!LI liLí el grLid o cíe ini pturt LI u ci Li de cstLI liLí ra cl cLíiii hin sociLul, iii á5 Liii ide CLImtuios tic regímenespohítictus, revoltlcionLirios o no. más Lihlá del intercambio cíeélites.

LI modeltu proptmest(u pLí rLi cstutí iLir ILI dcii tum i u LIda «1ríchLi pnpmil LI u» o «LIcc i ón colec-tiva de confrontación»es. sun embargo,un «modelo político», que compleníentael aná-lisis. iiias cilipirico, cíe ILI «iuitivilizLícioii de recursos».LLI pculítica capLiz de explicar laaccíóíí Ct)l ecti XLI es, cii palLI brLís cíe U. Ti liv. ~<elu sc> cli Lirio dcl poder, 1 LI 1 tíchíLI Ctuii ti Ii tiLípor el mismo, 1 Li cambiLínteestructurLí del ptucier euandtu ésteha afeelLído bis destiííostic¡LIS Cditii rmiímd Lides iticLiles y Li geuite comíúii» (1 986tu: lO).

Acciótí CtulcctivLI, ptíes, enteííoiida COi~di aqtielíLí «por la dítme la gente ctuiuiún LIctUapolíticamííeuíte<W illiamíí Ci. Rcuy, 1984: 496),y que i niplíca interesescomunes,orgaiíizaeunny muovilizaciótí, pertí tamnbiéíí tepreseiitacióii/liici1 itacitín, poder y opdirtumiidLlcl. Todtusestoselemíient tus iturniLín pLirte tic dosmíícície!tíso teoríLis que intetitLíui explicarestectuiiceptoaniplio de Líeción ctuleetivLi.

[LI teturiLí de moví 1 izLIcion cíe reen sostiene su bLuse cmi el Líuiálisis qtie sobre «la lógicade la acción colectiva» hiciera Mancur Olson en 1965, así como en el estudioque sobre«la d imíámíí ca cíe los míítívímiemíttís soiciLiles» hieierLíuí en 1977 M ayer N - ZLild y .1 tuhmí

POLITI~4fr

Introducción: [cinas y problemas dc la sociología histórica 9

D. MeUarthv. Su construccióny desarrollo se debe sobre todo a William [). Gamscín(1975) y CharlesTi lv- (1978>,qtíe pnudríLín dichLí teoríLí cii relLícicití con el prcícestíptilitico.Peroel modelo cíe ILI nitivilización de recursosestcídia tmnLí i iiteraction estrLítégícLíentredos ti mííás ccíntcuídieíítes.sin importarle cacísa, origemí o ideííticlad dc los Líettires: adeíííás,nímcie la reLtlidlLIci dicte esttídia niás q cíe explicarla.

Ptír elítí. el míícíciclo ptíl itico LlytidliríLt más Li uíí LinLilisis cLiusal «en etiLimito que tíos

proveecíe ti uiLí cx lilicLicion. Ltrtnque iiiliiatlurLi, LiceteLí de las diferentescaracterísticaspLíraILI acción colectiva cíe los grrmpcís que están gauiLluicítí el poder. cíe ~íqcmcllcs q tic lo están

perdictícítí y, por Liltiiiio. cje los q uie lo íííantienen»(U. Ti II y. 1978: 229). La tectí rreiicma LIlos cltís 1 Lcrgc)s procesosLi ItiS q cíe vemíimnos reítcrLtdiLimiientc Lílrmdieiitlci. ftírmíía tíLí pLirte deestenít~tlcl ti ~ itictí. LisegilrLImidti otro posibleelementocarusLil de la LIcci~n colcctivLI.

El ct)iieeptt) cíe accioii c(ilcctivLí. Lictí tiadti pcír los teoricos cíe la movilizLteioii derecursos.Líltudí iría a uiía rcLIhitiLidl histórica múltiple y tiíspar, ~ coheremitee integratiLícrí el ti ti i verso pci 1 it i etí - El enricePto es. pti r tLíti lo. tisLIdti CC) ííítí LII teni Li ti vLi LI «prcítestLI»,«cii stcm rbi tu » . « vi oleiicuí». «iii otííí». etc., tocíoselloS Li lid Liii vc)5 cte tuu LI acciti ti q cíe sc srm pomíeextenípt) ramíca LI lo po 1 ití cii y si mi 1 ngic~i míterliLí.

III térmnimio «ctumitcmitmtimi», y scí Ltdjet i vtí «comitemitítius»,es u tili-LLido por primerLí vez potU - Til Iv eni 7/ue (Yaile; rl ¡turs French (198Gb). y- Liii o ra cmi el artíc u 10 q tic Li pLírece en u uestrtu

«Re(1ccli ciii s oii tlíe Pt u ptulLI t Utímí temíti on...». cl tic u cístít cís Iícííí O:S t tLIdl rícid ti

mies stíbre 1 Li 1 tíclí a pti pci 1 Li r...»). pLí rLu sigmíi fic~ur ti Ii a «Li cciti n cohecti vLi deetín froni~íetóii ti 1 cíeIi Li» ¡ - [-lii 1987 litepLí tLl tu n LI rtíccii ci pLirLí 1 Li Lnt-¡c/upe;lia de/le Sie¡t:eSút aiG. iii iii ci ¡ Li cío «enmífli el o stíciLII». dI tic iii tetptetLimos Cti mii ti íntereLí mii b¡ ~ubíe Li t tichos 1 tísefectoscd)mí el tic « Lícciííui colecti vti cte enni Irtí mí tLIci ón o 1 [leliLí». Lii Li ti cíeva versión.Cii 1988.de scí Coiii mu btució ti Li Vi hem-e ¡u >1 ¡ííerh -it IT. (i ti ti. ccl.), le ííerin ¡te reIlexi ti ti LI 50bre 1 LI

c.LipLicitlLtci LimiLilil ic~i cíe los etinceptos tutilii.Ludtis liastLu eiitoíices siiiirtítáiieLt e iuídistiuítLíiiieiiic’.

[Li vi olemicia ctílecti v~i c~ tiediLí definida (U. Tillv. 1988) ecítucí cina. stíbeLítcgtíríLí cíe LILicciOtí et)leclivLi tic limefiLí, cIne Li Sti vez lo es cíe lLt LícciOtí colectivLI. EstLí uhiimLi. hitir tLíiitci,es ILI cLí tegcítiLí gíobLí li/Lid .í Li. pud ieíícl ti comí vert i rse eni Irmeh Li eriLí ud o cxistLI ciii enfrent Li —

miento cii rectÉ) tic iii teresescntre Itis comítencliemítesen ILI Liceitin. y dcsemíítítícar en el cístícíe lLí s’ io leticia cohecti va ocas¡ o vi LII inctite.

Tcícicís esttis tísos LII tertiLitivos de cm mismo comícepto, este recorrido tiescie lo mLIsetímp ejo ——1 LI vi oleuíCI Li a 1 ti iiiLís si iii píe petti miii s iííel tuycmí te 1 m ícci ti u eo lcct i vLi—.respomícleLi tui objetivo t mnibíen xíílicitcí: el tic c’ncdiiitrLír y ftmííciLmu rcspticstLísalternLitivLisLi Y ejLis e mmii íiti rt LI iites pi cgtí u t <us ¿ Pot cl tié 1 LI viti lemíeiLi ecuhect XLI > E s cst í algc cspcínta—neo. irrLicionLil. siíí ló’~ica o ctilicreiieiLt intcriiLis? ¿Qué relLicicimí c\istc cutre violeliciLíccíleetiva y pcil it icLí? ¿ l’cir quc 1 ts rebehiomieseLlin pesimiLIs o, iud tíscí lis i u. ticltLiS de haiiibreti fiscales, 1 tidiLis el Ia.s cii Xci 5 1» foruiiLIs de Liccitíii colectívLi cl ti r~íii te el ‘Xii ti ‘uo Réuimcmi. scntis revelau etinio íííás íolcnut 15 cí ue Lis Ii ucígLís tíbrc’ras, ILIs mLíiiilcst íciciiics o Itis níltimíescaracterísticostIc It ucciómí colectiva tic Icís siglos x u x y xx?

YLi 1 Li tui stouu cnna fu u 5OeiLII mLIrx i stLi hLI bíLu pcmesttí de mii Liii i fiesto cl cíe la. vio 1 CiiCI Li dc 1 LISrebelititíes. rcx uclt is ilgLIrLIdlLIs, miíoti mies, etc., mítí fue casi uicíncagratuita y sí. siuí cmbargcí.seleetivLi. dirigid í cont u a cosasmáscicle contraperstinLis. Lcís tratíajcísdc E. 1. Hcibsbiwm(1959>. (3. Rítdc (1964) E. 1. Hcíbsbawny 6. Ruclé (1968), o E. 1’. Thompson(1979), comoItís mííás scí bícst 1 iciilcs cuit re otros. evitlenciLíromí que las suptíestís«reLtecicinesdesesperLí—cias». los itictí mm cgtbIes «iii pulsoscíe c~lcrLi» cíe Lis mii ti ltitcídes uící erau tLíhes, si mítí cíue seratLíbLí más bien cíe ~mecicimiesperfectLíínente i mitegrLídas en el pauiorama vital cíe ILIs

soeiedlLidlesdel Antigcto Régimnemí.TLíííí biéuí pcícii uíícís descubrir, tras el exhLíustivo análisis hiistoritigráfico de E. P.

Tliomii psoii (1963). q cíe Li cíLise cibrerLí inglesa no era rin prodríeto del determiííismoecomiómíctí.sino cí nc scu fo ruiiLícitííi rcspcíndíaLI ti u proceso cíe moví 1 iz~icitíui Y 1 tícliLí: díuc.al fui. mío erLí íííás cl cíe tui grctpo cingLin izado de acciómí colectiva,en i nteraecióiíetín tít ros

grupos sociLíles. tLi mubién cii fcíí m<mcióii

POLITP~>’

O Gloria Martíncz Dorado

Al t rLítar ILI acción cdilectivLí. tití ecímno uiiLi Lícciómí de grupos preforníacicíssinití ctímntíla interacción de grupos que se forman precisamenteen la acción que los c’íífrenl-a, sesttperLln al níeííosdtís dificultades LiuiLihíticas. l~lLiuiteadLIs címía ptí r la sociolcígiadc miiasas.citrLí por las tetiriLis de lucha de grupos.fundamiiciita!memitcel inLIrxismo. Es. pcír umi~i parte,una resptiestaLII viejo 1ROblema dc la «accion si mí Ltctor». típico de la sociolcígíade niasas,que ve la acción colectiva corno algo accidentLtl, llevadaa cabopor una suníade indivi-duos, ya por iuiiitLtcioii ci por contagicí. irrLicitinLihmiiente. Y, licir cítra parte, resuelveeldilemLí dcl «Lictor smi Licción», característietídcl mííarxismcícríamidoarguinemíta ILI ci ifereticiLíde «clase en sí» y «claseparasí».

U. Ti lly lía vemíido desLirrol Liudo un comicepto operLitívcí. el de repertoricícíe Llecicímícolectiva, pLira abcírdarel esciudicí tic esta LíCCitilí rceíprticLí. que enífremíta tLíntci ctímíícíforma a los diferentesgruposscíciales. Deliííici o eciuno «(el ctimijuntíí de) mcd¡os Li Itermia—tivos de acción colectiva en la consecucióndc unosinteresesconiunes(1983: 463)... cjuc’incorporLí ci ti sentido de regcmlaridLíd, ordcuí y opción dcli beracla... estLmbleciemído cmiimodelo en el cual la experienciaacciiiiulLidia —---directa x•- vicLiria— de Icís ecímítendicuitesiííteractúaetín Li estrLltegiLl de ¡Lis LiutoridLidles, [iLliLI hacer ciii míúmercí ¡ iniitLíclti cíe accíntiesmás eficLíces, atractivas y frecuentesqcme titras címie, en príííeipití, serXiriLími 1 os mismtisintereses»(1986a: 176).

LLI evol cíción del repertorití respomíderiLí tanttí Li Icís cLtiii bios estrcmetcírales cíe LISsociedadesen cine se desenvuelve,como a la búsquedadc nuevas fornías dc acción dcaqríelícís que ci usan,de actuerdocciii la aparición de nuevcís imítereses,organizaciómí uoport cínicíades pcíhíticas.En Fruta. Mobilizal ion /o Rero/ni ion 11 978), 1 Lis fcí mmii as cíe acciónhabríansido ctíuiipetitivas Límites de lLt consoliclLtcióti del EstadoNLíciomíal y- la expansiónídel capitalismo (siglos Xv y XVI), reactivas3durante cl Antigtmo Régimen (siglos XVII y

- 4XVIII), pLirLí teríííiuiLir sicuido prtiLtetivLís en Icís siglos XIX y XX.En 1983, «Spcakiuíg Yocu r N4mcl Without Lilcetiotis. Scmrveys,(ir ScíciLíl M ovcmemits»

fija ya las característicasdel repertorio Antiguo Régimen.frente al de los siglos XIX y xx,no Fijándose tLInto en las formLis —competitivas, reactivas ti prcíactivLIs—. c~tíe pueden

aparecerdiacrónicamenite,etííndí en lLí relLicitin existenteentre ¡Li LicciOtí etilectiva y Itisprocesosestructuralesen curso.Así, el repertorioAnticuo Réginíenvendríacaracterizadopor ser clientehistay local, es decir, con actoresy objetivos locales,y de eníplear,portantcí, medios bifurcadosde acciónen cuantoa srus objetivos nacicínales~íííientrasque elrepertorio típico de los siglos xix y xx seríanacional y autónonio. Durante gran partedel siglo xíx ambos tipos dc repertorio convivieron, ya que se vivía un perícído detransicióncii el que,bien el Estado aún no llegabaa todos los rinconesde su territorio.bien el capitLllismti Llún tití se híabíLí desarrcíl Lído cmi todLís Lis regitímíes pcír iguiLíl.

Hablar dc ínoviníieuítos sÉiciLiles p~trLi meferirse Li LI «Lic9iOii etílectiva cíe 1 ucha», ti

~<luch~í poprilar». dc Itis siglos XIX y XX, y ciisticiLir estetérmimící cíe ILI ex pericuiciade accioncolectiva anterior, tiene sus razón de ser precisaníenteen las condicionesen qcme ciiirepertorio evolucicína y establecenuevasforuíias de actuación.Referirsea uííoviníientossocialesno quieredecir, sin embargo,que seaun grupoel querealiza la accióuí, pueséstasigue siendouna interacción entrecontendientes.Es cierto, sin embargo.que al especia-lizarse cadavez másel Estadocuí hacerreclaníacionessobresu población.cuí arrebatarlecadavez más recurscísantesfuerLí de scu aleLince,llega a j cígar un pLipel ciesproptimc¡onadoen todo tipo de conflictos.

Los niovimientossocialesse puedenetíuísiderarunacreacióndel siclo XIX en tanto encuantoes d u rLínte estLi centttriLi cuandose prodricen transFtírníacioííessi giíificLítivLís comírespecto¿1 intereses,tirgLinizaeioti cm cíportcuííidLídes de Liccíóii. I guLílmetite. las Formas cíeacción se generalizan,es decir, son usadaspara objetivosdiversos,se hacen «nioduilares».LI5í deíiomiiiadaspor 8. Tarrow (1994). Paralelamiiente,tíeiicn ItigLír el Litige del cLipitLul yel trabLíjo organizLcdos, Lísí ccímíío la aceleradanacitinLilizLlcitin dc’ la política y Li tectití—

versión de la represiónen prevencióny vigilancia. Dc ahí que la creaciónde la policíaseLí un datcí signifícat xci para definir el gracicí de consolidLcióii de tui Esí Lidití NacitiniLí 1.

POLITICS>’

Introducción:Temasy problemas dc la sociología histórica II

Ello nos lleva a hablar nuevamentedel uso o no de la violencia en el curso de laacción colectiva, tema ésteextensay lúcidamentetratadopor JamesB. Rule (1988), puessí bien las revueltas.rebeliones,motines,etc., tienencomíío cieticiminLítidir ccímúuí el uscí dela violenciLí —eoíí LIS ecínsidcrLícicíuíesLirribLí apuntLidLis—. el repertorio q cíe etiiiiieiizLi Li

utihizarsedurante el siglo XIX tiende a producir menos violencia que sus predecesores.Las luchasptír cl dercchcícíe asociacion.a creLir tírgamiízacítiiiesy- liLírtidtis. por el derechoa vcítcí, tLiiitci ecínicí por cl dc hacer híuelgLts y asaunbleLislegales hLcblLímí LI fLívor cíe ILIresoluciómí de no violencia. Taínbiéíí hLcbla a su favtír ILI estrategiade las LttitoridLldes.premiaudc> —viti reprimííiendo— ILÉS Ltccionesmio vitileuitLts. y castigLtuidti Lis violcntLis.

Pertí q cíe el Estado llegue realmeuíte LI motitipOhi/Lir el uscí de ILI vicílemícia pLírece sercl pumito de LIrrLInq ue de ccialqnier otro desarrolítí posterior cmi ILI cítilizacitín cíe mediosvitilemitos. M ientrLÉs q tic el Estadodebe cotifiar su dcíuííin ¡o Li Iii terííícdiLítidis, ejeucicuicícíasí un dciminiti imíclirecto sobre su población, y. a la vez, es el ejército el respomísabledela represiómític Itís recalcitramítes,ILI Liccion ccílectivLí de cciii IrtintLícitín tieííe más prcíbLí—bilidades cíe ser vitíleuí ta. E.l eLilubio fu mídLímeuítLíl coiisísteen el p~isci a.l dcuininio ciirectcípci t partedcl 1 {st Lící ci, cciLiii dci éstecl tími ti Li sobre todo el terri tcirio cí tic ree1amLi pLí rLí 5t LirLtvés de u nLi Li ti rtierLtciLt civil. sepLírLIdl a cíe 1 Li íii~ Ii tLI r, cuí 1 LI dlttC esta¡ nelcmida 1 Li fríerza

pci! ¡ciLíl. el restcí tic ILI poblaciónestá desarmado,y se hLc llegLtdo LI ti ti gradc cíe tiegneiLí—cion susceptiblcdc icción ct)lcetivLí iio vitiletitLi.

La Rcvcíl tícítímí 1’ r IneesLí í~tiede ser ecímísideradacomiio el pcinto cte i nhlexiótí euítre uuíti ptí de doiíi i mímcí cst it í h y otro. Pero ErLcíícia mití es toda En ropa,Líunqcíe Lis ctiiisecuenciLisdc scí mcvtil ucmtuíí sc dcíLcrtímí seuitit Ltl Ii pcír dcíuíde su cjc4rcíto pLiso. Sieiido la revoluciólícmi sí mmsni~i cl c iso mii 15 claro de cmplecí tic mediosvicílentospor parteticí st$lo del EstLidio,suuící tic t ocios Itís grupos cí ríe desLíFiLímí scu pcícleí, ILI rescílcíción cíe tcícla.s ILIS revolticínnesha siclo ¡ iivai u ílílcnícuíte uíía mLtvor eoncentrLícion cíe ptcier en cl ltstLído, y. pcír tamíto,clii iiíayor monopolic> cmi el ejercicio de ILI vicilciiciLi. Será precísaníctiteLi pLírti r cíe ILIRevtiltmción [‘ni neesacuLímido se hLíblc cíe nieclítís hegLtles e ilegLíles de Lieciomí eolectiv~i.pLisLindití la vitilencía LI Ser legLil ecíancící es usadapcir el E.stLídtí. íiert~ ilegLíl etiLluidí ti escusLída pcír ccmLilq cmicr otro grtíptí micí cstLItLIl.

Este procestíhacia el d cííuíin ci di rectcí uío fue fácil en aquellLcs regiomies.demítrcí cíe cmiiinusmcíterrmtcírioestLttLll, simí grauídesceuitrcisccimerciLiles,cciii pocLt pemíetraciómídel capital,y’, por tatít ci, ligadasptflíticaníc-ntecciii el centrcí a. través de los mítíbles locales,el clero tilas tiligLirqtiías tírbLcvias. Esicís interiiiediarios prcicttrLirciii reunir tocitís los recrírsos LI su

LilcLImicc, tLiii lo íííLíteriLíles como Ii cimLínos.pLira típomíerseLI ILI pres¡óíí cLtdLI vez más fuerteejercicíLí por cl EstLído N acitimiLil y tendenteLi su eliminación, ya ftíera ptr etioptLicioii.sobtirntí o uiegoeiLicióui. [LI resistenciacíe estos i miterniediaricisllevó. invLíriLIblemcmitc tLtiii—bién. =íldlesemícadcmíLímííieuíto tic crctetitLís £iuerrLis civiles cl ue. por supuestcí.hicieron bueíícustí y Libcuso cíe miiedios vitílemittís >.

M uchíasguerrasciviles y- luchasde sucesiómí,así conití Icís moviínientcís cíe i ndepeíí—demíciLí. e i mieluso Lílgutios golpes de EstLíclcí militares, puedenser considerLídcísrevcílucio—nLíritis. su pcír evolríción entendemos«el trLísvLíse tic poder sobreel Estadcí a través detu uiLí í uehLí LIrmLIda, en el cci rso de ¡LI eciLtí Ltl menos dcís diferentesblcíq ues de poder hLínplLInteLídti cx igemiciLís incompLitibIes pauael ecímítrol de eseEstado,y pcírcicuíícs sigííificLí—ti VL15 de la pobíLíciOn scmjetLi LI 1 Lt jurisdicción del ni ¡smci sc Ii Liii LId herido Li u mí ci cm ít rcíbloque»(U. Tilly. 1993: 3).

(timo ecírcílariode todo lo Liii tedicho,lo que titís i uiteresLí destaca.raquí es que taíítoLIS revcílntcíoncscomo scms secuelas,ILIs guerrasciviles revoluciomiLírias ti ctííítra—revtílcíc¡cí—nLtriLIs. Forman pLírte de rin c-on.rinuuní de lucha popular. No obscLínte5cm cLirLícter ext tLí—ord¡ nario, Icís hechosrevtíluc¡onariosse explicLimí de LI uiiisnia manerLí q ríe Icís mící revcilu—ci o tiar u ci s.

El estudio scíbrc las revolucionescontinúasiemído complejt e juisatisfactorio, tantoen la búsquedade niodelosanalíticoscomo en el rechazo Li utilizar algún tipo de modelocomo universal.Sin emíibargo.y en el campode estenuevo canípode eonociníientoen el

POLIT~CAt

12 Gloria Martínez Dorado

que se quierehacerconfluir la sociologíacon la historia, existe ya un número importantede análisishistóricosquenos han permitido avanzaren la comprensiónde los procesosrevolucionarios.

El libro de ThedaSkocpol comparandolas revcílucionesfrancesa,rusay china (1979)fue unavuelta de tuercaen la materia,un acontcciíííientoque impulsó nuevasinvestiga-cmones, aunquesiguiera el camino abierto por B. Monre (1966), y su interpretaciónquedaraparalelaa las deS.N. Eisenstadt(1978)0 E. Wolf(1973). l)espuésde ella, autorescomo J. A. Golcístone(1991), j. A. Goldstone,T. R. Gurr y E. Moshiri (1991), o cl misnioC. Tilly (1986, 1990, 1993), han intentado redefinir el conceptode revolución, abordarlacomparaciónparabuscarregularidadessin pretenderconstruir un modelo,contemplarclproblema de las identidadescolectivas en los procesosrevolucionarios,etc. En unapalabra,intentar analizary contaresteconíplejoy discutidcíproblemahistórico y socio-lógico desdeuna perspectivanueva.En estesentido,es ilustrativo el debateacercade losprocesos revolucionarios, presentadoen la revista Theorv ami Society, 23 (¡994) porJ. Goodwin en el que intervienen,entre otros. R. Aya, T. R. (iurr, J. A. Goldstone yj. 13. Rule.

Rod Aya ha llevado a cabo una labor de síntesisy divulgación de Icís presupuestosteóricosy las aportacionesempíricasde la SociologíaHistórica en el cainpo de la accióuícolectivLí (1990). Uoiitamcísen mí ucstro moiiogrLiFicti con u cuí recientey coiicísa reflextciuide este autorsobreestetema cardinal.

Pcír otra parte,CharlesTilly, cl autcírquenos ha servidtí de guía en esta Introduccionpara presentarlos temas y los problemasdc este ya no tan nuevo proyectode conocí-miento, nos presentaaquí las conclusionesde su último libro, dedicadoal estrudio de laacción colectiva en Gran Bretaña.

Y, por último, PabloSánchezLeón nos introduce con su articulo en las diferentesycontrovertidas«estrategiasde investigación»que sobreel cambio social han producidoautorescomo E. K. Trimberger, M. Mann o M. Zeitlin.

Este montígráfico, dedicadoa las aportacionesde la SociologíaHistórica, o a inves-tigacionessuscitadaspor las posibilidadesde esa feliz confluencia, tanto teóricasconioempíricas,ha sido confeccionadoselectivamente,es decira partir de un universopróximoa la personaqueha llevadoa cabola coordinacióndel mismo.Las limitacionesde ediciónde tina publicación ecínití Política y Sociedadhan dejadcí tLlm bién su liuclíLí. Por todoello. «sontodos los que están,pero no están todos los que son>~. De entreestos últimosdestacaLeopoldo N4oscoso,quien prestó una ayuda inestimable y desinteresadaen laslaboresde coordinacióny edición de estevolumen.

NOTAS

LLI Iraduecidmí del termino ean;eutianhLI í05íiIiLIttt> ser un artlíio uiiíbitjo tic iiiIorpretaeioii. yLi que cii

casíeííantno empleamosel lérníi no «contencion»en su senído antigímo de ~caIIerc¿tcion(sic>. dlispíitLi y porfía»ID ¡(Y OttO va cte .1 u; arídade>). y el sintini mt> en it SO scgOmí el Dic ¿-¡anoNa de It’ Real 4 aden¡ itt, ei (le Ni ci reí M oí i floro el Casareses-»ecmníienda«. el cual, sin cmlía rgo. es idi tizado conidnnienio como sinónimode «t!llorrLi». dii rL.i

posibilidad huhierLí sido IrLIducirlo camiiti «eonIcsiaeioii»,puosití que c-a,i(e,i(iaussí podíriLimos IrLidcicirlo por«conieslalario»sinalejarnosde su senlidoen cl lexto. I>ert «coiítostacíóíi>’,al igliLil ticie «IirtiIesíci». siii lernimnosecín un mncon~enientelundaníenlal:caracterizanla acciotí etíectixcí íiliiccuiidíile como «iespuesI~ia». es tiecir,eonceiiipla séltí cm lipo de Licejon ct)IectivLi. la reLicíiva. y cl imuíot nos esióhablandode aíras Lidemilcis de C5LI.

Tantcm en míyI és etíni > en castoílLi n o. el sí ti ómit m o iii LiS prti xi ni o ci ésto de con;en! can 05 5! nc/q le—fm l~t’. Y eses cono fi naimonte lo hemcms venido en cl íeszío. para signiliccir lo que cl antor dImiere decirnos: lucha comodt:eit>fl c:altt - (ita de tan/tan lución (c att len! latís ea//eclire tulia, ), es decir de Líq ue ILi tI líe Cii fi-e miii It) S intereses.identidadesy rei vi itt icacicínesdc dos o mós gruptís.

Ello mío obsiaparaque(>1ro aui or deu uosímo ‘o tu non, Rod Aya. haya consideradoo p~í rlumio ul it izarei ídrm iii ti

«prolesia»oonit sínonimo de «acción colocliva deconfroniaeics,ítpo se cuíprendepararcníodiíír i ií¡ustieicms’>.dio,, ¡clii cas: Serenalas.q uemLi de eFigies pclc es cntmc pciehlos. emilio gralíOS rivales do cdad. ariesanos.

religiosos.dIn ictis, ele,

PPL¡T1t4J’

Introducción Tcmas y probicinas dc la sociología histórica 13

Rtcic Itt cts ltivLtsiact de licí it> ial c,tflipe5mnos.revcietlLis tte tiLtíiitirc, tiseLítes ti eOiIItLt lC’Li5 Y tmuinlas, ralurLídc iiiaqíimn<ts

Vi aaí la cts Reciaui~icíc,uesde gí Impo ai-ganizadtí,tícíclgLís, lticmniíestLieiottcs y. ní<tiiies. comilés míslírreccio

1 ¡ mutcr m Guerra divíl d <ilmo m <triLí ¿tu tiuctí ejemplo tic csut restsietictLc cii los lucios dc la foriíi~icioudeI 1 st do Ni otíal españai ItT Miic¡ DorLído, t993.)

BIBLIOGRAFíA

Att s.x vms. 1>tu - <1 983y li/oc>¿¡cal Sc íc-ialaq r - Stínierse1, dipemí Rook sc -

A VAR vii Ncc> .1. i~ t 9761: tít iílc-alaclíct paltlicci cli’! catcttc/t4i>itta c’ípahal. Madrid. Sigla XXI11990): /6! íítí¡ccíccclal cíe! Pcítcííc’lcí. Lcííoí.cx r tic clcíuctc¡aqict po¡ííc/is!ct. Madrid. Alianza.

994): «Itt opílísmo tania irtctileiiia», J lutico y R. (ilez.. [candil. comp., 161 ¡íapolisí;ío itt 16.spcíñctAíitcr<c-cc. Mccdí ti ( chcuí.

AsiuiwsON, 1>. 1974í 1, ctustcíatlts ch ¡ci tui ,cjnctlctd al /eodcílisííta. Madrid. Sielcí XXI.11974): 16/ I:sí¿tda cílcsíc!tífl<lci. MLldrcd, Sic’tcc XXI.

AA, R. 1990:Pc ílmtlcícíq lsc’raliííiccícs catcl (ccllúcliíc Vialca.íc,.Slííclíes att <¾c¡tc-c’pt,ii,¿-tcív. uncí Nicllicícl. Anister—tiLtiii, Hel Sptííiíses

Bt-.si>ix. R 1 19(í41 1 síctclo occclcíucíl r cirtc/ccclclítt=t.BuenasAires. Amnorrorlít.1978>: Ñíw¡,s cii Ví-cc¡’lc l’aae, tít,! lOe Mct,tclcíle la Rule Berkeley. Luiiiversilv of (aliltirnia Press.

BiRNilsí V<l, 1’ II 958>: Sic>! c.s ct’tcl tííIlúc’litc Art ui,i. Tltc l6tíí-a¡’c’ccít lixperietícc. (ambritige. (Liiííbrítige t.>nivcrsityPíe».

I:isiss i sicc. 5. N. 11978): Rc’tccfíohcíí ccitt! tOe tictícsf¿cituca¡cc¡c c~fSacñlics. Níteva Ycirk, Fice Press.(jArcio>>. XV. A 11975): lite Síí-cíícqr of Sacio) flatos!. Fltmiewoccd, Dorsos.(ii,iiii [lOt B. Bt.\i>iít \•• 1.. Mtit.4NS Tít i..i.c••.. ecL ) 1u88>: S!cílc di;;1 Sacie; - Tiíc lúatctch-í;ce ccitt! /)cte!cqcoíeot

cf Scccicí! íIic-¡-cctwltv ciitcl />iciilicc;l dertírcclisctíiíctt. Loticires, Ltuwiii Hyiii~iu.(.jccl.tcst l>\i JA 1991) Rcrtcliííictíís cocí Reí,cllhííts it; rite lúcír/í Macletít World. d?ctíííbricíce,(-¡níiirid”e tini—

versiiv l>tcss.- u. it dIc u>. E. vlccsutiici ecís. 991): Rctcclniiaíts of ílt¿- Lcíle Tue,o¡ci it (cutltíív. Bcícítder. Wcsi Viesv ‘res>

dic’ícctci:Ns, A. 11984) 7lt< Caosí,uítí,a,í ccl Scíc tel Ottílhíe <cf tIte 7/cc aí( cf Su twtt¡íuíI¡ccít. Berkeley, tktliftíruiatlnivcrsilv Uve>>

(1987): Scccicí/ ítlcatv catul tí/cccl¿í o Sccc ¡<cOcí>, d níbrittge (cítiíbrtdgc 1 [niversílv t>ress.ci. Rí ¡tít 11968) t ?t¡ít cc/it Su!oc¡ 1 <gcc <ti lIt>lai i ci/ tIte Otectí Aqrccí¡cot 1 pi íscííc¡ cf 153<!. NuevaYork, I’Ltíícliccíii.1 lOitSitAW\t. F J 1959): Prictiotí c Pi lic>- Nl ínctícsmcr. MLcrteiiestci t uncísiIx líres> IrLid. osp. cte 1983, en

A ¿‘el).Ci. Pi mci

icí :tí¿;t;s,, 1968): (ct¡’tcc¡;t Sotíícy 1 Sccc al tít síccí c- af lite titeo! icjí cci ‘<tu ii¡’risiao of 1830. Níceva York,llislcctict siccíctl Sicc iclccipct Itísía, ccc; Madrid. Sigtcí x

ANN, Nl - ((988 1 9tfl

1 1/tu’ Scíuiccs <>/. 5<ccic,l i>ccttc.-c- 1: A U/sucio- cc¡ Vane; ¡¡ccitt titc- Becjiííoiííc} oc A. 1). 176(111: 7/it’ Rcosc <cf ( ¡cisc títcl 8 ctltcco ‘=lctles.1760.1914.d’iímbiidge. (.cttíítíridge tiítiversiíy Pic:ss.(Trctd. csp.

Vc’i. 1 (le [991 utí Alt ti/ONI,su~i~iNvcz 1)1 ío.<t ‘o ( “1 í Fo mmccciii dcl 1-?si~tdci Y Li acciótí colectiva cmi [KspLiicLt1808—1845». 1:1 ¡síctrict Scccictl.

15:10 ~~N’Icícíiíi: ir.. B. It 9661 Iltc Sccc tít! (Ii tt¡iits <cf Diilcíclcosítip <tucí Deittcccctcc-s.(~auibridec,i-tarvLcrtl t:niversilv Press.

)Iictd. osp. tic 1971 tít i>uitttíscjl í)Omsíís ir.. Nl. 119(S) 1/tu 1 cící’c ccf (<clic c uit> Aiuiao. d?anibridge.HLírvartt LliíivcrsiIv I>i>>s.th>>ii<ts. .1. t.. 11)91): J.c’ t ccíso’Iítc íítút’ sctcocl<tqic)tíe. l.cspacc ttctit ;ctcppci cli clii iccisccitttcotct;l ilclltit’t’l. t>itris

Nallía u -

Rcc . W. t 1 t984í: .‘tilLtss taítiicut cud Sticivct Chance u !lisítcrieal i’etspeciírcu». Aíí,íticil Rctlei:- of Succicclccqc1)1:483—51>6.

Rí ‘cci. tI 1964>: f/íc- (tccií-ci tít Ilís;cít 1 1730—1884. Nueva Yt,rk. Wttux )Tr ci ustí. tic I~>78 cii Siglo XXI).Rí ‘mc, 1. B 9~sí~ 7ííeicrics <cf ( tt tI Vtcclc’ítcc,. Bctkelcv, tliiiversilx cfi d <Imito miii Prcss.

1. 11979): ,Suitíc-.s~ <<<íd Sco ictí Pc íucltiliccíts. A (cc¿u;cctr!iíí’ ,itíct/í sí, ;t/ 1 ¡¿<‘itt, Ptcssitt clac! (J~iauu. Can,—tíri dcc, dani bríOce 1.11, ivtrsilx Pi us> (Trctd- esti. de 1984, en FC FI

Si:wvc,c ir.. W. II. ) 1990)-»Hosx ( 1 tsscs <re MLtttc: Crimiccíl RcliecIicins oíl E U Tlíotíípsoiís 1lietírv of WcirkitigdI tss Lot liíccííc,ti». cii III. Kccve y K Ntet’Icllacíd, cd>.. ¡6. it 1lcccínjc=cctt. (i¾’iric-ctll’ers¡cc.t-íií’i-s. d?amlíridcuc,

1 cítíl> ¡ tus>, lItad. cs~í. dc 992. en Hií~ccr¡ct S,ccia!. 1 2í.TAtIJ<OVí 5 119941 ¡~uíít-É,- lo Mrcíu’¡itei,l.Scchccl A-! ccí’ctíti’ítus, ( a!líili,’c’ Ai-íiau ccíícl l%tlit 1>>. damnlíritie. Canibricige

1 uts-tt ti> Utess.Tiií,si 1 sc>> 1 1’ 119631: lííc- X-ic,l<iíic> of tIte Eítqliílm Wcrlsííicj (lay>-. Lcííídres. Victor dÁoIlLiite,. (Tr~ict esp cíe

1<189 uit It loca),1979> It cí/icJñcí. t tutú-lOt y cccitscic’iicict cíe tiche. Esttíclíccs <<¡lite lct.< ei-hii~ i.lc’ ><cciiclciclí’.> ;ctc’—ittclíistiiítle>.

u cítcíícii lilciLtrcttiLc para sic tiííblic<ítíciíí tu usp.ttíccl)B iícuícmn í 1 ríliecc.

POI~ITIC4fr

14 Gloria Martínez Dorado

riuíx. C. tt964,76): ‘¡‘(te Vcudck. Ccuíbridge.I-iLtr\’ard tjnivcrsity Uress.— (1 978>: 1-roo; VI o!>1/Ncc iccíí a fi c’t;c!u (la;;. Readi ng A dcli sc>u — Wesley-— (1983): «Speaking yaur iíiind williouI dcclions. survevs.a r social mtívenieiils». Pmc!clie opio/oit. 47.— tI 98 6a): «Eutcc peLín ‘u it> lencc a íd caIt ccci‘-e Li cii omí since 1 700», Soeicc 1 fi esiocc-h. ‘u al - 53. 1 -— ( t986b): Tite Cciítleníiaccs Frote!>. Carnbridge.TIte Belk cap Prcsscii I-Iarvcírd ti niversitv l>ress.— It 987): c< S cíeial Cccn Riel», En eic-!ccpc:c!icc cte/le Suleclic’ Sccciícli.— (1988): <‘Ccíllcclive Vitítence mí EctrccpeanPcrsiíectiveí>.cii í R. (iíirr ed. Vi;cIc’ííce ¡u Aíí,c’ricíí. Vcc/. 2: Pi,>! es;,

Rebi</l/;ca, Ri’tbruí. Lcíndtes, SLíge.

— (1990): d’;ce,’c-ioít. Ca pi;¿cl. ¿cmi Euc-ci~ceaut Sía;es. <ID 990—1990 Cambridge,tiLísil BlLIckwell. (Tratí. esí>. de 99

?

en Alianza).— (1993): Eurapec;n fieta/ulions. 1492-1992,Canibridge, Basic Blackwell. arad, esp.dc [995. en CrfIíea).

(1995): Papo!ccc- Caccrentioíi itt Crecí; Brilcí!it. 175$-1834. Harvard, Harvarcl ti niversii ‘u Urcas-T. R -, (iíuRR y 1<. MOSH mu. It. eds. (199 >: Rc’t:uciícl ion» al lite Lalc’ 7’ic’ealie! It Cecutorí:. Baulder. Wcsl View lírcss.Wo L¡ , E. R - ) 1 973): las /cccicccs ¿-¿cmpes-inas cíe! sip/o .rc ‘u - Ni Lic) ri d. Sigíc> xxi -75t - Lc, Ni - N . ‘u j - D. Ni erAnr iv ti 977): T/í u’ 1)iítctíttir» af Sacicí 1 Xi oí eui;c’ít t.s, fi escc itt’;’ VI ccl> ilizcíl iaí í. Sccc - i;;/ Ccc ití ‘ccl,

cinc1 7aeúc-s-. (‘aiiibritigc. (att;bridge t nírcersít x Uí ess

POLITW4P

15

<cS’íílcc e5(dldttaS ¡ct(c’;c’sclclucs e;; e! /icítcicc,

Más allá ¡lcr;! sc i/o caci.;hyulas el ~c¿cscída. 16»

de la sociologíahistórica u ‘tul, mil st

1. El estatusproblemáticode la sociologíahistórica

mecíiLídt)5 dc Icís LíuiOs seteiitLí. Cdi—Antonio A riño Villarroya mo lía alirníacítí Theda Skocptíl,

conictizó a ficírecer tina «mícíeva.sensibi1 id~md» cmi ILIS cienciasstíciales:sc revtviLtii

preticcipLícitineshistóricascíe grLin t rLici ciómí, pe—ro tLI mi tci e ti 1 os un étoclos. cciii o cmi 1 LIs ftueíít es x’en el repcrttirio ternaticcí se estaha prtícl cíciemícicí¡mmi c:tiiíhiic> cciLtlitLitivt), cicle SC lt’adttciríLl dhuiLun—te 1 os ocLi cmit Li cii tui recomíoeimic’ííl dI Li unplití cíe

Li 5OcilOiiiLí LlistóricLí (1991: 1(11 —102). Y LII Cdiii—

teííihl Li r 1 LIS n ti iííemo 5L15 pcib1 icacititíes cí ríe subtecl temLi Ii Liii aparecidc> cii el 1 cisttO c~ tic lleva mii os

FLI nserírr i cío cíe 1 LI dCeLid LI cíe 1 cis utívelíta.podría eorrciborarse la tesistic Sktícpcíl- Si mí cmii—hargti. una hectci Li ngcm rcí 5Li del cotiteiii ci ti cíe

estcís textos niás bieíí uíos sctc<iere. ciacicí el t dimití

predoiii liLí mí teíiíeíi te crítico. q cíe jios lía> lamosLI ti te 1 Li pLí rLíd oj a. cíe cmii estLI t cts Líscemícíetite ¡ícropro b 1 cmLi tico. reFrLíetLI tI t Li 1 LI etí u sagrLíeiou. Ltíscli veiscís a cítores cl tic sc Ii í u occípLido cíe el LI

niás q cíe recomioccí suspu ctcíísíouíes lían t ra tLi-tío cíe evLiltiarlas. scnaliticlo 5ti5 iuisttlicieiictasy dilicuitLtdcs. Hetclícu x Kíscr (1991>sostienendíue «viti seríLí ni liistciu mí iii scícicílcígía»y dítiehiLíbnia surgicl ci ecínío clcctcí cíe LI LI ttSCtíciLi deteciriLí cmi Li stícicíltigma ptisí ftuncitiiiahistLí. y pa-t-a (itíldtiícírpe (1991). q cíe lía i rcííí izadti scíbre5 tI 5 Li nibieicísas iii ful Lis cíeu ti miuíá mí cici ILI <u grLinsdicitiltigíLl líist ó ricLí» y denuiic~LIiidti el eLíráctercuideble («temícíe y artíit rLiri o»> cíe sus fríemítes.íeflcj LI rILí tUi LI c< pérd idLi cíe miervio» dc ILI 5 cien —

cías sociLiles trLts ha crítica. LII pcisitivismtí. SaLí—vedrLt (1993) ha señLIlLIcio scís «ext rLIvíos», esen—e¡a.huííeííle ¡Li a rísencía cíe los Lícttires Stici lIc’> ½

LI liipertrohiLi eStrctcturLíl: Ramos(1994) iii iliz í

scís « lirtiblemas» básicos(ííeccsidLídi x di lícrílLid cíe arti cci 1 a.c¡ó mí text rí LII y mettído1 cígí dci dc

la ii~trrLtcioti, el Línálisis y- ILI cotiipLirLtclcimi) áSietí iii ti 5tt o pLí rLtdi Oj LI cciiist it tít iva.» x’=<frtic> í fe t ci»

1 iuiiposibilid~ici ti LiltLt iniprcibLtbilidad dc clmch

Lírtictmlacioui): KLíllícrg (1994) liLice cilla recen—

Aicítcn¡íc Ariiíc; Viilarrucva. jipio. (te Stccicclccc,ía:Antrcc~ítclucgía Scici¿it. c6tiivcrsiciaci cíe X’alet,ciut

16 Antonio Ariño Villarrova

sion de los priííci pales~<dilemLísy problemas» idemítificaríLi. «cotí tinLí ttiiicLi orieuitLicion epis—(carencia de articulación entre agenciay es- temológica, teórica o metodológica». Bankstructura, irrelevancia del significado subjetivo (1989: 5411 la considerapoco más que unade la acción, ausenciade explicacionesmulti- «técnica» para sociólogos y Hall (1989: 544)causales,de modeloshipotéticos,de uiíetodo- afirma, en caníbici. q ríe es uuía «especiahicladlogia causal y de dimensión universal) y los discreta>s. E-ii el númercí monográfico que lacontrastLt cou 1 LiS solucionesweben LtnLí5. Fi nLI 1— R cris)a ¡o ternac¡onal de Ciencias Socialescle-mente,Dean (1994), en uicímbre de una «histo- dicó al tenía (1992) recibe la calificación deria del presente»a lo Foucaultcapazde ejercer «disciplina».D. Sníith, por su parte,unasvecesuna vigilancia y escepticismoperpetuoshacia habla de disciplina y otras de «cLinípo intelcc-las filcísofías que prescribenun significado LI ILi t nal», Wa1 lersteiti prefiere ca tal digaríLí cciiiiOhistoria, crítica las pretensionessincréticasde ~<enípresaglobal» y Skocptíl conící ~<subcaní-Abramsy Ciddcns, rechazasu concepción«re- po>, Badie se refiere a ella ctíriiti una «perspcc-ductiva» de la agenciascícial y la insostenible tiva» (1992: 349). Dean (1994: 21) comucí una~<con—fcísióíí»(con/la/ion) entre los Lígentes h u— ~<teiítLitívLt reflexiva», Saavcdra y R amtcscoííicímanos y las accionesde los individuos o per- una «corriente» (1993: 513: 1994: 8) y Lecasomías. Ptír el etimítrarící, los tex tos cícte Lisumelí ecimucí un « prcigrLiiiia» (1992: 438). Técuí ea, dis—sin crítica el bagaje de la sociología histórica ciplina. caníptí intelectual, subcatíípo,perspec-parecensermuíící ritan cís: Sztompka hLI t rLttLtdo ti vLi, tentat iva o progranía... No pareceposiblede dcsarrollar, en diversas publicaciones inenos unanímídad.(1991 a, 1991 b y 1994), lo que denoníinLí ~<ter— EstedesLícuerdcíalcLIiizLí tLItn biéíí Li ILI tióuiii—cerLí socicílogía»,capaz de i iitegrLI r ILIs aportLI— nLI dc aritores y obrLís representLitivas que de—cionesde ILI teOríLí de ILI Lígemicia y de la socio— bcríLuí nidístrar su repertorio tiíás grLiiiad ci. Al—logia histórica: StuLírt Hall y colaboracicíresen gunos críticos i nel uyeíí cmi sus listas a Ii ¡sto—la serie Undc’r.s-/andinq Moderuí Sacieties(1992, ri Lidorescomo BrLírudel y T¡íoni pscín.D. Sní it h,4 volsj pí-esentanuna introducción compre- el más depredador,implica también a Marehensiva a la sociología donde tratan de inte- Bloch y al antropólogo E. (Sellner. Otros, en-grarse las principalesaportacioneseFectuadas mo Goldthorpe(1991),diferencianentrelo quepor el «revivLcl» de la sociología histórica; y consideraríLíuí una «L1uténtica>~socicilogía bis—Somers y Gibson (1994> pcístulan una teoría tórica (M. Anderscíny O. M LIrshiaII) y’ lLc cusen-socttílc’ígica FumídacíLí sobre la nLlrrati vicíLid on— tibIe «grLcii socícílogiahistórica» ( M onre, Skoc—tológica del ser social. pol. Wallerstein, Mann, P. Anderson).Curio-

Peroel estatusproblemáticode la sociología samnentemio suelen hallarse inscritos en estoshistórica sc fcí ticíLí también en otros i tidicLtdo— sLintorales Lilguntis Lirutores q ríe liLin cLíl i ficadores. Así, la precisiónde su estatutodisciplinar nías o menos explícitamentesu empresacomono puederesultarmás desalentadora.A mío ser tal, y espeeialuííentedestacaríaentre ellos elque la identifiquemossin máscon la sociología caso R. Williamiís-.coníparativa o macrosociologia, no aparece A la luz de la situación descrita (estatutoconio tal en ningunode los listadosde grupos problemáticotanto por falta de reconoeiiiíicn-de trabajo y comités de investigación de las lo como por atusenciade homogeneidadiííter-principales asociaciones sociológicas (véase na) y teniendoen cuenta que aquellosautoresSmelser,1994). Algru nos Luí tcíres ni siquierLt somí q tic LipLirecen reiterLldaiiieuite cmi todas lLis lisiaspartidaricís de emplear dicha denoníunación: un se níucstran muy de acuerdosobre la de-Wallerscein, actual presidentede la ISA, pre- ticímiuíación de su empresa,e incluso sobresusfiere hablar dc «ciencias sociales históricas» característicassustantivas,podría sospecharse(1991: 102> y el vocabcílarití de DeLín rescíIta que nos cnccintrLimosante u íía idemítidLídl niásoscilante,perdí no oculta su preferenciapor ILI titorgLídLt q tic asctmidLi. De líechcí, en téríííi mícísexpresión«estudioshistóricos críticos» (1994: muy globLíles, pcíecien cii Fe reticiLirse LII iiiCtiti5II). A ello se LínLíde ILI existencia de rin des— ci cís orientacioííes básicas:lii bridaciótí y ccí—Fnm—acuerdo sustLínciLíl en tormio LI su LlícLítice: smon. Por umí lLIdci, unLí sociologiLí lii stóríc;i qcíemientrasque Abrams (1982> habla de ella en- se ocupadc los procescísdc Formación de lasmo el «elementocentral» de todL½sociologíLí, imísti tucitilies. relacicíííes sociLíles y fornías deSknepol (1991: 106> scístieneque es rííí errcír y-ida cíe 1 LI mocleruíidady qcíe pLí tLi el lo uieccsitLI

POLIflCSp

Más allá dc la sociología histórica 17

reccurrír a itt evidencia empírica del pasado II. Las rdacionespor titro. cimia proptiesía de carácteríííás tcó— entrehistoriografíarieti que scístmemie LI tiecesiciticí tic cofusiona rh i siol i a y sociología. [LI pcimeca cirientLtci u V SOCIutí clehierití pítímitear tbjeeioncs5dm iciS en ttíriíoLi Sti legitiniitlatl. Llttiicltte sc ti it 1 dib\’icítiieibte cíe ciii LI emii res~i LI niemí LI/LIc] 1 [idi 1 0 rLt ves cli — - - oCti5 5tiCit5 1 cígcís povidtíLí ti e ti ci cidLihiccihiLudles (vigilLiticiLí epístemt>loc’ic’1. perli c~ cíe tLíiit(i Li ritilizaciótí de IL! hiísto—ileruciLí y LIdlceciLicioii dc Li c\ tclcnci ú. [-Li se— tiLí por ILI st)eid)louíLI coludí Itt exis—guimí ci LI. etí CLI iii bit>. mescm It ti miii pl tustble. ~iertí temíci ti cíe u miLi socíci 1 ogíLí líist ci rica emiteud ití LI cci-

u tis LI ycutí Li LI ver iii el Or c~ tie ti liii iii ti ci t¡ rié es 1 o mii o socíoh tigía cíe 1os I~ rcieesosde larga ti ti tLi cio mítírme estti cmi jcíegc cmi tís eteticiassticiLiles cíe v del eLlicibicí StiCiLtl souí iráctietis cictittltcas1 Lis u It i iii Lis cl écati Lis. Reíej LI mii ejnr el caiii b i o le uit i iii as y iíeccsa.rías. ¡tís t’ept.I rtí5 y prcí testLt 5q cíe se bLm prcucicicício irLis la dhIliebrLí del p05¡— liLirLití refereticiLí LI ILI prutieiieiLi, esíííercí y í~re—tivisiiiO ‘u el funcititíal istuin: el sato heiníenéntí- vemícion con que deberáclesatrohlarsela enipre—cci. cíe ciii lLícítí, pemci iLillibiétí. cíe nirtí, tui girtí 5L1. P~W tít) LI 5ii cíeslegitiiiiticiort al l;>/I>. It) d~tiC

histórico, cIcle octihiLírá titiesírLí Líieiicmtiii cci es— tIche rescuhítírexlrti~ti. cuí tLtii irÓnico cliniLí, es el(Lis pLIQiiiLIS. icuin cic titiLí íícíléíííica etíiiio LI repicwícicídti cmi

N ímestrcí LI rgc;miieiíto se desLí rtt~llLIrLi cmi cítís Lis pLígiiiLis de LI 13t’ií ish ..Icc;ír;ícíl <4 Sucu-iuclaqí’pLírtes: cmi jirímiier ItigLír iiit)strLIieiuiOs dície sí (1994), comí Itt ctiiisiuciiemite eoiilcisióii \- el nací—bieii lii, toriLí y sociología tío sciti cc¡iicomiineui— mííisilíle clesemiteiicíítii¡etitocitt los LIigcttiíeuitcis delscirtiblcs» lirtestci chite Smi Lisliectos iiiiportLIiitcs tiptimiente.se imite rpemíe t rtt ti y cotíFn mídemí sim s terti tcírícís,tLIinpoed> smi ccíexteiísuvtis.LLís posibilitlLcdies y-cuecesicíLidIes cíe ti~i rc>x itiiLíeiOii LI ti miLi metí1 idiLidí 11.1. Goldíhorpe x- la eonccpción anacrónicacomliii 1 ej~i tít’ se rcci tmcc.mí mii si iii pii fi e~i mí pci rqcíe de la historiarecuímídízetí mii ci 5 c~ tic s0cmo It> <‘itt e lii stci ri LI Ctini —

pLírlelí el cíli¡eto ‘< c~ííc 1 t dliscrimiiiiiLicioii cíe En el citLIdlti Lirtíecild) tic ¡991 (iolcltliorpecstLítcitdis cmi fcmííeicímí cid tít itiecigráfico»iic>iiio— LifirmLibLi (1991: 211 ~l~) cIne su proptusilcí erLítétictí iestmltLI tíuicict tiuiic,i cl ILI Itiz tic luí d~tiC rebLítir la tesisde (jiciciemis y Alíramíís. seoúii 1:1aliacemí Itítilcí Icís liistoi <icícíes stieíalesedímno Icís erial ILI clistiiícióii entreliistd)riLI y su.íeitílt~gia CLI

scícítíhtigcs liisiorucuis ¡ cii el cc)iitrLirio. tiche— mccc cíe sciitidti>. Simí emiibLírcící. tcídLí 5ti deseLtruLímos reconocer cpae ííLIy iOimLI5 cíe investíga- posteriorde actille-ríLí se ceuitrabLísobrela «granc:i ciii lii stdr ictí c~ cíe sou u r recícíelib les LI ¡LI iii sto— socio1 ogi~í lii stóriCLI». cjemii pl ificLíd tí por 8.ría LiiiLIhíticLI (y It)rmLts cíe prLIclieLtr ILI so— Mocíre. cciii el fui cíe niLítitemier la distinciótí

scicitílóci—cioldigILI irredcíctihíles LI ILI IcotiLí chisciphimitír cutre hiistdcriLí y scicíologia. Niiíucínoc:tI ). A borda rernos es1 tI ecíesticSti pLí rt ¡ e ti cl ci cíe 1 LI tic 1 tiS LI tít tires cl cíe íesptíud i e mciii LI este LI tLt q cíePOlémiii ea gemíe rLiti LI reeieuit euííetite pci r rin (E ryau t, Fi LI rt. M tu/elis y- Ni LL miii) mccli LizLI rc ti

artíe it Icí cíe G ci Icí t Lic> rpe y retci tiiando 1 LI reíLI— cli cha cii sti ííciciii. Si mi Ciii ¡itt rs2ti. 1 LI LIC tI 1 cid cíe1cícítí entr’ líistuíri i ‘>tictcilogíLí cmi cl p diii tci e ti tciii ci. el cisc> cíe cxpcclmcii tcs <¡cl ha;; t ií;emn y Ittque la planteo Dat lx lícíííí \líocL’c bien, si con— reiterLíc-ion en su tcplit 1 Po, pLírte de Goldihior—c’irtiiiitis qume itu cc Icisicimí rescthtti impíLícusibie pe dc idéuílictís Lii guicicuiltis y Stttiitt/Li5 (la cus—pcír irreclcmctibilicl cd cii c~cté qrteclti este timicicímí cutre icleciomalico tioniotétíctí es cíeproyectcí cíe LII CLI ti tt iii as u ati icLí 1? EstLi sertí 1 Lí énfasiss mici cíe prumíci [itt> 1 1 5OC~ti1 cigía cii spci u ecríesti ciii cl tic u ti s Od ti pc Lii st?gtíti ti ti lii gLí r: 1 rLí— cíe ¡nc/oc evidi ci LI ciii 1)1 ltdA ~Ctdi líO ~ t e luí estLireiiitis cíe tiitistm Am cgic cse tu>, si se iitis per— síípcr¡uw LI itt liistom mí) ínclíc Iii qcme míos cmietititrLi—uiuíte iLI níct ifni m círte es itt sticicuid)gíLI liistoricLi mutis Límite tui dliLiitiuc> fi ctslrLtdlci. tície pasó cmiy cí ime sc U miii cuíti cíe cli verscís mii ti u Liii 1 iLcíes. fi ci — sil emícici sobretui LI prtilil ciii it icLí erdci LII Li p it míLi —

jcís y ccii rícíitcs puedeseriiiter[~rctLicío Ctíííítí el diLí pcír Brvttiit: ILI ctmcsticíii títitolodluca.prmmicmp ti mnduc icitír del cciro iiisu.íriccí en itís La ci¡stíiicíón entít iitstucrmLi y scicitiitiuiLI seetenciLls scícíaits y conití el lugar ctciciLtl donde fcíndtctia,según(hildthitíipc cli un cícíble Ltspec-uííejcír pímccic t~Ilubm’Límsc y chiicuc¡citírse lLí perti— tu’: por cutí Iticití. se”ttirtti siendo pertimíemíte laneuiciadc ciuclící airÉ,. cii sen mii iii LI ci ciii etít me u deíígt ‘í Fi en ‘u mí ci ni cité iccí.

POLITICab

18 Antonio Ariño Villarrova

siemprequeseatcímadacomo unadiferenciade preguntas,en la formulaciónde hipótesis,en elénflsis y no de principio. Por otro lado, y niás uso de fuentes y de técnicas de análisis, en lafundamenttílmente,ambas diiscipliiiLís difieren tiictcidoitigia y htístLí en LI uetcíríea. Dicha cciii—en la naturalezade la evidenciasobrela que sc Fluencia, como dice Smclser(1994: 15), «desdi-fundan. Mientrtcs q ríe ILI histcíria sc Lípova en lícujcí» unas frcínterascicle lítíbíLímí peruiianecidovestigios,porquesólo a travésde ellos tenemos nítidamentetrazadasy Férreamentedefendidasaccesoal ~iasacici.LI scícioicígítíse LiLIsLÉ cmi datos. desdefi ntíles dcl sigící XIX. En cdinsectlenciLI,uitiLcís vestigios scmn finitos e incompletos,los da- es extraño que se generecierta confusión y di-tos puedensercreadosa discreción del investi- ficultad en la clasificación o categorizacióndegador. Esta diferenciatiene consecuenciasdcci- determinadasobras y autores.Perca,¿quedarásuyas partí el uscí cje la liisto riLí etí socioitigiLc. abolida. pcír cutí. la distimícicín entre Ii ¡stcí riLí ‘upues dada la naturaleza de los vestigios y la sociología?La respuestasólo puedeser afirtiia-dificultad de niLítiejar cíe ftírma sisteniáticLífuen— t uva si sc tiemie culiLí visión rcciciccitiuiisctí ttíiitci detes primariasptcrael estudicíde largosprcícesos, itis císcís de la historia enlucí cíe itt socicilogíLí y’la relacióneíítreevidenciay’ argrmmcntacioii temí— cíe las formasccíuíící estcíssalieresestáíí círgani—derá a ser temírme y Lírbi traria htístLí ííiveies iii— za-dos y somí practicadosde heehcí>.acepttíbles(1991: 222). Dc esta nitinerLí, Gcíicl— Nt~ es éste cl ííícíníeíítcí dc liLícer tu liLí scícící—thorpe sólo pareceeíícoíítrLcr dos usos razcítia— Icígia histcírica de las ciemíciasscícialcs(tareLí SinbIes parala híistcír¡aen soeicilogiLt: a) coino «ca— cl cídtí pcntiiente),pero nos pareceindispenstíble,tegoríaresidnía.l»queobliga ai scícicilogo nomcí— al íííencís, senLilLir alguncís cíe los primícipalestético a reccinc~cericís contextcísy límites cíe su císcís scícitcles cíe la híístcíría pLirLí mostrar cinteanálisis;y Ii) como técnicaauxiliar pLirLí enteuí— cliclítí di versidLídi tío puede ser red rícida a unader cl cambici sdíciLíl «cuLíuído éste setí histórí— ftirnítí concrettcde historiografía, qcíe LIS cícfi mii—

camentedefin dci». es dcci r cciii fechtís y- migares cicities cLInotuicLís ttíuuíbiéuí scuuí ccííítiuígcuítesy(1991: 216). q ríe difícil mííentc seránabscirbidciscLíles cuscís pcir

N ci es uíruestrcí propósito abordar tiq tui rin ríiitc empresa.sincréticapor másetigítíbanteqcíeanálisis de las cuestionesdirectamenteplantea- setí. Una vez esclarecidaestacuestion,creemosdas por Coldthorpe>,sino másbien señalarque que podrá plantearseen cítros térníinos el ver-todo su plauiteaiiiienttí descansacii cina defini— claciercí prcíblemade fcíndcí: LI tui tolcigíLí del serción implícita más bien pobre del objeto de scícial.ambasdisciplinas. El histcíriador,ncís dice, basasu evidenciaen vestigios porquesu objeto es elpasado,mientrasqueel sociólogofunda su cvi- 11.2. El imperialismosociológicodurkheim¡anodencia en datos porquesuobjeto es preferente- y la irreductibilidadde la historiamenteel presente<’.Pero, como pregunta y serespondeMann (1994: 40), ¿porqué no ha dc Para abordar esta problemática convieneocuparse del pasadc también la sociología’? evocaruno de los momncuitosniás dramáticosy¿ Por qué ILI líistcíria deberíaabordar scms tetiiLis Lípasicumíantesdc ILI reltíciótí cmii re híistcírítí y so-mas idecígráfictí qcue nomotéticLimeiite?«El pa— citilcigíLí. Dcmrklíeiííí ha llegado LI lii Scírbcmnasadono es más intrínsecamenteparticular qcue para disfrutar de la primertí cátedrade socio-el presente».Y comíío sostuvo Braudel, «la his- logia con el propósito de afirmar su estatustoria puedeinciríscí considerarseComo tui ciertcí acLidémico.DesdeLillí euí t ra en pcMémííicacciii Icísestcmdio del presente»(1991: 85>. uliLis i timediaccísrivales, los híisto riadcíres,tIesta—

La historiogrtcfía moderna,trátesede la es- candoentreellos por su posición CharlesSeig-cuelade A tunales, de Icis histcíriLcdcíresmarxisttcs nccbos. Pero Liumicície el cotiibatepuedLí ser cies—británicos o de otras corrientes,definen la his- cifrado comno una estrategia de defensatoria ecímcí«ciencia de los hombresen el tiem- corporativista,destacaesenciainíeníela defini-pci» (Bloch. 1956)’. Pcír srm parte, Icís socíóltigcis cuin pcilemiiica del estLítutti eientificcí dc aíííbashistórictís difícilmííentecríestiouíarítcmí untí dcfini— clisci punas. Conící es sLíbicicí, ésta fue tina pre—ción que covisidcrLtse ti su empresaecínící «¡LI occípaciótícentral de ití cíbrtí de Dcírklíciní.ciencia de la sociedaden el tiempo». Esta con- En estecontexto,la sociologíadcurkheiníianavergencití cuí ítí defíuíicicííí dcl cíbjetcí ccuiilicvLi se propríso ecinití tLlreLt explicíttc Liuiexitumiar ItÉscoincidenciasinevitablesen el piamítetíuííieuítcícíe recícimies dc sLIbercs coiist it cuicícís cinc pnmciicrtí

POLITICAfr

Más allá de la sociología histórica 19

expícítar, cíbjetivo cície qcueció pittsníado en la latínti ci [Li gramátíctí griega ci la gramátietífcírnía de círgtcííi¡tícicín cmi subdiscipliuías de Francesa.tcimadasy trLItticias por septírtíclo,L ‘si ¡tnée Sociolcu;iquc. E-a revistLí mtcstrtíba la. scííí a iLI cienciLí míueva qcuc tcímíítí el miombrepretens¡óuícíe la sticiciltigíLí cíe legislar emí todio5 cte lingúistica ccitiiptirLtclLi» (ver en AA VV,icís Lispectcisdc LI vidtc lírmníatiLí cuí sociedad,dc 1986: 28).serel corpus ci ci sisteuiiacíe Lis cienciassociLcies(AA VV, 1986: 28). Lii esteprdíyectrí, LI liistt)tiLI PLírtí Dcurklíeimii cl cíbjctivcí idcal vicí erLí, pcues,cm-Li u miLi tic ILÉs ciisc¡pi iuiLís Licixilia res ¡ íídispensLc— una di visicin del trabtíjo entre hiistoriLídc)res ybies, unc cíe los icícos iiieci icis cciii ci tic ccííítatiLí scícicíicígos: mejor que el sociólogo se hicierael sticiolt)gt) partí pcimíer tu ~irntebLiscus iii pótesis. historiador partí temíeruuí ccíncícimicntcí«ci iree—

Percí ¿cíe q cié historía se t rtítabLí’? Desdeiuc— tcí» de icís híechcís sobre icís cutíles htíbrití degci. Itt lii sttun ti. tul y- Ccimci era prLIC i icada htíbi — apcíytírse. ccinsiguiLí cinte, desde1 tiegc, fue tomtí—

tcualcnemíte,tic) ííc~ci iLí ser cc>uisiciemLIda ~itit 1 )urk— da cmi sentí ptír tíigcíncís cíe sus mas beles eIíeiííí niás cicle ccíííící ríuítí discipii mía stíbcírchiííada iiímeciiatos cl iscipuicís. PuestasLísí las COsLis. itíLi 1 Li 5d)CiO 1 tigía: ptí rtí 1 cís lii sici tiadcíres la reccí— scícicuiocítí cl cmrk heiviii aviti mío deja mii ngrin terri —

1 eccicíuí y- el estahíleci iii ieuí icí enrrecto dc 1 cís líe— t oricí ptí ra cmii a cien;‘ic¡ de itt lii stci ti ti (AA VV,gos 1cli cís. ptí rtí 1 tis scícicii ci a cotíipartíciótí. itt 1 986: 29). perdí mio pcír elící sc LigotLIn stis fun—

ti terpretLieioii y itt l~UsdlciedlLi cíe rcgularidttdes. cicílíes. Díu rk heim, cii ci pLirrL1fc~ precedemite.se—1:1 cc)mic>ei midi) ci Ii istó ncc> pcíclrítc ecímívertírseen ñtcia. cicís: cina frmncicín scíciLíl práctica conicí me—CiCtiCiLí si scmpeutíbuel ííivei cíe lo imidivicícitil (iii— míícírití coiectiv-ti y- timiLí fcumíciómí Lluxiliar tucl cmi cltn Itt mí cliv icí u LII icí Lid ti LIC it) ti Lii), si esttíbiecítí servicio del sociólcígti -

ecmníparacícities emití-e cli verstus sticiediLicies. ~ierci En esttí mismíía líiiea, en 1934 recouicicíLi Borí—ti partir tic esenic~ineui tcí percíití srm ideuiticlad y- glé que pci r íííás [irogrescis dínue retulizara la st)—sc eou Fcu íd itt CO ti ILÉ sc~eícii o hiLl AFir tuti 1.) ci rk — cicul cinía mí nínetí llegaría a hacer iii ti tu el reítít ciiíciííí en la i n t rcícl ríccicímí a 1,4miJe: histrírico, ptirque «el híistcíriLícícír temídrá q cíe se—

ñtílar sicmíípreclLIsificLICicines y couíjeiníras c~ ríe eh‘<1.-ti lii stcíria tic) pcíecle ser it ti Li Ci~ ticití más scícicii c~gci será imiíhítiteuíte tic explicar iííed¡ante

cíe cuí la ííiedicla. cmi cute cciíiipara. y ticí se nimia ley getierLil » (cmi Febvrc, 1986: 224). Conícípuede explicLir iíiás q cíe ccímíípartííído. Percí LícerttídlLcmentescdícíejó h-ebvre, Icís durk líeimííití—ciescie q ríe cc>mnpartí se ecímíviertecmi i ndistinttí ucís scílcí dejLíbtnn para los histcíriudcíreslos re—cci ti itt scíc¡ci it cití - siduos: ~<la ptígiti aciciii crcíno1 tíí>icti». ~<elreítitti»

1.>u h istcíriLí ticí príecle ser cina cieuícití más (1986: 224). ~ hay c~ cíe LíuiLídí ir que ah nic’iitiscícue Li concíicióíi cíe eievtíusepci r encimtí de Icí se vemamí cíbligtídos a clejtir eso. Ltí reaccióndeimíclivid ual: es verdad c~ ue entcíncesdeití de ser LI esencIade Icís >4 ¡-ínales ccííísistió precisamenteci ití ni isma ptí rtí cci ti vert i rse cuí cmvití rania de e ti ccini lití ci r níntí lii stcíri LI «hat tcl itt» y ~<tíccínteci—la scíciolcígía. Sc ccímífíuíícle ccin Li scicioitigíLt menttíi», píLigLída dc fechtcs y liechcís, cuí mutis—cl ¡liání CLI. Ncí puedepertiiaiiecetccíuíící cl isci— trtur Itt ecu plej idtícl dcl tiempo histórieti. enpima ci r¡g¡íítcl más díue si se 1 ¡miii ca tu cstcíciici pla.uiteLir h i pcítesis y formtt lar probiciiias. ende CLidILI ¡ ud¡viti ría lidtcd iítccíoíial. tdimLtdlLí en atiípiíar ci cibjcto y- las fuentes,en hacer uuíasu iiíisma y ccíuísicieradtícmi Itís diversos mo— liístcirutt tcííal iticLí. cxphicLItiva y c-titiípartítuva.iiietitos de su clcveuíir. Pero eticcímíces mící es Ctimci tífi rííía Brtunídel de fcírníLí exprcsivLi cii clmas que tutía titírracícín etiyo objetcí es Liii te in terestímíteenstíyci « H istcíria y Scíeicílcígía» dettído prácticcí.Scí fímncióíí es ILI de colcícar itcs 1958, «cmi el píLincí cíe la histcírití de larga d círtí—scícmcclaclescuí sitcuLícioii tic teviieiiitírtur cl pLí— cítin. Li stcírítí y socioltígíamící se cuicuemitran,ncísacicí. Es itt Foniiia eíííineuíte cíe LI meííícírití sc respaldan,icí que sentí muclící decir: se ccíuí—ccíicctiva. La Ii usicírítí cucntifica cm sociologítí fuinciemí» (Brtíííciei, 1991: 99). Cciricístí ptírtídcíjtí:nc~ pcíecie cvii tcr ILI tibservtícicín cii reectí cíe luís aqcuí enenuitranicíscíe ti tmcvt~ el prcíyecto dci rk—lícchcís ccíneretcísy, cíe cii rcí lLidci. la histcírití híeimííiancí, scíicí que cmi el cLiní ~É) cíe la hiscoricí—ntíeíouítí1, la líistcírití ecímucíarte,ticí puedemás grtcfía. Y, simí euíí bargcí, páginasamítes el nuismtiqcíe gtcííar dejátitlcise pemíetiLír de Icís pniííci— Brtíuclel htíbrá reccíuíoeicicí«la mii cultiplieidtcd tic—pícís genertííes a Itís cualesllega el scíciólcígcí. tcmtíi y fctndtímevitai de itt historia» ( Brtírmciel,

La liistciriLí. en el semíl idcí císual de ILI palLí— 1991: 88) ‘u El tcccíííteciíííientoy el carisinLí uío sebm-ti, es ti la scícicii ogia ití q cíe itt grtíníáticti desvLíííeceíí, cutí sólcí caíííbitíuí de posición, y

POLITIC4fr

20 Antonio Ariño Villarrova

entoncesemergela mierohistoriLí a icí Giuízbcmrg tnumido rciatcís tic srm prcípi ci pastídcí ptira legiti—(1981) y el kairós- t ransformaciontíltc Icí Wallen— tíar su identidad,htííí eitibcíradcínarracicíuíesystein (1991). trLImLis pt’ura «articular,precisary ensancharla

Teniendocuí cuenta estos tivtítares. y si de— ecímíciemícia líistónicLí qnue asegnína ití idcíítidtíd»jamos de lado ci imperialismo durklíeimiano, (Habermnas,1981: 227); dichos relatos puedenparecelegítinio preguntarnosqué diferenciaría habersevuelto más arguníentatívcísy diseursi-ti su «sociolcigía cii námictí» de Ití moclenmítí scí- vc~s, pero sigcuemí desenípeñamicití u tití fumneicínciología histéricao de los logros más relevan- l~ráctica, asertiva, legitiníamente, en relacióntes de la escuelahistoriográficade icís -4 nnale.s. con la vida social. Desdeque existen desigual-La prcípuestade Elías, al final de su libro So— citccles scicitíies, Icís grcípcís maigintiles y- dcímííi—/cre el tiempo. de una ~<sociciiogiacíe los desa— uítícícís híamí críesticíuítíclcí las mítírracicímíesy t racli—trollos de largcí alcttuice»q ríe stiite por encuma eiouíes clomiuítíntes mcditímíte ti cc;emnoriade los periocícís clásicos de los historiadores pass¡onis,el recc;erdcí pci igrt~sti. ití reccímístrcíc—narrativos(1989: 203-ss.)y la llaníadade Brau- ción de la historia couiíci dirí:í Benjamin desdedei (1969) a un acuerdoentre las distuntascuemí- la perspectivade los vencidos. No se trata decmtcs scíciaiesq ríe «deberíahacerse(..) scíbre ití ííegtcr la i rncv-ersihilidad, pcírquc miumíctí regresa—larga duración,ese ctumiíicí eseíicitu[ de Itt bis— temtis a scícíedadesprectipittilisttis. sincí detoria, nci el único, siuí ti Líq tuel que planteapcír praetictir tutití historia cnt icLí. ccimcí técííicti cisí solo todcís los grandesprobieuíítís de las es— líerramiemí<ti para el cLímii lucí social ( Fcíii cLiliLí,

tructurcussociales,presentesy pasadas».defi- 1982: 261), ccínio «recordatciciode las neccsi-nen bien el giro que se ha producido desde dtídes, expectativasy códigos» del pasadoquefinales de los sesenta:iLc uíeeesidadttimítcí jicir pueclemíetisLiuichar Lis posibi 1 idtídesde mí nuestrapartede los sociólogoscomcíde los historiado- uíaturalezaen el presente(‘liíonípsomí. 1995:res de abordar largos procesosy grandeses- 28). Porque si la nicídernidadgencró una de-tructuras(Tilly. 1991) pLírLí ccii prenderncíestncí uííandtí iuícrenícíí(Lída de reFlexividlLcd hiistcínictípresente.Como ha señalado Mann, en este (comprensiónde la historia pasadapara hacermareo príedencliscernirsetres formasde hacer nuestrapropia historia) (Giddcns, 1987: 223),socucílogía líistcinictí: a) estudiarlas condiciones cuí la mcdidLI emí queqnuertínícísuío scílci couítrcí—quegeneranlas inslitucioííesiiíodernas,Ji> esta- lar las condicionesde la reproducciónsocial,blecer comparacicímíes,c) analizarproposiciones síncí hacer Frentea la complejidad de míucstragenertílesacerca cíe las ecínícunidadesliruuiiLintis uítítc; naleztí, se requiere nitis cciní preuísióuí Ii istcí—(Mann, 1994: 39). Que dichasmetasse las plan- nuca.tee un sociólogoci un historiadordeberíaresul- En síntesis,si la historiografía analítica, latar irrelevante,aunquecomcí es sabido la socia- niodernahistoría científica, no stuprime dichaslización disciplinar del primero le inclinará lumíciovies prácticassino qume las enriquecey lashtícia la tetina y la del segundoti ¡ti dcscripcicín vuelvemás scífisticadtísmediantela tírgcíííícnttí—compleja con ríuía fidelidad inscíborntibie htccítí cícín y el discurscí,¿cótiící pcíclnití liLIccrlc~ la so-los hechos. cicílogía? Percí, además. ci uítí vez-. supcradtc ití

¿ Resultan abcíi idas por ello las demás fun— idolatría de los dtíccumentcíscscritcís, la ecííícep—cionesde la historia? Desdequeexisteescritu- ción volcánica dcl devenirhistórico y umía bis-ra, y puede que desdeantes, itís scíciedades tcinicígrtífíti ctín¡sníáticaen la cl tiC scílo cciuitLíban

humanasse han visto en la necesidaddc fe- icís héroesy los eventos, podemnospregnímítanmios

char, de elLIbortir calendaricísy ertínologítís.de si ci relLitO ti la tía rr-acióuí sólcí sirvemí ~ítíma iLIordenan y- codifictír los tcccintecimienttís; hoy cucímiología, pimíttír escenasdel ptísacicí y lcgiti—las dimensiouíesde la temporaiidtídpuedenser mar ití tiíeuíiorití tiLicucitial ci, pcír cl couitrano,mas diversasy itt conípreuísióncíe ti hícteroge— ecímo scístmenencletenmiuíadcísteóricos, LI uítínrtc—

neidad de períodcísmás sofisticadtc, porque ti cicin y’ la histcínicidaci scííí rasc<osecílistitrítivdismayorcomplejidadsocial, tambiénse precisan del ser social y, por tanto, deben ser touiíadosmayoresrequisit cís de ordemítíción y ccíordimía— icgítimtíiiietite ecínicí fcíníííascíe conociuiiieuitcí.Sicién temporcci y se hacen más preguntasal ití respuiestaFriese afi nuiiativa, desde icícgcí, itíptísado, percí sigue siendtí necesario fechíLír. probleniciticcí tradiciciuial cutre iii rtacióii—amíá Ii—construir secuenciasy cicícís. Desdeque existe sis, arte-ciencia, evetito-pntícesodebería meto-escritura y estados, las sociedadeslían cotis- níarseen otros ténníinos.

POLITIrSp

Más allá dc la sociología histórica 21

III. El giro histórico de sisteuíiátiea.en las diversasecínníentesde lalas cienciassociales cicílogíayhistónica~así eoííící en la scíciologíadel

tieuiipci cuí grau partede la teoríascícicílógictícíe los Li~cis ochenta y- uícívcnta.

Sztc~miipka (199itt, 1991b y 1994) htí t rLitLIdoníííítí híenícís vistcí, es íícísibie y- rtízcí— de simítetizar y extrcíer Ití tiportaciómí cíe la sticio—míable idemíti fi CLIn Itt socínlcígía Ii ist ci— Ití cití iii stci rieti cuí 1 í q tic cíeíícííííi nLi u -ecl;c’ie¡i/ erieti c o ji cmii ti cmiipnestí cent rtícití cuí el h¡storu-o: es ciccir u mí cccit u míto tic ti scíuíeucines

títiálisis del ctímíí hm scícitíl y- 1 cís pncíccscístic Lii— tiuitt)lógicLIs qríe cunergetíconící cmtititcmiieiitci cci—~tí dii nacicíuí- Fui Líignuííos CListis estaempresamící móíí de esta cííuiti plicidací cíe etíftiques.Diehtísse prti ilie 1 LI C tetíci ciii cíe clii ti cm evc punacíigííí ti tísrí tiC¡dinespociníLí u rescmiii i rse tIc 1 mii cid ci signíicn —

i cci rieti ‘u Liii LII it ictí. Stti ci t LI ti Stí 1 Éi LI hirtí xi tu Li t y te: Ití retíl icí Lid 5Ocitu tic> es u mí estLici ci cciii si Li tite.iii cid ti r citis cliseipl iii tus puntí Li ticen iiitis feerin — síti ti iii Lis bien rumí prcieestcdimití ni iccí (cícutre mutiscicis srms ti uíálisis. cuí líreve. hirLiet car Itt i nterdis— cicle existey- estáecu priestacíe eveuítcísíiiás qnueci ph itt r¡ecitcd - Percí desdeci cíesírcí l~uuitcí cíe vis— cíe tibicícis. pcírdícue el t icm pci es ríuí factccr uííma—ttí, i cíemitificar la scícicii cígítí Iii stó t CLI suilo cci mí uíeííte de itt vícití sOciLii), el etíni bici social rescíIt tiesntí «ecírnienle»nesu1 ttínití recicuccioííistapcirqríe cíe ití cciuiflueiiciti cíe miii itiples lírcícescísecín vtc—ti ci esecímiceLau-itt y- seitt itt rítí tic it Is ciesaurolíos ricís n’eetores (cli parte sc)lapáudccse, cii ¡kirIe

q cte se cstci ti pu ocícíciecícl;> cuí el áni lii tcí cíe 1 ti cuímí vergicíícicí, apciyáticicíse ci clestrctvéiidc~semcm-1 cci n Li Scicícii cigic í. fnu mí ciátichose p necistííííemí te cuí tti ti mii emite). itt scícccl tccl tít) e5 cutía emit icí Lid O bjeto1 í.cs cLí iii lii ci’> cx pci i mii cci tachosttí cicci pci ¡LI lii stti— ci si ste lía, SI iit~ tu ti LI red itt icí ti cíe reíLICi omies (sa-ri ccgrafia ccimii ci [idit 1 tu socicii cígítí dc 1 ti5 LI Ii cis tcm rLIda tic temísi ci uí tLiui t ci ccini ci de tu mu diii Li, cíeseteuíctí x c~cuc imiiphicLtii liii gircí iíístcíníco en itis ct~iiFíietci ttímítcu ccíííío cíe ccícípertícicíuí), LI se—cíemícía.’> scícu ics En Itís páuiuitis siuu icuites (tui eticuicta cíe eventcísciemíuio cíe cada picícesdí sci—stí 1 ci eslití/cí mciii cís Li gntí mides tutízcís 1 cís pc>s1 cii LI — ci ti1 es trtíttící Li encii ci acci ni nulati ‘u-a (cuí ctmda mii ci-clos cíe este <uro, cvtíiciticiclo Lligutitís cíe snus ini— uííeuítcí histc’ínicti se tubre tun cleteniiíiuittdti catíííícipi ictící cutíes y cciii seecíetic i Lis. tic ci [ini rt cmiii ci tccies ‘u oíícícímies deliiii it tící ci pcir stu

iii ti sensi liii i chi ch tic-erda de la p rcíblemá1. ¡ca ptcsaclo>, el ¡u rcceso stícati1 es cretícío por l tuscíe ti cvii lic> sicmii pre Ii ti estLItici iii tis o uííeííti5 pme— tígeuit es h cmiii ti mí tis —-—i ud iv- i ci ti Li les o ccclectiv cis~semíte cii 1 LIs ciecíci tís 5tiC LI les- [‘etui hítísttí fechítus íííeditt ti te scís tícciciii es. ti ciuldí cíe ci icí mí ci si ciii fie-círeeieuítes se lía ti-tu ttu cío tu st Li mcii te cíe uuítí sen— q cue Coti st r tuyeuí 1 ti scícietittci LI y-iI cmtít ti ci. 5¡ un cuísibil icí tíd ccc ti scieuíte cíe 1 LIs CLI reííeiLis, ti ás cicle cte cm itt s tic temiii ti citís ccciici iei ccuíes lierecladiLís ci elti ci i ncígmtíuíítí cii seOtucí u> ci)ci ci p rcípcísit ci de ex— ptístíuit> (ctííístmcm icí Lis líOt snis preciecescímes) y’,picí -ti r si steníáti eaiiietite scus pci’> mliii íd icles. liste pcir ttí tít o. existe ciii ti cii ti lécí ca tic las tíccícimíesp ncígntímtt. c~ cíe. Coiii O hiLl Stti cii íd di R Li iii cís y- 1 Lis estrnmcttu u-Lis.

1 992) desLucí rcl ti cciii mii cíe u ci 1 ci’> 1 u ni it cs cíe tunti Est ti fui tui tu dc ver tít> sóití Ccciii port LI riLí ti mitiscíeiccl cígití ci el ti emii pci, se pro pcitic ti mía reííciv’Li— srmtccni ci ómí cíe 1 tu vi y~ti ci iccutcciii itt cuít re cci tít iii tui—

ciócí tic i ti ci emicí a s tic i Lii hitis<i íd ti5d cuí cl etí rác— ci Licí ‘u CLI iii bici, está1 iccí ‘u cliii tini iccí. simíercímí itt y

ten ccíuistitcuíivci cíe itt ieiiípcuu~thídíd ciitícrcíííitu, simící dície ccííívengeríLícccii el lecacicídeM time Binch en scu ln¡¡-adu¡c-eió¡; a tu; luis;ccí-icí itís teorítus de ití agemicití. ptirLc prodricir címítí

va. íití hiLl Ltfi níííacm cj cmc-«el tic ni jucí es el pl tusmii a ini ti geuí cíe itt scíeiecía-ti ccciiici ~<tuiipnticesci cli ííá —

mííísmíín cii dínme se htíñtuuí icís lemicítííencís ‘u algcí uíí ecu emí q ríe Ití gente, íííedia u te sus prccpttís ae—tísm ccuuíín ci icugLin cíe Stt icítehigibilicitíd» (1952: cicímíes, persisteiitemeiite prociríce y- reprccdcícceh25). Pcin 1 tís muíiscíítís feehiLís Jcmli áuí M ti nití s, etulí<exttu cíe 5tt cxistcíícia, 1 Lis estr cuctcurtís sticutt—ci iscíprulcí cuí estcí cíe Ortegti. fcurmíícm labti siíítéti— íes. c~ cíe mííásctírcle se ecímíviertetícuí ccíííclicicíncscamemítc esttí di níensiciii ciii tui 1 cihiCLI ‘u sus cciii — mí icitíl es cccii streñidcumas ci pcísibi 1 it tídci ras~seccíeuíciasepisíeninicícíicus «Ltí sociedaduící es ptirtt Frítriutis acciccuies»,y tu mítí i cíítígeu cíe itt vi cítísepartíbie (le ití líísccirut síu uiitidc~ de existir es scíciai ecuicí «tutí prcicesnde euíícrgeuícitíestmmc—existir Ii istcíricatíicuitc x mío sólcí en el semítico tuLlí vítc tíeciouíes.y cíe teíísicíuí entretiecicínes‘uríe estar cuí 1 ti lii sttít tu su uí ci cuí el cíe ‘‘Ii ticetse’’ estncuctcurtís ccumíící 1 a ti it i mii ti fuerza ni tutriz dely ecuuísímcmi u-se cuí ci pu cípítí ííícíviní ictíl o hiistcíni— prcícescí»(1991b: 26—27)e-cc» Mt.urítí s. 1 993 23> J sí í tesis scibytíce, ti ciii — Si Su tutupk a Ii a sct bíaytíclci Ja aponitíción delq cíe mící sicinpre expiccí íd í cíe cina fcurmti muy coeficieuíte liisttínico. Scimers ‘u Gibstín (1994)

POIITICat

22 Antonio Ariño Villarroya

desarrollany exploranel conceptode narrati- ciato que la contingenciauío constituye uíingu-vidad. Un análisisde la historia de la sociología na peculiaridadexclusivade la vida social y,nos muestraque éstadefinió suestatutorecha- por tanto, en este platio la aportaciónseríaes-zandculas narrativasrepresentacionalescomo el eLisa si ncu bamíal.«otro episteiiíológico>u qcíe permitía instaurar [-a crítica principal que han dirigidcu ttudossu identidad Estaformade afirmación no fue estosautoresse ha orientadoa censurarci ca-neutrae inocua, produjo una lógica naturalista nácterextrínsecodel conceptousual dc tiempode la sociedady una visión abstractae indivi- al entenderloantetodo como contextoexterior,dualistadel actorsocial.Perodadoque«la vida como entorucí.como una de las coordenadasoscucial estáhistcuniadtí(sioried)» y estLi narrtutivtí uiiLIrccus iiiiuitLulitcs de la acción social, ecíaticicíconstituyeuna condición ontolcígictc suya,scíio resulta sen una pncupiedadontológica,constitu-incorporandoal propio centícíde la concepción tivo e intrínsecoa la vida social. «El cuándo yde identidad «las dimensionesde tienípo,espa- dónde ocurre algo scun dimeuísionesFuuidamen-cío y relacionalidad»nos encontraremosante tales para estableceruna comuiprensióndc qué,una ontologíaadecuadapara explicar la accicín -onw y por qaé, fundamentalpara establecerelscícíal (1994: 38). La vida scucial, ¡tus tinganizti— flujcu continno de ití agemícia htíuuiana» (BryLínt,cionessociales,la acciónsocial y las identidades 1994: 10; Tilly. 1991b: 29: Sztompktc, 1994:sociales existen narrativamente,esto es, están 44-45).

temporal y relacionaimenteconstruidas tic- La reflexión sobrela temporalidadha llevadodiante narrativascuntológicasy pftblictis (1994: (Lii biéuí tu una crítica del accuiiteciníicuito (htcs63)2 Para dar cuentade tcudo ello adecuada- accicuneshunuanasticí debenser cuitemídidasecu—íuíentc se requiereno una narratividací referen- uíícu eventosepisódicoso sucesosdiscretos,sinocíal, sino cc)uuceptutíi,esdecir cmvi «tcnálísísexplicLí— ccíuuío procesosde d uracicímí ccíuíípiejLc) y- a nimiativo narrativo» que nos guía en la búsqueciade disección de las múltiples Foícíías dcl tienípo.«la mejor justificación posible»(1994: 84, n. 41). Como es concícido, Braudelen su facuinso cuí-

Entre las aportacionesteóricas de distintos sayo de 1958 establecióla distinción cítisica en-autoresqueabundanen estospostulados(Cid- tre cmii tiempo episódico.un tiempo coyunturaldens, Abrtíms, PLíssercín. Wtilierstein, Ramcís, y- ti loi-iqt’ <tuSe, ti eLida ríncí de icís enualescci—Sewell, Navarro o Bry-ant) pueden destacarse rcespondertatina forma de hacer historia (éré-dos tuspectosrelevantespara la prtifcindización neínentielle, c-onjurn-maí-elle y sirucíurelle). Si-en la ontología temporaldel ser social: por un guiendo a Braudel y tratandode elaborarunlado, una crítica del conceptousual de tiempo conceptosintético de «TiempoEspacio>tWa-y una tentativa de explorar su pluralidad; por lierstein ha discernidocinco categorías:episó-otro, una concepciónmás radical y fluida del dico geopolícico,cíchiccc-ideoiógieo,estructural,objeto de la sociología. Ambos aspectosse eternoy transforíííaciouíal(o momentopropicioabordanen bastantescasoscon un lenguajeque para el cambio histórico) (1991: 135-148). Cid-no deja de ser tentativo, titubeante,impreciso, dens(1984)” o Sztompka(¡994) hanabundadometafórico y a veces oscuro, en este propósito; y Ramos(1992) ha esbozado

Pese a que parece difícii enccíntrar algún una teoría de «la dualidad» del tiempcí insi-científico social dispuestoa negar la concingen- nuando la fertilidad que de ello se derivaríacia de los fenómenossociales,determinadasen- para la ciencia social.rrientesy sobretodo la tetina funcionalistade Ahcura bien, ccín ser impcurtanteslas apcurta-la modernizacitín hamí tendido ti explietín los ciones que hastLí Lcqruí se batí neseñadcc,qcíe—desarroilcushistóricosen térviuintisde correlacio- darían empobrecidassi no las insertáramosennes de variables que se suponeson válidas dc el níarcode una reflexión sobrehas condicionesuna forma umuiversaly tratishistórica(Mouzclis, constitutivasdel sersocial. En estecontexto,las1994: 32). En esteenfoqueel material histonicí- sociolcugíasque incluyen la tcuiiporalidadecuniográfico tendría pccccu más que una función de- una propiedadontológica y la coníbinan ecínecurativa. En contrapartida,la socitulogía histó- una teoría de la agencia tienden a definir elrica nos ha enseñado no sólo a utilizar objeto de la sociología de una fornía queinstrumentalmentela investigaciónhistórica,si- podríamosdesignarcomo fluida y escurridiza.vio tambiéncomo correctivo frentea tal univer- Donde antesencontrábanuoshechos,institucio-salismoestrecho.Pero debeañadirsede mme- nes e incluso relaciones,ahorahallamnosflqí¡ra-

POLITICA>-

Más allá de la sociología histórica 23

e u ant-’> (El i Lcs); se Ii Li bí ti del sí rmu-íur¡nq scícití1 pcísi ble u mítí reintenpnetti ci ómí de sní reí tíci cíui con(A betínis), del ha/ídu.’ (Bou dietO, de 1 tus ev¡-nc— la ciemícítí. así ecuníci su ecupeiticióuí tanlcu retcí—Un-uf’> tic! no les (6 icí dciisI. cíe itt ¡noviogénesis(A n— rieti cciii ci ti uítí 1 it ca. hincetíden la. mítírrtíeiciii tu e—cher), cíei so;ial líccc¡¡¡¡.1; íq ( Sztci ni pk a). Lcís Sti e-e— rtímeuíte ctutnci «1ti ci thLI mí izLícicímu de 1 Lt iii tite ti Li

ci s scsiales mí ci só1 ci fu siciii ami iud ix— ci cutí 1 mcl í cics \ seízú mí el ci rdcuí ccc ti tin cící de la encínci icígití y cuíLo ttí 1 ¡cltíd es. ~ícIsisceuicía y catui hin. 5! lucí t í unuit ti oc>mier Itt i muitígetí a pciti icí tic tal uuuatíertí q ríe pcírtIetciLilidLtdics y ptiteiicitiiidltities ‘> itt eciiiv-ergeiicía tic cus híeclícís. icí iitirrLidlci se

i>tistciian cícia iLil dcuilcuicigitt del ser sOcicil x línesemíte simí scílueíóii cíe CtintincticiLid. tícíuídícíetnuítíiiztínltí cccii cleiemíiíííieuutcu mit> es ciii uíící ci cícr hitcya iuítrigtís secrmuícitíritus»(Stccuíe, 1983: 92) míoCicicí cíe cliiettííítisuíucí fiitísóhiccc. ResruluLí umpmcs soit> supcumie rcdcmeir ití iitirrLicioui tu su tiititítici ud i lule. scíst ieuucuí los ti ci tccres ci ctícicís pci t c~ tic represen1 LiC it) ial, 51 uío mielrustí mit i lixtí n u mi cciii —

cuí cutí se cleterrtiiiítt el muicícící cíe srm iuíuciigibili— ceptcí tic mía tracicumí literarití esíricttíííícuítc picti tití “. Ls dcci u, c~ ríe 1 Liii idi Itt cpistemii t)l tigítí en— mii cicleruíti (domide u ci teud niLí mí etíbicití el cxííc mmmcc itt uuíetíidit)itieíLi ciehuerámí senecunuzrciemitesecuuí iiietutLuiismti. el neltmtci cíbíetívcu, la arictinecucucionclichítm iiinerprentíeiómi. [ti hireeisicíui de las ecuuíse— dcl uiantticicin. ití uuictLiuituv-eiLi ‘u cctntis fcíí nicíS cíeenmemucítís c~cme clehemí cien vtí use de este tísentcu, fnaetcmtLi del rciLutci tmtuct¡cicuííai). Sccmííers x (ííhmutis allá cíe itt ecuíííúmí tííieiacíóui geiiéticti Li ití stiii (1994) hítuuí tlistiiíuzciicici cutre rumítí ial í ciditilí

u ecesi cl tucí cíe 1 cus cii é tccci cus cemié ticcis ci 1 tus megte— reluresent LiC! ciii tu y u miLi cutí nraci ciii cciuíccptti i1sícímíesc i liSclid’> 1 ti ccciii preuisióti iiíst óniCLí, está y H ti benmíías(1981) iiicisl nó \‘Li hacemcmpci quescutiieiicl í í tiusccisióui ‘u Lii ~íii~mit¡u 1 í 1irciticuc— cutía iuisttititt LiuuLthíuieti ‘u scícicuicígizadtí scípcíneemití sntst,iuiítxci cíe cus stíciciíicicitcs iíístcíricccs pcme— cierttíuííeííte cutí ctmuííbicí cmi el tiptí cíe luisicínicí—cíe ccciiipu ciii It St el Liii ci g rtídci tic clisereliLí íícici gntí fítí. pendí mio itt ci esttuec-iciii cíe scm cii tít-etc CLI —

tinte lítí cuí It c cii cus ( vétíse R í ni ci’> 1 994). tegtuni al u a rrti ti y ci - [tur el cciii t ntu ni ci, itt cnti etí tiLuí ecíuítí í tic it tesis precccicíítc Cctultitlitirpe ti líistcírití episcídlieLí y- «lutitaila» y- itt eííícngeíicítí

scístícnccluL Iii’> dicte clil’ercuícmam cutre tieuíípcí cíe a historia scceitti. tuuialitica y esircíctríntíl. re—iii stóríc:ci y ti ciii pci iii LII it iccí (1 994: 62)- Y Sewei1, 5ti It ti ci tiLLí mí iztici a «tic ciii iii cutí ti mutiS ti ti ru-LIti y tial revisar la <curtí dc lluíutui¡iscuui (199(1), ecíestící— cicle ¿tutes”, íuoucííue peinuime tuficirtín itt fcnicióhiti tu estti cíeni ‘utució ti niectímí ictí y ti iii i i uíetíl de pcis— exp 1 ¡CLI ti ‘u-LI cíe 1 a mu anrtícióíí ‘u- mu ci sólo iii etti íííenteuní 1 tící cus epistcmii cuícígiecís ti ~utínt ir cte cm íítc cicter— ciescnipci u- ti tí 98 1: 1 94)1iuiiiititíLí cííítculcugítí. Ltc miLi niticíc’cii tutu es la úííictíbnuitu scmsce~íti ble tic dar c-nmeuíla cíe la vi chi so—citíl cuí el t ienipuií. li LI tiáiisii si ntnóiiico uícc sólcí Iv. Conclusión:¿Unnescu1 tLI pcsíbie, sino tíecesancc partí etumpícncicuy explicar Lis reitícionesscícitíles(1990: 58)1 l<i nuevo paradigma¿dcimuícíítttci ciii de Senvel1. Cii pníucípi ci ~ci ~. sociológico?ííiccmcsticciitíbhe. Siuí cmii btnrgcí. ti ncíest c~ i uexiste ríuía tírísetícia cíe ciefi iiicióuí cíe c~nmc sc cntiemíde pcur iitinntíciccui. cuí pniíuí’n icmgíí u cii i la intenpretLucioii cinte luemíícs retíii—segnuncio,utití ti císemícítí tcíta 1 tic ci iferencicicutun zadode itt sciciculcugíLi liístcíníea y cid

en t nc dci s prtutule muítít ictí s lui cuí cii stiii tLcs: u ti es Ití uz¡ ncc luis t ti rieti cmi 1 tís cieticías scuciti íesun msmíící la fo nuuítí cíe tuuítil isis tic umí feuíc’uiiieuici es ecirnectLi. pcici nítí ecumíelcíi rse qnme. cmi retíiidtcci.(iiietccdcilcigití pnagiiití.í ictí) cí cíe ¡tu fiunma cíe srm cící csttcuncis, ecumíícu pretendemí ti lgnmmícs de luíspresemíttcci ciii (ncccini etc). la mí ti rntctiv- ¡dtíd priede prcuttcgcumii stLis de esta iii stci niti, ancc tuiLi di stíini—itt cen refemcííciti t tí tít ci ti ciii pití mí ci cccmuicí ti 1 cutnci. ción (cci— fcísi ciii) cíe 1 Li luis t cini tu curtí fía ‘u cíe 1 a scu—pencí si gui i ficLí ccistcs di leremites cci ct.idti ti ti ci cíe cicclogítc, lucí rq ríe mii ití iii sccinití es t ti n iclecugntífietíel ¡ci s y icí s pcístcmi tic! cus tímí idi ití u=ícosmii auuticmíen ecuinci se scísteííLI (Ii Liv ti viti iii stti ni ti nial it ica. mí ci

gracícus de cietetui míacícutí ci cciuícx i ciii cii stintLi p tuecle itieíít i fictcrse míarr~íeiciii cci mí idecugrtí fítí). miisegúmu se t rLí te tic cutid) ti ci t rcí- h ti scueitu icigití es tLí mí cecírieti y- necít ntí ccumci píe—

N ci pcuciemíitis abcíncitín Líq uí cuí cxtcííscc clichutí temíde. Ntus cuíecíntramííosííuás luien tcmíte Li emen—ecíestióuí.Serásríficieííte cciii señalturque cmi rina gemícía de uíu uurmevti paradigma cmi el cauuípcuépcuctí pcustiarrtítivtu (véase l)Lííí cci. HtcbermLis. socículcíu=íccu.qrme se scmsteuíttíscíbrela císerciómícíeMetz, R eccerín, Tcu;uolsky)es pcísibie cm mítí dcíini— LI teiuíporalíclaci ecínící la pícupiecitucí cíntológícacici n iii ás cccmlule i ti cíe mí ti rntceiciii es metu ci [mcmite cetítrtí 1 cíe itt metí 1 icí tíd scíeitci -

POI~I!Icafr

24 Antonio Ariño Villarrova

Estcu significLí q cíe intenpretamcusel ccunceptcu reflexividací ucarluorancl Iietn1ío eit cl uírcicescí tic constí-

de partcdiguiti. en un sentido laxcí, cciuncí tu u iitcit$ui de los cib jetas, ucro laimibíemí en Li’> auuoriactdciies,uícurejem1uto. cíe la ucmci atucuñe de 1 ti’> eciticies it tíy uclaruias Li

conjuntcu cíe presuncicuuíescuntológietís, episte— discernirc(ttuici Se eruzt,n efeciosdc periciclo. tic ciclo viltil

mológictís y níetodculógicas.díue detcruuiinauicó— y cte colcorle.esirttctíti-as.cayítuíumras ‘u líicígrtmfltís

mo sedefine íti mí aturalezcí del serscucitíl, cuáles ‘ Desde 979 tít pl iuit mi Ii e t tic i ccviii i el y>5 í ¡vísnicí

son ILIs u míidtídcs btísicastic tírítí lisis y ccimcu se y ci Foiteicin ti lisitium x ciii mí iz mm It mmii tící u iactacte ti tcííípci—ralíctatí emí itt icaria socí it (jiticictis síeíícítisisiicuicIcm eit c1ne

reítceicuíuancuícre sí ( Bia i k ie, 1993: 1 55; Btucidtun, no tías i-azón paradísímuecín ciii t e soctuutosriae tuistorití - ra1 992: 21). Dcii t no cíe cada paradigmntí pcuedcuí forní u tticicSn itítís cies mí alt cí i de esí icsís pímatecncciit

cccexist ir cci rnieuutesreítít ivamente cli vetsti5, ~or— sc cii la obra puis u unía tít tt ti medo uit i>it A bia it>’> cícincleqcíc existen tttmbiéui posibiliciaciesdifet-eiites dc sescusiicmíe~cíeItulticí It soeioiouuii emímuicí la hísíccrítt itiorciatí

itt t~rc~tu~íulime t dcl u sim mmc ma imtuj socí tI ti ctecit it it muíaexploración tic dichos postuladosy aún máspeuietrticiciíl ciultt ci’WtiCtii 5 esiiuteiutt s st usticí, i tu> c~ite

posibi 1 idtcdes divcrstís de uuresen1tícidii de I cus miad rícoicis dcticmní m ítem umí, sacmmmici’i -i cíe] tui occso c , tclttc u’>rescml tados ci btenidos cuí ití iii ‘u-estigtíció u - Desde mío tía dt1 mdcc cte mmismi it cmi cii m tic cciii miccíle cii íd - íd y

estepuuítcu de vistti. Itt cii’u-ensidtid no tendnítípcír tísí cii ‘>0< ¡ci! ¡bu c¡m~ utmíu¡ Mcmuiuo; Sc,; ma/c’u¡, cii et ití mmccc dc

qué ser eti prineipicí rin si guicí tic intuíadcm rez. una re’ tsicimt dc ti pcítcníte1 cuíit 1 tioíí pícín x A mdi su>mt.

Pero, comcu se ha nucustrtrcicu, htiy muí úi titules ccutuciíixt cíe Ii lo mini sme’cmteitlt’-’ Desdemiii pímiulcí cte xisíi- no exisie sitie dísitíic din tííit e los iiuticiclos cíe titx-esii”actau

ndici cus dc q cíe itt scuciologití luis toricLí se tu — de ci uc d ísuícíncn tuis ti islam, mcl c es x cts smtcmotaeuís ci u -iscueuut ra en rina fcuse cmbrin mutí ri ti de scm destírrcc— fcírmit ti’> dc coucemítuíscicíe ícmedeti y- debe,,cutí picar. Si existelío: tantcu el yocabula ri tu. c-omo ltu mclcutíohcigíti oua ciísciucíCun cutre u istorítí y soCíotcig<cí - mmci jíÉic=dlC Ser algo

y 1 tu tenrítí nceesit Liii nití vor ti fi naní i cmi (ci y pre— dI liC teugtí cloe ver cuco ci licití fo.ti titencts ci líe ‘>ci’>Ieit otinicí’>ití lesis cemeutie cíe jitierós cíe cute ci’> su,cicilcím,ums se ocumíttltcisión - Por títncc 1 tídti. se requiere unttvc> n iii veS— dci uíreseitte ‘u luís h isiccri ictores del pastícto.Ncc pítede serigtccicin ciii pírictí ininciadti cuí los postcml tídcusdcl e oc> ci ue teuíge q ííe ver ccitt ecímíla debe ser caiteepínatiztída

partídigmtu ptí rtí souííeter LI pruebtí scí pcrti míen— Itt tígeííeiti o las i isíti ucícines suicití íes Nu se u’ ocde dccir n

cutí, explcuttín stís vintcmtílidtícies y ciepnmrtcm- scís sicucier dime util diísiímíciuimí pcmecIti fciítctersesobrelimía itiredadeítillisie cm, [tu cctuservaciciií x- cdefectos Si mí ciii btu rgcu, t aun pcíccu esttím os ante - tíimiííauia dície sería - iescri uctijcit del ccciii pciitti—

ituicula necestiria htmL ci títsíciritictor.iuíua mera pícíníestí: Icís 1 cigrcus scímí niti It i píes y uíercí que cl scíciciítogcc ucuedeuícrítíji it-sc rcclítíztmr. ticcuiuí be

afeettcii ti 1 cus etcííípcus ni tís di verscís: ¡ nsti tnmeio— i ud iceduí, el dcíau Iisrncí necesamicíemt o mí cdíídicí lii ni enu t;n y

nes. reltíciones socitíles, icurmas de vida. El es— ci tiempo cíe deleItedepemídende cts ohcíivos de ti ints-licticicití en cnesIioit ‘u icí e’> títpectno temntí t iccí sc encríentrtí cuí ecínstti tite tcuui — distinción citíre dci’> lilia’> cíe gui cm ime ucuecítí hm mtdtmn imna

disci1íiiíu¿í mc dcc’> upu;’> cte cotí—pliación. Y le tíuíimtí el propc5sito cl igiucí cíe cepíoatiztíción» (Cmi ii~i-~N’>, t 91<7: 224).conquistar para itus sociedadesuna nítuvcurreile— Sinuilar pareceser la pasicido de \\‘tultersieiu: lías cinexiv idad- scmpertir itt uíiolíicliscipliítiricdticl tute lurdHitm’>O ‘ímmiíít/uc cii sim

eptica de típccc’ecu ‘iLtís cieuíciassociales Itisicirictís son cítítíctisetiutiuiti tinietí Y’ 1>0 tutu ‘u -~o siílictue Oti PL’ rtu ci cci tij dliii di

exístemíle dc ctíicgciriztícioíucs que lttínítímíícis disciptitítís

NOTAS dc ti’> cíemucítís smiemtiles Aíitic1iie htmvti itízcímíes tíccírístietísmitin clíxiclír itt’> ciciucitís suicíuihiísIcíríctms cii sííiicliscipliíítms.existe iocci fcittcititiiciiicc ptírtí creercjime esítís síitimiiscttiliiitis

Se Irtiutí de umít; seriedcecítlircí xciiuítuíenes.cmiiíiz.tmcltí puir cicbcíí citiliztír tuis íiouítiíres iíííuucr¿íííIcscmi [ti ticucítiticítíd”la Open iJtíiversitx- cuunia libruí cíe lexicí nuícuciímctcíríuu ti itt (1991: ‘~S)scícicutogítí Esutí fuíi-mciadti puir: [-lxi u - 8. y Ciii’>; ‘>< B (1992). ‘ (icutttitiorpc igmícira cititíipicttuuicííIc itt’> clifíccuultícies ccciiP’am-,uazía,tsuf mmt,mdm’muíh, Potiíx’ Pres’>; Ami;>’>. i., Biu,xmusrc-í. tus que Iruípicztí el ciculífiecí suictil píe It thai m scititc. elj) Li xx u’> 1 ( i9~fl>. Paliriccí/ cío,-! Eua,tuumoic I-a,-mmis mil pícscííIe ptímtí tíceccier ti ci’> citílmís ducid set att ptn¡mmicnie’>Mcic¡c’ímt,m i Puiiii~ Pres’>: Boccccuc. R. y Tiidmr-mm’scc’>. 1<. Pum ejciutptci, eciiittiniiuis Cciii ciii liÉmetí ittiiuitici cte ttidiitciti 992), Sacmal uncí ( mmhtm¡cm/ FcumímisalMumdum’,miii i>citity I’rcsst gnm [itt’>tiiuIrucptcicSgic-tmstítístíclesci cibstí mcícíít ~ii;lmcíp íííic1—buí. 5 1—ii cuí 14, ‘u McCví-:xx A 1 It)d)i) \imídc’maj, y ciii;! cíe tisuieítíeicioesfeslíxtís. ¿cimtíiuítis lux dc cuí’> tic teciciuuisjis !iiftireí PmitmIv Pres’>. íes cíe grtm ide’> ciii tírestís ci de lis el cmaties siei.iic s cii

WtLii iii’> tící cs el dutietí NI cíclícís cuatí’> juicires títíuí ctrbt;ítiztícicíiícs cíe icíjcí’? 1 ‘>uíciculcíecc tui sc ctitíieííti i tiur-atiajacicí cciii un etifoqoc tuísctírsco-c luí tuno ccp]icttdui a tuimaidír siíííttci(iu cicle el Iuericiclisí í u tí í iccedlel mi ccuítccciteuuitis ecínereicus. Iccír cjetuí1utcu. di Rccseíí u itt icíciurtí. k. itíietíicc dcl cisc> cíe ci’> lcíííctccs rescní-tícicísa Itt’> ccc ‘titízí -licTctriícr tít eíícrpcí.A Síííiiíí al mí ícíucíí ilísnící N Aberercíní— tíes secícitís Acictuitís. cii liii esitícicí íííuíctenmící tsístctí títitítíb¡e cc izc dcccitt gía- ele - Acercadc cmii pmo ncicí ccliii ci N - t -: ti a’> cícící tic fumetites eciv ci cci ocieíííu ciii ci serla hectset a > ita

su ecitiexicin cciii it, scíciciiuígítí bísícírteí mucíede ccciisoliaísc escítírecer‘tu luíe’ica cíe] ucitíen ‘u itt’> esinategitis tcmiíícctiííe uel siuítéuieciy caL-mi irtícoicí de R xxmcss (1994>. ticte udc se iitintiíi uíííbíiecis líasítí ítí’>aclcc un cicí luí tícmuuuící sí

n)~~m iíiclictccicín uíriííciuiei x tící cítuiccí pcirqííecl gincí es cisme líO se cictriiycit prcvitutítctííeluisic$niccues líesiemíte tuitís mitipticí c~nmc Ii sc,cícilogftt tuisitirica fIn stí réptietí cíe 994 disculeesta iííiucutitíeícuti exuitíctíy puede deicelarse en ni uclícís tít ras ini bu luí’>. Piénseseen cute le hace> Nl cutí percí las i exicís dc itt’> ptígmo ts ~t ~ 4cc5níuc el gircí uicrrncítéutíicci ‘u icícití ti uírccblcíuí uit i cíe it ti cícítímí icígtmr ti ciíícims cte sí eííetmsiilltímííieííicí: ‘set ttisucíniti—

POLITICSfr

Más allá de la sociología h¡stórka 25

ciar mrtmbtmjtm cmi el uítmstmdlcí. ííuiemuIrtms dime ccc scíeícclccgmmspum— ‘‘ Iii uurcítílenmí cíe [ti citiiciicmgítm cíe] ser suceití] desde cmlitiu/cuí ,~iuib¡

1:,, traictiltir cm; el presetutc luís dice —“ Gusutí. reuiexiómí aceretí cíe itms cciticliciciíie’> cíe uícm’>iuíiticttudies imuIcníítcsmc ini- u 994: 214>. y tu uírmíínm dci objeici cíe ití scicici]uiccitm tutu sicicí tmlucíicicmclci

iIiciíií1iscímt ciimti c>mmc es el tutiátisís dc 1 ms icinrntmctcmmtes recicuíIeííícííie tícír N.-xv,xtitumi u,94>

siccitiles cii icícitís sits nekicicimies” i~ u os i 79 x ‘<7> y Pierre ‘‘ Luís Iesuííscicímícle se esitítilececsttm cdmmtececítí scimu mutcív\iltín itt ciefitie cciitíu’ ‘‘ciemíc:itm cíe! iuicicí icicí tI 5 mící cíe Itíl ci mííímííemccscís (‘itttreiiicis tmleíímicis: “Ncí fitir- scieicuicigúm tícte—ccmtmi tutírme cíeimei,í dcl fíiticicí cíe cm’> ~íicmiilcíiitis‘>cícítmies y mmc, cctatttt simí peís~iecmiui ltistcítictií. Uit rita Vuoxtí 5-5 y. [icincíe sc;’> [itt muís etcmuela del jemítíccí y miii leí imí’>ItmííIe ci cíe ití itímílcí. “icíclí scccícc]cíc.mm tucieccutícití cicíce set u] niericí’> cii

suiltm :íetíítmlmci md’ dIOS]: 42]. ciericí uum:mclcc scíc,culuíuuítm tuislcirietí» 1 b)9 u tíO 7>)]. <‘itt iii’>—

í<íciííícíímc huís miis-tcltmtitmi’> cíe muclictír tm itctesIrtm inci~uie ummrieícituci del cilimeicí ese] prittci~uium cíe t ltd muí cíe itt suceicí—

imticiicu luí cute tímííí.mmuímísccímíccícmii teciíetcitu mnmccícsiiucmutmbie: lcigftm. It icícíccíccgci mící es scícimiclccgmc mit-ms qcie en 1 tu u mcdi—dicte Lis ciciímímcmííímescte Ití siííttucic½t(cii esie etm’>cí sería itt citm cmi cute smít cesal c5 ii:immttíciu; tít uit tietí ]ítstcit ccc” 1 P>ssm-.

clixisimSti dci It iii mmci eitiic te’> cieticití’> 5 cli.scip]ititis> tietietí tít iN 1 9d) u ~57i u ííesIci c~cmc It;’> estnímecttas stemiípneesititíetecicí’> te mies t cílmimí iti<tuitíiuc. tíímííc~íme tící suilcí eleciciscíe etmmííbitímucicí sictimpie cicicetí ser esimíclí cl is cte ímmí imícícicí iii’>—síícití]iztmetcmti ciíscuuiiíut mr ictriccí’- It i mis u uc>S8 u Cc

4> “Mcmclcis cíe es]iítetíemccmt ge—-i -uifíciímuuemume utica vintuocící - luís tituicís y trifeimící’> mic’uieccs ci liistciniccis suctí cmi ctmttseccierícití imíciíspcíístub]es

seíítmltmciuís exuurestutí itt iutct]iiíilicicltmc> meictel y límmíci¿umíícííitíi lutírtí el títítiuisis scceicítcígic’ci. dcciii ulule ]¿m teítuuiccctm]idltmcicte ití Iitslcinitm. u- smi; eituti:icycs sc’ Irak; cíe ci esccmcitmi. El mccc c:ccíuící íícmtí itiSiriccí licmntcimu¿ímetí simio ecítuimí ummítí per—luiuis<timmtemtIuc uiiciIuitidici cíe Itt tuisitmnití tít iiiiy cutí Si lucí tríe cc]iciu)m; ccmitiintu] tteiituicItm ]umcc

1icineiciuttt titiíi cíe tuis tuitmíccisecuitís-umecí mící ecitisusle- ei; elegir emílce etímíímímcus y icttitiis cíe esemícitílesdci simíttiiicttclui ííírtm itt ticcicutí síccítíl’visía ciifcrc;íues, sin;’ cuí tíd:e]iitín tigregtur esassumeesusascíe— idídil. 1]>[imíiciíímíescmi bis dicte Cli 5—tímící ]mtíit imtmItmctmi dic emicc.nitiitti. ‘< iitmerpnetttn ti clase scicitmi ccmmttci dimití relticicití itiufulietíPuesucícltms Itt’> iíicicíritms scímm ímíme’>tmcms” >1991: 55!. qcme iii pcíctenícmseaííIcír¿mrttí iiueciitmtuIe imiutí titirrtmciuitu uictrtl

t,iciuietis Ii m ciistmmigcttcici etilce ictituidmí alud mc> e utisící. ituciule clitmeni.iittett cíe exeicimis smith dicte mielietiucis cletetteruiui’>ricicicicí. Nitettit ms it iimíi¡iiimcí¡¡c/mmml sc ctiiettcieníti cuimiucí cttttm xc, tttis curtí itt t cieset uit scí estnímcimímti (St-.xví-:i.i -

címí semílicisí “c’ííem ti> tutu la experietíctmsimemíi cte Itt cimtrtmcimmní. [u)c>1>:55)itt !tjc;mímlí chic! Ii mii m meicíctucití ¿mi semímmcim’ uceectí uníííemíic lucí— ‘‘ u-mí Itt cuita cíe Sccmíícm s x tíííisccit. se ciisiittm,cte cítiredlermuuí cíe It lmííc mmmci ci iccevet-situícx- ci c mmcíluíuí u ‘vtclt-N\-sN ttecrtmIis—ititmct nc[etemtcitmi u u mm mlix citící ccctiee~uiittmi. itt pti199<;- i3t ~r ~‘> exelcmsix-tituieíitemeucím mcm ci Iexíímtm], ííicííim¿msdicte Itt

i’tmmti ccii dumestímímí cicí “curtí eíimslcímiuiimaímcci’i rescmittm segcmmicttt es ííecmmcueííitmmms m icleecíicití títíctí itt’> ememícítísscí—í~itictescmítctílilc cl liii; mí cid’ Lt-:t’i.Nmt-s \\ ciii It 958>. J~c’tíic’c’ím citíles. x se títms¿m Cii la miii m mlix u cimuicílcigiet;. ‘íNcisciIrcisliic’íímuí;ím it;;;! ‘mc u lic e: iii,’ Puse uf So, ;imho}i ctutitiurítlge ileutítuicis ti ccííícíeec. cmuícmucicm x pi uíctcmc:ir setuticlí; cicí íícmmí—II mmus’ccsiiv i>ress. clii scícm ml mtieclitimtle Itt iitmrrtttixmcicmci x m It ixcs cíe itt’> tuerrtm—

-—ii cid/u— iíms ]ií ci1iccsttmcs dci sc’!! suilí ecitistriticimis ~- mmx is 5 It uttmcntimivicItmci eciiisIcIlimiiíis titestí 5 tctetuItcittcie’>ceccíím,í ríticimís cmi ci eciíiicxtmm cíe m eImc’mcimucys imuíentítí’> y exicí-— scmcí íics Nci itui]imirití st suiluicis eteiimtlieiic suicí míes ci sct¡eiccs‘itís cíe ticutiiiiui. Iítytíc fudídicí titie esitití ecmmi’>Itumutetiiemite ecm cíe it mlix e’>Iicíttcicsmi tuisicirictí icicicís ituiscilí cis ttemutímíícís a senIlcijucí’ ION: 65>. ‘<ití ‘chíe es m~ímttícttí ti Li ecciciuí lucir Itt’> dumímemíesscíííuucs ii íítiictíuíciiiticus cii uit railsis succitítesctm—meltícimímíescmi cute se cííeíícííímami tíscnicí’> u mícír [tustuisicínitís u mmíiemmte cíe míctesíra prcíuuitt iíecuíctt-tt” > - )> 1 tít t tríltí ‘sicciii Itt’> tute SC tcieiuitlte mii x c:íntuííueííte nueclitmííie It;’> uit muse es etc efecicí tít mttsu¿cc ccitustmittItxim cíe tu cicitítuieresesdicte mcccscíinmcs lcs titi1uitttmtutuis-—.’- Irectie ti itt’> sííem mt ecímuccí mícíscíl rus ííneicíídtcmíícís.miíícsím mí tít muten ccitt es

tetinas cíe Li eiecc:iccit 1 íd ciii í] ;smí¡ctc;s gcuitíclcis plír el cEs tít ccli mr ecímíeeuíIucs dicte mcci’> ctmuímeíIcmu pat. ctíuímtmr titícticiimutcccsl 5 iiíticííitttiiisitts >iíticrmitmtiu’¿icicStt cíe s—tmlu;res>, ití uu¿urrtmiiv,cltmci ti mctís-c<s uit ti di Ii tie’.eitcltt e’> uiegcicitmcltiicuirtii cíe ti ‘tít,; ‘tui u íí/m-íí;h í suismiemie c]due ti getute ticicítí cíe cm’> icieitiicttmctcs scímu emímísimítmci is x Itt tteciciii ‘>uictttl muteclití—íímccm fuictír m pm Imecíi mm íícírcííme muí; ií:mccnicm tísf ícsctuiciiicirítm imtitm tít;” (Cm4). dcítmtmcc rtísgcís íttictmiiicímiatescleliuíemí límítí mutmnntmií—x-iciltmciciit iiittci ititeltí 1 cíe sc; sectticlc’ dcl ser cmi cití mieiuiuici x<í retestimite lcr itt’> clciicmm5 síccm míes: ieituciuiittmticitict cíe itt’>

Iííetmr ccííícm chis’ ‘1094: Ci?] lutíries. cciidscu/ itimfi/iuitimu iii aptcciikmctu>tt seieeuií-ti.memtipcirtítm—Si iii; ecíumiímm’’emmc-mcí se emímícíccie —--liii’> cijee tíicicletus—-—— citmui—sccííeííei¿m s itiuutmn <>9> FI mm c;ímíuceumtíc es cm lucciicti ci

cute’” itt’> cus mccli m mmc tícítíer cíeíírrictmí cíe ciincm tiutituertí”. ci simuitmxis cte ití íícmrmtmIis.í pc t muuíimc udc; ctiiereítcitmrttm cte cmmctílutisumicí ieituittuciiíi ce tm;ílicti tctímítciéíc ti ití Itisicinití cíe tuis ‘>ucmtíiíc’ cmccttictm hm’> mitmt t atms-ms címmieeiuItttilcs sccmí ecimice]ihcisuciujeucís u exemílcís cii icí mttmIcírtmie>tu (INi ~]~ it 9> P~cr scm ~- expiietíciucuícsqueccímístníuuuímcmscuiutící íitxcsmt’titiuíre’> suicítí—críe. tictictití ci itt mmcciii itis lesis cíe í~ xsSI ííi is ti dii>. 5ii5~ les. íccnc1cmc ictícímícís oecc:sítitmci cíe ímíí í cícílíctí mmmci 1ittutm re—

liemie cicle lis eictict is suicitites mccc Suutí lis Ittitc 5 c~ltc ittsCii— cciutsiccmtr u’ tmrgcímuiemiitmr siilime el Iietii idi 5 espteuim cte 1cm’>icemí scm uitiícicm cii ci u suutícimí x el iiemii]ccm 1 míuítímcmí Itt e’ecmiísieti uítmrrtmIis-tms uítuIcuicigictms.

Itt ptulecuííicílííí’mi ‘- ucíntís.uuencíesítí mccii íecmcumc miii Ics tiucictí ‘‘‘ ti si’>teííccm íctmcuauix:cícte ceferetiemtse cucteicrixtí.segliuíti íímutm ntmctmímumimci itt clífem-eícíc-. 1:1 mm címteíuiuum~m m itciu’. mcci’> dice titíliertíctus. tm uu~mmIir cíe cus ciumuceicucis Ictiud mmuucmuicmles cíe itt

c;tmruliti —‘eíííístm tíxc ttttiumgftis emíImc cimís ibsenx¿meic’míes tic— mecírítm cje itt iceicimí de Itt’> esmrímcmímm is temíímícmrcmlcscíe [ti

cutís cuí ecuitiesicis dmici-etuies. lid-ni; cute cm’”cttttccs emíuuitímemí httmnnac’iciti. c>Ime suutí: mitinnttemcuit cúcciticí ectusinitectictí cíe ]mistíi—tícicís dr’ tlgcímcm ícuumcem-m x este chuFle jticmeci cte ceiac:icciics nitís. cii[eretteim Icitípciitii cíe tuis tmc:cíííieeiímíieuítcu’>.utifememícití

--—etitre cíliucicís tic cmiii fiat ic 5 cculitm2ituis cíe culutí ittsii— cíe luí’> iicui t,ciitics temtt~icirtuiesdel ii¿irntíciccn x- cíe luí ttticmtiutci.icive uipuilcigmis ‘‘emie; iciiit 5 cíe isecdiidiiics u:Itx-cc esitmIctící es ximiccmlticicumt dic ti it itt ici iii ti> icitilcí tic titmnticití lienuiuemiéii—cs-iciemtIetuiciiie iumííc leitetí It isí m tu ucrutelicí cuí ecímuirtíricí x liecí ufemuircí cíe cmii u peispeelixtíiemmmuicittcl, cucuuiíutctídttdecímiucíitt it’>» íd, sai it> Oc>; u ‘>4 x i 5’~>. ecunc’>iícmceícumu tíam taItx m. etírcícter retnmmspectivc’cte itt

Scíiíme ti tcíct ti í~íímm u mcmummícs cíe (iidttieiis ticiretí del cícimí II mAmut tira ½ IdiSí 185 ss]. Vmitmse itttumiii¿u 1cutuicu.smKYiemut]umc smíím cíe umícicící hule mmíicm es tuis tmrtícmiiuis cíe McimNN SN (u t~52> ptmm m mii cstmuclmcc tmmuc1ílicí cíe tu íítmIcmrtmieztm cte itt mícmnntm—I99ti~ 5’ (miii c.m iii> u >00< Ims ttlmtt cm, tu icísicíní u

POLITICap

_ Antonio .-Xr¡ño V¡llarroya

BIBLIOGRAFíA t—1\tst’tcM-\s. 1(198t>: ¡ci mu’c mumísin;muliii;; íic’i imíuutc’nmumttstmmtc ints—

iuiiiccí. N-ltícinicl. ltiutrcis.¡ Lst.t .1 A. u 989>: ‘<Tites dci uitimtgs dif[enemtiiv muere din.

AAVV (i 986): lI/cf utmic’í ms ci sai- ja/copies cm40mmm,-! ‘1; mm!, ‘tunf’>. iii e cuímii u iii cmii cutí u.u 1 Bm-ini’> ti [cisicini ctm 1 ccciccic.igxí’ - pL> gs-CNRS. [986. 544—564. cmi E/tu’ !?mit¡s/t ./,-mttm’uiut/ 4 Scueicmtmit¡s. 4d1. 4 cii—

Auuc,xras l>li >1982): Ii,smom¡cct/ Scícici/cic¡í. Scutitersei.t)pemí ciemniure.Bciccks 1 ixtcm. Nl (1994> <dccliii titilc[uticcrtie tímící utie retíes cci síccicí—

iJ\NKs m A 11989): s1<cuiui ummiix-erstmt iti’>iciry luí iíislcíriccmi ]mcgví’ pias u] u~i cmi iíuc’ Bmimis/í ./mumíímíímt a/Scíciiu/cícji 45.scícmcuí ccgy-‘ tu tgs- 52 1 —543. em-u Tu c< Batí¡si; luí íím-íícíl of ‘mcc— u - u tu rzcí -

u’¡otcmcj 49 4 clmeicuííicre. Ji :i.t.-x. 8 >1989>: ll¡sícíiiut Scíc/uitiS’umc-ici/ciuftcm /iífc)mcut. NiBrxuKii N ([993> Ap~tí-aumc/tec1,-u .S,-ícj,-m/ Eímqcm¡mt. tamiiíiricl— cimicí Sigící XXI.

ge, 1 cutuI~ 1 res’> K -xt.umuiucc,. 8. ([994>: Muís Wc’tcc’íc (iuumi¡íuimtii¡m:e li¡shummiccmlB Ltid - mu M (t952) ¡muí moc/to-uit/mm cm /~m Ii/si <ii/u;. Mcix cci. [-ti E. Suc - ¡a tcicj t . Pci iii y [‘re’>’>-BcuuttidcN R 11981>: Luí iñujica c/d 1,-u xci; icm/ Nícíciricí. Ritíltí /l¡sm,-ím¡cm ‘mcm,- 1,-it u ti idediemdcc cm -ci)iez cílícís cte Hisiucricí

(cd) ([99’> Jmcmjict u/u’ sauialcic¡íc >ii’> Pi) tú ‘mccci mli’> 1901BucAntucí u ¡ >1991. le. cíe 1969> Es;u luís Mm/ini’ /m/sl,-tíjui I/tshcit muí ‘mccc idI 8 declme mdci í i~. i>. Tíícumccpscumí’<). [994

México 1—CF Ktst k i x lii mcmii a XI (1991>: ‘uiiue Ruuie <ci c;eitcrcuíBucu-xs u 1 Xl >1994): “Eviclence atid expí tít iticítí iii tuistuuí x 1 [ccciix mí ucícílí mí mmxc 1 lísucíniectí Suíelcctcigvu=ptícis. I—3t).

anící sccemcutcígx crilietíl relicemuccoscío cícíidtíucur1ue’’> crií huí mmc címí Icmmím mmcí/ <uf So,- mci/cují-, sud u)7 u cilicí.

qcmc cii tuustcum temí sticiculccgy-’s. ¡u igs 4 [9 ci; T/íc< Biii¡sI; 1 t mí \tt s XX >1988> Ruttíccíi /ímu’mcucumíc’ mmmi;! sc/eímmc:¡fíe raeJcío, mí ci / ucf ‘ma; tui/cíqc. 45. i miiaí ¡ci cmf s ci; tuu!míc¡ u d muí tít mci ge t mcmv em-sily lime’>’>

ButRKt-k it >1988): Scí; ííí/cícjmcm u’ /íjstcími,-u Mticiriti. Aiiaii-~ti MANN XI >1994> “ini prmise cl tiitmcctc—scieicitcigx’: ti repti- icí

([993>: 1cm tci’uí/umc muí,; /ítsiam muidjiut/tcum ficímmcu’.sct. luí c’suumm’tum ( icuiciltíccí pe’í tu mgs 37 ‘>4 cmi 1/mc’ Hm!; ¡s/n .lmuííím;uml al 5cm—míe luís -lnaci/c’c, u u/itj [989 Ciecliscí. u-¡cilíiuj; 4> u u

c?ASsNciy-xJ.>1991> luí IIucmcím muí Sííu¡,-ít u /ííc /tjcicíi/cic/cím’c’s. Nl,xuii.-xs 1 11993> iuí u s/m mc cliii; scíuiumt. ¡Xtitiniztm. Mtidcictiíarcelcumutu. (tít le N-leit’sN ~ (í >1990) “rite i eíuu1íucrei mcd ilie Feímípccri—

Dt:.AN, M >1994): di u; cmi cmii,-! E/j¿’cm>mc’ Hiciuíi’/u’s Fmíumeucuu!t‘c zimíuí mmi Síu uíeicmn uumiumí 1 líeccí u’. ptig’> 131—1 4i etc cm_AtOL.Niel/mac[s uutnu/ Hicicíí mc uit tau ta!cíujm’. icunídres. RtuuuItcclge. i.. \‘tícíccíu ti x Mccmic tu 5 > Iccoul>: riimm/icmimc Óictclu’míc

DÉiÉtAN, Ni (1994>: c<i)tscrtegíietc3íicíe íes ciemucitís scícicítesy (címmscmusums mímnu/ ( címucí cuí cus; [címícires.i—titmiier Pues’>.recccnípcusicit’uuicíe lis especíuiidcmciess’. ptígs. 37—53. cmi Re— N-’imin¡. 1 B >10791 ¡mi /c ci; luí títsiuuí/cm u iii ¡mi scmu/m’c/cic/.u:msio ¡¡mcci ‘muid /cííícít u/u (cus (ju’mic¡dis Scicicm/es. J/mmtcmiic-c- ,-mumííuml XI idnicí. tini’>Iititicltucl.u/u’ luí xci; ící/oujmcm 1. Ftmím;/;mtímc’mm;cic. /uiiiu’ccc)s imísmj;uciummnuu!c’s t Mcii ,—m-:m.ns. 1”>’ ( t994)~ “tít deletice tul mcrtmmícl icisicíriccilCuí/tu,cites [39 scíe cuícugy’s. lxi a’>. 31 —3 Ii - cmi II~ m’ Pulí/5/u .1 cuímt; ncuf c/f Si<¡cm—

EthíRmmuc.u 1 x ¡ .ctuuuhiíccm:. L. (1994>: Rcm~tmiuíiiu/ Wit/iutitis /cíc/í - 45. 1 tiíttrzcuMuíluimnuj ti u mmmii; micímís. [-cumíclres.Rccu.mu[eclge “. xx sucio>, fu (1994>: ¡it /ícu/íícjm’címimcm .síuc¡cíl. tJmn,-í mimnici/uícj/ut u/u’

licuAs. N (1979> ¡1 ¡ímuícc’sm, u/u’ luí cim’i/izcmc-ic)mt Mtitit-id. rtic ¡cm suícic’c/uíc! /ilíiiicíiímm. Mttdniti. Sigicí XXI(1988> Sa/cm-c’ u’/ i¡c’íím¡íuu Méxiccí. ¡CF. i> xssu mccirs. u ti. >1991>: 12 mum/scmíííuummuc’m;m simc/uí/ciqic¡tud ¡u’’>—

Fruuvící 1 >1 981í) (‘cummitiuifc’.s pum- tui /i/sccii’iut. licírectccíccí. 1>1cm pumí u’ imcímt—¡ucí¡cpcn/m’mm u/mm tcijscimimiu’mmmcmmi iiccctim’e/. Ntuiíi¿ttí.muei.cm—Ag’ccsuioi - iZ,s’>-ícis. R 11992>: ]Ycmí;¡uuí 3’ ccícicctcmu/ Xl tít cl. CtS.

F-ciNn,xN,x. 1 (1982): Iljismcíajcí ,limc]t/cjc u/el pcmcccu/a.v /ímciíc’uía — >1993>: ut~rcuiuieiiicis texlumtmle’> y mcíeicccicutcíeieccsde itt ‘>ci—

scic-ial, Btu neciomiti, ti uit etc. cicílcígící tuisiciriectí’- ptigs 7—28 cmi Rut ms>cí Ls;íummiuita tu’1 992): 1cm It ¡scariui utc’s¡mnit<c cii’! - ¡¡mí ul,-’ luí li/sl aa/cm. Btu cci ci— It tic-si icjutc/cumies coc¡ciluhí¡cc,’>. 63

mí ¿u, (‘nl iccm - (1994>: « c)el aprendizde tiro] ci a It esemt cíe reilesiva: clCAuciuuN. 1 ti ([993): ‘cEe’> euíubtírncísdo íítiIor;ui-u. ptígs 152— pccibíemuíti de itt icisicinicí cmi la sciemuulccgím tic NtcnluerI

1 65. cuí el mcbtic”> Emmmci/>ec’miii;”> uIt’ Sau/ui/cícj/t’. XXX u y 1 FI i cm’> ‘u - it) gs- 27—54. cmi Rcí¡stcm 1 s/icmmi<u tui Ñu’ ¡mmm u-cf tíumc

Ci uucrxs. A ([979): cu’ímcmcí/ pruí/u/c’ímís ¡mt .scíciut/ i/íccímí. Lcuíí— mt,-’’> cumu-icituh¡ic-ccc. 65. eííencc—ííícíu¡mmdcc’>. Mcucmuiitltití Rc’i-ís-ící u/e (Iuc¡cli’mnit’ 15’ (clecilc-íclmc i «1 t ttuvetueiciit cíe ítm

1 984) ¡Pc u ciii sc¡ mmid/umm c’f .sac- ¡cc í Oit //tic’ <ml dii’ i lic-cia; - Iii síci ri ti - 1) le, Iii síci rin chire’> de mí cuesímuí tic mci uccí’). emieríc 1 994uf si mc ¡muí umcmuímt Berkeley.titulilonicia Pres’> Ru’eíscum Imnfc’mumítc/uímmum/ u/u’ C/c’iic/ctc Suucicítc’.s. 133 (clechletícicí ci(t 987> Suuc mc;! mucan-címtc/ ummaulc’m’im suicia/uuc/m’ (‘tttíibnicigc. “[ti scccicciccgfcm [uisicirictt. Licuctile ‘>cuture sus mitdícitlcisu>.umcix ersmix tít ess. sepuicícílíre 199

Cutí> xs A x it uur,t-ti. 1 (cci’>.> (1990>: ¡cm fu’cmmíut scuí/u;/ Ita;. Rtcccm-:m ‘mc. 1>. (1987>: 1ic’tmm¡io u uiutiíc;c-¡uimi 1: (íii>f¡uícmnciili/mt u/cfrviadrmci Alt mmc,. tic-timpa u-mi ul mt/cmtuí lmislc)miu-ui. Mtmclriti (nisuicumicitmci.

CnN/tít t mcc, ti 11981): El upít-suí u /uís oímsuímnuís El císsmímcís Ru ist-:N. (3 (1074>: Suui/uutumuputtnisciii~/u~mi u/u tít c’tcfl:mim-iuc/umu/ mm;;’,;—

sed/un omm mmícítmímc ra u/u’! <qta XVI. Bcírceiccmctí Mctciutíiek cct/. Mtuctnid, Aiitmnu¡scmCuiLtiitid>icm u 1 H ([991): ‘urbe cisc’> ccl iikicirv cm scíeicctcu— S,x,xvt-.iutc.-x. 1. it 9~33>: -‘¡ti scceitilccgfti iilsIc3rieti”, ptígs. 513—

gy: reliccíion’> ciii scimuíe recení iendlcocies,uptigs. 211 —231) it) cii 1 A ‘uiíí iii frs tít xci’> x ¡-1. Rcciii; it’ mii ‘ tu;’> Ñuen ¡lic’ RaicL/í lcímmí mm;;

1 uíf ‘muí,- i,-itacjm xccl 42. 1 1.. (1 c)c)3): /ímcmlí/c ímmuts c/d u uímmcí suíc-iumt m-cmutim’mtm¡uuutummmc’um.>1994): ‘uThe cmses cci iumsicímx mmi sciehtu[cic’v ti tepís’”. piigs XI icinicí, (‘etuincí cíe imtscsimg meicumues ScielcctcScteas

55—77. cmi 1/nc Hm mmms/m ]cítmí m;cut <uf Sc,,- icílacíí 45. 1 muucíizci St xxi mu. W ti ir 1 lc)91)l ‘ci Icíss eltmsses mmc Xl cíe ( í mime mt

GRt:ccccmuu.ti ( t990) uuCi uncí Nl íp’> cuí Hísiorv: Sírcmcicmrcm Reilecilcítís ciii E P 1 tucumtípsuitts itiecir cci Wcim kmtímímitin Tiíccíny tunící ‘mccciii ti icemuge” hay’> 217-233. en cii’>’> Fuirnití mIau” píe’> St> 77 cmi KA Y t -, ti 1 x XI cd ti -

titARís. 1.: Mccmic tu t x Nicsuíc,mí 5 1 199t)): ,imm¡lnuut;i ti 5Nii. 1< ccl’>)> i9~i0> ) Ji linutmtnjucmímt. Cu-mitu cm] 1m ms/tic —

tiiululc’iis, (uumísc’¡msmms chic1 ti cmmmmmcí;cís; Lccncire’> Iculurmer unu (‘címcíbniclge. t>mmtmtx limes5

1>re’>s. Skccc u-cuí. ¡tu (1 Od> 1> ‘-Temuitís etiíetgemiies y- esimelegitís re—

POLITICSfr

Más allá dc la sociología histórica 27

ecmnreniesetc scieicuiccpítíIílsIciric’ct”. pcíys. 101 — 1 34. cmi ¡-¡¡.~-— — 1 99 u b> s+,-oe,m /cr --i 1-/a/t //ii’ /Iiucuií ci! ‘mc/u/dI Ri’i>—

ruin/mí Sic/uit U> iciectiecícicí cm .,Diec. dicís tic Hisicirití ‘muí— mml/t-ic; Ctmmuiiinidmíe. t>uciiiv Pres’>.

eittIíu>. 1991 — >1994): /‘/íu S’iic-ici/iicíc afScmc’/um! (‘/uutmmqe t)xfccmd. Bittekxveii.Sx-ii-.i.st:tc N. i ] ldldl4>: Scmc¡ii/cícmm tusicircí I&itíeksc-etl. Fu ttic-ii’5ciN. ti 1’ >1995>: (mcsmummmi/urei u-mi c-mimmtiimm Beireeltimití.Scix-nc.tís. Xl R,. y tittiscc:s ti Ji. >1994>: “Reclcuitítimíg time Críiicti

t¿lu¡sienitcctcmgmemí tiuiccí -- N urucilise cíuící Itie Scícicmt Fui mx (it. > i9~í >~ t,ictitc/c 5 i Sil tu itmmcmc. /tmiic’c’scis cimtt/u//mus.

dcuiisuiimiumciii ci> ictemiItix » ucis 3<O~) cmi tAt.tmcíitx. (3 u címmm1mcmmcíuícmmím’c cmmcummmíc s XI mcli mci Niltmmíc’.ti.

ecl.> >19941 ‘mcii mmm! 1/ii mcmi mmtíc/ (lic l’cí/um/cc cm/ /mícmcthu-, ci; iii >~-. J >1982>: Xl mcmu/cc/cíí/ícm u/u /um /mjsiíci-jcí. Mtictnict.

Sc-nt-m-tt mu >1991> /k’ Risc cc/ ¡¡isimí; iuum/ Sicu-/cm/ciqí-.tttmitiirici— \ cx Ni i >1984>: Cmímíícm sc mcm; í/cu ¡mm lí/cfcíí/mí.Xlcmcirici Alitití—ge. ‘ciltis

Sucís<c., 1 s i—Icuí;stí xxx ‘i u i [98 Ii: “tcí Icisicuricí ecímíccí mcci— \ mi xii t >198i >: lmm/c¡cmc icímí cm> t ccc mm/mím/cmm-/cm m>cmmííc>//sjc /n/stct—rrttumvtm” IiítC’> O] iii> cmi Du/ummms, 4. iii;; ti irceicimítí. tríímem

SÁm-cíx,ítis >1 tuO 1 o ‘‘u u cutiImuicc.’feu clc’t Iicgcmu cm ser scceltml \X Si ti RÑcitt’N. 1. (lot>]> 1 ímm/;mmm/ííímc; Simm-/di ‘m’c’/c’mímc’. ¡lic’ //-

Mci’> titití cid inuciisictímculisíuícu xci lccciisuíícc”, ptigs33—?4. mm/ms mil 1/tu’ X/ítc’iu’c’tttIt—(’uiimimni uccmnctcfítíímis tículiix I>uess.cmi (icir-u/’Ñm u:? ícm~.í .x 1-ti (cci.>> lot>]: ‘mi’c->ci>íuc¡m’ci: tJíí/c/umc/ Wit,t.íAx-ms. E. 11981>: (mm/tutu Scci’/cm/mmqíuí c/d’ ¡cm m-immmiimt-imc-ut—

c//;u’m.s/c/mmc/ Mcmciriui t Sid. c/cimn y dc’! tít/u’. tkineeimmtitt. iítiidicís.

POLITNCDfr

29

En los márgenesde la sociología as disprutasde lamilia suelenser las

histórica: íuíás cuuccíuítícltís.Ccttiiido ptíreccíí ytídimí cftus y tulviciadtis. nesríngcíícccmcu

una pcír scurpresa.u íumuícííuoritílcs yaproximación dc, ecumísigcí runtí perlcettímenicunia de Icus tigra-

a la disputa vicus y las lía la brtísgrctcsasdichascuí el ~uasticIcu.Este stílucr casercíviche tí ecíenicí dcl teuiutí cIneent re la sociología cí niencí a bcíndtín: la ci isprít ti cuícre ití

¡ y- a liistcirití. Es viejtí. eíícccííadtíyy ma ¡u moLona cus rtísgcus de las dispcmttís de ftcníiliti. pnmes sicicsti¡utirece ccuyrímí t cm ralmeiiíe. tíetcba retípare—

ciemucicí ecuuuicí si las t recuas tínterícures ncí lucí—biertímí existicití y tcudcu estníviertí cuuuíucc tcl primí—ci íuio Emití prníebtí cíe el Icí sc- enecíemínntí cuí clclcbtíie reabienccc scubneel tetíía lucir Otulcí t lucírpecmi ci ti uíí lii t tu tíctidém¡ecu tui gío— stíj cciii - cíebtutecuí ci ti mcc Itt crí spticióci de icís ecuiitcuíciientcs.stí

Ramón RamosTorre acaicíramientoy la i mucaiuacicitid partí despretí-cíerse de 1 os vi ej cus fauit ti Síu Lí5 del ptístícitu scuuumuínmestrtí tic cus nítíleíítenciicicíscine cc>cltivíti dcc—muí mmitun Itís ncitie o míes emitre iii stci ri tídcíres y scc-

ci óIcígcus y cíe itís cl ifietíl ttucies q íie cuierícuilra eseprcíyectccdc síuutesis que es ítí scuciculcigíti Li istó—rieti.

Ncc erecuq nc tuienezca tu petía.cuí t retemíensecuí¡ccciiistmm ir y ci esetu redtít esfa (jie ti— )úí ti mii a guie-rna cmvii ele itís ciencias scicíalcs. 1 ts si mii píe—uiuciute el siguící de cuuu lurcí blcííítt pensisteíítecintese tcr ntístntí cl esclescm iii stit tic~t) ti LII iLtie ón tíetídé—niuca cuenítricití cuí el tuitírecí dcl scmeñtu. yLi cies—

vtíiieeícicu. del cl isccmrscu cmiii ifíco nclereuucitíl-tututi 111 iccí. Ese s cícílo cl cmi vc$ cii cm tutu pesadiii a cuíti q cíe 1 cus témiin cus cinte califi etíbtcíí ti ía muíccci en—

uua cíeuucía scíe¡al se ccc uit rtípcísícrcín ecutíutu ni va-les imuccuíucilitctuics: íucr utí lacicí Itt refercuicitílí—títid ccbjetivisttí e inccutittiníintidti de la histcunia:pot el tít rcu, itt ti cígnístti tíí turtí tinti 111 ictu cíe itt

scuciculogítí y srís pretencíicitís leyesdel serscuc¡tíl.M icntra.s juensista. ese smucñcu se niantendrá ti

íuesaci¡1 la y. councu cmi las viejtís h istcuritís níítietcsfcuíídtícicínales, los lieniciaiiccs gíemeicusse veuántíbcicadcusti rumí ti í ríciutí frtít rici da íuccr 1 a dcli uuu i —

tticióíí dcl territciniti.Qu isientí ir nuás allá, percí cití uucicc. ti Ití vez.

razcín de este suelící y de sri nesaca tcuclavíapersistemíte.Para hacericí i uíccmuttíré dar rtizóuícte cótuicí catie pensarití diferenciti entrela scc—ciculcugítí y ití huisicuria y de qué manera scproyecttí cuí ítí empresaactcítíl tic la scuciolcígítíIi ¡ sttu ríeti -

Rtmiiícunt Rcuííucís turre. t)ptcm tic Scucicctcígícc 1 Ulmíiser’>icicmci (cuttípiuitemi’>c. N’itmclrlti.¡‘mc/ii /ccí c ‘mmmi tcmímíu/, /8 // 995)- ci-) cmmímlc/ (fuji. 29—44)

30 RamónRamosTorre

Un problemade vecindad: 2. Otra postrmnaes aquélla queaseguraque,

las relacionesentrela historia a pesarde dedicarseal estudiodcl niismoorden de fenómenos,ambascienciasdi-y la sociología llenen scistancitiiníente.siendo para algu-

nos, en aspectosdecisivos,cienciasalter-nativas> y para otros complementarías<’.

- 1 planteanabstractamentelas reía- No se mantienela tesisde la sepamación<e cuonesentresociologíae historia sc con el mismo radicalismo que antaño

corre el riesgo de acabarderivando —cuandoprimabael debatecuencítísno-hacia tun limbo gaseosoy ambiguo. Está claro mológicas versus cienciasideográficasoque, si sociologíashay muchas,no menos nuu- ciencia pcusitiva versusarte~, pero. armn-merosasson las historiografías2y que, por icí que se tienda a nuatizar y limar las dife-tanto, esasrelacionessehan definido y han sicicí rencuas.se aputestaclaramentepor la di-pensadasde mcuciias maneras.Ccun ccudo, aun- ferenciaciónaduciendouuututivosepisténui-que estcí sea cierto y haya que tcumarlcu seria- cos, metodológicos,sustantivcus,etcétera.unente en consideración,no creo estéril una 3. Se puede,por último, distinguir cina tcm-aproximacicín de tipo genérico. Mc apoyo en cera postura caracterizadapor sutnmarsedos razones:la primeraes que,con independen- en una posición intermediaentrelos po-cia de susciucrelítísinteruias,scuciólcígcuse luisto— icís extremosde ití separacic’uuusrísttííucitulriadores presentan,en susámbitospropios,dis- y la plena fusión. Aparece en múltiplestintivos aires de familia que explican lo cneo- varuantes:Sc prcíponeqrue las difemenciasnado de las pcilémictis snírgidtcscutre- timbtis fa— son dc guado,nitítiz o éiiftisis (Ecutinel1milias, por encimadc las existentesen el interior 1980: 158), o que se trata dc un casodede cada una: la segundaes que gran partede simpledivisión amigabledel trabajoen elesaspcuiémicasderivande una poco clara refle- mareo de una empresa común (Juliáxión sobrelos términos enfrentados,por lo que 1989: 83>, o que es posible uneditír entreaclararlosen susaspectosmás abstractospuede los dos poios extreniosecunvintiendoensen un pasodecisivo ptírtí tcbcurdarías. cmii eccuitindci el espacicí qcte Icís separtí

Antesde hacerlo,esconvenientefijar, de for- (Martias 1992: 220-U, o que,a pesardema panorámica.cómo conciben esasrelaciones sus diferencias,hay un espaciode pleiuorepresentantesde las dos familias. Atendiendo encuentro y comuvengenciaque lima susa la literatura más reciente, surge un cuadro diferencias, llámese iuistcíria social o so-descorazonadoren el que resultaevidenteque ciología histórica (TiiIy 1981: 213-4:todcc el muuídcu sc siemíte invittcdcí ti clttr su cupi— Skcucpol 1984: 1—7), ccc.nión sin ateiudermucho a la de los cleíuíás y sin No creo viable entraren estedebatea no seresforzarseen saber si se está hablando de icímismo. Forzandoen unatipología cotuiprimida que previaníentese introdcmzcanciertas aclara-cuoneseonceptcuaies.Fui ecuncreto,propongícíco-la enormevariedadde posicionesexistentes,se

las siguientesposturasgene mcc puntcu de ptírtidtc untí aclartíción del ccum—puedenproptuner píejo campo semánticopropio de la historiaralesy susvariantesinternas:

para pasar,a continuación,tc abordaren mejo-res condicionescl problemade sus relaciones

1. Una prituiera que niegaque el problema con la sociología.setc tal ya que,se sostiene,no existenpor Por lo menosdesdeHegel<seha venidcu des-ignítul icís dos términos de ití neitíción,pcír tacandcíItí cantíctenístícapculmscmíadel couíceptcílo que malamentese puedehablarde re- historia. Alargando esa poliseníia en icí que eslación si no hay nada que rclacioiíar. relevanteen el casoque nos ocupa,se puedenDentrode estecampocabeclasificantan-to tu los cj cíe niegan ¡a existenciaci íegiti- diferenciar,al níeuíos,euatncc pía-nosclecisivcísde

unade las , como a los significación. Son cus signuiemutes:quesostienensu indistinción~. La conelu- • H 1: Hace referenciaal ecumíjuntodc acon—sión final esque,dadoel carácterficticio cecimientos pasados(las res gcstae) y sudcl probienía de base, mejor haríamos énfasises básicamentetemporal:sc identi-dedicándonosa otra cosa (¡ca el campode la historia con el acontecer

POLITICSfr

En los márgenes dc la sociología histórica:... 31

Ii uuuitincí q tic icintuití partedel [uastidcu(i ndi— niguaciómí cíe Icus líistcunitíciccres y- srís pretetísící—vid cmtci <u ccíleeíivcu). mies epistéuiiícas:cuí cutrcus. síes relacicumiescotí ití

• Fi » 2: H tice neferemucití a ccutulqríier tncoíítc— reccunstnuccióuí del tuccumutecerpcír mcdi tu cíe mía-cm ni ientcc cicle se cccuísicienm- relcv-tuuute en rtí— rrtieucutíes; y es cvideuutc cí cíe ttíuuubiéuí se pcuecíe¡cutí cíe tíigci í~ pni míeipicí cíe seleeció mu cinte pitín t CLIn Ctí tulc~ ci icutí dc 1 tus íucísibies ecuiii tui títie ci—asegtirtt sti [uncuveeciotíclectivtí tu pcuteuucitui míes. [tui biémí rescíictí evidemute q cíe ltts sculucicu—Lcu luistc’cniecí. desdeeste íultumucu ecuticíitímícc cíe nes ci cíe se dcii tu cadtí címící cíe escus pnccblemasSt guifi etiei ómí - mídc se Ii ¡iii> tu temuí pcirtí 1 íííemute: ncc se pueclemí geuuertí1 iztí n si mí muí tus ti p nccveettípuedeser tu Igcc ptístíclci. íuemcí rtítubiéuí a lgcc sculure Icus nesnamutes.

u-esetite tu itt t curtí. ¡Xci ti rticl ci cstcc. ni i pití p uesttc es cInte 1 tus neltí—

• H .‘‘ 3: 1-1 tice rcfc reníci tu tu Itt iii cl tcgtíci ciii ci ouuesemitre lii scuciccl tucítí y itt lii stccri ti debeuu sencrin ictí (crí ‘ti ¡ccii cíe tu cl isci;uhí mí u ini p cíesttí pemistícíLis ttu muíancl t cmi cccuusicientieic’i ti itt síu tesispcir Itt muí etócíi CLI tí ríe cliii t/ í ) scubu e el tíecíu— cíe icí s ecutít rcc ¡u ti nccs cíe sigmíi fic:tíci ciii - (‘cincibcí,tecer c~ cíe, ti cli feremíe i tu tIc tít u is íudegacici— pcíes. itt lii sto nitu ccciii tu ci uu di senrscí nti rrtítivcímíes. tiemie ti iincteiísióuí >díuistcnumctc) cíe tcte— (H 4) cjuie. nutilb.auícicc esiuccíficcus iuístnrímííentcusmíerse ti icí netí muíemule cíeni u nící tu Luj tu rl ci y eni ictus cíe inci a.gtíeiciii (1—12 3). tic míe 1 ti unetemí—

evcticcmtiliíieiute citín ccuemutí tic cutí5. Lcc his— siómí de lijtir icí íelevtínce(¡1’’ 2) dcl accuuutecertóniccí ciescle este íícmmítdc dc ‘u usí u tírimícíne lictnutiuicc cuí cl ptcstícícc (Hl 1). Se tntíttí dc cuuítí[utice refercuíeiLi cii tíecímí tecen. muci se i denci fietí síu tesis específietí cuí 1 tu q cíe etícíti cm uuci cíe icíseccii 1 cus cl mus tultí ji ccs Liii u en tui-es cj oc. cii t cutí cu elciii en1 cus cj cuecití C tutuIi fi etí cici lucir la juiesejicití ticetiscí. mícc sccíu sutití scí eventcitui9 cubjetcu cíe icus ciemuutis.ncltucítieióii Si esicí nesculta tíecpttíble. cuí tuuuícesel íunccbie—

• Iii’ 4: Htice tefeneuíci tu. crí Lis lemugcías 1 titi — muíti c~ ue se clebtíte sc cccmix’ ente cuí ci ele 1 tus reítu—mutiS, tu tuheití teíuuti t iccí cíe. cmii tu tutu rnacic’cui, cici uíes cíe itt scueiccltugía cccii estíes~uecífietísiii tesises dcci r. tu 1 ci cl ue ésntu s<enmctít tu» (el ecmeíuttu cíe 1 ci luist ci niecu y. dtícicc que esesneltícicunesscun.

cíe ecíen t tu ci sion-). Li estesen>icí ci, i ti luis— pci r ci iiieii cus cuí 1 tus iii sti m umei cutíes tieticiémuíictí s,icínítí uucu se iciemutifietí uíeeesari¿írnícmutcecín cíe difereuícití. euítcíííees: lo qrme lualíntí qcmc imícití—tuinugnutitc cíe icus tu-es ultíuucís Lumínericures(pnmc— gtír es cónicí se lele xc justifietí tal ciiIenemíeitm:cíe ser cuna lii stci ri a sccbíeel ini t curo. imdc— ¿cli ferciucití en ci ué’!vamíte y cíe ficciótí Y

Estas sim iules ci isti míciccuies scuuí ercucitules. Tcc—níándculasen ctínsideuacióui,pcídcuuícusdistinguir Narracioti y tiempo cornoeqcuellosetíscus en luís qníe sólcí es aplictuble umící criterios de diferenciacióndc lcus CLI iii [udssCuiuetít tetis, dc tu dicte?icís tít uds entus e] cíe se smmutet ¡ami cl cus tu nítis. En nazóuícíe estcu.ti prcguuit ti scubu-e as reítuei cutíes cuunre scueicuícugítí tu hipótesisque pm-cc pcimígcc es cl tic estí

e luis>omití ¡ucíccie pitíuítetcnscde iii uchtísuuutuuíertís diferemicití se muí cíestrtu btisictciiíetíncve ecumuicí nelLicicín cciii ecíalcíutiertc cíe los pituncus ecuííucu clisecmrsixa tu textritul. percí que,de si gní iii ea.ciciii cíe itt luis icí nitu: vtc ecumíuci reíti ciciii enetíni tídti en ella., tu íutu rece cccrtu cíe seniej tu muteecun el ccíuij rumí ttc icunííutidicu pcír tulgnutitis de elicus; relevanciadíue hay- qcmecccneeptntt¡iiztiren térmi—ytí. pci n n’uit i iii ti. ccii tu reítteiciii cccii el sisteiiiti ííos cciii pci ntí les. Dic Lucí cíe tít na. muí tumíertí. icí cinteecumuí íu~etc~ y sititenivtícl tu cíe 1 cus eeuutucí. mtunetí 1 ti cii feneuíci tu. cíe itt lii stcini ti, cuí este plamí ci

E.stci iuíclica ytí c~cmc nimia cíe itus lucís1 bies ntczo— tic s cus relacicuuíes cccii ití sccei ciicugítí, es Itt ntí rrtí —

oes dc 1 ci ciii peciuítmdicu y, cii cuetísiuuuíes.estéril cíe eit’cti (sri específicacstrategití texinítul) y cl t cm lucílas pculémictus cuí este etíuíípci uuníecle debensetu c~ue cuí estase eneaniutí. Prccpccnuerestcu tutu scípcu—cicle, luíLiii tetíud tuse tu íítí remitemuíe u te tun mii istuití tic tic etí r itt existemu ci tu cíe cccrccs pl tuitiS de d ife—prtitulcnitc, cii netí 1 icítucí se esttlun pianteandtu prcu— tenciticiótí. siíucu sólcí Líseguntun q cíe scumí íuíeíucuresblcíuuLis muí tu y’ cii stiii c cus: cuí cutí cus etí sccs, itt reitt ciómí y- dicte estt’umí cccuueettící cus de (tu ¡muítu 5tí bturd iii tíd ticíe ití scíeiculcugítu ecuní las res gcstacdel ptisLidcu: ti estí di feremuciti cscrtítégictí-

crí tít ros, Stis reíLíC i titíes cccii el pni mícipicí se1 ecti — (‘ciii si ci éreuísc, cuí efeenci. 1 cus tít rccs píamutis po—vcu cíe ncicvtumíeia cíe icus iuístcinititiccres; crí cutrcus, siblesde ciifereííciaciómí q cíe suugcuí cíe Li cielini—5cm 5 ncltucicutíes cccii icis iii etccci cus críticos cíe ti ve— ciciii si mi tét ca ~unculuciesttu: i a u-el tuei cm cccii el ptí—

POUTICSfr

3u RamónRamos Torre

stído,el cnitericí cíe relevauíciay ltcs técnictís de específiccíscamuiptus disei~ulíuianes.lían relutisLidcuindagación.Se tratade diferenciasque,aunque esoslimites y scuu actualmenteinstrumentosdehayansido subrayadasccuyunturaluííenteen los indagación cíe histccniadores.sociólcugos, tíntro-debatessobreel tema,resultan en realidad me- pólogos.demógrafos,econonuustas.etc.nccreso endebles.Hagamosun breve recorridcu El carácter tenuee hislónicamuíemíteinestablepor ellas ptcra argnínientanlo más precistimiieuíte. dc tcudcus estccs primícipicus cíe deuuítírcación

Presetíterer.s-n,s ptusadcc podnítc siuítetiitin ex— pcíciría indcmciruíccs a pesar cinte persegruumuucus nuuípresivamenteel ecuntenidodel debateen el pri- ftuntasuíiadel pasadoy que la distinción carecemer pítuno de eccuití-aste: Ití iíistccria crtíta del yti de Lien oaliciad. Estcu se íuucdc pía mi tetír enptístudo, mientras cíue ití stuciolcuuzítu trata del téniííiuucus mutis tidictiles ci mutis etumuiedidcus. Enmundo contenípou-áneo,del píesenue.A pesaí térmujuosmás radicalesse pltísuuia en la tesiscíede su fucrztu rctórictc. estaeccuitrtupcusieíc’unnesul— ci oc lcu q cíe Iítíy es la cicuicití scucial Y que mucíttc debilisiíuía ytí setí pcurque,ceuíncí scustie¡ueWa— existectuntíetcníisticad istiuut i vtu aigríuítu q cíe selutíre1 lersteiíí en (tinos mancadtumenceanti—ntunkea— Li iiiciagación luistónictí de Itt scíciculccgía: es lancus, «sólcí se ííuecie uíarrar vendtídertímcnteel tesis qcue, ecumuucí se x’uo tíuu tericurnícuite.ti vtí mu-itt míptísado ccuuuítc es, ncc como ertí» (Wtcllersteiui A branis y (3 icideuus. Luí téruíu i mucus uuíás ccumecii—1979:15)~-y se ccumprcubarámás ttírde c~ cíe esto cícus sc hace explícitcu ccttítícltu. ecíicí 1 tííii bién sees decisivcupara meconstruirel conceptode pa— etuniprobóanterionnuente,se tusegníradíue las di—stdohistórico—,ytu seaporqcmela iuívestigticiómi ferencias scuní dc uiíatuz, gracídc. éuuftusis, divisiónsociculógica,en blccque, se mitre cíe evicletícias amigtublc del tntíbajcu cii el semící cíe nimia cmii prestísobretícontecimiemutosq cíe tieneuí el estatu tcu de cccivúmí o si uucetizabies cuí estí euííprcsa a míieclicílcu ptusadcu,lo q cíe tcucltivía es mástucnísadcucutun— etíuíííuícc q cíe es tu scucicuicígítí h istcínietu.dci su objeto temtíticcu es el cttmbicu sccciai Ccinsidcrtu qcue itt tesis rticiical es siuuíplcíuuemíte

Algo parecicicccucrírre cotí ití polémica sobre vculrímíttírista y cinte. cuí rtízc’umí tic srm tírgcmnícnttu—el critenicí de relevtíncitu. L-tu tensión fcuíudtímeíí— etóuí tu ftcvcur de cuntí rencuvtícic’uuulíistcuriztuntc de latal ci oc tíqcíí sc prescuitaes entre Icí siuugníltur y scccioiogía,htíce cuídtis scurdcís ti itus diferencias¡íen-Icí general,ponieuídcítc la relevtumícitr del tíecutíte— sistemutesq ríe. ecunícíhe intemuttuclcuniucustrarcmi cutrcucimiento comcc principicí de dennarcación:L-a lugar (Rauííos1993), htmceuí probleíuuáticoy, desdehíistcuniase itíteresa lucir icus tucouutecinnientcus,Ití iucgcu. div-ersifictudci el pncuycctcu cíe ití sociculcugítísocuculcígíalucir icí getíertíl, lo genériccu.lo repeti— luistórictí. Crecí, luctes.quelas cl iferenciaspersistemítivo Ahora bieii, estadeniarcacióuíes acrílica y que.aunquetío seanabisníalestui eoiícuerdeuíy anaerónictí.Scu carácteracríticcí rtudictí cmi ci ríe cciii snu retrancc trtudiciccuíal, htín tic ser tcuuuítíciasdapcur senttudcuoua clemarcaciómíretíl en el acon— cuí ecuuisideracit’uuí y tcccrizadtis. Me tuprcuxiííícutecer socitil entre icí singultur y ¡ci repetitivcu siuí más, pcur ello, ti tuquéllcus que cuptaui pccr la tesistoiuíar en ecunsídentucicínel puntcu de vista que ecutiiedida.tínmííqcíe, ccuiuío se ccuiuiprccbartí,icus ar—haceposibletal demarcación - Su carácterana- guníentosque presentoseandistintos.crc’unico es evidenteytí quees opertítiva ptírtc dtír Ptiso, pues. a destírrolItur ti iii ~u~tesístitilescuenta cíe Itt liistonicugrafía y la sociculcugía del adelamutadtí:nturnacióuíy íicuuípcí eccuistítníyeíí Icíssiglo pasadcu,pero es iniptutente frente a las ca- principios diferenciadores fundanuentales deracterísticasde anubasdisciplinas en la actuali- ambasdisciplinas. Vccy a cxpcínen inicialuieuutedadt 2: ni la histcurití siguesiendti la narntícióncíe en qué senticicí Ití hisicuria es uuturnat iva. cx ¡ulcu—Icus grandes tíccuntecimicuitos ptulíticcu—míuilitares rtumídcc las iuíu plictccicuuíesdc tu ntí tesis tisú ptí u-tiprotagoniLadospor individualidadessingulares pasardespuésa reconstruircl tiempoen quesedel ptusado,mii la scíciologíase desentiendedc, tu estructurala titirraciómí liisttínica.elude,el carácterepisódicodel acontecersocial.

Pcur últimcu, la d iferetuciaciómícii cénmitucusdctécnicasde indagacióntambién haacabadopor La historia como narraciónmostrarseendeble con cl juaso del tiempo. Apesarde que se sigue aduciendoesterasgcuco-mo principio de cl ifereuuciación13, ití realidtíd es -. - estactmrel etímácten mutínutuli vcc cíe laqueel desarrolícíde las distitutasciencitíssociales historiaesderivara uní x’ie~cc tópicccha supuestola util iztíción univenstcl de técmíicas qríe uícu ertí especituluuueuítecccii flicti—de investigación que. sríngidtcs inicialmuiemíte cuí vcu cii itis reflexicumíessolure 5tí cuficicí de Icis Ii is—

POLITICA>-

En los márgenes de la sociología histórica:,.. 33 —

ci rl tid curescíe? XIX - (‘dc mci ncliex iii íutí ha Thieruy. q cíe sc?ti it.’ mí tu es cmii a cíeuíeitc y so (ci unía de<sse ¡itt diclící ci ríe ci cu líjet ivcc del luisí onitcciccn ertí explicar ecciusistecuí luticer ecunípreuisible - - cuícccniau, udc prccbtín: uící sé. percí estccy segrurcudc reíattír cóuiucí lían scíceciiclcu tus ecustís: el nelatcc

ite cuí itt h isicuritt el íuuejtu r gétíercu de pr ¡ue[itt, el udc es snmstti mieltulmcmute d is ti nctu cíe icí que viemíemáscxi lutíz tic tufeetti n y cciii vemícen ti icus espíritus, Li tícietídcc. etícítu tui tui tuntu cu etucítu t tunde. mícíestncccl géuuenci ci ríe íucnnoit e tu ni muí iii i iuicc cíe clesecímí — cl ití ni tu iítcbit tu al» ( Vey’ míe ibid.: 97). Ncc Ii tiv. p ríes,fitinza x— cíe cinícití es tu uuanrticióii cccuuíiulettuvm (A. clifeuemíeití snísttíuueitíl tílgnumítí cutre- ití líistcunití—mítí—Iiiiennv. eittitlcu cuí 1.-e (icuil 991: 37> 1-le tícínmí cl rrtucic’uti. la erc’utiieti íuenicídlistictí ci el neltítcu cíecciii ti líresetít tucítu clesetíni tucítu muiemíte: ti tutun rtícmccii fi cci ci mí. He ti ej cmi el ecuusenscí c~ cíe se ti ii nííítí iii tuscci muí picttí ci ríe ticmíe it; (tuerza mccc’u rieti de ccciivení— tul íd tic itís cli fencííc1 tís iii tu retíchis ti itt lícura cíecer pci n ucdio tic itt lucí ntm uresemí ttueidii cíe [cus eííjcm eitt r el ‘u’ tu Icí n tic ti tía ru-tít iv i ci tic] lii stc’i rieti - Sciueehcis; se tnattí cíe nímítí uierrttcióti cinte. tuse— trtíttu cíe tíscímííin c~nme sí itt iuistcurítí es ntirntueítíii.gnmrti uuci cuse cuí 1 tu cci iii petetic itt técí1 ICLI cíe1 luisicí— euit tu tices lítí y- ci cíe niegaríe el estat cmi ci cíe cíemícíti.ni tucí cuí-, sti pcimíe tu tuprcuíuiacióui 1iccétictí ele rí Ii 1. uíegcc ci cii lcmíu ti 5ti tu y ti cciite es el cii is muícc c¡ ríeiiutiienitíl (los iuec-itcus del [utustídicu) tu ne—preseuí— infcinuiiabtu tus i-eflexicctíes dc le (icufí: ci iuistcuuitm

tueíc’i mu uetc’crieti mííeuíte efi CLI! cíe esetíccí mí tecer ptí — ci e tít iii etí tu u isttu ni tu uítí rr¿íti y ti

stucici; cm uu cccii ntur e~ cíe es cutí u nccbtun Es ¿[si ccciitu íítu receuí esttin pituit etícitís 1 Lis Cti—

1-Vs 1 cigí ccc cinte ecití ud tu el tu lic ci se ccimiv’ ie ntc cuí stus ciii u-e Icís luislo ni ti clcuí-es cl ríe sig rieti tustutui mcii—

pncu esi ó u tietucíércíi etí c~ cíe sc legiti nitu cii ténmíi i — di ciesgtísttít] di itt ídci dcciiii ci rió ti ccc cid ciii e—míccs tic stíben ciemí¶ ífi cci, Idi cj ume jucítí<tu rescii ttu n muítu ¡Ir’ —ememícutí veiscus Ii—tinte. lii ci preelturcu deltipícibleniátiecí¿ti líistcííítucicur del XiX le nestílte snueñcu rcfeneiíc¡til—tttítílícieci círie clcuíííimítu ti tu1urci luleniLII iccí tul de mí nucstr¿í eíucuetm- ‘u’ así, tus ememícítu scíeití1. ¿ ii tu y ej cíe segníir etíngtímí dci¡ti?~itusieitu míes imeuíte ti la mí turrtueiuS mí se cii vers fi etí mí Crecí c~ cíe lucí A 1 tu ci tic u ccs cuí fi-cuíttí muí tus tutu esy ci ccuucle tíignumutis sienten vi cmíclcu tus señtís ele tu cutí clileuíutí tícutcídeslnnictivcl. s¡nicc tu cutí 1unccblc—dcii t icí tící del pnccpi ci stuben,tít nccs etientetít rtu mí 1 cus muíti ci cíe cuí metíII cíad tu feelti tu i cid tu cii secírscu y mí ci

suguicus cíe ciii ¡utí stucitu dcii iii ti vtíiii cuí<e sti íuc rtucl ci, só1 ci cuí cl ti muí bit ci dc i tís II tu uíítucltcs cíemucítísel culistáctil tu ci el esí iguíítí ej ime [itt y cinte stíi y ti n ci, « tui tu ud tís» - E-s cl p nccluleíuíti c~ cíe pl tui tetí cl hedícicci muítu cii ce De Centeacm (¡9871 93). «cmii ti ptí ríe cíe cicle 1 ti eicuíeia setí 1ambién tu tutu ese--rutcm ntí y

temíicí ti íucun vergtuuuzcustu e i 1 egít1 m ti ti tutu cusetu ntu ej cíe estti etí rtuctcristi etí Li tuya cíe ser u cíuíití ci tu cuíiii it tic? ci ríe i ti cliseipí itt u egtíci Gcuííuci tui ríes1 ntu ccciisidentuciciii ti i tu lucíntí cíe ev ti? rutí n cus ecuuuccci—

se príecleuí ~irescnítín itís ptcsieituiics de cicís luis— muí enteis c~níe uícus lun muda ( I,tueke 1 99í) L.s cvi—ci ri tucí curesseñerccs cíe ti cm estncus ti cmii peus: Le Cciff ciente cj ríe esítu mí tu sigmí i lictí ci ríe setí t tui solti ti ti ti

y Veyuíe ‘. esei’tucurtt tu tinte ci tuuitílisi.s uc.’utnittl. euíeeuítuclcccii[‘e Cciii. ccciiie títtu nc dci el texi ci cíe TIi iernv. ti se— sí miii sííícu. setc ciii iuustro ííícíí icí stí Iici emite ptí ntu

curtí ci ríe sctcíci a cciii ceíuciciii cíe itt Luistccri ti tj oc Itt cv-ti ini ¿url tu- Sc t rtí ntu, untes, cte ti ucíst ¿ir íucur cmiitiicie tít i lic¡ rm e cccn cl tel tít cciii e íutu rece iii Lucepttibie». ti prcíxi nití ci ci n íext ci tul « muícicleredtu o. ecuuiecluicítia ugnímuietíttí cicle la u Li ru-tic mciii es cutí elenieuit ci re— eccííící icí nmuu-a ele ¿uíítí lisis q cíe ¡u níecie ciescci tun as—driecí sti bcc rci iii xci cc («cte ci cien juecítugc’cgiccí») clcl pectos sigííil’icativos cíe estí cciii sunrucció mu lucímuí ti —

stulíe r tuistc’u niccc y cccmiel cm ve tícívi nt ie ud ci ci tic ese mutc cinte es el ccciiccci iii ieuutcc ei cmii ífi cci.o neecuuícuciun ic tít ni cíe cm ntí u-el ci rieti i mícíi speuístíble A buírelcmcus el urdítule muítu ecu eL muí tu necí ej cíe mícuscíe la luisiccí-ití miii tiche ilextur ti Itt tiegtueiu’cn del i,iteu’estu. cl cíe itís íelt.íeiccuues his> mutití. scceucc—etírtietercíetutiíieci cíe itt uiiístiitu» (Le (iiccff 1991: icugítí Ltí hiptítesis tic qníe íutmrtcí es cine tíuííbtus37—8). Qnteclti elartí ti teuisiomí c¡nme cungtuniztí ‘ti pcmccicn sertímitulíztuclas etitiicí estntuteuzítistcxtnutu—neilexi ciii cíe Le Cciii: itt nntíeióuu vcrsrms ciciicie.. les ~ q cíe cuí el tuicuel tu cuí c~ cíe se lití ti i dci cccii—

Veyiie ultuuitetí tesisdiauiuecrtulnueiíteciistiuíttus, crettumíclcí alctumíztímu siguiifietitivtus ciifencííemtus.

Fuencí cmi cl míí¿íred cíe nimí eccííseuísccestratégiccí Y M tís en ccc ncretci, la hipótesises ci ríe [tuescrtí—tísm. tusegtmrtuqtme -<Itt Fi’ sigue siemucicí fcíuícltíuíueíí— teutití textcítul cíe [ti iíistcunití es innemírmííei ilulettiluíieutte ciii re?tutcí [tu cinte denicunuinanicuscx— mententurrtuíuvtt, íííieíutrtíscíue itt tidcipc~id í uucuupl ie¿íeiciii mící es un tis cicle [tu fui rmíítu etc c~ u e se 1 a scueicuí ci gití es dc ecu-cíemí ti ntí 1 íti cci iití bu í ej ticccngtumímí¿u el ucituicí cmi nímutí tntumíítí ecuuuupnensiblccs ver, príes,círme síguíifictí rmnctí escnttteaitttC’utttcil V

(Veytie 1984: (u?) I:sie íuropnuestees acitínacía ecuálesscuíí las clii ereticítis ciii re Itus esírí tecí-ismuí císín¿ímiel ci mí it icí tu nietcte snms imuí iii ietíc tu mies cciii — íítí rntí tuvtis y tuitu 1< ictus cuí el etí iii 1ití cíe 1 Vi cíeu

el cm yeuucici. Cciii ti tui iii ci el ti rtu iuieuíte prcuy cuetícicín, ClLiS scucitu les.

POLITNCSfr

34 Ramón RamosTorre

A resultasde una cierta paranoialegitimado- la retórica que, por medio del simple relatar,ra, no ha sido muy frecuenteanalizar los dis- consigueeseefecto de realidad que la haceper-cursosde las cienciassocialescomo textos. Pa- suasiva23.Poética,hermenéuticay retóricaseen-receconící si fuertc degrtudarlosal esttítuto pre— ctírntín en Ití t rtuma que lutíce posibleci relatcc.científico de Ii teraturtus tídonntídascciii verbo— D¿ír críent¿ucíe la uíturrtucióuí se ecunvierce,pcun Icírrea científica Sin embargo,como todo dis- tanicí. en la tarea de ciar cuenta de la tramacurso científiccí puede ser tínalizacící así <‘, ncc ccímcc ecuuistruccicin [uccétictí.tu plícac¡óui luenmuíc—existe razón para que quedenexentaslas cieuí- íuéuticay acción retórica, ti la vdui.cías sociales.Ya hemoseomprccbadoque,en el Sintetuanelcílas indicacicunesde Whuitc (1987:caso dc la histcuuia. desde el siglo pasadosc 7-11:1985:58-100), Ankersníit (1983)y Riccíeturtomó en consideraciónsrm carácterde texto na- (1983: 85-129), propongoque la tr¿ínia ecumplerrativcu, tuunqcíe tílc¿unzandoecuncícísiccuies nitus unti triple ttunetí de ecínfigríu acucin emugarau. tiónabien problenititicas.En el cascícíe otras ciencias y alegcurizael accumítecer. Ii íeícmudcí?otísí siízuíifi-socialesesetipo de aproximaciónes unasrecten- cativo,couuiprcíísibley persutsuxo Pasoa cela-te ~ siendo esíuecitclmentemartí cuí el dc la scu— rtin cus ténmutioscíe esttí prcipuestciciología 5 Veamosqué suponeseguir estavía El engarce suptuneuna conexucunde escena-

Es evidentequeel texto es un hectutíde comu- ríos, personajes(individuales o colectivcus) ynicaciónque muiedití cutreciii ¿tu (cur y- susposibles tuccinteciíuíieíucccs y/tu prcícesccs qume permite q ríelectoresen razón dc un algo de lo que se quiere la historiacontadasevayadeslizancioy se hagadar cuenta. El texto cumple esasfuncionesco- seguible24.Lo nno tras lo otro se conviertetcsi.municativasy referenciales,pero ecunio texto en muiperceptibieníente.en icí uncí por lo otro: unsi ha cíe ser temíidcu ecumoel rescuittudcuele lti aprcc— ccimplejcc hetercugéneoej uedtc fáctictinictute en—piación—construeciónlingúist ictí (re—Luresencticiomí) trcltuz.tído. Pcir tít ro itícící, tu tiuntí r, itt t r¿íiii tude un niundo,que ha de serinterpretadapor sus ecunvierteel complejo heterogéneocngarztídoenlectores,y de cmntc cstrtítegitu retórica ej cíe intenttí rílutí historití: cintÉ tcuttulidtucl dinámictí qcíc tienepersuadirsobreesare-presentación.La apropia- umí eoiíuíeuí-zo, que se desarrollay que acabación—ccuíístruccióíu sólo sc puede justifican por couicicuyeiidcu~>, N tu estanícustuuíte rílítí enurnertí—medio de una pcuética;la interpretación.por nie- ción de casosdisperscus,aunqueentrelazados,dio de unahermenéutica;la estrategiapersuasí- una pura encrucijadade sendasdispares,sinova, por medio de una retórica. Encontranenuosen- anteel desarrollode un acontecerqueconfiguratoncesqueciii textcu —todo texto, ineluscíel más una histcunití. Pcur ú Itinucí, la trtííuuti tílegcíniztí,formalizadcudc ríuí físiccí— suponeumía pcuétictc, ni cmestrtí [ti líisnccria couuicí el caso o la ejenuíplifi—una hermenéuticay una retórica. El que pueda cación de un tipo de hisccuria arqruetípictudispo-ser auuali-zadoasí no deslegitima cualesquiera nible en el acervo cultural en el queaulcír y susotras pretensicunesque lo puedan informar: posibleslectores participan. Esto hace qnue latambién la ciencia lítí de decirse.ituterprctarsey historia ncc sólcí setí siguuifictíti vtc y ccunípreíísibieser persuasivapara poden ser ciencia (con su porque uncís aconteeimnientccsse precipiten Icuspoética,hermenéuticay retóricacaracterísticas), unos en icus otros (engarce), o porque todos

Vayamosa la historia. En sus distintcus traba- constituyan mieníbros de una historia diucajos. White 9 ha propuestoque lo queseparaa la (unificación), sino también porque sc uíuoestrahistoria de ití simple cróuíica de acontecimííieíutos ecíicí un cascícíe destincíhuníamiocci]! u r¿uiíuuentees qute la primera es cina uí¿urrtucióuí qcme se orga— significativo. rímí ejemíipící cíe la vigeuícia cíe cusniza por medio de cíntí trama. L-a ntírrtíciómí se gémuerosnurqrmetípiecus dc luisncunitus ecín las cintepresentaliumildemeniecomo el espejofiel de la asignamossentielcí a la experiencití cotidiantí yrealidad(la uíarrtcción complcttí de qrme htíblabtí e¡oc scuuí vmvcus y oluertítivccs cii ití cnult rmrtí cuí ti

Thierry) que tutu ptcne nada, sincí cmn ccunttur que ejcíe estamcusínsttulaclcus~ De tuLíl q ríe el ccíííccp—puedeser más tu mentís hábil y tutraetivo. Pencí tcc eltuve sea ci de aleucuría: cmii ccuntadccr tílgcuen realidad,es cutí tíctcu ecuníplejo de tupropiacicín luturtí comut¿crtuigumntí cucrtu ecusa (W Ii te 199<): 45).lingoistictí dc tu re¿clidadque. iejcís de serptcsivtí, L-¿u estructurtícióndc la mítirraciómí pcur ciii tr¿u—suponejustaníentela creaciónde un nuondo sig- nía que engarza,aúnay alegonití hacecouíipren-nifmctutivcu y ecumprcmísible211 Ptira. hacerlejusticití sibieslos efeeccusnetóriccísdc cutía histcíni¿í nannt-i—hay que toman cuí considerticiómí Ití poétietu qrme cítí, su efcctcu de netílidací. N ci estamuicís, ecumiucíla constituye3m ití hernienécitictíqcue la recibe22y tiigritios se típrcsrurau tu scustcíuer.ante ciii etíscí tic

POLITICAft

En los márgcnesdc la sociología histórica:... 35

explicación enccíbicrttc y de nuala fe (Abnams 1. Se estudiaci fenómencídel suicidicu conící1982: 30W Skcícpoi y Scumers 1980: 193), sino signo dc algo escondidopero nuás signi-tcuuíc la re—presentacióuíde un muíoíudcc qcuesólo se ficativcu: la ptitculcigía. scucial.pcuedc ecuiusírruindc estí míuanera,pcurqnue sólo tísí 2. La ccuíídrícttí sníicida tutu interesa en sísc puede dan cuenta de ~es decir, constilcuir misma (mcudos de suicidarse,auto-ínter-lingúisticamente——la experiencia temporal bu- prelacionesde los suicidas,cte.). sino quemuitintí. cl uuícmuídcí ecunícíacouítecery cievenir>. se tntieuude a leus tuspcctccsci marcasscucutí—

Así pites, itt hisícínítí uitirrti. está abcucacitu a la les de los suíicidts: su relición, esttido ci—uiarrtición cuí este setucicicí esínieccí. tuunque itt vil, géuíercí,pncifesióui. etc.stíy-a setí u mía ntinrtícióni cccii especitílespreten— 3. L-tu vtcnitída fenomenologítísruicidtí es re—sucímíes y uící se pníccítí nccicmein su entercí disermrscu ccumuducidtu, pcur títustracción, a cuatro ti—a itt iítirrticióii. N arrtieic’uií especitul pcurqtic, ccc— pcus scucmcílcugicituiente signiluctutívos:tui tu el cstttetí R ¡ ecuenír cii 1 tu cstel ti cJe 1 tus dcclti rtí — tuncimitt, ftí u tui sunci cgciismtu, tulí mii sunci.cmcumíes típietís cíe cus Ii istcí nitícicures~‘» itt hisítunia 4. Ltu si cítuificacucin scucíológicatic escustiposictie Ití pneiensióiicíe refenirse tu cinc nnuuucicc líis— rtídica cmi ej cíe sc mcl ucicuuítun ecun dos vtí—

tóriecí retí 1 y pretemucietísegnínar, cííiliztíneícu nmntí nabíes cstrtítegmcus dcl círden scucitil: ltunietcielcultcgíti cxigeuíte, icus fcmiicitituíentcus cíccecí— negrílaciómíy la integracicin socítíles.mítetíttí?cs cJe s cus tutí rítícícutíes. N turítuci O ~C5 ej cíe 5 Soíi i tus p¿ítcc ?ncgias dc ?tj iegculaeiciii e iii—

mítu icí cldimití ti t cutí tu. lucí reícíe itt tutu rr¿íci ciii p ticele t cgntuciónu scucitíics bus ej cíe cx pl ictí n Itíverse u míterrcmííupieltí lucur el cccmncíítturicc(que lítíce eníergencítícíe leus ci istititos tiptus cíe sui—extul íei ca la si giiifieaciónc de icí ecumíntuelcí ci tunes— cid Idi y ccíuísecríenteuíucnteitís varuacuonesni cutí esqríeuuití ci níuu tul cíe expi ie¿íciciii) y pcirejcíe cii itus Li sas scucitu es dcl sci icid i ci.

¿íd cmiiti s. cccii cii veles cli stiii t cus de cccmícicuicítu re—licxi vtn, la h istccni¿í es ememícía¿nplictídtí», es dccir, Un textcí tusí se diferencití de uuu texto ntunra—u ti ií¡tu ccííuceptoecicitucs. unciclelos ci tecírítus ptnrtu ti yo en que sri pri uucipicí cte ccutistrucciótí lo prcu—ci ¿ir crícíiltí ele (mucuníbntír. círcicuutír, reltucicutíar) el pccreicuntícl antílisis, es dccii, la dcsccunipcusiciómííuuatenutíl ¿ml c~cíe se eíifrciií tc. ídtí cicle pcun cutí cíe tu mu ccii plejcc fencuniéíuiecu en aspeetcisprcugne—tengti ejcíe rcclii Lic r cciii e? tic ti recu u turutiÉ mv-tu sí vani emite ¿ubstraetcus¡u tusttu el tu r cnn u u p rl ríei picí

Si el hisccuritncicun ccímístrruye- t ipicancíentetextcus teóniccc de ex íulic¿ueicímí en cl ej ríe cus hecheus scíuarrtutivccs, el sticic’ulcugci lítí teuíctidcc, por el cccii— suibsumuian.N tu se trata de cm mítí tramuua ej cíe —-cuí—rtí nici. tu cccmust r ríu n texc cus tuntulit ictus. Ncc ci cmie rcc gLÉntímiel ci. ti rmuutu miel ci y tui egccrizti ndtu—— tísignc

decir cciii estcí ej cíe cl pri muiercí lío setc sítutu rin senticicí y lítíga ccumpretisibie cuí snu eiesturrccllcí cl1 itenatcu. micuítntus ej cíe el segnuuuclcc se sitútí muuás accuuítecer. Es uuuás. icí ni isnící c~ cíe Ití uíarracíontciiá ele la litenatríru. Aní bcís scuíí ccunstnríctccres q cíedaq tíebrtíd¿ícrítunelcí cl ecunicuitaricítuuítulíticcíde tcx icus y. ludir leí ttumíncc - scms tntíluajccs ttcuruluiéuí aptírece,el texto tuntílíciccc lítí cíe prescíuidir cíe lapríccieuí sen auía.liztícicus pccétictn, liermetucútictí y mutírntíciómí juara lcugrtír su cfectcc retcíriccu de líen-nctónicamuíente.La preseuucitícíe t nccposdceisivcus snutcsióíu. N tu penstuaciepccrejcíe el ecumítar sea v¿íen tu ccuíístrcmccicíuídel ecuníeueinuiemítcí scuciológiccc probtír, siutí porq cíe cus heelucusqueeltumí cuinítur—es tan evidenteque típenas níereceser reseña- cadcus en un esquemaabstracto y eventual-el ti ~‘. En netuli el tud, itt luis dc ni ti ele Ití scíciculcugítc unente rí iii verstuiiztí tule de ti pci explictiti vcc. Si enptceiría receumístrrm irse ecuníci ití ele itt lcmchtu y su— ití ntírraciómí se vtu del acomítecimííicntcctul tíccun—cesucun de trcípcus clecisivccs Pero clejtííído tu rin tecimientopon mecho cíe umítc t rtuuntu, en el texí ciitícící ti lgcí Ití mí ci bvicc. ¡ci qcme pareceinuíegtibie es tínal iticcí se va del hecho ci ccunjunto de bechccscícue grtímí ptcrtc de tu ftíentí penstutisivadc [tuscu— tc srms tuspectccsanalíticcusdecisivos.htísta alctníu—ciolcugítí prccviemíetic ití tuncíruitecírírtí tíntul itictí cíe zar cl modelo tecíniecí, íííomeíítcu en el cutul sesustextcís. puedevolver al punto de partida.

¿Y cuí qué ecinsiste’?lómnesecomo punncu cte Concluyosubrayandoque las estrategiaselis-refercuicití el textcí más iííliuy-cmute en Ití i íístitu— ecursivastu, más específicamente,textualesde lacicumítulización cíe ití scuciculoeíti: Le Suicide [1897] historia y itt scíciculccgítíse htuii ceumístruidotipi—cíe E. Durkhemm ‘~ - Srm ftmer..a ~urcíviemucdc itt com— caunentecíe mííancrt.í clistinítí Estcc haceqcíe re—uicjti tírtietmlaeicíuu cíe tu evieletucití enípírictí y tu suitedifícil su nícitucí accunícudo.Ccmmci líe intemí—

ecnistvocejón tecirietí cii el nutoecí de cina tui-ejui— Lado níostram en ccl rc irabujo (Ramos 1993).íectcura textnítíl analíticaejríc se despiiegtítísí: cuauídccicís sccciólogcíshistcírieospretendeíusin—

POLIT~C#fr

36 Ramón Ramos ‘lorre

tetizar histcíria y sociculcígítí se emucoemítrtuíu cutía fcunííí rultucióuí nitítemnánietídc estrnícttiras etusí—seantu uío ccuuíscieíutes de ello— ecun díue ttíl i n teiíiptuttiles» (l3rtuocicl 1980: 76—7). Bntucmdeisíntesises profundamenteelusiva,genenaserios diagnostica. pues, lo que, a su entender,es laproblemtísy, tci fi uíal. htíy qrue cupt¿ír prefereuíte— lurmicítí de ití iuistccnití retíl ¡tícití pcur la scuciculcugítumetute pcír uncí de los pcuios que se i uutenttíbtu y ití ecnccicugití y ci oc mící es si mící Ii ciidtu del ticuíípcisintetizar. Surgirá tusí —si dejtcmuuos cíe ladcu la ci 1 iíuíicaciómu de su reievaíucia.Dc adjnl q tic ciigacompartucicíuí,quees otrcu de icis eleníentosclis- cinte mil tíetuuptí tic icís scucíc’ulcugtisuící «esel titíes—cursivosque Ití scíciculcígítí histónictcínccirpcurti— 1 rcc: es nícíelící uííeuíccs iíluertí t ivo. nuemucís ecuncre—ontí sociolcígía histórica más uíarrativtu freuute tu tcí ttuííubiéuu, y uucc se eíuecueuut rtu mí cuica cuí cl ecu—cctrtu de oricnttíción más tumualítictí FM nazótí uícc ntuzónc ele snms Lírcí blemuias y cíe scms rellexicciies»se encuentra tau sólcí cmi Ití mtuycír ci mentir (¡luid: 97). Ltu pregumita ej cíe sninge. lc’ugictíuíuemíte,presenciade icí tecíniecío icí etuipíriccí, siuío cii el es entál es ese tieuuípcu cíe ití iuistcunitu. A mutes cíeecíntrtístecutrecicus vítcs textutílesdc representar eíícrtír cii scu ccuuítesttíeión,ti tenícitímuicus ti icus ti

el munelcí scucial que, sienelcí esc¡uivtcs tu tun pen— unímcíutcus cíe L.évi—Strturuss tul qcme es elartí Ittfeeta integracióuí.sotí aníbas imprescimucíi tules cuí referenciacuí el tcxtcu trtímuscnitcu dc L3ratudel -el campcíde Icus cstcmdicussobreel etiunbici scucitul. E-mi stu ftuuíucístí pculéníietu cciii Sturtrc, Lévi—

Str¿íuss(1972: caíu. IX) tam luién ecímícibe itt reltí—cióuí cutre las ciemuciasscccitíles cuí nazcSuucíe scms

Tiempo de la historia relacionesecun el tiempo. Ltí histcunia teníptura—liztí: la etnolccgíti esptucialitc. ¿ [—ltíyrazómí partctusígntír algiumí ~unív¡lcgitieogtuitiv-tu ci uncuntíl tu tu

ascí tíliortí a tcnalizarlo que tímutes he tcuíupcurtíliz.tucic’uuí histórica?Lévi -Strtuussecímítes—prccpuiestcicontící el ocrcc pltcmícu de cii— bu negatívauuietitc:cl tietuupcu cíe itt luistcuritu tutu esferenciación.el tieuuípoSe trattu. ccc— suncc umí cócligcí ej cíe «tutu pcmecleecumísistir íuuás qcme

mo sc ecmmprobará.de un plancí que.de alguna en clasesdc fechas. [.,.] pccr lo ejtíe sc ve clara-inanertí, no es ccutílmenteimídepeuudientedel Liii— ucíetute el car¿ícner disccíuítiíítutu y clasificatcíricítenor, sino que surgeen los iíutersticiosde las dci conccciníiento histórico» (¡luid,: 376-7). Ladiferentesestrategiastextuales. luisícunia construyecódigos que neconstruyeíula

El trtxdiciontul íuíalrimcinio de la luisícuria ccíuu teiííporalicltuddesleuiiportulizátíclcilay le gcííeranel Iieuuupo htí sicicc tulegtudcu en las el ispcmttís dilenítís difíciles de sccinucicíntín. Cturecc ecumíse—interiores a itís ciencias socitules. Y lutí sidcu tule— ccmeuítemííeíícccíe tít ulcusque a vtulcuí su preieuisic’uuigacicí comcí prcmeba inequívcccade snu diferemucití cíe ciencití p¿íntudigmátictícíe icí lícuuuítíuícu, pccr icíy de la superioridadde alguna de ellas. Por cjuc ci etnólogo concluye, vencedor,que hayrecurrir a textos paradigmáticos.se puedenuti— qtme «recusarla equivalenciaentrela muoción dclizar escritos tan enirentadosecumoalgunos de historia y la de hunianidad.quesc nccs pretendeBrtíudei y Lévi—Strtcuss. iííí pcumíer cccii el fui i ííccumífestíclcu cíe hacercíe itt

Acíuíqoc Bracudel uio apuestepcín unaabismal líistcíricida.d el último nefcigitu de rumí hcmmtíuímsuíícíseparaciónentre itus cieuíciasscceitíles, presetíctí t nasceuideíictulccU/ud,: 1972: 380>. Ltu b¿ctalla nccal tiempo como cutí criterio básico cíe demanetí— sc’clcu es dcírtu, siíucí. cciuuío sc príede ecumiuprotutír.cuon. En uno de esostextos tan nicanuentelite- crtíscendental.raricis cíue etihifucauí scí estilcí de pcnstuuíuieuítcí, Si he sic] tu prculijcí en itt pteseiittneic’uti cíe esítusreflexiouutí que htiy ej cue «tcci mitir ej rue bus ciemícias cicís postruu-tus es p¿írtí ííícustntír ití eeuUutuhiclacl dclsocítules,pccr gcustcu. por institíto prcufcmííclccy qcmi— teíuua del tieuuupci en tcudo elisecisitítí sccbre la h is—zá pcur formtieióuí. tieneuí sietuipre tetuelciucia tu tccnia y itus otrtís cieuíciasscuciaicsy para ej cíe seprescindirde la explicación histórica: se evaden perciba la radical anibigúceltud comí la que sede ello mediante dos prcícedimientos casi presentaese tuenuporeivindicadopor Braudel oopuestos:el uno ‘scicesuaiiztc’‘ o, si se quiere. «deccinstrcíidcusstul tiucuelcí cíe Lévi—Strturmss Que—‘actutilíza’ emí excescí cus estudícisscueitíles,me- cUí elarcí qcme se tulecítutí prcís y ecííutrtís cmi reití—

diante unasociologíaempíricaque desdeñato- cuon al tiempo, pero ¿dcqué tieuiupo se habla?,do tipo de historia y qnme se liní ita a icus daicus ¿cuáles esedeeisivcuci ftílscu tictuiptí cíe ití luisí ci—dei tiempo coricí y del trabajode canupo:el otro ria’? Es estcí lo cíue hay cíuc aclartur.rebasasimplenicuiteel tiempo, iuntuginandcucuí el I,cu q cíe Brtí tudel prcipcutie lucí es simucí cm uítí va—térníiuícc de untí iciencití de bu ccciii ciiiicación ni¿íuíte tuuás ctinccptutulwtititi cíe u mí toluiccí queytí

POLITICSJ

En los márgenesde la sociología histórica:... 37 —____________________________

esitnba citurtíníemute euittuieituclc’ cuí Lilcueh ji 982: estríetamemutecuí srm futnurcí, Prcifuiid itumícicu cii su26—7), c~ rí i cci fi nccpci mí itt e~cíe itt iii sttu nití eu-ti cmeuuci¿u cstmmccrí tu temportui, es 1ícisi bie. ccciii tu ecinient tutic «itus líccmíí lunes en ci u ieni tutu» y ecumícebíaese Riccuecur (1983: 206), ciesecíbrin la preseuicití detic muí pci ccciii ci rumí “cutí cccmini u cutí ci y’, tu itt vez. ciii «tres posicionesteunporales[.3: itt cid ti ccciii cci—

scetícii bici cccmini mini ciii, Sicud ci ci cmii ci ‘u i ci cccrti. hti muí icuít tu el csenitcc, itt del tíecumí tecímmcmitcc cuí fruí —

de ser. ~ucur cmii itucí ti, ercc ti cii cigua cmiii xci stm1 y-. pcir ci oii del crí¿tI se clesenilíe ci priuííercu, 1 tu dcl mí tu—cl cii rcu. emmcc cíe cini rtuc cutíes cii xc rs í s, Y tu sí. n tít] cur~c, L¿ís cl cus u niuííertí s (ci rmíí¿umí íutí rte delBrttcicici. fíetíte ti itt scíeicuiccgma te tuipci malixtící tu tic tic muí pci de tu uutí rrtíci ci (ci cíe 1 ci cii cm ncitícl ci), muíie Ii—

O cm r ‘u’ itcii. ncc ti iii ti u’ ci tic muí íuc u mmii pericíscu cíe1 t rtís ci ríe ití temeentu ciesi giutí ci t ICtii pci tic itt mí tu—iii rí ud ciii ( B ntícmcíe1 1 98<): 99) ‘u [uciii e í itt tcbsc,— nuació mí (ci cíe 1 tu cmiii uíci ticícin1 ettí Ii :1 cc ni ciertí itt dcci muí ccii cíuu u ~í cíe1 tucccuítecí— El rescuí ttí ci tu ti ci tic 1 iegtíuuícus es cinte 1 tu mí ti rntí—

íuíieuítcí siuígnuitír, el emítreencícecíe tus cíistiíuttís ciótí, y-tu a p¿írtir dc sti cicnit íítcí uiiíninuci (Itt irtísednimtucícuuues,ele cus tres ticírulucís cíe itt iíistcíri¿í: ci uitunrtuluvtu), sc cstrcuclnuua jicil tiieelici cíe nimia [cmii—scuíuenfiei¿uicíe luís ¿mcciiiteemuuuieuutcís,el mutis iangcí lícurtílidítud ecuniluicrí cícue retíli¡.tí ití síuutcsis cíecíe luís ~unticesciscid iCÉis y el u ciii lucí inuiióvi 1 cíe tres tiení1ucus ci isti muí cus ci tic sc pcuecleuíetuuieeptutítus esíncícínurtís‘-‘ Pcir stt lítírne. tus ííncuíuuíesttíscíe ituicicí cuí íénmuíiíucís tic 1 í set te temíupcurtnl A, ecuuuícc

L,évi—Si r¿uuuss ———tuieci tuitís etisecistus ci “stíiv¿u— cii ténuuuitutcs cíe itt scu mc 13 Si. ¡ucun curtí Lutince,íes»— mí ci ptí s¿ímí cíe idetít i fi CLIn ci lic iii pci cíe ití cmii tu mí tu rrtueiómi mídc es 1 u si mn tule- Sttmci a cíe fr¿usesiisicínítt cccii ¿u encííícuicugí¿uci itt íceucuclifictteioti, cu¿iu-ntutivtus. símící tutu clisenmuscí cute itus euígicíbtí ycccii ci c~ cíe se ejcued¿ucuí [ti e1uiclcnmismás visible siíítetLa, enccuiiees pciclremtus etuncíuir díue secíe itt ¡iístcunitt. escí sí. scuuííeiicití ti tímiálisis mutis lítuiltí estrruetuír¿íci¿ítucín cmii liemuiptí de símutesíscuíLuieti cusenírcis ~‘ Ncc pti ccc. pcies. cinte el ti ciii 1ícc el dicte el íutustncici es ti eseni tic ‘u’ reecímust nrmicí ci, udcretvtticiíetttlo ci cnt etucicí) cíe itt luisicurití necitutí sciicu a tutínuin cíe- ciii presemutec~cuc difiere ele él

tutu tu¿íttumííicmítcí iuíterestíuíte l:Is cutís, si nuliliz¿i— (tícííméi cuí el cínme se sitútí ci iíistccnitícicumj. siuicímii cus literut tui-ti mutis nccemuí e y tui¿is scueitu icugietí tideuuítísti tutu rl ir cíe srms cli stiii tccs nutrírccs ptístícíccscii itt cinte. títírtí nccmuuperel scttutuestcctiítiiicipciiiti gutícitus tu cus entiles el tuecumíteecí ¡ccci u stt pitíttí—1 Ciii lucí itt cíe la lii si cuí-itt, se rei viii cl ictí Stt es— fccrmíí ti cíe ci escripciciii ( p ni neipu cm cíe me evaííei ti)

tieníptí partí luís esítuclicus scicicuioeiecus. El tiemuupcc de ití luisícunia ncí es pnmcs, cmcímícu—euíc.ícui’mramcus ttiiii pccccu íesulttu íuuxuy eltí— Icugía, pericídifictueióíí ci sceuencíalu¡ucícun nías

mi fictícícuí: ci 1 icuuu pci luis cci ni ccc tu lii stcini ccu—scíeici— d~ rl e cíe lo rmíítu epiclérmuí ictí y. pci r 1 ci 1 u iii ci, cuí srmIcígiecí cutí es cíe tu cmevcí siíícc itt erccíucíicugítí, tu supeificievistuistí. 1 tu eu-cincuicuuítu 1-u periciclilictí—ci reícuí tuci ciii seecíemu ci tui, 1 ¿u ci cm rtíeídimí, itt [icri cccii fi — ciómí y- ití seeciencutí I i¡tíci ciii scu n suc1 ci cus iii ti recuscLIC ciii. el ri t muíci, etc -‘~. externcís cuí ¡cus cinte se tu lui ca ‘u cmiii eteje cíntí

1-1 tubntí c~tme ir nítis ¿hiLl y tícitírtun explícita— tetuuptun¿clicituelsintél iCtí dicte rmnc tuenítucís (cíe lasuííeíítcejué sc pnccpcínceuutítícicí se liaNa dc 1 cmii— seriesA y B) desdela persiucetí‘u a cíe u mutí 1 rtinia1ucí cíe itt iii stci ri tu. M i turcítitíesctí es ej ríe sc cntuttí ej cíe lítuce describi lule ci tu cccii teceu le ísigntu semu —

del t icííí tutu inI nítíseecí ¿u itt muti rrtueiciii y cinte ese t cl ci y le pncupccre-iciii tu mu telugttui lid íd El 1 iemuu—ticni lucí se mii ciesu ntí cíe cl cus iii ti míe n¿us: cccuncí tiemuu— íío ele 1 tu lii stcíri¿u es. cuí cicfi muí tu‘u u cm uu ticmn pci

tutu cíe1 reítít ci y- Ccciii ti íutcstucitu iii stccritu uzráficcí. n ti rrtíclcí.P¿un¿ucUí n enueíut¿ídel unímruencí une ti ~uciyticuí cus Lcc nuisuíícc cícurrecccn su tenritecricí tcmuu pcurtcl

vi álisis cíe ¡itt tui ci <1 9CuS: 43—8 1) Si gcmictíci tu 1 tus ptun¿ici igmáti ccc. el ptístícicu. Se lucid nítí emitíuící tuncirieti taciciii es turcctuitus ele itt iii ciscufítí ¿intuíit ca. est ci ecutu cutí ¿u fntísc típtí remíteucícíute u ti ci ccii cicuictí:Dtt mit ci enccíeni ntt 1 ¿u el ti ve ci el cliseti rscí luis turico el [utíStidcc cíe 1 tu lii stccrití es el íu¿cstudtu hi stcírieticuí srm elemuícuí tcu tít ci iii i cci rreclniel i tule, itt irtíse (tu más eita ettimeu te lii sici ri cuu~ráficcí). Ltí prcí—mitin rtíliv ti. A u tel ¡ti mí cl cci ¿u. muí nícstrtm qne t ictie ciii ¿u puesttu tuci u-esni it ti ttu cm(cuí ógictí pccnq cte tunoneutíiii tni tuctícítutunej cuiteeitt rtu íeuuílucírtí1. - [‘cítuieseecu ci ej ríe el íutustídci recibe tu tutu específictí reccumu stnctc—ejempi ci u tutu futuse mí ti rrtm ti y-ti itt mu ti ¡utí nemíu¿ememite ciciii tui ecunívent rse cuí luis1 ci ni ecu, esdccii, tul sertcuucícl iii tu ecumii ci ‘cl tu gnuemrtu dc cus 30 ¿uñcus ecutiuctí— ceutusímí icí O ~O r 1 cus lii stci ritící cutes, Ptírtí cití¡ci en 1 61 8» [)tin í ~ 1 965• 152) Está ciamcc ci ue cucuuntícíe esící es preciscí cnt ¿ir cci el tínálisis decuí el Itt se describe címí tuccuííteciniien icí (cl ccc— itís i tertíciccíies tenípcurales.tui temí/cc cíe ciii ¿u tuterr¿í ) ¿u p¿u mt ir cíe cccncu tuecínte— 8igcc cuí este p tu mí tcc 1 tus i miel ic¿íciones dc 1 cm fi —

ci inie tít cc tucísceni ci r (itt li ti-al iz¿íciciii cíe estí g cíenrtu ííítííí ti (1 976) c~ ue. pu rticmídcí cíe icus auíáli tuis cíe 5.30 ¿uñccs tiespcués)y ej cíe. pum tu lamíicí, sc sitútí Aízustíii cuí ci Ii lurcí Xi dc itís Confesiones,pncí—

POUTICSft

38 RamónRamosTorre

pone no sólo dar cuentadci tiempo en razón tiva, que informa su reconstrucciónen formadede las diferenciasentrepasado,presentey Futu- un relato, Esto haceposible,por lo demás,Fon-ro, sino también incorporar las posiblescombi- damentarla compleja arquitecturatenípturaldenaciones(iteracioneso recurrencias)de escustér- la Frase narrativa, En efectcí, ésta —por detrásminosentresí, Podemosasí —aunquela mente de sus aparentesanacronismos—no hace sinose resistainicialmentea seguirnos—distinguir36 fijar el relato prospectivoen razón del conoci-un Presentede un Presentepasadoo un Pre- miento retrospectivode que parte el historia-sente futuro y proyectarestascombinaciones dor. Así se abre la posibilidad de describiren—sin más límite que su utilidad analítica—so— términos de sus futurcus—el sentidodc tun finalbre el Futuro o el Pasado. de que habla Kermode (1983)— los aconneci-

Situémonosante el problemadel pasadoco- uuuientospasadcus.mo objeto de indagacióny posteriornarración Si se ha reconstruidolo que puopiamentede-por parte dci historiador, Como objeto de in- ucumino tiempode la historia Ii ibm u qríe recon-dagación es un Pasadccpresente,es decir, un ducir el tema al tiempo de it soetoicugia. LEyconjunto de acontecimientosya sidos (pasado> uuuaevidenciade partida:se ha repetidoen nuúl-que han dejado trazasen el presente.Sólo bajo tiples ocasionesquela soctologíu se lía desarro-estacondición es conocible el pasado:a partir liado de espaldasal tienípo Estoes esencial-de sus trazas, huellas ci vestigios en forma dc menteciertcc. aunqueno se pctedu un untenerquedocumentos,monuníentoso relatosde historia- retrate cabalmentesu situación actual. ¿Perodores anteriores que han perdurado hasta la quése quieredecir cuandose habla dcl olvidoactualidad.Dei resto del pasadonadapodemos sociológico del tiempo y, sobretodo, qué tienedecir o nada legitimado historiognáficamente. que ver con el tiempo narradoo el pasacícíhis-Pero a diferenciadel pasadode la indagación, tórico tal conicí se acabande formular’?el pasadcu del que el reiatcu había habrá que Ciertaníente,por olvido sociológico del tiemíí-conceptuarloecumo Presentepasado,es decir. ~O se ha dc entenderque Icus sociólogosno hauícomo reconstrucciónde un niundotal como Fue tendido típicamentea tomar en consideracióncuandoconstituíauna posibleexperienciapre- el tiempo, ya seacomo objeto dc investigación,sente.A esto se aproximala ideahiscoriográfica ya como característicasobresalientedc los fe-románticade resucitaro revivir37 el pasadoCo- nómenos(acciones, interacciones,organizacio-mo cometido propio del historiador, [)igo que nes, sistetuias, etc.) a los que dedican su aten-se aproxima,pero no quese identifíquc. Lo que ción. Perosc ha de entendertambiénalgo más.propongoes que el relato, explícitamente,ha de Me refiero al hechode que la tensiónepistémicaseguir la flecha o dirección normal del tiempo y (esa pretensiónoriginaria de ser una fus¡ología oque,en cuantoque lo hace,reconstruyeel pasa- una fisica social) de la sociología y la arqoitee-do como una secuenciade presentesque van tora preferentementeanalíticade sus textoshandesembocando,por engarce, los unos en los llevado consecuentementea una atemporaliza-otros,aun cuandoesospresentesrebasenla con- ción de suuniverso discursivo35.Si lo que se haciencia de los contemporáneos.En estoradica la pretendidoes llegar a fijar leyes o, más modes-conversión,por medio del relato,del pasadohis- tannente,modelosexplicativos,entonceses lógicotórico en unaseriepotencialmenteinintenrumpi- que las coordenadastemporalesde los Fenóme-da de Presentespasadosque llegarían hastael nosestudiadoscarezcande relevanciay se tengaPresentepresenteen el que relatamos, la pretensiónde enunciarregularidadesinvaruan-

Si se atiende cabalmentea este argumento, tes en relación al tiempo (como los físicos o losentoncesse podrá comprenderla síntesiscon- científicos «duros»han pretendidohacer),ceptual que el pasadohistórico trae consigo A esto se une una generalizadaperspectivaResultadode la síntesisde pasadoinvestigado metodológica —surgida de manera especial-y pasadonarrado, es también una síntesisde mentemarcadaen el senode dos de las tradi-Pasado presente y Presentespasados.Dicho emonesmás relevantesde la sociología (las quetambién en otro lenguaje, lo que la historia provienen de Marx y Durkheim)— que des-opera es la síntesis dc una doble experiencia confíade la significación inmediatade los fenó-temporal en relación al pasado:la experiencia menosy no acuerdaprivilegicí alguncía las pre-retrospectiva,que informa so indagacióna par- senemas. Me refiero a esa tuietodología de latir de trazaspresentes,y la experienciaprospee- sospecha4<tque suponeque la significación del

POL~!P~fly

En los márgenes de la sociología histórica:,.. 39

h rímuuauucc tuctotí r es cuptuctí ~ítíma snms ni sinosprcc— Ltu ccumutrtupcusicióuuiextcmai nanrtución vs amia—ttígcuuíist¿usy ej cíe. pcir ci t tu muíci. mí ci tílctumíztínitcuíucus lisis Ii tu cl cumi u tíd tu 1 tu i rtíyectnc ni¿c de m¿íletíteuídveiittí>tu ecugmíi u ivtu ¿íigcututu reccunstmuyendo el ci cus cuí t nc 1 ti h i stcíriti ‘u’ ití SÉceidi 1 ccuíti - Esctu ecun—tíccímítecer ptustícici t tul ccciiici fríe y- rescml tó y iv icí ci t rttposicic’un ncc ertí espceitul uuietínc ci rtííuiátictíF.n razóuíele cstcc se ciesecínfía ¿ídicicuuítulíuicíítc de íííientrtus fuentc scístcmuible el scmeñcídcl ci isenmnstíltu tituurtici(cii y se ~ucumuemícmi cuí t mcdi cli tu 1 tis etí ntu e— cientíOccc ccuuuitu tu turccpiaci ¿un reicreuíci tui—tímítíl it i —

terístietus pncuíuias de ese íutustídcc [uistónictu cinc etí dcl tiuunclci E-ii efecicí, en ese eccntcxtcc latumutcníccníuíentcliemuicís ¿umí¿íii¡¿íclcc. uutnrraemóíupccciítí ser peuustcciaecuuuucí pcmrcu espejo

5cm rge así, ccciiici ¿íltm’nmí tít iv ¿u. itt idea cíe ci trcu refencmucitul, cuí el cicle el ci bscry ti ci tun—tuistcunitcd tunptís¿íclci: cutí

1-itts¿ucici -> scuc¡ cci cígi cci» rad ictcl muietíte scSici po ti ití smi prcu lucítící ti mcliivis t ictí (ccin t tu lítí IcíiCtuccsticctivcc c~níe tutu tírecistí neccutui[ícincrse en díuc decítumí Icís cicuecímcuítccs),y el tímítilisis pcídítuicuntiití ele cutía iutcnrtueic’uii turcíspecciva. Se trtnttí. ser etuticebido ccuuíícu cm mííoníeuítcc tcórieti cíe

~ucírdccinicí cíe ííítumíertí ncuucímícití, dcl ptcsadccque cuidemí iuuás elevacícíen ci ej cíe se redtucía itt v¿u-minici etí cxisti (u: el q cíe entu iii visible ptíntí cus pucí— nitícítí feuícímuienculcigítí cíe1 muí tiuití cm tu 5ti s leves itt—t¿ígcímuisLis. cl cinte sci ci es siciii fictí ti y tu desdecl ciciii ti íes. [¿stti tu rin ccii ití ciii inic¿c se ci ricturó enitutí—pci mí ucí cíe visía tic cutí ti uíáii sis tcónicauííente iii— dcc se pcuscu cii ci cíd¿u la tíonextí de icís elcuslonmuítucicu, l’ltt n teacíci desdeesttí penspecíi v¿u, el uuioicieuitcus del ccíncucinuientcc y nescíltó probie—cl iseonscí scucicílógiecc(y tíe~cíelicís discrmrscushistó— niát ictí itt lítica cinte icís septírtubtc. A ptcrtir deríecus c~ tic nitus se ticenetíni ti éi> tutu nccmuí pe cccii cl emit tu muces, scícicuí cugítí e bistci ni tu etuyercímí cuí cmiituticuculidí, ncc pneseiudc del pasticící, jiercí ecumís— u uísegrínuciadej cíe Ii ¡tu cnisp¿uciassrís rel¿ícicuuíes:ci1 mm ye c.íci ctctueeptciestuceificcí ele íutísacicu ej cíe di— sníeñcuse ecitivirtió cuí íccstcdii1 ti.licre cid cloe iuti tuití metícíci í iíuic¿ííuíeííte el stíben Es ¿cqcmi cícíndesurge ciii línimuier etíbcí scíeitcu,cíe1 lii sccurití din Si uícu esttí elturcí c~cuc el lemígnutuje nefenencitul sea

A sí titíes. cliii ¿umiii ¡tucítu pcin est ¿u tensicítí euit nc cutí cspejci del muícm ndci y t ¿ínnlucuecí rescml [tu cití ncctus teííclemucitcsti la tutemtucuutul ¡tución y la ecumís— qué estatcmtcídc cccmícceiuuuicmitcu tengael clisenrsci

¶ mmcciciii cíe ni ntí mí ccciciii p ncijcitu cíe ptustm dci. itt teoríccc—amuti liii ccc; si tucí ciii Lis míe cl cíecítui ci ti rcusscccici icugítí se [itt vi scci emífuetíu ¿ídtu ti í ¿u teuui pci rtí— cuáles setímí icus 1 íííu it es tic ci emttrctíciómí dc icíudcci p ncpiti cíe itt luis cccnití - 1)e ese cuí lnenttí— refeu-emucitnl y 1 dc tiuítui it i ccc: entci mices Ití exusnemícítcmiii cmii tu Ii ¿mii suu ugi ci ci ni iii ci cus rejuicuclues cmi cccii — cuí íu~u r¿íleí tu cíe uí u ti lii stcumití ntmrnati vtu y omití scc—1ra dc itt iii seuísi liii icí tící cciii pccrtí1 ele cus cicci ci eitt tuntulitictí se tu tice p nccluicuuutít CLI. A tite itt

sciciólcugcis tu cuí cccuítr¿í de itt i uigenníidtid c~cme imísegnmnieltídvivida, itt neaccióuítuitís frríctífertí líadcuíííiíutí esa afieióum lucir [o episc’cdieo ctírac— consustíelcícmi buscarrefcmgicc en tu castí del eouí—tenístictí del iiisttuni¿itlccr Dc itt íuutnmícu de este t nttnitu. poniencicí en níanclutí omití histcunmti tuiaspltcncu cíe cuí fnentauííieuíucu——ligtud cu, edunicí hemeus socitcitíeictuy cm tutu scucioiccccítnmás histórica 5cm—vusto. a [ti ictushin emítie diseorsuu tíant-u ti vn y ge asío mí primeretí btu scícitcí cmi ccmytí seguiniieíi—di sccurscu tíuu¿ílit ico-——- se tu a.uí mcmitip 1 ictucí ci 1 cus t cc htíbnití cíe iii cití íztin cci muíci ti a dcccirri dci ese do—áuuibittis tic tículéíuuica ej cíe, ecuycmiii cmraimuiente, se ble prcccescc del cinte títnn scmrgidcu tu histeunianitíteríalitrauí en tnspeetcisc~níe tienen dínue ver ecun scucitul dc cus annalistes y ití ttettutu stic¡cuicugítuel eíitenicc de u-elevetícia tu cccii l¿cs téctuicasctu— [uistónictí tunefereuítemuieíutetumíglcístíjcuna -ntcetcnístietíscíe i uícltíg¿ícicíuí. Se trtun¿í, en enitíl— U mí segníuícícícatucí snucltcí se lítíbría cíe ecumuce—ej u ier etíscí,de p ncc bieuuu¿csmecítures quefi cm yeíi de t ¿ir cccii el a n tenccu. U it 1 tu 1 (tuca de 1 tu ¿npnccxi muí¿c—estí cli Feretíci tu muí¿ny’cín tnmí tui u ¿ucití: la ej cíe se rei¿c— ción de estetrabajti, iirecisaunescítír títísos adi—Ctdin Li COtí í ti est rtít cgi tu tcx otil y el tic mii pci. cionalesen cmii turcícesccneflexivci ejnme nos tícítíre

enutíles son las eturtictenísticascíe [cuselcus disecmr—scís cinte lutímí cetítracicí scm tutemíción: el disenírscu

Cabossueltos ííarrativcc y cl discurso tumíaliticcí, ¿Quésuptuneuítnrrtír? ¿.Qcmésuptuuieexphictír?¿.Qcuéreitícicunesse tíuiudan emítre ¿ini btís esírategitísdisecírsivtís?

cní-~í típresrurtuelcí ac¿ubtíreste crabajcí Estcus i íítcnrogtumítcssólcí empezaránti ser des—cuí Fcunuuía de ecumucirísicunes.Ecu rcali— pejtcdcus críamícící de la pntcblemtiticti cituiltutenal—cítucí. se lía ~urcieediditu ¿u untí <uniera níeuutecpísteiuitcitígícti cid couuocimientcu se pase

ti íuncíximtíci ciii tui p nccb lemuí ti cicle ciejtu muclícus cLí — tu ccíuístmí mr un¿u más tu muí plitt y- cccimdii ictí cuí itt

bos scícltccs. Qcíisiera muucusínar cicus de cutís, el cíe se ecuuísidereej cíe cus textcís cmi cus ej cíe el

PQLITW4ft

40 RamónRamosTorre

saberse matenitul iztt lutí n de sercccuustmm id cus; rí tutu ni ea cccii cus siieic5lcígccs tiucucít iccis se .u[ucmx tu cii itmí cimucí mci

vez ecínst ruidccs, Ii ti n de ser i n terprettíd~ ~-, t~í cte ci st mcci .5 mc maclictí1 en tizcimí cíe suts Uumeííie,s Y i~ettmetí s ctemiivestuiztieicuct: luís ittsucctittctcine,’ esuutti tittuiittticis a Itís tnazttsser tnterpretadcus.actúan sobre un inundo dcl <leí pes~edío,íuuiemítn¿ms cus scicic$tcigcis itieciemí inciciutein mícmc~-tm

quedicen eltu r eocnttu. pencc tul ej cíe t auíu biéuí cciii— evícíeitcie: esícíiníce ci cíe las uinesuítít es iLemciii miLi miuctí e Sciei mi-

fccrnítun- Ltu tuis]ada 1turre de niaclii cíe tu episte u íí”ie is tící se puedamí atenganti mcta it itisicímmm-

iii ci logia tiene. pties. que reccímístru i rse cuí fcc miii u Btu t tuc 15 >198 i: cap 2) pnmipciute ci cte ti stieicutcigttí ittItisuccí tu tratatí cíe luí uícistuucí (tui sttcgtti-mm 1 lucí ci cte tcítííuet-asde cmmi ci umel tíd cccun plcjtu cuí ití qcíe cccexusctí scm ctmiecentes,pues muciencn¿is la tu sicít mu espite ci iticictee circmn tu elestrccmu tícltí, 1 ti E pisteííuccl cíg (ti, ecun cccrcís sim~uí[tít tu ptí ciii- cíe luí singeitt r ti succmcílcícutí luí ex

1ui ictí a

ci udtcdtuncus de etí rt’ucten mtís civil: itt Pcuétictí. 1 u patcii cíe ti gemíentí¡ mí cte uticucteicis Sus clic i címíes scímc <‘cíe

Heu-meneúticay tu Retónictn. Sólcu tu ptíntií dc ecímíecínneuueití~- de ccííííuulemcícmtítmmmcci cl” (itt,! ti?>.estediálogo llegtiremcisa aclttramncisscíbre~ 1 lecH ya cicsttieeiutt tute “itt itt tirtí imisionití reuítie cmitictesirtí icuignítí el setíticicí uíiíiciivcc ‘y ci suítcieitvui: siemmificttmci argoíuícmuttímuíccsy cuí razón cíe ej cié cuilerícis 1 mmdcc /i/clcm¡ictcti re¡ímmmm qu.s-tcmi’um¡ím ecímuicí Itís mcc qm’.stccs utimsmuíuus.

distiíugcíinícus itt cicuicití de cucreus stíberes nítus i uutuuí itt tianntteiumí Itísicinetí ecliticí ca liceituis ‘y tme.ccicteeiiii ti mudancus, El crisptídci. percí. tul fin y tui etulucí ticemílcís. tieticcicí lis cccnsicicnen esíti it tti(umc cte tiutititis teepeiuí—

frruct ife no, debtute el e itt scceitu logítí xc itt lii stori -~ mies eciuttci culgci uds dicte tutití etisitttttcitici extenmítí: sigitiiictmque it tttuitticiuín iutsuuínieti Liptuicee stumittíuietititeuute Cmiii [ca

necesittí esteuuitírecí de refereneití. tieclícus y Ltecutuueeutuiíeíiucispnuc~uituiuictuue itísuciniecis. t ci (mili—

icicí Fumuiciaciietttci ecicuiciut itís lutíce linciutín ututitis” (i-it-:c u-u.,tuis>> u 37) Lii Wt mtíí- ~1987:81 Ss) 5c puede cícecccítn¿ín<tututeetití-,>u iteetcimí uncís— ecítiuuiicttí <leí ec míecuitc cte itisicí nití

NOTAS siticí iíísíuíí mcci en iteuccítetes imite uieticien cmi este euimticxtci u itt ctitttmttcigíct

LI cietítíte ¿uptíncee cuí xcii. 45. mí’’ 1, dci Rrhis/í .Icícmmumcml del cci utimiccí [—it ‘í icgci /íislcmmim’ x tecte cte /ims(cím’ (reí,. mícicí—<4 Scícíó/ciqrtic 1994 cccii ecututnibue¡timiescte iinv-tttcu [lamí euttcipei ¡ti guie ciecicittm ‘-ven» ‘u es Lucí íj c1cte s¡e’tuíi¡eaM cícízetis. Mann y tímutí náplietí cte Gcilcluiccínpe ii uuiucuuí cíe tesitecí(ci guíe sitie puimcucte [itt susiccí 1 lmstcct tui es tui tesuí—¿mnn¿uíídíumcsc cíieuíeuiintu cmi (iiit.mctímciict’u. (1991). ice it c1umc sc cciii’ mente etc uumí itsesttmctin [itintí iiegtcr tu ¡tu

Suciure sc tít meicímí exicí u ‘u senícijetí tic luí íc.tcemcicc Suctíme el [emiteseitt miiuuicijuiteicítici de esecteitis [iis<tcin¡cic’mtííietts-

puetieuí ecitictuititur ci It tu micí cluisiecí cíe t5cit.t.tsc;wcicumu pueclemí ecítístílitín it.m-:tcci ([978: 9~ it>!) y 1 ci,xr-tcm 987:

(1982) y ccc mutis neciemutes cíe uíniemcitueicímíeseuteciniitmcitms etící udc te didutí- <1991>. 1-cusí ‘uN 5 <[982>, ji:t.m,Ñ it 989) y ítcic.tctui-: ‘‘ uiigcí cicle evetituial

1uucnquue.etc luía craclicicití qcme tíinait—y VtAtct-ts ti 99t ca cte Anistuiíetes, ti itcciegaeiu$uuicisccíniett mcci suilcí ‘-enstí sci—

Un esie semuuicicí lis leus tic Vi vsi iccs4: 180—197) scííí ¡une ci tieticeer iiuuuituutuí, Mmccc guíe iatctiuiéii se iciciuiilieum cciiiuccinmuídtms: itt sciciciiuuemtt ci es luisiucrití eautuuufltiti¡m ci es címítt icícití imtvestígaeiu’iii emuipínietí uitisticia etc itt exucití ci)isers’ít—vtucíti lituuscclíti cíe itt tíustcímcm ci mící es ntmct¿m (tuccicí luí ucítís cmuítí e¡c’ici cíe Itis ecistis <tisÑ iuisicínití cíe ccc mttimcitítes) Vétmse [u.u.—sertucirnetí i tuccícísisicucte ecuníci cliseijil i mutí aeacktui ictí e¿creee- ccci >1978: 98— i 00>pcíes,cíe iegiuiuícicitíci scmsutmmíeicmt: itt cíe ser suisu¡iumícttm piií <muía ‘‘‘ Se irtiltí <tel s temí uculuiecí tíscímitícicí cmi itt scieici¡iiucítmluisucinia imítegral guíe ucreseimícití tic luís mbscínciucs tímíuties luí— tmeticlétciie¿t clescie tuis umeííí¡íuís cíe titírkiíeimíí (ver R:’ux-iuis,dicicíntítes guíe itt iig¿ín e itt ecuííiiííuíid¿uci del ciemííuucí (tímítí 989 1: 39—4>>> y- cinte pci íntima ucusutítearci uuicuseeccícíe utitícíptietí) y-el esiuticicí(cmii ictus ci cmii Línea) Eseniucícccii el bnilicí suicicilcígie eieucuííietm cície neecígítíy ex¡it¡etmiitt tuis lueeticis cci-‘u ncítemuícticttíd cíe icícicí luimemí urcíticictor de esctiííci¿íimís mdc— uictreicíttumdiuis icir ci ‘ci íiicim mliii mcc» cte it itisicinttt ¡ti iciete

leeccitiles ptínísimícís, el iliuncí cte Vey’míe —---puun luí cieuuutis itemící pmín ci ciemuutis.es tímílcí mcii t Dcii klieitct Atutircee eitmntmícueícicde idetís leecuuicitis—— rescicixe euití itmeiiicitmci ci cielíace: itmmie— euí Spemícer:«[ti tuiecuí 1 mmc u guíe tuis líisicínitmctcíneslíctedemícales scieiciic’ic’icccs y’ tmpdiiecisis cte te iitsuuunia ietiiizutt es uitmnttir ti ‘uiciu tic Ii titmeicimies cíe icinitití dicte se

~ Y tísí, Am~uus’u-ms (iON’- y—xis--> ~írcípccííeecící ncíiuuííciidtíul itt [utcipcireiccmieuuiuuienuates m it Sciciuilcígítm t iíttcíitimtuuitic (Suis—iesms cíe itt imttiisiitteicíi: “Segeiuí eciuteiticí te <cicicuicígítí ‘u’ Luí tu-mc eiu cuí (icít.ti-nttciu’t u oit u ~20~tuisicínití. mucí pcíecte lítítuen nelaeiciuiesentre etitus puirc]ime. cmi ‘ ‘ Ntmtiuu es emí sí ,iecitutcetutuicuilui simiccíltin ci tícelící scmeiuíiluís ténmincísde snís íuímícl¿míííemuc¿m[espnecíecíp¿meicumíes,[a lis— cmi el semuticicí cicínkheiutut,uutui (getíentul. neiueiiiivcm). simící ciescietuina y itt scueicctcígíacciii y- títímí sidcí cienípreitt ucuisícítí ecísuuí’. et 1uuíícicí cte visutí cíe tui dietcmuiuuutacicí enitencí cíe reievtctteitiY tíduce ecuíticí umnícnuuhteuulccstítísicuís cinte itís cimís Inaitimí ci guie tui cleceniuie mcl ‘u tui íuíeccnpcín¿m ti uíít¡í tiusicírítí mi ti

míumscíícupnuílíiemuttt tu=csieuuitt íuunícicíjtí de [ti <‘tugeneití-’ /Émcjcut— uuutuitisis scceiciimieicci c címíccí iiucimccitmmccicí cmi ucindí pitimicí cíe ittc’c’/ icnitiutimití> y clebemí títícírcltmnicí cíe itt uuismuití mmí¿mííeíuí (Cciitt— tineuituueuuiee¡c5it.tudldtd.e í u ‘u’ <iON?: 21> ‘¡itmy’ cíicieicittcies ecihiemícící [a neaticitící sumeitíl ecuícící tuncícescíy ¿u;ucictuiuucici pdn irreíietiiíiiicitmcies de cim’uemscí cítícicí. y- tui cute cuí el ílttíiciici ctete teou(a de tu estícícicí u aciuutu> Fui rajón dc escusecutucilcecíe u mí grticicu es uuuiecí e tuepetibie cívuecie istcí desde olmuíomití ictmuieu,m ecuiamísm’u.m tiecdhtí mr el iuuuíbituí y: ptípet de esí ynttcicu, itt mccci tepetícmciuu ‘u cicí tui tetcim tui cíe ci iticuctiecí’.scceicctcuuiielutstcut mcm pmin it t[cic ttpcmeciti. -‘ [¿uscieici[cigítm tuis— Véase ¡ t cm mime u ml eccíteepucícíe líeciucí [custcíl ccc ecciuccí imtcli—

«crica uucí es un iupcí especíci de iticicilcí gía, siclo itt escueta >iclcutuiccl íd ‘u sin” citanutt íd euí ~ui ‘u u xx xi u (1967: 73 ss) guíecíe luí ciusem1uiímcu (AuuisSres lOsí: 2). icícítí cccbne ci dime ccii— euuííe¡uíxeluí cííuccííícíícicí guie ‘iui ucuctts mciii it tic tui ¡uisiuimíuu mcciverenícísmuís iii cíe iie tu puisícicití cíe Atiruuucis seeucccmeuiht¿t esli cuí ci ci mlii uisticicí suuicí cii tu ccííícsíuimt irreíielitule ccini cmv prcixuuuíci (itílící 55 <[1)84 355 <st cute <cdi tui tícciíxmciuu mies ci cuíííucmííicc f 1 1 u siutgmuitin¡ciuud

Y si uumiic~cte (mmii u, u nutucí í-. (u 99 u ‘u [994< tui ecíuícilce cíe itt hísicíní u cx ti siuiuyuil unid mcl cid ccíct(cuuctcí.c (¡ii/mV 87—7>.cm tubisucící cutre luís duis cieuícitus sc,ciaiese iíuieialmíuemcte ‘ : mlii elcelcí íííieíuintms guie [tu uiumeví iuisucínií se eíueíuemuinum¿upuesítípcur scmumntínltíscuí uuinmuíimíuís cíe duuliusis, cuí síu uucílcí— iícecímcuuucttm incícte tul uíecíucteeiíííicmctcí———‘-el ticuíc1uuc ecímumí ti

POLITICAft

En los márgenes & la sociología histórica:... 41

uuueclicití cte ccc ictdl/siciuuíus cíe ti s ccitt eccuidutumítí, cíe muuueccnuíc icínmíctír cuí ecímícícicicí luí ciesccícícícictuí cii ecuutietuiute ci mccx—tiuictmciies tic’ icmuesut>us u m~umci us tuiuuutus cte eciute¡emiettm-- -eguutí 1iiieuiiute - mefuirzumn ci tuitertir ci iiimuumciui uuieciutumute ¿iceucictesluu cietiute liiuntur¡uumiceuuuc Bit su cm u ti 9~d>: <i$i - euinnicíctes siguti[tctuiivtic cíe clistuuuití ttuutcumuule,.ui’- Buir ucircí Itucicí. enucieuí—reiccumucíes cíe tui scic:icilcíct-m lic u ‘usiícciieuuuu. tuimuumí íuíuuestmuu dci pcín Cciuuiiinemisic’ium ¡mu címie ciesítuetí d/umcitmtiiem: cmii -‘emuteuí—eciutsiciéreceel ciuigt~~ u~utc Mmmc ‘ure— <1982: 192—3< meuuti,uu del ciersecuuící cccii mutnuu. < cmcuipnciisicut es, itt ctuuíue,uunumcuucrctcu

uuecittteeunuíuetituiCcihtuc> ‘el íínmscíí-u - fcíuíciuuíííeíííuui ~~cucucíturetí [ ..J 1-It umecícucicí es cicmíí¡urc umcumcrcicu suuiine uulgcu c’cimitíuteti—cl uucuícicc cíe emíeuueuícnuí cte ¡tus c’smruucimírtís ‘u tuis uccuceescís ciensees ecííuíuuneííutercerespeelcí ti .mleuí’ <ti sim ‘ux-it-:tc 1988:‘miciucles x- luí tucix-emueitctum c¡cue luí uueictimuuutfitt. euuumcum tuis suiciul— i~vA~¡ Ncc suííídcííe. BLues uteecsumnmuuuuieuttccmuipeutuu.es cieeiu.lciuiccs itt uctidmuteití tul uueuitiiec’umiiueuiuui cuciuiuí :tlgcu mutis tiilti cicí ttiítcsut cciii ¡tic ttuieticicinuesci itt mtteiutc del cmii cm siticí suilcí luítittiti¡iui cíe síu clisciptimití escut uctiiicltmci icttctitC¡tth ti Sil ui~ic¡u)ti excictuuumiicitmci cíe ucuí umeuteccimí cmi tmtutct suture -ttcmu. -mc ntu,uhi

tciiicittniieuuttil ¡cuuutí tescuis-en itt ¡cnuituietctuii¡ctu c¡ume cteiierfui cíe csut ciesiumetí diumciumíííeu, ‘iíííp¡icuí tu ¡icísutimluci ci cte imuten—uuiiCiuj5titlc’5 mutis: tui cíe itt esirutetttrutCucituc. uíuettum, cietecitin teiticiciices.cXirtic’t cuumceiuusuciutcscii tuccitis tuis

‘‘tÁui es luí ¡icisicimSii cíe tic mu.uu u-u ucíuc u-u- ¡99 i x i 994< tic. diireeeicíiiesc’ ti/c/d 326<.íuuíiuu u I)c:sutue¿tWitiie dime” cus utispuuíti lícímucí u tu’ruíiieuus temí—

[tu íumíiéííuicuu ciii rc itistumriticícite, ticute mcuutctemccscis[uncí— cienuicí tu uínicííiumrse. mmci sc’cici ¡tute/tu el picituieiuitm cte cuitites cciiittueciuíusitis. X-’duimise cíitt~e ciiu-cí=cSmi iNc mi 9Stí 9~l i(ti dicte luís lueciucís simm utuiuttuiétc tul cíe sc sigtciíictuctuí i~cncc, lucir síu

iututtuietu ci teuictí cuí ci ucutunecí cíe ¡tus dlisiuití 5 chute lutsiccntuu— ¡iturte el sícttuitieuucicc Se euiutsinuttntu cii tu.it cuiriciumicus cíe <tusclicres tuumc,imc.stijcmutcis. Dccc cutrcí Itucicí el cciii u cíe luí iiumrntieimtut ¡uuísiiíies ícuuíciuulicluucles del tutmncí lettgcmtujc ícumimurumí ‘y espeeuii—tutu tiimtiíciui utitiutuiéit ti [cus itiu$scciuís íuuicneí idmus etc ci cucHen etuctícíctecuí luís i¿niucimuuíc cíe itus esunuciegitístrcmucuuiuíg/ctuscicí—luisiciniecí. Bcietitmc mecicitstrumectm’imcs cíe lis ¡icísie/cuimesumctuc¡í— cíciíuuuuíuec pum utíeclimí cte ¡tic emutuies tuis icíucimucettcís ciesecímící—iticítis ccc císicís :u¡iturcccut Luí Ni -suc u uN~ ¡ ¡

99~ ciÓsi< áN- cictuis ‘u’ mccc iuutiiititunes suimí uumcms’ísucis cíe setuuicíci ertucutis tiKt-tccs-it u <198< ~- 1989< [muzsNci 4 cfl’ iii 7t < Wttnuu cii[eneittes chuicus cíe uuuunuíp/umciuímíc’s ci-cc-uuiíuSrieuus” tWttmm

99<> Y S7¡ ‘u Ruc muí u-it miflí <0—46<. 985: 72<. [cccitiextí tu tmmíuíi/zuín tuis cíuunrumeiuícíecliusiccttuiet um,u ic¡iicli 5 uuicí mí c¡uue sc tx’cutcctttutc ctí esie ui¡ici cíe fietís cieccie tui iemcuicd:itvtm cíe cmuíuu ¡iuiém/euu c~umc uiici-iuu’i ci

uit lucís se xcii cmi, icitus -u lic”’ utm-ut. ctcscte ci ~»umicupucí tus títítíel tmcuivui cíe tuis truipuis linuguiistitccc íiumiciuiiíiciut ilcS itluuteuí mc muuiciccucities cucuc tus utíuííí cuí i-x¡crcsimtii cíe cst u íttmt u tiieiti[uittm. luí iutetuimciiuiiti tui sícmdicdicicuuue t- ittCuatí es it cH>i u teiuiit c¡uuc .tptic Ce Cti luís ~ctigittum-,tutu cídiume -‘ 1:í iienuiceuiduuiictu.ecuutící arte cíe ¡tu iuutcpnctuucucíuí síu~umututumas dL

1 luliucí cíe \tkutmíumut 1 u tutemucicimí ti luís ¿s¡ieeiuis míe cute ci lecícír u’ rcec¡uicii cíe cuuuuu cíiumuu mcci es cmii -ui¡cicilítc u mmmc temis cíe iu’í ccxicus ccieuciicu”ueuus mccc puusis í. cimící c¡uue umcicí¡uiuu muuítí icísicic u tucc/s—um cície imcetcmscc

ecmestmciittcuí utiíci¡utimc itt eidciitciitcitici tiu’uidieiicictm iiu síu csut ¡iLtecie iiegttt tu ecítíci/c/míííuír itt eYL:nituurtm ciL~i tu’ Xtci d It luísm tus’’ <A-m-m< iNSíuy l9c><t. ¡ u. u icei:ur:ueiccumdicte lucir iuuutv cutusití uuuit’uitsis> ctituic it icmicimuictuiciimigíti cte ¡ti iectutrtt cíe Rut -cuí--u aduuie rc,muiuc. Icutí-ece c¡cmc uíum ¡íuuecic- [tilitur. u u)

85: 24, 551Nc/tic ci cu:ulcuu/cc cíe tutu u.u ciiitmcu utc.—s ¡ [993<c¡cme mccci— iii It uctmím mcm ci itt ictiu-u-uieii’uií se lirix’ilegitm cuí ci pncí—

mime ‘u— cusemite ííííuu tiuut¡ibtc ¡iccmuutuuuum cíe tuctuilisis cecícítul cíe luí cescícíe luí eccicumtmcme.ieuc/uiucuírruítix-tu ¡tu umeciuicí del uccuccunsuctíreeucííeuuu. tuuí iui¡uuuecis lYmuíciuuuíceucu:uiescocí luís dicte se cíííenuu ci nceCuuucii ctcl eximí Suilire luí reuu’írieui cte itt iuuunntueióit cc/tusecuimu: cuí cície tuis texícís tui cciii ‘-uuienuis tttuuicuuitccites cíe luí A tK u-suN tu u)c)(< u <<4 Ss.>: suture luí rcui’uu-icuu cte itt icictcín/uuue.ii’ s/uicc c¡uuc’ estuití iiuiíui/euuciuií etí síu ccuíístruueeicimí: fi> cucie N-it:tuut.m. ‘u Mcd u mmccci ‘u <escís texicís lícuuí ute ev :uum:ul¡z.tmcicuc iucu’us cuí ciii csuíu.meicí netc’c— .u í<ccicuu ciesí mcm dccc’’- ci eííímuuuícuuciccl.tum mit/se cuí ítutni—ticui <cumuc: iiitcit¡uuuttu uit cucieetivui tít Líuue ‘u uit ciii /‘‘iclcís< diume guie--.] umm.sumuuu/cluc leccíííuícíse euíceucíble1 fiic-tcuic-.s cuuuí /icictcccictcii miuicí 1immitumuieiuic’ ics’ciec< << [icir culimicicí cicte ese cítící ctc mci-cus Cuituucí tigeuuies.fitictc. uuiecticis iuiienumCetciuies. ciretutisiumti—uuicuilicis uicí linetemidie ieg¡sluin cii ectcíitciutcs epucieiuimctuiuiuc’ti c¡umc, iecctlitittuis tui eciieu-tmcicic ccc-’ y lituce cucte cl “y

Puintí ci cuímíuíccc cic iuu euuicucunuit m cci lucí bali tuis cíe Cicimuiiecs 5 euiicuitces’c se Ccuiis’mcrtuu uit ci ‘‘ci tttitsi tic cuí/mc”cm mu-u-cíucíu ‘y \‘i-sttu.uc c <986< d¡t-u cuz ¡ ic>sci< 1 u ciuseuísmmuíí (Ruccíum;uc. 1983: [1<2.lt<4í. -Ii eute’tirec qcue nesuuictuulcí es cícutí

ec:cc¡uiltucitm etí R rs Ni ccii <<991< s suuluce mmcciii el tutít ci cte amentecíe ex¡uiicuucic’íui, s¡uumí suilmí cmii íííuítuíeíuuuí etí luí ccííííuímeuí—Am iKtNci iN t 199<<i c¡ute euuiciieiic tít u tuílulmcícuí uit u uit’ eciutí 5/cuí cte muuítí ií/cimcn¡um c¡uuc humecte ecimis-erítuse cuí imitíluí cteiteití. 1-Itt cl c:uícmc cíe tui c’cumímumtmuí:u ci ucxumu dc u cieceuící u es lctunu/ditt cutí esetuuuiumiesexííi/euue/uíííes- Mcc lumiucín es iuu cteViet u cis~ui u- < ií>81i<. \ cace eit Li itt/ticci cueticí ‘mies lc’s textc’s c’misuttiuíittmt s tu-meen seectititc 1 u tc¡sicír¡um. ¡—Iii tui unttciieicSut tutu—reeci1uii mulcís cuí Nt t SuN Vii u tu u x Mcd u cickm-.s <1987< ‘y glucsuujuutttm <cli XX si cii lOSí (cdc ‘u tutcii-i-tN, 992: 417< ce ¡muíut\tutN ut [989<. mutii/zuccicí ci ict ucd ccemuiueutiemcíimccputití titiecí ueieueíteuum¡ututcitmi

mí cl cumumíjící gemícmat cíe it iticuuilucum u suctí ciescutetutiles tu es-te uusuueeuum ecucístí muciuscí cte i is tíuuíumcís. uumuuuíuuc cuí cicus tu cii ujius cíe i<tct mxx> ti c>5d) u c)8 u u i t pcm’speeuixuu cíe ucítínecí cte cíum’t pu’ctíclcuuiaumcu tu tite mutíerute epi,-teiuuciiuígieui.cci tisis cexiucumí escul ictus tui muu~ mcii cuí It s tít imite tín/mtiícieuu -> Mcmii tuis ‘-mcícuuuscísiimmcutuciieiutcs, tnuíuíc/cicíucumics ‘u icnuííi—leí i scie/cuiuigutucíe itt cuciuct,i cututtutimu mdcii u Luutuetí dcl ‘-1uncí— icumies’’ cutid ciesímci Xc muí tu <tOS? ~t curtí clisciuíguuir luí s/íuíple

mii i tutcniec- <etc. N-it u i~ su 1)85< cncíutieuu cíe tu iíusicíu u u pucí~cuuucíemíte clictití. ~ cuí ¡utuce Ru—u speeiuíiucccnuíccci XX tutu u mi vsi 4c i 391> i —57: 985: ccíu<c:uc <198’ ¡ tul scutíua~a ciuteet mdcc ele cciuuí¡gcinuteuc’imi dicte

.51 [90<. i’tmmum tutu extulcuuue/uimc cíe luí uuuíuícíucct us cíe WIuitc resuitití dci u uit tui mdcc míumrruíi/xcc “.ecctusisieecu etistuuiiiuluin’euimícuituemcceeluís fuiccintuliles cíe [<mcmiii ‘it ¡1 dfl 228.3c3>. tui riurcuicine eíícccíítu[c 1 tic ticcicicies cte cíctumile ci luí dicte iceícucíscsu’mc.-s ~)53-72—53<íX’ík u uccxumu u di%c~c< s tu sxíu < 1994i ‘y tuis cieííuuíuuiííumcimu uííeíclcuítes cte tui ií/simuriuu: cíe csut clixersicluicí cíette>ttmuus—tmc cíe ti[mcs.ut.~cc <¡95?: 21 ‘Cm s tc c;uiu-c <991: clcíííeuíicísestime 1 lume ] luí tutuicitití cíe tutití tciitmticitici ietti1ici—38—9<. cutí” es dccii cíe mmmccc Iímsicum-muu.

u ituecí sigím/fietuuixii ‘y eciuii1urc:mism¡ulc ¡‘‘ci es itiícimí cucícítí >‘ Aticcsaitctcisccuí cus uuícuilicis cte t>rs-e cmi ci ettuuilicc cíe tuiprcuíícíneicíuíuunleseííc/cicc ‘u’ c-cíuíuíínemíímmímí c uuuucílíuí ci ceíítictuí 1/ecicicí XVmíc mm <1987 7— ilí pncíuícííce ciistimugcu/ncucuminus ciuccíscuí cutntii/uicis tiiuu’uj tituipí/us. pncíx¡iítuus ‘u luí dicte uuucuuíccuíe iii-- cte ¡iisicinmtc am díumeuíucueumscicte iuitmicr/tmirzuiniummi luí tciitei¿cmc ti—

u.u<ct tu c>~~ (iSp “<Luí- cu’miuiulcc ti migcí ccícu/s-’tutc tu mísemitmn iuts pitieumclccnum cíe luís uutmíuuums: d’ccunecí¡uu. Irtucuectití, Mumu¡nuí vNfeuiáuicemiuus,exper/cicitus ‘y utemícuis etc ííuuesuucí míínumícicc, uuuímu— seltí mc Rcíiuctiicec <Ruícuíuuuucc’i A1itic:tmticicu ccitt t¡puílccgíuu ti luís

POIITICSfr

42 Ramón Ramos ‘l’orre

hisionicígralítus dci xix. rnnuesuttu c¡cmc Rtímukc cjcuuí1utifie¿u luí pneuicieutteuuicuutetuniilemctc scítune uulgcitccis dc ¡cus prcctutemuíuus

íntima cte ecumuiedicí. Tcieqctevittc luí cruigietí. Bcmrckhtmrciu luí ututus prculntncciciscíe luí uccunítí scíe/tít’í < i’’uicsoNs. u 9t~>: 385>.stmuínieuu ‘y Micluelcí ¡tu uucívelesetí icustres cicmcípcíscíe Brctcitie[ suití luí buise puintí ciisiitcgmí/r

Esití es [tu tesis timutml cte luí uuítiuyuu¿t imus—est/uctieitSui cíe cres icisicínitís: “I,um tuisicínití inumciieicíuíuít. tuieuuití tui uicuciptíRicocur scíbre el uicuutuicí y itt narruteicití: ccitt iemíutucíntmiidiuudi tíreve. tui imídivicicucí ‘y tui uueuuntecimíí/eííucc i] Luí mícuectí tuis—ccci se deja dccLr cuí ci 4¡scunscí cii ncc dcc dc u tutu [mecícciii cciii— u u.u r¡¿u ccciiicciii u etc ‘¿ scíemal qcíe cciicietí cuí pri uuuer ;i ¡tutu ci cíeicígía. simící qnue neqcmicneluí iuicditteic’uuc dci clisetínstí iííclirectcí ccc /icvesutg’meiccut¡u císemíicucín emelietí Y uí¡icmesta pum síu ciumrtí—de luí ntmrr¿meicíuií’ (Ruucmu.-:uuut. [985: ~ iciclící cíe ucflcí cutí— eic’iii 1 1 1 u tuusiccítu cíe iltetilcí cutís suiciuiiuttici cuictttvíuc [1.neta: ptmrtu cícte [cusiícuuííuumucíc dcci ecuemuití del tiemuiuucí y sus cíe ¡erguí ímucicuscí cíe uiiit~ i,crce tlctrumciciii” tBtt,’uuutut-t 980:puíruudcíjuus ecccíst/icmuivucc¡itucí cíe uíuírruur. s-¿u setí ficeiciuces. ve tí4i. Me ítala cmi teaticímd cte i ‘u iuícijetír ecituucí uiemuíuucusclic—tiisucunias cciii pnctcmisiciii de veutiticí: luí expen¡euíei¿ítetctpcinel citítuis cuccídítící cies dustuicí mc dci tueccíciceerci. mutis ecir/cití—humumntí suilcí sc ciejuu decir ui¿irrtuci’u’aiuucuutet preseimídirde lii tuccuuce. dcccucucíuíesciusciutiesque pciecieti ecítiveugenpciiuuuutti—numrneeicíui es 1ut-eceiutctir cte tiqnudtlti. uupcícttmr pum utíctí lidie/tu ííícííie cuí el cuemuíuíuu cutuumemcuí cíe itt ercíuícíiccgíuí. Puintí cuuítíate’mpccrulucí mci Dc uuqcuí qcme si miii iciemcuiduuci teííííucmrumt es [a muuuc1irectietctn ¡uucrcium[uuieuute citctiuutuu. edn. t iuNti’ui ‘utt~ 1993historia pi í ucíbie que puedcu ednluir, ¡a dccii dad ueííípcírai 63<cuuteeuisu es ti tuusucínití dci gruupcu c¡nme puicicutícís ecícístrnmií Scibrc luí pcíiiseuuuiuu del ecíuuceíccdícte tieuíípcí cíe 1 ecu(Ir. ‘ytcííuiuíen Rc ‘su \ (1987Y Mcc ícmsc. uuuiuut/zuuciuc desdecutía ¶iducie/c\uí ctutntuuíicusie ci tutu. u.

Rmeoccmr cíbíeltí cuí eciutirtí luís tecínítís exelncsivuuutuu=uiue ‘cace BsttNt:s <[971>muutnrtiut’u-tctec dulce cusu,ulcs/cíc’ mmmcm ái/L’mc’nc’iut cutre ¡¿u ecuptietí X ¿tumísetuis trumbuí¡císcte Ctctu-t-uN. A-uu\zustut ‘u Quu ‘uii’scucicímí miau r,Itm¾u t~u explicumeicín tiistciniee. es (cm iutu-c’.su/qcmi’iuímt Ni u Kc<xm’m’ uuuíbtieuídtcís ccii ci tid’uuitetci iiicumici~’u mimemí dc 1-umí-ims-mcm Ecu u di tenene/acxci tít-e dicte se ecícísiciere < . < luí tus u esustcu Suuc¡uí/riqiuum/ Mc’i/icíu(c cumucí Ru’sc’uuí’cim [999 ~(><dcclitcírítí edimcu ncmie cs[ueeie del gdiuietcc ‘s/cinc’’u’ (iZiccit-:icR c’mcicí u luí scceiuutcigíui[í¡scc’unieuuliii icucicís [ccccuiscís. luí neiv¡uí—1983: 252> L.cc ecutíl es ecíhereuítecciii luí tícíetí cte umngcuuuíeíí clic meucímí cte utuctí scíeicíiccgiuí ieíuíuucíreuiz.umctuu sc ictemut/ficuu cciiitaeic’mn aquítlcsuurrcci¡titie. ‘yti dicte ci jieciucí tic c¡cue tui íuictciri,u cutía esiucciuuí seuusituiliz.acicííi hume/ti el etmntucier murcicesciumísea uterrtueicíuuuucí inuptictí c~nue setí itucí sculci Ccci c’ cucte idi tutu’ u tui ccci cíe ¡e netuticiticí, cci eciuulugcmrrtmc¡cSiicii icttiuiuucis ciuirtí—pnimícipicí de dicuiiici¿íii algutuucí cutre ¿u narruieicíut tuiciÓn/eu etciiic[es. seecucmíeiuutes.eletiecis. erciicmiicigtetuiíiemcie ¡irceiscis

le. nuirnuicicín de tiecicíuí Te.miu¡uidii Wiiivt: <1981 ti —29> etc Curtí ‘yercic’íci cíe ¡ci mciistcici secítecícícintí cuí el turgumucícucicídesitíce.. al itucicí cíe luís etetitentuis miturruituvcis luguicícus e ¡ u ci Fíil’u’ tu luis-uit cíe uuuítí ccceiciicig(tm cccii Wente ceuísitíii/ctuuciecuiísurcccciu’uit dc irtutuitis. címrccscíe círdeuí clictiticcí (tírgumííeuíucc tíuctmít metí que se ecímíereití uusegcunuuuccicídicte “el ticututucí ‘y elfcurrn¿tt e itcípiicuteiciit ictecittigietu>.ecuvcc ccímíecmrscí títuce lucís [cteti cucuiemí cítítí uííupcírttutucitt fumííciuuuuíeíctuul:cuuuiucctcu ‘y cic’uticiehie el suutuer Icisttínicci Curtí ecístíesqcue luí relumeicimí cícumeeccís cíecurremí tulcetuu tu eccucicí cuentí u cuí 1—Itt ecutiseecmciieu,tse cciii muícieuííeííiuus cietutí eciticetiirse tít miucícicí dc tus uctuciuiicilcigíuus cuí el euíuuupcccíe luí líucucíu mes’ tTíu ux, l98uS: 711> FI icílumetí eseslrcícturuítessu(/biu/: 29< qcme prcípcuuíe Wt íuíu<, x’ttnittuile tic unuuciieicuncuicutre icís ccicmt4cigcic se Miíííuííel sccsteittaque‘,cmtiutnuiucccifa prc—cst¿ululceiciuuque tící perecemci euiuus’imiecmuie ni ccíííceuíidcccíe retuticí íd es L j tumctuir/eui ecitumicicí ci s ubeuuucísopertutiva <Bvucíau>.cc u 1)87 _ 19—Idi>. Fui ccíuílc¡uiet cascí y iciseticí cus cun imígan dencítutu cdcí cuí ci uuutuuccí dic ocuecímcipuur¿u tucueermuís pereepuituleci prcciuteíuíuuituiptie/icí aticírcitícicí. mcííic’crccu teiuiptiruil r 1 L síu uuticue’u’/cieiteie y luís u miucí íd scmío quecítí tuvE rctiíctiici qcme huccer Incite ti ¡ti puuruudccjum urdí— nicuscrturu¡.simm cmíutuuuugcc ecímíicí ti tícuis cieeusívum fremíte u cuir mcpcmeslaíuti[i¿tnteítiemuie pcír Icís ciucuiecucutu:«[cm historia es cíntí deiiuuieiuumies cte ci iuusicuníecí muías prccfcmííduus Y dicte peucceuíuucívele que ha cucorniduu’í (cii en AuK u NSuuN. [990: ~~>- más Icirnialesc (Mmvi xiii 1986 77>

Hsísecc5-mAs (1981- [81 232< desiacancícíque tasexuícusi— ‘~ En ccincís eserilcís < R -XMdiS [989 II: 68 sc ‘y 1992: icuoneshistuSticas«cccun sunco1 idasal sisteníarelenencial de i ruid - < líe ci¡ferenc¡uídcu smgcuuencicutuis u (muces tic discusicundelas narracicínes’s.scubr ‘u í dicte ~uluuYuisioniogruítíe míu.i repte— tui lilcisuclia etigicu—suu1ciiuásuibíe ci íieííupcc, tuis series letuipcc—sennaecíncíciníientcí cccii mcci <ulgutio. 5/ncc que es oua fuiricía talesA ( Pasadcc.Puecente ‘u Fuicuco < y ti <círden tenípcirtí[.auuticuida de ecuticucimctmeníuí cecíníccí» (HÁBERMAS. 1981: [83. crccnciuuíelría>, leí-nitticitcigt í círcginada en te cíbre de NI e228>. Lo cualabre la pcícubílíd íd dc api cae/cuíde ecíneepucís TAu t t A Ru (1968>. Que ccc tres tíenípcis dc te Irtíse nerretc’u’ae hipótesis socicilc’cgictic en el desarrol[ci dc luí tic rreeiciui se puedan ecineepicíir cii icis temíuncís dcc tmníhuís series eshisucitiecí, y-e qcue “el husicírí udcír mío tí¡iuuiudcuucti ci siscecuití eviciemíle Euí ei etuccí de it set e A ctisdiíígcmircmíícís ciucrenatratis-cíde meferencitísi describetuis ticcmuiuecimiiientdis luis 1>-is-icící. Ecucurcí pcts¿tdcc(liemuíuuuís cíe ci íctmrrecicí> ‘y t>ucscmcíetóriccísdesdetu esferaaciuulícietí de u cus ecíneepílis e tu¡uccilesus ti caípci de [a narración En ci desdide luí semie II pucdenccisscueicutogmcosíu1 /uir> : u ci u ciccuucigciir ci cuí tétutu¡iccis cíe ciucieuí ietui1ccituut seccueticutí teiui—

Puemíseseen trcí1ícís (níeiu’ufcírums. nictciuuuuuui¿ts.siucdcdcu ccii mí ceguicí ci Licites ‘y ci tiesuintés<ci cci tétuuiiuucis crcíctuíicSgi—ques> tan decusisccc ccunícu el dci curgenismííci. le uuitiquicitu <etc ecís <según feciutís sucecívac<sus diclunias ucrcídctues>.el leiiguucje. eí lealccc. el jucgcc. etc 8. Astu st> N ((muíi(c’cuuummes (tic. X 1. c’cmti. =0>ctusuungcuíacciLii Bucuc’u’y N <[989 1 ~ se netulixtí uit detecí/cicíucciultisus picceticede [tusecistus puisticitus <ttieuuicmtuutt, el turesetutedc tuisdc cus lucí pos fund inico cutíes del pctistíuuuienlccsuieicutcígiecu. ecusmc fui oras (espentí< y el presencede les ecises presentes

Si cuuitizcí ccitt cíbítí cte Duukt-uutt-:mvi (u 971> es uuccnducue <mteiieid’ín<. Puintí prescutitmncutís smíítuStieuuíííeííleesucísccímueep—pcucuus curtís tíuuy mcmi [a luisícínie de tui cuceicuicígutí dulce teti’uitc Icís cí¡ítcí lucir uuumir [cii clisí/ucicís uicícípuis culitizaticicí uuutiós—cm eturticten muís ejemuipiar y- que liumutíuí uíeuubucicí icmumcmídicí ccii us ucuuruu el scmsluíícuivui y uiíittcuscc¡itts pumrtí el mcl jeticcí. Ytuuuultí iuuiicueoci¿u eciucicí tuicicteicí ti seutiuir. tucuuící subí í’y iii u ucí E ulcíucí uuuesemílesigícitietí ci prescuuiecíe tic cuictísfumiuurtísParcouís euí ¡ ci c.ctu-tic-ti u mcm <tu’ 1 <u <mcci ciii icíd miii íclí,c’u tui tic <u ccciii ci ccciicclii cuíccc tílucítus cici fuuc ci ncc cuí c.l cioc ccci esutímuí cus>.pocuismcícuíuccgru-íffuuscuí cl cuínípcí de luí eieiici~m ccietatcicíticie mítuectirtus ctnce Ptesemítcfcuucmrcí sigítifietí el fculurcí ecítumícicí seseecumbinetan ictizunenie luís aspeeccis<edriecís ‘u enípíi IcÉis dm5 icnie en un ptesente<di duinicí setui eseluto tui cutí mcd ciPorque,sobrela basede luí q cíe pu rece a pní níer u cusí u ser [cii tic partedc une experiencialuresenletui temuicí enipfniccc tcícty testringicicí V ecpee/tmiizuícicí. ticurk ‘ Auuit~sx-is < ¡9~/2 3 tu 55> ecicicirci5’e cícutí míterestímíte

ticiifl dcuuisiucuetice—uit tu recuituídcísqcue turruijucuí tutu cuz. sur— erítictí ti tuis ciictiiittmc uturiumuutes cte tui iuisiccnicuucruuiítm —‘mccci—

PO~JTICSfr

En los márgenes de la sociología histórica:... 43

rreeeuuutíusuucíc luuísticitt cci luí dicte. sigcmimcíícicí tu Setíucucurmíe.cíe— iicsut. R <1994>: ¡ umuc¡u/ de//ci cicum/¿u. ¡cm mm¿ummumz/uíuiu’ ucd/oííí.ííííí itt cxuiresistmuitetuic “luí tututeiitute/citi del emícoemímrcí cci mc’oi-/cm c/c’i/¿u smun’/ciqmc¡f?ct ¿j/ //cmíu/cmu l-Vluimc’. Nl [tui, l—rtuuueccdirecucí”:’’et resíurncec/cumíisuíící——luí repcíiutumcic5it del puictucicí Amugelícírtiemuis tu uuuutí c,utuumuuiticic’uti tiretiiv(suietu es p¿mntueuíluíruííccmíle lusNí ci, A ti <u 965<: ,immuí/íc/ccu/ P/i/iicsucp/uvcífI-Iicuccm’i-. t’tutii—duccití cm luí ilcts/cuic cíe ser cuuítí tuicicírití ciii iíislcuniuudcíru cumítí turicige. c:tuuuciiniclge LItcis-emsiiv i~ress.luisimínití que humbití huir sí uuí/smííuu [~. cumítí iiisucíriuí s/mc cunicicí Dc:icmc utt-:tM. ii. ( t973<~ ¡u’ simiuiulc’. ‘utrís. PLE.ci ecíuícícccicíu simucí cuiici culiuctuis ecuuícícictcíc ci iccun eccuícueerr’s u u u ciL N (1982<: ¡cm sucujc’u/ctd uccm(ccutmtui Mc/]ieuí. tu.íMt-:t.ttcit .RNu-. cuí Auíuu..-sscs u 952 3 >i> 1 d)\ i ‘uN s.l (1982<: ///cícut’/uu. .‘ttuui/isis cc’l ¡idmscmu/uí .v [uiuiucciui

El utíejuir urtitiuciuí tet ciii cculuícc el uctuctí es el de Acu,ctc-c scíc cm! Bumrectccciuu.ciii juulticí.ti 991>< cimuncie se muusume,uut stsicmctmu/euummiericetuis reitíeicíuces ti cii ccii R, ti. c;. (u ~)88<.u’c’mc/cmc/ .v mííc’ícmu/uc. Muítuumuíuumíeum.cutre uieíuí¡uíí ‘y iccíní.u scicucilciumcu Muitume luí rccuu1uenuueic’uui Su umeuuteucícutul cte ecLi íincituleuuieutcu ceuse R AS-mm us ti 992< tic u cuz E’ <1989>: LI uuuuimuí[to/ctqmc ciummmu) dmdlimuu. Bmree-iciuca.

Nuitese. cuí cdc setucucicí tui cicle lc±Nm-ut(t 9dtQ 2t>5) P mucicís.pmccpuuuíeecumiucí cumuumecemusicecí dic tui titttuiftieuu: «it iittv tílcí ~ímcu~css. \. 1 ~)84<~ ¡/ic’ dccmmcíimuuíi¿iut uf .Suuu-immmv 1 ixfcinct.

iteicí ccii cuutivercci eccicnuicí dicte c/ste cccii /uídcpeuíciemíeiuícíe Pcut/u’y Presc.ecíniicí ci ccuticepuutuuiueeuuiccs < ciuciucí mutiuccí síu muieuciliesttu cicí— d;cit tímutcittt’t-:. i Ii ([901< ‘[tic uses uit luisictí c iii suceicílcíuieciticies íiíi’um-ipuit’uí/c’cv tutu ci suu/c s c itíl ¿mi muí/u/u ‘y it itt fuiittliciuuci cc-u relicet/cuíísciii sdííííc mccciii leuícicíícíes” ¡u tuis/u fuummrmícc/

cíe tui tecírítí ccieiciic$’cice es cusí cm estas uímmíuucedi cies cmcmmctm./c.its ccf .‘/ucc/cu/ccqm 42 t2>:~ II it>‘y euítenciercl ííucídcí etc dicte iuiuicucitimiií~ <ciii sus íucíuc< ~ ( t~>94<.- u’riíc cuses mt iíustcíu ‘u muí scietcí[ci’’’u- -u nepiví’. Pc/—

-tui t>umruí liii tímítil/sis cíe ¡ t ceutí mtuci,íc[ cuí ‘y cicute/tus ccc— ma/i ./ccummmmíu/ cf .Sccm’/cu/uiu/i t 1 Su ?u

ciuuies cíe [cmqcue ciemícumííící.c mcm míícu¡uucc cte ti suispeciutí c-m)umsc (Iiuctnt- ís. L ([992<-’—t euiíuumuí íiít’u seuuis cid Expluumcuuc/cmíuVAN i>-ctutms 1 OMm- ‘28 s t iii u i/sicírieuíi Muucicilcí’’u —Xci tutucucicuetucumí” Scic-/cu/cícy¡c-uí/

A-tci/icíc/s ummuu/ Rccc’¿tmc/i. 2(3:41<3—427.t-1-suuu-mc-cc-i-ss.J <1981>: ¡cm mi’u-uiuucuu’mum-ticiuu del uui¿mic’t/cu//sutuií /t/ls—

iuum’ímuí. Muicinicí. Itucurcisl~i Hl.. I()(i Rc’XFii’X i-it-:ctt,u,, tL ‘.V. t ti >8(i): lc’cuiuímíc’s .síí/iuí luí f//cuso//ti u/u /uí

/u/smcím’/uu mumujuc’mscm/ N’-Itudr/ci, ,\iitutmzti.-Xtuuí -cí~. u’. < ¡ c)82<: 1¡¡cíucmiuuu/ .Sutc-/ct/cíciu, Mcííííuííersci, t)peuc ti m-u.m.cíc, i( t 108’É 1m’c’uíuu u/u’ luí /i¡uuccm’t-i Btureciciuitu, Ectuutut—

Buccík u. tutu..‘Xic-’uct. U. (i ~iO(><:/iuuui’ uuuuu/ Sccc’/mm/ iicc’uiuc t’uutuuiirictgc t>cuiil’y- it ‘c.uc Mt [98O<~/-//sumir/cm scuu-/¿t/icccu-/ct/uicgm’cmíu/stc/ric-cu. Nititir/cí.

‘mccc. Siglo XXi.A<q curtí u 1 R ¡ [983< \ tutu umutí c’ /uucj/u- ,-l cc’ttic.imíí/c uumidu/m— K t’tt\-tcutui - ti <11)83>: El seuií/i/ci u/u’ mmmi f/utcm/, Muicinicí. cietuistí.

sc.scc/u/ii /iuslicu tuumí s /uuuiu/uuui/u i u Huistí. N-ltuuuiutctc Nijiucilí [‘y c cttcs. [5 ti 983>: Rc’l/u/uu/cittq ¡mmmc//u’u~ímmum/ IIi.slccu’u: U-vms.1c386m rut iuuicmuimitm uf c ccmuucuuiuiucrttr¿ Angtcí—Muuxcící (uíutiu-xm.s. /ucuícjuuutqc. ititaetí i NY<. tIcinuielt t3ííis-eníitv

i>ií/tcíscíuuiíc cíf 1 ustutí ‘y e //isucci u umcmu/ /I/imcumu 25. 4: 1 27 PrecsIt 98~t< ‘‘Hisicuí icugí iptis mmiii t’cístuuicccietuuisuui-.’. ¡//cmcímc Li’ ticut-u- .1. (u oo u <u Pccmsumm’ luí /m/cuiir/¿m, ISutreeicutitm. i>tt/ci&cs

omiu/ ¡/íc’cíu u ~M ¡ U u u iíc-u—M u mccc ss. U <1972>: 16/ /iu’umícmmmt/c’cmícc suc/mit/e. Mm3jieccAnmui’ssci~ P II 99(>u 1/cm ¡ c/iiiiiqu tu/u/uit- /iitumq/mm¿iu/oum. 7c’suuum/ 1-ti?.

(?cmuusimímcmcccmuccf /-uuu/u! u 1 cíuícimes. Rcuuutiedge Letuccí, E. <1978<: lc’utc¡imcmu>c’ c’ H/cmcuc’/ut. Huureeicumiut.ArielB’ymcus. i A í[97 it.-~- tiuuce 1-lies tike mmc Am mmccv”. Mutui 6: ititíc u-. 1) <1992>: .S’micííuu íms tU iI/uuuj Newtuuscuc.Nutie Llíí/—

537-52. versuu’y i’ressBm.temt-ucí. j. (1 (1 O~(7<: El //mmuu/ u/u’ /uc /mmsíccí icí Mctdnicl. Aktut Lduz.ANdc, J. ([987>: El m/ísummm síu /uusuotmcci Vi mcii cl, .At/cutiztt.Bds’sNt,u.u.X’. [-<[980<: “Cíe LIses uíf Tiícorc Euncepisend tu -nNccs~.-N (1976>:’ Thc F utute c ‘mnnuuí luegutí: Tenuptínal

ccutiuuuuinisciti mí u Iisuuínicumi Scue/cutcie-’u‘u t ommm/ícum’umm/u’c’ Simm— Scncuctuurccsiii Mucdettu Suíeietxí Scíc ¿t/ Rc sduim’c/t. 43:1 30—u//c’s ¡mí Suc-/u’! u’ cmi>! lli.suiuvmv 22 0< u c6 7 52 Furumdl. cii RcrícccsIcuicucí R u oo,’ 61> 821

Bcíu iiuiN. R. 098 u <u luí /utqiccu u/u /uí síu 11/ Vi udrid. Riuíip. tt:suíx-ictcK. 1. it 903< -‘ fue tímstuíututu ‘y tumííe” limitu’ cmlii!Ruiuuuuítk. Ci. ‘y N-i.-cc tt-~. li. 119921 ¡cm u su mmc /cmí /iiccctt’/ccuc. .Scicic’i 2 (1 itt —74

N’uuucinicl. ,‘\kuul [1 )9Qj Nl¡ctusc-~sut ix ¡ [9~~7) T/c mcc/cm ulul srm/mci It/sIm/u ¡ccc. NIcictrid.Bicící u. Vi. ¡ ¡982<: Jmitisidutdc-i¿ímc ci Km /c/ctcim’/o. Nicíjiecí. FUI: Res-isutí de <ice/cieníRuc.Au.,tut-:m.. E. t 198(><: /uí /í/síuír/uí u /cmc u/c’muuidmsscíi-/um/c’í. Muí— Nl-cutí NS. H. 11992<: —1 íeííupcí ‘y icuuí mu cuí scucccítcigítmí. mcii

cinicí Aliumuízum R.scccis. R - <ecíciíp> [992 i 83 i4iilttcicv R (i 98’?): .Sctu¡umy ccc h’cu: 1ú.scuii-uu uumm U/iuucui/c, Rc’ut— Mctic uic~m u. Li. N. <1083< //te R/meioumu ccf It ccum¿ummt/u-s. Mtm—

suití ¿mui¿/ .Síucic’/m. tíuieutgci. Litii’yetsiuv cml Uiíicumgcu Press. cliccící: Lhtuiversicv uit Wmsccuuustn I~tes -

ti dj8’9< (/c>í~ /iuiuut’ muid’ /icuutmic/uui’ u/u’ /íí .sccei¿u/cuq/e.[e Md— NIeTccuc,-smcu’ i. Vi ii <1)68< “i mmc’- etí Ci cuí R. Ni. <cci)

tutu. Actes Mcmcl (mcci ucnig.1c)77> f/n’ P/i//cc.so/c/mvci/iímmtc Ne~ tcm sc’u Ccciii icuiuies Pmcsc.

(IB it mu cm Nt cíe (1>87): /1/suuc/cí’cc uusuu-/i¿mcmul/i-cu’:u:muimu’ sc-/cfi— NIu.c muí. A c N’Iet’t císící s ci ‘-4 <[LiS?> e líe niucicímie ccimc u l ¡tu /uccmu P cus <ituíi¡uiiuurd luistuírc-í’ cuí Ni u sdcN u s ccc cuí u A ‘u Nic( u.cusumuíc, nc.

cuí u tutu 1 ‘u Vi clic ms ti. Li. <ecis.) <986>: 143-/n/mcq Ucm/mcmrc-: N (cdc> //ti U/mc mcm tu ¿cf u/ii //uummcummu Su udumí c s. N’Iumctiscuíu.¡/uí’ Pciutícs cíuíu/ ¡‘olil/u’c cuí /-illimi¿mqr¿í/í/uí-. Berkeley. tluíi— t.tmí/’yensíic cuí W usecumísítí Puess 22(3 18‘udismis cuí E miítcíu muí u t>ress. Mu’t,mc-ss. M 1 < i98s< 1/tu tV¿ucu/ ummíc/ u/tu Uní/u/u It.su¡í/cuc’ci—

cii u ubccciditi Fi t1. (u <182.): Ir/cuí u/u’ /íu /u/c¡cmm’/ui. Mc3jiccu. u/cutís ¡cm u/tu ¡ccclii ccf ccci uo/ocyuc cm/ -ltt¿tum sis 1 cucíctres,(iccín—1-ti ge Atieuí ~ 1 micuicí

cii tui ci Fi itt itt ‘u \ >1993>: «itt cciitsiruee/uuutdel retutisícící Nt-:usuiN. ¡ 8 Nt u,íu u ix Mcc u míscí ‘u U. N. (cdc)lexícutul: íuecícnuíiiduuci ‘u— cuiijet/stteiuiii cuí ccc lexucís (1987>: 7/mc’ R/mc’m¿uc’/u- cuí u/mc’ 1-/uumouímt S’c/c’micc’í, Mtuclisccuc.e/eiictlicccs’. Rc’u’Lsmui /cummrmm¿mc-¡uummuulu/m’ Sctu/cm/cuqíiu 4-21>5—?i tlmíiíccrcic’y cíf Xk’isectutciii Puess

POI,ITIC*k

44 Ramón Ramos Torre

PÁicuis, P valí ([981>: Em’cu/m,ut/uummumnu’Ex1u/uuiirtl/cc,t itt 1/mc’ Scuc/rc/ Skiict’dut 1 (cci> ([984< Vms/cutí rmmmu/ X/u’l/ccuc/ mmm //csluum’uc cd

S’r’/u’míu’u’c. [‘citcuwui<Ni). Ruiccucituuí y iiuutefietcl Suic/cc/umríí Ncmec u Ycurk. Uuuuuiiuniclíce tluuiversii’y mmccc.P,’uccsucNs.T ([968<: ¡cm u’smmmmutnumo u/u’ luí occ/utui scucirí/. Viti— Mícuíum’cíu T ‘u Succuuits,M < 198t><: c’tice tices cuí t’ciiiiptiruí—

dricí, Umuiuuclumrrtuuicui tic—mc 1 lisicuí ‘u mmi Muierciccceitit iutctcmir’uu’. tuuuum/ictcitu/i’c’ Mit—Rcrccus, R (1989>: ‘-iTt etuiccuclumnio suígruícicu: cl prcuíuieucttu dci u//cc muí ccuc mcc u umuíc/ H/simíru, 22 0>- i 74~97

cienípcí cuí luí scícicíicígíum dlcurkheimííiuícíuusc i y II Rc’t/cdum Muí iNi-?, 1. < lO8tí<: LI ;iumscic/ci > ul /ttcccumie. Viéj/ccc. 1-cE.

Ec~íucñcu/cí u/u: /ii mcci /qcmc/ommc’s Suuu /0/ch/huís (¡<¡6/5<, 4tí :23—51>: Tui .u.5’, U- (u 98 i >t 4s $uu/ri/ruc/v ‘u-! cc’!.’ / / /ucíccii -- t ) rltui cl ci. Acuí—

48:53-77 dciii e Pí’ess—— ([993<: cuPrcuiuteíuíumsuccuiotutcs u- uuuctuudcilcigieciscte luí cci— — <1988<: cui—nutcure H/suuímvc’. l/uu’cucí’ cíuuu/ Suc/ccu’, [7:7113—

ciccicígítí h / síuSrieti’- - Ñu’ m/scrí Espouící/rc u/c’ luím’c’cu Ñu tu’cOtíu’ s 7 ¡ __

Sriu/ri/ciq/u’cís. 63 TuS Ti ‘ttNEit, J (i 9dft)<: ‘ciecirizuir uuuiuu[íiiecc’í, cii <itiitut?N5, A. y

R’uvmccs, R (cci.) [c>O2<://euui/ccm U soc/c’c/uuu/. Vitíctricí. (‘¡5 itttNuitt, 3 Luí dc’cummri cm/dl /ícíu Muicinicí. Alitumi,ui 21>5—53Ri¿s’Ncccc.Ci (cci> <[991>: ¡6/ cumuc//ui-u/c’dutcu u/u’ /uí uuuumuiipru/cuquut Ym-vNí.:. 1’ (1984>: t’cííitcu cc’ c’cum//íu’ luí /m/.smccm/cí )>uuíuuuucu/! tu’—

puícmuíciu/c’íuirt. Mdjiecc, tíeclistí. tcu/mír/oi-iut /uí /í/cicum/cu. Vi tuciricí. AI/tumiu.uu.Ric’rcu:tuit. P ( [c>

8’3<:Tc’uuip.s c’d mc’u/d /omuíc’ /. [‘Lucís. [iditicímís Wctit-:tcscutiN, 1. <1979<: El uuccuu/u’m’umcm c/sdu’muutt uímímumu//cí/ /, Nití—do Seuuil ci rid. Sigící XXI <cd cunigiuítul t 974<

— ([984<: /c’oipuc cu uctu/u. Tomutc’ /1 Luí runmf¡cjumrctm/cumi u/cutís /u Wcustu. XX’ II. <1985<: /tudm’cuc/mmcu/c¡mtmc /uí ///rtsc’ftrm u/u’ /uí li/síu—u/u’ f/ud/cuít. ‘tmnís Ediuicumís dci Mmcciii viii. Niéjico. Migicí XXi

([985<: i’c’nt¡cs c’d tu

tm’/u. Tcuuiuc’ III J.c’ uc’tuíps iuiuctíiict Puirfs. Wtuutt-:. 1-1< mc>MSt: ‘/‘m’cu/u/c’s c,f/)/sccutuusc’. I3umitiíícuírc. ilie icutímíEclitititis dci Mcciii it uípkinc t ini versiu ‘y Press

RÍTsiuN, J. (1957): ‘cl—iistcitietut nttrruuuicuit: tcucmuícíuucicun,ixpes. ( [d~57<:Mc’uct/u/síuuí> lime íí/sucuí/ccu/ /mutucc//uuuiu/uuum /tt PV/míe—rcuuscímíc’, FI/suoit dimid l’/cc’uuu>’. 26. 4:87 97 uu’cuml/í—t u’mmdímm’í /úuímcu¡uu’ Bumltimcicume. ilie iculumí Huc

1ik musSíx-mcíNc, H XX’. (cci.) ( t~>8O>: R/íc’umcr/c /mu l/íc’ Huiiiiciím Sc-/u’ítcc’s, t.Imuíveicílv Press.

Lccíídmcs.MACh it 99<>>: Y/mu: (‘uuucic’hii ¿cf u/mc- kmuícíu. Buuiu/mctuite. Tite juciucíSiM cci u--: u -- c3 - (1 984<: Les ¡ii-cctu/huí íc’s u/u luí ph i/ruscup/u/c’ u/u’ //t/c— II ci u k mus liii iv cccii ‘u’ i ‘mccc

do/ru’, Parfs. PUF.

PÚLITICA kcm

45

Las categorías 1. Introducción

de lo histórico1 presente artículuí íntetitti neecumís—en la sociologíati-cnt- itt tetcrítu weber¡tuiutt tic icí luisítí—de Max Weber nc-tu Ba¡ci este letra. lítuecuuíccs refe-

rencia tu tu seriecíe etí tegcurítus cccii q cíe Weluercípertí cuí el ncgistmcc. enlcccjuíey eltubonacióuíted-niccu del untuceritu1 lii stc$ miecu. Ncc se u rtícuí, pci r ttu mí —

tcc, cte mccccíístrut ir cutítu fil cuscíi’ítu cíe itt luis Icí nití, iii

siqníieu-ti tutu ~urcugm’amuí ti e vci 1 tít i ‘u’c~ sc urtítti de pci —

uucn ele mtuuíificstcc la nesculciciótí cinte Weben citntui p nccb1cma dc l tu reítíci tu mu emitre 1 ci 1 c’igiecc y Inc¡u i stc’u rieti, cuí tre itt 1 ccaiea tic 1 tus cieííc-itu5 Ii istomu—

Javier Rodríguez ecu-cuicurtílesy los lun u e-i íuios dc 1 tu vi citu Iii stóri-eti. E-sta m’escílucióuu ecuuístittu ve el miuturecí cuutegci—rial prescuite en tcucla.s sus uiuvcsttgttciciticscinpínictus ccuuicncttts,cinte se lítuce explícitcu cuí Lot’¡i(U Jircc/c’s/r.t¡i¡c’ x’ e/ c’.s¡4nitu u/ud u’opi¡ulismno (cuítíelelamute, Iii’> htíeia 1904,

ccli rtí cíe Wcben it tu si el ci imiteníinettudtt, pi-e-cl tu ni iii tuuutemííeuíte, ccciii ci cm tutu u cccría cíe la rtíci ti—

uualiu~tieióui cuí Itu iíistcíniuí. Ltu pnimertí temuttítivtícuí esle senticicí típtíreceya cii su bieigrttfí’cí. ecíyaticitccutt. Mturititíuie Weben.uícctccriuíííueuíteiuuflníicluupcun 1 aspers.lítice ni itt clescnipcióíí del prcucesculuis tc’urieti cíe ruicicí itt líxtí e-idii cmiiiveustí1 q cíe ven—telírtí ría itt cílurtí cíe su unanielcí. Sculure esttí lutísese u ti t nti ttíciti lucisteriel nnetite cdc reccímu stmm ir ittfil císcífítí webemi tu tutu ele 1 ti lii si tun tu. iítiei eud ci etuscucciii iscí de cus uínuníerccscíspttstu es. suulíne ucuticí desnustextcus tiuctcicitulc’igíeccs,cuí Icus e]cic Welucn muic—gtí la posi u lid tucí cíe enecítíti-tun ciii tu lii ccscufítí cíeitt luis í tutití cietít ¡fietíiii cuí le preseuíluí luje Li íítupncielua tic estí tícuin cid iuu terpucteti va ¡utuedeverseen el si cci ictí te textcí esenitcc ci iez tulícís dcspcíésde ítí tu cuente cíe Weber:

dii el icí ¡íd dc cíe itt sccci ci icígícu cíe Ni tíx Webese emuccuctítrtt, etiuiucí sci tuitís iurcclcindcc pníuucm—

~uicc ordemítídci r. cutí tu tesis Iii císcuficcí—luísici rieti:itt tesis cíe la prccgresivtí nttcioiialízaeíóti cíeucucícus icus terretícus cíe iti vidtu cciit ni rut 1 (U

“mc’ í’c>r 1951:132).

Hciv cii cila. sin cmii bccrgcí. se lítí suifisticaelcíniuclící itt rcceccnstrucetón cje ese prcucestu tic rtu—ci cintí 1 iztícic’íu, sictucíci itís i uu tenp nc t tuci cutíes cíeMccuiiuuiseui y Sc-iulcuciítcrlas quegcuzauu de unttycirvigeuícití. (‘cutí ellas. pcun <tuntti. lutíbreíuícus deconi frccuuttín Itt mu cíesírtí-

Segúuí Selíluchter ci pncígrtímuí cieíít ificcí cíe

Ma’ Weher <u 564-uci~tt> Weber ptmede ser iiiterpretadcu en el níareo de

]cuvier Ruicirígcucz. [ipicí de Mccmcicí[cugíuu t.l Ni: ti. Vititiricí.Pcu/ci/cui y .Scum/t’r/ucí/ /u’u’ ( /i)~)S >, 71-/cic/u’/r/ (

1i1i. 45—tc~ )

46 Jav¡cr Rodríguez

uit ero/ucíonus-mruíiiinuflt//is¡ a (Sehíuclíter 1979: tU reccírrercroíuculógicaíííentelos textccsde We—12—13) desprovisto de carácter inmanente. La ber. He aquí. brevemente,nuestra tesis: En latesis de la nacionalizaciónprogresivaes refor- cubra de Webcr hay, en efcctcu. una tetina de icímultuda cmi términos de una historia súíu’ial dc histórico, percí tutu nuuía filcíscífía de ti Ii istcuriaOccidente que no se presentacomo la única centrada en alguna idea dc carácter ético,pccsible, sincícomcc el resumintielcític untí scieccic’un pcclítuco ci tiietafísiccc; untÉ tetina qute ucí ccunsti—adaptativadc diferentespnincipicusestructurales tnmye por sí misma tun prccgrama evolutivo nide ámbito socio-cultural. En estaselección,la una lógica del devenir histórico,sino que siux-racícunalidací se lía mostrado victoriosa en piernentees un nuarco categonialoperativoccciicuantoprincipio estructuralmásadecuadopara el que Weber ejecuna su objetivo cognoscitivoesttíbiliztír órdenesscucio—cuulturtules clccttudcusde uuíás geuíeral:el estudioccumpreuísivcu—explictítivcuun grado crecientede capacidadde dominio de configuraciotíeshistórico-enmituralesunícasaracional del mundo: de ahí que el racionalismo partir de lo que en ellas es propio y cauce-cuecidentalseaun rac’ionalisnuotic’ la u/onzitíau’ión terísticcí.Es decir, ití compneiisic’uui y explictíciónde/ ¡nu¡udo. y no de la adaptación al ni uuídci ci de i,-ídií’idnmos /u¡s’toric-o.s-.del ret:líazo dci mismo. Nuestra pnimuera hipótesiscíe lectcurtu es ésta:

Para N’lomnisen la obra de Weber es deo- Weber es ecílíenenteen scms investigacionescon-dora de unaperspectivahistórica universalque cretascon suis escritos meloelculógicos.Si hace-Weber condensaen sos conceptosanaliticcus. íuíos esta afirmación, pccr chocanteqcuc puedaAhí residesu fuerzaespiritural y scu actutalidad. parecer,es porque desdeel influyente artículoEsta perspectivatiene como eje la dieottunuía cíe 1-letiipel scuLure la metodolcígiawebcrianaseentre canmsuíítc y rticiontiiidad formuítU. Es. si se lítí intcntadcudemostrtír icí comut rtíricí. Lcu cierícíqcmiere, cuna refcurmcultucióii de tu vieja 1 tuchtí en— es qnuc Weberes iuícohereuíte cciii el pccsitivismííotre el caos y ci orden, icí apolinecc y lo dio- lógico que por aquellosañosde extensióndc lanísítíco, itt cicucicid divincí y itís fuerztus cid nítil, hegemccníatic la scccicuiogfa nccrtetumííenmcatutu, y,perono es entendidaen tériuíincus líistórico—scus— cuí geuíerai,cíe la ccíitcírtí nccrteamerictuntu,1-1 cmii—tantivos, sino conio esquemadc orientación. pci y otros trataban dc imponer como úmuicoMommsensubrayaque el diagnósticcíde Wc- paradigma.Ncc entraremosaquíen cl farragosoberestabanucutivadopor el teniora unacrecien- debateen torno a la epistetuicciogíaweberiana,te buroeracízaemónde tcudosicus órdenessociales. confonmándonosecun hacer nuestrala califica—por lo que su esfuerzoteórico y político-prácti- ción de «conccptnualista»que Janoska-Bcndico 5e dirigió a lograr mayoresoportunidades (1965: 41) hacede ella, Si quisiéramosactcuaii—para-ittacción-carismáticaen Ci uuíundoíxioder- zaria, tendríamosque oriencaruios,ti mu juucmo.no. Su interpretación dc Weber en términos hacia lo que H. Putntcm denomina«realisniofilosóficuc-luistóricos, aunque, ciertanuente, no interno o pragmático».pretendeexpresaruna lógica objetiva de la líis- Así pues,partimos de que Weberpretendelatuina, tiene cttrácterdialectizante.Sin embargo. comprensióny explicaciónde iuíu/iu’iclaos bis/dei-como sc irá poniendo de relieve, la oposición u-os, es decir, de acontecinuientoscuya construc-básicano es la dc canisnítí y raciotialidad fccr— ción cccmcí ccbjetos de ccímícucimientcí se retuliztímal, sino la de pluralidad radical y dialéctica, de un modo individctalizante,siguiendolo queo, con otras palabras, la oposición entre los en cilcís es peculiar e irrepetible como criteriopluralesdioses del espacioy el viejo dios del decenucuinantede su unidad;y. por tanto,he aquítietuiptí. uícmestrtí primertí pregnmneltí: ¿cómntc es puisibie

Claro que,como no podía ser mentís,Wcbcr ccunípnensióny explicación de la historia? Puesnos lía dejadopasajespara satisfacercuidas las bien, la teoríadc lo histórico que buscamuucusestáposicionesinterpretativas2,lo que hace inípres- ecunstituidapor la seriede categoríasque hacencindible el apoyo en la historia genéticade su viable la realizaciónde eseobjetivo coguosciti-obra;pero, claroestá,ncc nos ha dejadoningún vcc Cccn ello olítenemuisun primer perfil de esastextcu en el queexplícita y directamentese refie- categorías,aunque aún deníasiadoabstracto,rtu a estos prccbleuuítus. Dc tíhí Itt necesiciadcíe Efectivaniente,la tulurccximacic$ui epistcniuclógictnuna reconstrucción,y de ahí, también, la nece- no bascaparaidentificar con seuzunidadla teoríasidad de encontrarun hilo conductorque ¡tos que buscamosy sus categoríascotístitutivas;permita identificar las categoríasde lo histórico nos da, para empezar,una pnimíueru-.u referencia:

POLITICSI

Las categorías de lo histórico en la sociologíade Nlax Wcber 47

estí tecínítí de luí u iscóniecí esítírui ccutisninuidtt por pnccceuiede tuignuntí pcusieióti tulítenicur tu scí recep—Icís eleuiuctitos ltígíccu—eciuuec.ptotiles mueccstcridís eicíuu del necukauvisniotu se le c’tí cucorriendci scí—ptírtu itt ecuunp reíísiciii y ex¡u ictueidii cíe iii di Xi — b nc itt ni turciutí. 1 Luí tu t nuis ptuitt tuu-tus: ¿htí y tu igúnducís iuisucínicccs Cccii esta pnímuera euntctutttcic’uuí. textcc tic Wetuer tíuítenicmn tu 1903 cjcic puecítí ser—efectcuanenícíscmii neceírnidcclucir icís textuis muielo— vi n de precedemítetu sní crítica tu Rcuseher?listaelccl ciecictis tic Wclíen ti ci mude crinietu ¡tus cccticep— cutes1 ic’cn u cus llevei ti ni tu tu leeturti titeuit ti cje 1 pni —

cicíníes iitsnccnieuts utúmí vigeííues cuí scí éjutiett. cciii muiercí cíe scms textccs: su tesis dcíetcurai scíbre elel fi tu ele cuiccímuí ntí r el etuníiii tu cíe scí p ucípití e ‘y-cc— tu rigetu cte tu scucicdtíd ele cccmcnci ci uíícicleni ti -1 mícic’c u iii celeencutí ¡ e ir íícíuí i emitíci cíe reíic ve el N cíest rut cccmiel cusi ciii fcue éstui: ½-Veben parte depumuilcí cíe ptíntiduu y itt elireceiciuí lógieti cuí el tic cm miLi tecunítí dc ‘ci iiistóricti, ci, icitis ¡urecistumente,etíbe Ii tul an Itt s e-ti tegcirías lucí setucltís. cíe cutí métcícicudc i mívestigaciómícínme tcumtí de 5tt

muítues 1ncc y cii reettun cíe tesis cloctccu-tul Cciíd—

sclim el t. cicle le sirve cíe refeucuicití ini¡ul icintí a scmLa identificación cntietí al cccmiceptci bistecmicisttc tic Vv1/u .sqc’íst

II. eibctcuadahacia 1903. Este es ci pumnio dc par-

de las categor¡=15 dci tu cíe síu ¡~ ncípi ti pcusieiciii q cíe ciesamcc itt rtí tu 1 ciltíngcí cíe su cibntt. si bicuu sin llegan tu ex plicintunitímí cmuucuí Así ~ucies.WeLuen efectúacmi el tenreuucícíe

mucre 1 903 y 1 906 tic míe Ini mí un luí cccii — luí eeccncíniitt pci 1 it i cuí luí miii smuí ti cntictí tu luí Ls—elcíustíciu$u del pnuí ceu u u ctetítíflcu c cíe ‘vr/rl his/1./y/u ‘</ Pu’ u’u t>flOfl/ítJ /90/ii Itt! c~ cte luí ti tic’Wcben: escribe icis esetít cus muí etcídci— [uic ereuní Stis muítcest cus ti itt ¡¿su‘u¡u’ír¡ /i isíuit/u ‘a u/u’

1 óg ictus (el de luí ci lí¡etiv- i tíaci cus dcclictud cus ti ¡í~ ris/írz¡r/ ¿‘tít ia 1 SuubiguíY) V etímcís estcí muí tís cíes—Rcisciiei y 1< mí ies y el cíe Nl even)’ redacta La pacicí. Dice Weben:uf tu-a., icus tíntíccí cus sculire las seet15 \ - acietuutis, Li puciputí ecuuícepící cíe c- Vculkseeustuc. cuíescniclic el Prui¿am/itt/u tu itt tutucvtu eptíctí ci el cfeetei. uící es ciii pietudtu pcin el Icís ccciiici necí—

-lic ¡mit’. e] cíe tutu itetí [itt sicí ci ccciisielertíei ci. ni si — piemíce prcuy isicuuutí1. ccciiici tun cccmueeptcí tutuxi —

quiera u’eeclítticici cuí ttleuiithi. pero dítie es cíe itt

luí 15iii tu feelítu cí cíe ci tuinie u ci scí bnc luí ccbjet ~icitíd 1 itt r útil p~í rtí describir p ncuv sio n alíuíetite cm títííul cm rtu 1 icltí ci cíe femí cciii emitís ptuu-ti ecuittres y cccii—

ecuguíccseitivtt. tui c~cíe ci tu rut muícii te ccciii píeuííc uit tu. ycicimude tlc¿tu ver tututu tu cíeuítí pul rtc ele tus ecuíícíi enetcus, cciy ci sttít cus 1 cígictí uuci csttí tcucitív itt cluu —rci, suncí cj cte. tui cccii u rut ni ci. es ecun sidertudci ccc—eícuíítímuíesexlnuíeueuíiílieccsde snu prcugrtumuíacíe in— mci ci cm uítc cuí lucí tucí metí 1 y u muí ttu nitu ele etí ruicce

vesti ntuci ciii ~ A mi tuicicí. estcus t nuu btíj os cccuusti —

cm vemu el tu úclecí i muí prescincl i tíle tía rtí e u? teuucíen 1a niettu físiccí. 1 g cutí 1 uíiemíte, tutu es ‘y’ ist o cccmuíci luí;c’>un¡ ((art tu’ cíe iii ti u muíertí bies varití lules euit u rtu—ci lírtí cíe Weben cuí t ccci tus- 5tí s rut mifu cuíeutitíes, les, si mí ci ccciii ci el Ii.-, ¡ir/u ant’> <Ir> íu’uí / de tcídcus icus[‘cíes [uíetí.cuí cl pninícucí ele sus escnitcís iuictcu—dtuicígiccus, el cleclicuicicí a Rcuseher. cuncí tic cus feuic’umciicus ecuincurales pecu1 itínes de u mí unte—¡‘cm neltící tures cíe itt ¡¿su- u.¡c’la It/sí ritiurm de u>c’ucjtrcfl luí ci. ecuníci itt fcmemute cíe itt q cíe ncidcus cli cus

c’fltrttutifl WL. 10: Ir,’auionaliuluu/, 13).po/II it-ru, cíe tu niciii tic ti tu iii stci nieisttí y piel isttu,tulíturcee cmii ccíueeptcítul dicte Wcben se cuptuuícírá Ac

1 u í veííuos ecínt nuipou tetímucicu su ex pcusiciónbumí ttí 1 unemute: el Vv/fusqu’ísí ci espínit tu del pumebici, cíe itt eccuicepci ciii cíe R cusclier. cutítu primerut uííun—Webcr cntictí cuí este ecuuíeepnccscí pretenelida n ifesnaemomícíe srm pncc¡uia pcísicióti: el cspinitcm deltunicí tucí íííct tu fis i etí Scu enít ictí tutu sólci muí buíj ti cuí ~ucue[Mcctutu es cmmi cuíniel tíd retul y cmiii cani ti cíefuívccn cíe cmnuí descíntcí 1 cug i .uíeiciii del mciismcc, si tutu etunácter ud uii síecí, sinci tutu ti ‘escíit tunte pu-ccvi —

que--——éstti sentí la cii muícuusidii cinte mutis servirádcc sicíuutíl custu estancislógico ncu esttí teccituvití citurcí.antmuí—— ttbne el cuímiii ncc pu rut cutítu neucrtic cmitic iciii A lucí rut bucíu es í elescítít ccicígi z.tueiciii tíbre ci cusdel Lito bit ci expite tu Xci X cíe iucs fu mícicumues ecíesticutuesfcu uíciamentales: cuí vi rt niel de ej cié scír—iuecinístie,isq cíe eulum u í cimelící ecuuicepící.Sin cm— ge icí uu cmevcc y ecítuucí tiene 1 cuguír la pensisteuucitíbttngti. it cm utie í ti cmii tui itísnicí cíe Rcíseiíenprci— cíe Icí míuismcc cuí el im’uíuíscuunscí iuistcíniccí.ecciesc’clcí cmi p tute dci btg.uje eríciecu—eccguucuscini— E-ii ci capítcmleí signuicuite. el deciieadcutu K uu es,y ci uíecíkatutu u míti, ‘u a cinte ecciiici el lurcí pici R iekcrt cccncc de leus fui miel tucí cures el e itt Lsu’uu’/a /u/s!órh-autfi nuíí tu u u í Wcbeu mí ci í muecín~icintí mí tuciuu dc sti u/u> u-u rn-rnnluí pc/í/it-a. 5C perfil ti uuúuí más su pci—tecí ría cíe it iuustcuuí,í pcum ¡ti dicte lítulcremiucus de sición. Euí efcetcc.para K iiies, cus áíuíbitccs etucí—pregníiii tu muí cus si luí erit iett efee[u ídtu tu Rcisclíen suiles luis tuirictus scíu cicus: luí tíeción iii cii y icí tutuí (cuí

POLITICCfr

48 Javier Rodríguez

itt que itucí oye, claro está, icus moviíuíieuítcus cíe Kuunu, cnuya tetina de luí cutusa1 dad a truí vés elemasa).quees irracicinuní e individutul. y el cciii— la. libeu’ttnd le pucrece el turqeuetiptc filcuscíficcí dediciontcmientonatoruul. Su pltuiiteaníieuutcc uucc es cuidas luís tecírítus de luí ccii t cura y tic luí ~uersccuiti—origintíl. Si Weben se fija en él es puira titular cutí 1 icluicí de este génercc. Liegaticí a este ¡un mu tcc. yprccblenua de etírácter epistenícciógiecí ej cíe le untÉ vez reclutízutelcusleus pcusiblessujetccs iiistói’i—precícuptí. puestccej cíe atuiñe a luí fuuídtutiíenta— cuis q cíe tíctníuíi izasenel viejcí ecuncepícícíe VOl/u’-

cióuí de stu pucupití pcrspectivuu tecínicun K uíics sqeisí, ~uittmitcaWeber de uícíevcí luí cnuestióii: luí—he tcqu í el prcublemtu— identifictí determiuia— pretemudida identifictícicímí euít re accicití ¡u cínítumutíción con icgtuiiduíd. pum un luicicí, y tiecióuí libre libre e irruícicuíuuuiidtucl, Rechazuicicítcíclcí scustnatocon u nruucicun tul idtíd. por el otro. cíe 1 tu luis téniccí, mí ci c~ níedtí siuío luí tuecicuuí ele icís

Este probleiuía le parecesuficieníeníenlelucí— tuctores siuígulturcs: ucelmitido cicle cl resulttcdccportantecomuío ptíra ciar u u repascítu aigcmnasde fi míal es irrtícicuuítnl, estcces.cxi jafící tu tccci í ci ie ulas mí uevuís prcupuestuus cíe scu épcícuc: Wundt. ci bjetiX’tt, u nti eientuí uíecesicluícicíe siuuietíma llex uM únstcrberg,Creuce, Situumel,típturte del lurcípicí tui líistccriuídcír tu ¡uosttu luir tutu tígeuute luusiccí mcccK tuies. Ccimnienzti comí uuíuí ccunsidcruucióíucte la tuumuubiéuí i rracicímua1. Si mu emíulíuírgcí, uíq u u Webcmcategoríade «síntesiscreaducra»de W undt, Ctcui dun lun X’uelttt ti la cuestíóuí:íucuestcucínme 1 c Ii ‘dcii ucli tu se explictí btu luí mu cuevci cccmo pncudcmc (ci dc luí es ¡ucír tutu cci rtu lezuí i rruucici uutí 1. ci ser lucí iii u uucí seacciótí tic cíntí «perscuntilidtutics.Aheura [Metí—di— ve cubliguicicí, fncccueííteuíueuuíe,a tícícutí u m acícíuí ti

ce Webcr——luí «creatividuccí» histérica mící es más incuite, estcc es, ucleológicaníctite Así suinge luíqueel reflejcí de la valcurtícióuí cínte ciauuíos tu los cucuíecpcióuícíe luí raeiccmítuiiciuuci cotuicí fcmcrztí luis—momentos etícísuiles, pumes mí cmestncc cubjctcu cíe ccc- tónica, ccuuicepctóiuque está ligada tu estascicusuuocimieuíto cucuisidertído cuí getieruil: el «ecuuscí ecuesticínes: 1. qué 1 tígar cíccuIua luí tuccíóui telecí—caustul del deveuíi rs—, scmfre cuintimí utís vanitícicínes lcií=icuten Icus pucícescuslíistcíniccís:2 citídcc qnue luíde significado. ruicí cuuítu1 icitící luis iti rieti mí ci es i muíuí tumien te. cii vi

tnucl cíe qué pruccescus y nueciituciccuíes.dc d] ciéEl uuspectuc«cretutivo»dc la acciónhustóríctí cccnsiclttcioiiesdc circnumístuí mícitís, luí ntícíuumíuui

resideen el heciucc de q tic’. desdeel ptíntcu de citíd uudqnmienc cíuua dimiictisiótí histc’crictcmetutere—vístuu de ncíestruu«cuuiicepcicin»de la retul iciad icvauite. He adínmí elcus enmesticunesííuti muíauuícmítehistérica,el ecírso etiustul del devemuir es scms t’elttcicuuitidas: la pnituiertí hace referencutía stuceptibie cíe rar/ar c’n su .s/rp-¡iflt <ir/cc, tui mutcí iii—tensivaeciicí ex tensivamiuctute:comí citruis ptiluí— tecurítí ele luí luisicínictí: la rtteiuctítuiíztucic’iti ctuuiicubrtus, la. tuitenvetícuoncíe aqcuchasv-uíicíracieínes cuitegoría iiístc’cnc-a: la seguuuidtí constituye uníprograutítíespecíficotic i n vcsti etíciótí: cóuiuti stma las que nuestrcíinícméshistórico está iieadcc elconduce,a partir de la infinidad de ~ específicafcunma cuccidemítuil de ruíeiccuíuuiiza—ecuuuípo-mientes caustílescuí si cunreíuteshistérictunietite ditití -de sentidoe indiferentes,a vecesa nesultadccs Weber ncc llega a dar utití respuestapíceusaen esteartícculoa estosinterrogantes.L.cc que lesin iiií pontuincití,¡ucrcc a vecestu u nuu consteití— iuutenestíes uíucistruin la ceumíveniemuciuny utiliciací cíeción llena dc sigmíificacio que cl interésluistcí- cutí íuíétcícícc ‘ - cíe i -

especufuco uuterpretacutuui:itt fcír—ruecí ecíníprenciey ecuioreacuí alguuíuísde scms tiutícióuí teletulógictíde ecuuuceptos,tíl qcme ecumuficrepartes constitcut ivas ( W4 50; Irrauicínali— el estuitustipiccí—ideal prcípicc de stusccínstrt¡ctcís.u/cid, 61). ccuuuícu ejcueraej cíe lítí cíe ucuien cutí cuertcc reuííismuící

En el pasajeauíteniorqcuedtí cítuutí su pcísicióuu e~uisteuíicciógiccc,cufrece umí uírgtuuuieuuicí cíe graufrente a intentos de atribuir a uuía susítujicía plausibilidad: Luí interprettncic’uíc utuciontul tieneluisténictí luí creatividuid, el scurgimieíítcí de icí seuínido íuuetccclcuiógicccpcunqoc el líuumííbre aetúuíuunuevcc: uí i el Vo/lusqu’ist, ni la sí!u¡u’s/s r ‘real ira. ruicí ccii tuluííeiíte cuí xi mttic] de stt prcupmuí, cciii ti mí tutuPercí su cnítictí le cíbiiguu a neflexitunttr estí «vuu— e mcvi tuible prcíclcmccióndc vuulcínes. Qtie el ncnación dci significuídcu» en relacic’un con luí tic— suituicící setu imrticicutitui, cuí sent dci tcLutetix ci secit5n líistónictu licunítína De estareflexión surgirá debetu itt cuiteguinia.de ¡tus ctcnscccicuicitsííÉí píe

la cuttegtunitu de luís t’o¡-uueruc’huc’/r¡s ¡it> piel cori/u/as t ecícíid tís dc ítu tu cci ciii: estcces.tíclel tiuit í ud ci u igccde la ac:r¡run. ej cíe veremcisíuuás adeitíuíte. toda uctulí, icucímí tic

Webercccntin útc ci artículcí con omití crítica tít vuulcímes en luX líistuuria SC Nc aiuauíduuuíidci í ~uuu—psicologisuuíuudc Wcmíídt cinte Líq tu ucí mutis intere— tienes qute cípeutín sobreel comítemí dcc uuí mcm mi cies—sa; ent ictí cinte cu¡ mi mutí ceun cuuítí refenemíci ti a luí tí¡t~ ídccl ci, revisténcl olo cíe iii fi miii tus mii tu míe ruu s,

POLITICSfr

Las categoríasde lo histórico en la sociología de Max Weber 49

cmi cmii prcícesuu cíe ccctítun cutí t rut misfonmíí tic i ci mí dc si mu tun ni bcui n és[ti tu sci vez a cmii 5 tíletcc i nrtucicítítí1síu scuílucíci, Luí iii ten u reíuueiccci mute i ciii tul es ui¡ui ccc— y miii stericuscí,sentí Wcbc-r captíz cíe tu bni m cm uuuí vitiicietí1, puu rci tui. eccuístmuísti vtí. Se 1 muí luí dc cuíptuí n el frcuctiferut pulrut luí iii vestiguíci¿un scccicuí cígi cuí unáscíestímccl lcc ele cutí tu iii i cití 1 y ini cmtul icí uncí mí tu mmtít u c’tí; tul á de cu mutu cciii tu de pucstti rut fil cusc’i Fi ccc — lii sttu rieticíe huí¡tun scí ticeturscc Cdiii lítí rc¡ti fcunucí tui cíe muí ci— cíerntisiutul ci estreehuí.dcc c~cíe se pcísiluiiitc ecimí eilcu luí ícieuutiliettcic’cii eleLucí niel cus luíci cutes cccmíereícus ci tic cuí luí netílicitudhistómietí. ejuesieuiupiees erucey eneadenanuien- 11.1. Paralelismoentresu tesisdoctoraly LP

lcu cíe eiuecmmístuumicmuís.le iuiciesccu ciesvitinsecíe snípcíteuueiuui c nuuzuido teleucicíaiccí, rcecuíístnuible sci— Y’uí muíeticiontimdís ej oc, si bieuí cuí so cníticuu tuicc. ecíuuicí líccuicís ci elicí. í ipiccí-icictulmuiemíte Li cub— Ruusclueny K muies cusa Webenccíuíceptccsde prcí—cliv tu cíe XV clic n. nccciéiciese. lucí C5 luí luist ci ni ti cecíeuícití tuccík uní í Liii ti - nitu es csut cccmmcmite fi luí—

tu intuí, si tutu luí cxiii ictíci c’uuu ~unutít ciucí ele cciii li gcíruu— sc’i Ii cuí sri uníu tui ele puíutid tu. sini ci tui ás bieu luíe¡ ciii es luist t’i rictus cciii emci tus cinte miniestrcís uní tene— ex ¡ucrícuicití tící c~cmi mi chi cuí 5tt lun iii era i mív-estiguu—

ses ccigtutiscittvccs í’eecíntuumí cuí el cuumíiiuícueí muir cic’in: scu tesisdtíctturttl scuium’e luí tipuinícíc’iiu cíe luíscíe ci iuisttínieci. scccicuiumclcs cíe ecímííercicucuí luí L.ciuíci Nl edia t.J u

1 cercí lucir tui ás q ni e W eluer neccímu u ccc el estui t cus ¡itt rutleí i síu ci cuí t re sim lesis ci cíctci ruu 1 y ¡¿1’ ptmceletípíccí—icleutí cíe luí tiecTiouí teleculógietí.si tu tu gui tui n ¡ucicíen cíe muítu uu i fiest ci iii terestítites semuíej tumutiscccii cutí luí clítuiemusíóui exíuiieuít¡v’uí: ucur mutis cinte fcínmííuíies neLuítivuís tu scí ctuiicepcucíui cíe Icí líistc’í—tuscmuuue luí ííuí rci tuici tic] y el ie rspectiv ismuíci: pci n ni cuí (‘ci míienícciii cus pci r ci tutí sucmí íe ‘tu expcusieicciimutis e~ cíe mcccitu tice tu ccciii mí cutí y’ cii 5puí ruutuícití cíe scí tesí~

rut musluí níuutucícutí tic y ti i cunes cuí el cíe‘y-cuí ir iii stó ni— (¿‘tutxu ic uí¡uí éstui cciii ci tutu ccciii partíc i cutí emitre luíccc. stu nuéicícící iii eliviel tíuuii>tuí mute giruu tuccíuív’ luí lucir suíc-¡u’í os ncciii tu tutu y luí niccci enu tu scccicdtucí ccciiien—Lucí tiC Icis tufi cus ele cccciclemustiei ótu cíe scu p rccgu’uumuítu ci tul a Li entuu, Efecítutucití estí cuí muí putruuciÑu tu usen—cíemí tíliecí cmi Icumcucí ti u.u utecióní tic luí gnuuuí icenstí— u-ti ejcte luís clifenetucitis lítníclictis enutie tilití X’ tutití

uuuíiicluíci ecuítucí puiuiciutil tígetule tic luí iíistccniuí E-i m’tíciicuumí cuí el cíifem’cmítc estuuinutuc leguil elel ¡uuítni—ci Lije ucí ele luí cciicití luis u ti rieti - seíua.ia W clicr. muícutí icí cíe luí succiecític] (csutreul ccciii tui cmiii sic>’ es

[.. .j fui mmii cuí tícíci iii cisuificuí iii emite, [está] re— dcccin. cmi el ecínípiejcu ele neiaeitunes ¡ curielictus cuí—puesetítuitití lucir itt .c nctuii/tteiciii cíe vuuicímesíc cre éste cccii terceruis y cccii mus succucus.Sólcí cciWL. 1 1 ti. tututui : 1 rírit ¡¿cito1~<1~~1. 139, n o tui cl cuuscc de luí succiedtud cccunemci ti> tibiemltu ese ¡itt —

1 73> t niun cutí icí está j tu nídictí mííeuute septímuicicí cíe1 cíe cusscueucís.uucír ci ej cíe puedeser cu[c¡etci cíe pruceecí

Ncc scSici pcíuue tus cccmii iii tus cuí ciii témini tutu ej cíe, un emit cus de lutí ticuí nnccttí ecístí cí cíe u cc tíCtí n miLi ensi tu d tu elti. le rescuít uciutí tu él miii sincí dciii ti si tídci 1 tu muí iii tui ti: esccc es, es cmii scípecci j curiel iccí: luí -imuuu’eeiscu.tíciemuitis ele icictuiógiciuittetute cuí ngundtu. ¡<¡ti, dcl luí t iii fu-u,tus, cccii ci ej cíe se humee refemeuícitísi míci c~ cíe tui muí bidmu pcimil tutu lizuí: tu lun fi mmííe¡.ui, segníniel uíci y’ scí1v-euíci u cíe ci cm cii

Lii metí - eiiííureiicie y respuuicia iuns ucceicutíes ccuiííercíuuieslic] tucí mi ci cietiemiLi ser tuecesuumí cm sti Ltu entesticiii es. pcíes. ést tu: cíe1 un-rut u tít>un <mío

bi’tiyti r el tiC Cdiii esíti exííresuuí mu uiui pretetície— -íícu cíe lurcícescí ti tuiversut1 huí tlcvenidcc um mu puí tni muicí mii ci cs¡ceeiti 1 (-‘Sucuícieu’—

uncís íuemísuln tui gtI ti t cuíci ~ j u riel ictí muícmíte cli le me míci tuel uí- ¿. ( .‘ó muíciuutiíí¡eti’y’utmiueiu¡e íeuícíemuíe-í lítícití luí «neuuii¡.ti— veu’unógcutí mí » cíe ci uu u’ ti bscu ini ccii> cccni ci hu’c’hcm c’nupíric’u se Ii tu ¡umuiduci dcc es1 a seuctí ruuciciii: pci n cv-cuícíe tumuLuí exíimesióui lucí tiene n tueltí cíe uííetunfísicuí imitenmu tu el e luí srcu’ic’I os mcciii tu tutu ci 1ucir efeet ci cíe116. uícítuí 1; Iímuumiucmto/ir/t¡u/, 1 ~ ~ 7?( uítrcus fuictcires?¿Qtménicudleicí cíe cx¡uiieuucicíuíluis—

tc’cricui sigcue Wcbeu’? Acíctí se ecíuíecutumí luís ecues—itt cccmucicusióuí icuníeciiuuttí ele clicí es qcíe los ticuuues mnetcuclculcígieuísqtme uícus unílenestímí.Ecu ¡ini—

unístuicus i ud iv el cutis mu m/cnr¡u/cnes lía brátu ele ser uneno ej cíe se ¡u luí munetí es luí exustetícutí tic ciiicccuísiciemuid cus ccciii ci luís ~ncr/aulorc’s del ¡unuceescí. cl csutmmccii ci contincidí: es ticeir. si cmi el cíemcciitiSuSluí cccii luí iii lucucítice ciii cíe1 ccimi eeptci cíe «cuí— mcciii tu mící existetí í uícl icicus puirtí cmiitu 5ttperuíciciii eleusínítu»- ej cíe cmi síu-eslucíu cíe tu luí míecesidtucí luí ecicul luí tutu ti muí iezuí ¡itt muí miucuí te u ci mmii a ti ‘y-tu cíe luí sen‘it’—

tic ccciii ¡uctísuír sus escícíeuíutus tutu ti] it ictus ecun tui — <ces reítít i cuí ti luís mcl tic ciuucs ¡nl ‘:‘r src‘u Luí estegú mí - ¡it ¡-¡rlr¡n-uc’¡ <uní ¡¡u u-e, y ci cíe itt 5 « ccciiseecten— cuíso. ese ciestímmccli ci temiel mítí ci tic [itt benseci mmcmi —

cití s tucí pmetemíe> it] tus cíe luí tuecíciii ci. cuí ci ci tu e cute] ci ¡utíci tu luí cestuicicí mu de ci tus ¡u nimícipi cístuscm muí e luí irruí cít tutu licitud esemiei tu ele 1 ci lii si ti rieti j unící iccis ej cíe scíitu cuí imite mclepemíciciicí ti íuemmiii temí

POLITICSfr

50 JavierRodríguez

el foncionuimiemuto de la socieduicí ecumuiercial scusteíuíuíque su dcsturrcillcc iuíclepemídiemítedio lo—abierta:el del patrimccmíicuespecial(«Sciíudenver— guir cuí luí Edací Mccl itt a éste «ti partir cíe launógení>)y el de luí nespccuístubiiicluídccuuuíún (cuScí— genitul fcíerzuu creucciucra dci estauuíemuto ecumuiercuallidarhaftspninzip» de ncudos luís sutil Explicar ecunopecí, pturticuluurníeííte del ituuliuíncí» ‘~ Luuhistórictumnenteluí apuirición e institcución ele es— duspuntí,apartetic un cien ci ccciii puinemíte títícicí—tos pnincipicus constituyeel objetivcu puecisodc nalista, pone de relieve opcísiciouuesconecptua-su investigación. íes básictís cuí toeltí teccríuu cíe ci histórico: lun-

En la Eduid Media, luí sou:ietassegcmiuí sienctcí, muido del esíuinitcm coiectivuu ci dc lun gemí itnliclaci yen lo ftu neltímentuul. igtmuíl que cuí luí Antigúmedad. cmeuítividad imíd i viciuai: evtiictcic$uí ci dísecuuíti ncíi—En todcus estostipos de stcuietas morísse ha]latí dad. Luí queestabuutu luí buise entímí cios ecumíceptosindicios de formuiciótí de cm puítnimouuicí espe— dc icí «histónictu»: putra cíuucus. histccniuí es evecícm—cial, y, por tuíntcc, de ecunstuinciunen luí ciii prestí. ción, unientmuís ejoc pulí-a ccl muís, es la tucíuaciónpercí no sc desarrcuila el principicí juncí cci de luí dc luís circoíístuuuueitcshistórictísecumucrectus.responstubiliduid ccuníún. El origen cíe éste—líe Estcus pcusicicunuíuííiemítcís tuictcidcuiógiccis noaquí la tnptírtacic5ui del joven Weber— se halítí dejandeinfluir en Wcber: la hipc’ítesisevolutiva..en la ecunícmuíiduud familitír. cuí luí ecíníumíidad dc ej cíe imuípiicuíbuí quelas ciifereííciuucicíííesen ci tiun—1 cus ad uit cíen pt¡nenu rl tintan sírin! es cíe las ci cm— bit ci econó ni iccí etuccuuítmuí huímí íuuí ntí leí i suíucí iii me—dadesdel i mítenior. pucrtictuiuírmeuutede la Teusetí- diuítcu cuí el áni luitcc j unid ccc (ciii u iptí tic parujIe—na, donde ci derecho cermániccíse habíaecun- lisuno que negará reiuetidasveces en ¡LP), esservado.A partir del sigící xiii se observanestuis rechuizuiclacuí fuuvucr de cuíu u ííucsubílícitíd dc enetí—scucicduudes.cuy-cus succícus sc tuptumítan en cm re— dcmíuímientcu luistóriccí. Dciii ntestr~í que luís prin—gisí ncc, por luí que la ftrmut es el sujetoj cm rídictí cipios jurídicos dccisivtcs apatecícídimí cuí zuinuisreconocido.Pum luí que tuntiguamente se cicíucc- ccnmgintíriuíuííeuítepenifénictts ‘u «att<usadas»desdeminuíbuu un-ro t-rcnuí-mín¡s se tídoptael térínincí de el pnuíutuc de vistuí econóíuuíecí y aouiqcte tu lucís—CtW~t) riel/ti u’onpuíqnia. En Lsputñui. co nicísa.— teríciri el gutícicí de ticlecciietcin de esccs pnínci—mente,la reimutmuidníccióuí de destnrroiicusdel cíe— picís puceltí lutínecenque suumí el pmocinuctcu cíe címítímecho rccmancc lucir Aifcínso X en iuu Lev u/u’ /os cvcuiucióuí títul u ntui, es la uísi iuíiiacic’utu niol cia dcSiete Pu¡rtitíu¡s (1256—1265> acuibaecun la res;uon— ic’ugicas pertenecieuutestu esfertísccii tcuruíiesel istití—sabilidadcomún ele los tíntigucusfuercís cuísteliuu— tuis duinde. cuí defí muitixca, se ecutídenstí tu ecía ita—nos y turagcunesesdc curigetí visigodcuscistittuyéuu— tívuumuueuítc tictevtu.doluu ¡ucur iuu rcspecnstabiliduid peri ro/tu, níencís Si, ti c-ouutiuictuucic’iuu, ííccs ncpueseuutaníccsluí tur—afiuí a la ecínstanciade la etuipresa.Webcrseña- guinentacióríde LP. obsemvamuíosque cii aníbosla ademásqueel término «compagníaííconser- casosel procedimientoes cucuy semejamite,y qcue.vul u mí origen ftumiliuír, Deriva de «cuumpuinisí>. pum cuinto, ¡uníecle huibiturse cíe cuuí esqueníuc iíis—esto es, «el que divide ci pan ecinmigo>—. tórico con el qcue Weber uiietodolóímicamente

En esteuucopluuuuuieuítodc rin primíci picí j cmrídiccu cípema.Ncc desttrroiluímeuiitusadínmítuicítí la ccuíuíiulc—comí tina fccrmtc eccímiómictí prcccedeíutede otruc j iduid turgumeuutativa de LP, simící qume mutis ecun—ámbito cultural sc encuentrala clave del proce- centraremosen los pasajescte hipturtancia es-so. La línea que Weber ha seguido en su tesis tratégica para nuestrosfines. La racicuntilidaddcíctccrai es la de Gccldschtiiicit. el primer histcc— uuscéticcc—íurcctcsnuínneuící es. ecunicí pudiertí ííeuu—riador del derechcuque hace frente a las posi- sarse.tun desarrolicí intnítiseccídc la u-acicuííahi-cícuneshisteuriciscasde luí esecíeltíde Sttbigny y dad ceucnóuííiea,prescuite en luís succieduicieslucí—al pccsiti visnicí huistóriecí de Labuínd. Luí ¡ucusición tuutunas desde icís prituiercus tietnpcis, si bietí dede Goidschimnitdt ccínstittive unul réplica a luí fccnínuu iuíci ¡uiente. Muís aúíu: icís pm’citestuttutcsque era un lugar ccuuuíún para el grtun historia— erunn un la suizón los qcmc vivítumí cuí las zuumitísdom de la Antigúmeduid, Thecídon M cumntuusen. níemucís«ayauuzuucluísíídesdeci ¡unímuncí cíe vistul ccci—Ccuntraun prejuicioestumbiecidoen el ámbitcí de uiuitiuiccu dc aqniel la épcícuí. A nivel éticcí, ‘ceutí—la ju risprudeuíciaque uífirnuuíbuu la escuísuu mdc— zabauí el tui uíudcc cuipitalista cciii igutíl fi nuuuczuívuincití del derechoecumnerciumí romnuntití, ¡ucur lo c~ tic cumuílqnier uit ncc ptuniscuu éticcí. Wehuemes ecímus—quese viuiccuiabael origeuí del moderuicídereclící cietutede qcue luí íuíeíutuíliciuící tiscéticci—~umcutcsttuuitecomercialal derechoprivado germánico.reía- es un poderdisciplinadonde todas las esferasbilitaba M omíínusemí mucí sólcí luí itui pccmnuímíciun luis— ele luí vidun c~ cíe ciifíciimeuucc puedeser cnteuíciicluítórica y el destímrcuilo jurídiiccu cte aclciél, sitio qtic cuí ténmuuícís de tun desturrucílo «uíuctu maLí cíe luí

POLITICSy

Las categorías dc lo histórico en la sociología de Max Webcr Si

ruucmcumuuílictuucleccunómuíicuu:íuíás biemí tul ecuníruino, mo ceunstitutivul de su natcmrunieztu creada lucirscí tunucya el cuuru’ceter «atítiuuuítciruui» dcl ascetismo Dios; luí <‘<uit moldan histórica, cmi virtud de unprcutesttnuíte,luí «i rruucicuuuucliduuci»del impcuisuupmi— plauí divincí qnte sc despieguubuucmi el tieuiupo.níercí del dícuc puirte. simí el ecíal ncu bubiertí pci— Este pluunteuímuuientcífalituba cuí la fnmndamentuu—clicicí snuperauseluí lev íiruoroe del u ruídiciccuuuulis— ciótí, percí ertí heunísticamenterentuibie. Des—mcc Lo que cucturme es ej oc se cítí tun tiespla— pnccvisteídel ftmnciuumemutcctranseendente. qcuedamuzuínímeíítcí cíe la eeuut ruulicítud eccunómictítu estís jucur ex pi icumr, ncc cubstante.luís diferencitístipuilcí—zuintns ciebicicí al cculapscí del tnuerea.ntilisiuío,y- gicauuiente ccínstuítunbles.tísí eomcí scumínístmuiru tutu ccuiuícicieuíciuccíe cuuítí específictí tiietitalicitucí umítí tetina ticcncuc dci surgimiecincíele lo ci iferemí—cuí n lun tiumevul iuíípcuntuuncia que i buí adquiniemícící te; luí pcmsmsteneíuuen el ticmpcu cíe dlctenmimuuídunsel imucí tísíritíl ismuicí, ccuvcí eccuuítcui¡cuse ve cuicímmc— ctinfiacurtuctciuiesscucicuccílturumies; cutía tetina so-muícuí te uipccyti ci tu pcím luí cii seiíd títí re1 ig i custí del lí re luí esítubi 1 icití cl cíe icus ccudenesscícitu—coit curtí—cuí! vi uiismcu y de las sectas prcítestuíuítescje luí les c~cme scustit cuyuí al curguutíícistiío y, pum úitiiiici,ciiáspccu’tu. Ocma etusaes icí e~ cíe 1 cícgcí luí luistucnicí— cutí eccuíccptuíejoc stístituya al fitutíl ismuicí teleciló—gruífluí ¡uncutest tu uite gíci mi cístíuííeuí te mccciuíst mm \‘ti. gíco ci evucíut vcu—acluíptuutivcí. que míccestírutí—

En el sigumienlepuisutie. ccii el qtme se hacemefe- fluente habrá de ser dc carácterrcflexivuu. Estasrenci tu tunpi íei tui tui etuscídel tuseetismuí ci pucítesttumí — cuí tenoníuns sucn 1 tus tic: r or¡suuo. rr¡ciouo /izac’¡rinte y su i mili tuetícití cuí el tuicítíelcí uuí uccienuící, se ¡ucine —-—cuí scms diferentesvanitutites—, afluirirules ¿‘lcr—cíe mii tun fiestci cl cii secíuíti mio ísííítu cuí runctcristic-tu tt ras y rrníseu’oeutc’iastío pr-rl u’urlinias ríe luí atc‘¡¿udc síu ctcncepci<‘cuí de luí lii stru rieti. presetíte tui tui ci a prutripio de bu’! r’POflOflh/U, de las ci tiC tícus cíení—

cii scí tesisecínuicí cuí EF: puureíuuccscuí icus apamtuudccs siguiemutes.La metí en que Wcberdesenvuelvestu crítica

E---] sc puededcuctuuuíentuírcien veces(espe— ecímusiste,cuuipleauiclcu cm nuí feliz cx luresióuí tic (.j.ci tui uuícn te. en luí iii stdimití de la. eculttm muí) [,1 R tít Ii1 di en 1 tu r/esniqrt>qor-u oit cíe> evccl tíetonisuíicí.ejoc fcuuu’unieuiostipamcii teuuietuneceumícíucucutiaduis ti uía vez t mazadaluí lítica mícís ¡umegcinnatuicis¡ucíntic cmii muí cicicí muuci cíuítíi—ñ cutíi i stti ~«z~ecLr iticí el onigeuu cíe éstun. Suílilunnícus ej cíe tutu lun ¡ucíditt

mía») cii u-ceutí cmi vencitící ftíercuuí iuístórucantetite litcbcr tuimuicicí dcl necíkuuni ismeu. pues Wcbersetu rigi u umul cis lucir muí cul iv cus ncc<tui unetite i u racicíuua iii Liii <cmxci sicín¡une es:cépticcí j tustuc.tiíeuíte fre uíte tuiles estci es. íuicccnuumtuetitescccii esa icugeu u d pmoycctcccíe R ickent ele cuiccíuí<muir cíntí lógictí dcciucuia —fi uuuuiisla; J - 1< NI.] y lcmegcí, debucící<u que icí Ii istóriecí. Así es ej cíe prcsuuííínícíscjcue ertíuna 1 m’uiuusfccntuitueic’in cíe las ecíndicionesde xi

- íes tccmecí tutu temícur a scm lectumuu ele Rtckcrt Vituitis queesttuci a ci níuu tuitcc grutelcí dc ruuciccuíuuliduud línea estabay-tu presecutecuí su tesiscicuctcírai ‘ytécuui cuí ccitt meluuciciii tu luí tuLujet iv’ amemute tuuncí— luí nztímos cumítí iii pci tesis: su tu nigetí está euí lapituclo («techmí isehe R cliii gkeitsraniccnuílitát»t erítictí tu luís pcísici cuuíes cíe luí E.srííelo lIst cínicosuc b mcv- iv’ i entumí cccni ci «tic] tupíucd cus» e i tic ittsuc sc ~ñ ¡~ fuirísprcínlenrin cjnme tu Igu mí cus historitícíci resdifundieromí universaimente (VIL. 435: EM, del derecho,entreelícís Goidschmidt,su diree-183>. tccr cíe tesis, líabitumí realizadcc.Así puies, Weber

Este hcciícc «cietí veces ciucecímemuctubleeuí luí incccrpucruíen el terremící cíe la econonuití ¡uciliticaiuisnccmiuu cíe luí ccii ncu muí» ecutusíituye luí cumrac— críticuis ej tic yuu huibían tenido luguir en el temrencítenísuicuu priuucipal cíe su tetina de icí histórico, cíe luí luistucnití del dereciucí y stu recepción del¡untes prestíptíneciii scí ngiuíuientcu i mruucicuuíunl (cuí— íucokauítismcc está ecundicicínuuduí. principal—nisíuía) cíe luís ¡un muci picís dc eauíubici luisutínico; el nícuite, pum luí necesiduidde proveersede concep—scíiuupauuuientcc cíe estemasscccicíccmitumumies distin- teus lógicos y’ episteniuuiógiccísceutí icís que fcmn—tuis en eurctunsta.uíciuus¡urecisunse irrepecibles(afi— cluumííentar scu posiciómí.tuici tides electi vuis); luí ecuciii tu cutí íuuumuidcujtu de lunseuumíseenueuíeiastic’ luí uucciómí respectcctu luís itíten—cíccuies ¡uninuertusy. pum niitiuííci, ci carácterpar- III. Análisis de las categoríascitul, segmeuítumnicíde cus cíestumrculiccs evoiuutiv-cus( rtuciccntuiizuicióni),

Recapittulenicus, (‘cutí ci recturscí del tuinití de a reutiucín de itus cuatrcccategorítisencutí ¡utiebicí, es¡uímitci tu etimáctennacicumual, se ex— - ci espacicí tec’unicci qcíe dejuí el cccn—¡ulietututí luí uli/b¡e¡íniní cíe etucití puebicí. dc cuida cc¡utcc histonicistuí de espíritu nuicící—é¡ucícuí. cci stu nitu- luí i miel iv it] cutí lid tíd histci rieti, ccc— uuuíi luítui tea utítí ccittruí ecuestiónvenificani ‘y-ti: eom—

POLITICSfr

52 Javier Rodríguez

probar que tales conceptuishistóricosgenerales bien al contrario, si atendemosal sentido deocupanen las investigacionesempíricasconcre- afíadidos y correccionesque clcctuó en el últi-tas de Weben ci 1 ugar qcíe noscítruisles ecumíferi— mcc peniodcucJe snu vida (neitul ivuis, suibre tcccicu, tumos y euuííplemi luí función q cíe supcuncmccs.El ¡LP. tisí couuicí a la ¡¡<1 torIi./t’cioit y Evc’ursrí tu luísmodo de aboncluiniunes cíturo: se truita de icleííti— ESR), lo c~ cíe iíizcc fcme uucenttutun luí ¡ucíl isenuitíficar los pastujesde luí cubra de Weber cuí que esetucitul del íuuisnícc. Es ciertcc cí cíe d tu mutuite u tutuaparecen,estudiarel sentidoen que son osados época,dc 1905 a 1908/9. tu -jcízguur pum el pmo—y establecerel papel que desempeñanen la ar- gramacientíficcc queesbcuzuítul fliitil de LP. ¡utie-gciníentacicin wcbenitíuiti. De uuíoduí que ci más de duir luí itui¡uresic’iti qute Weben ¡unetetíclesusti—indicadcues prcucedera una lecturtí croiicuic’cgicuu tcí ir ci cccíuceptuí de Vuc/ks-u}eisí lucir ci cíede sus textuis. culvidándomícusde su edición cmi « nacicuuiaiizuueiómic>: sin cmiibaneicí. cuntí ieetcíravoluimecíes reccupiiuttcinuo~, suilvo ecuando existuu cutis tutenta peine de relieve ejcíe luí líneun cuí queunaedición liistc’inicci—cnitica. Luis ruizonesde es— tutubtijtnba es luí vuí íuíeuucicuííacluuele luí desagrega—ta escrupulosidadestámí en estrecharelaciónccíuí cicín del cvcuiocícínustuicí.íuuestrahipótesistíceretí tic luí tipanicióuu cíe scí Luí ccuuífcusióuu srm rge cmi puinte íucírdínuc Weberseteoría de Icí histórico a puirtir de lux cníticuu ucí refiere con el mismo término tu scu principuuí ccb—eonceptuíde Volksqeist,pues sólo a truivés de jetcí cíe cucncíciuííieíítcuy’, un luí vez, tu u mí ccuuíccptcuuna lectura cronológica se puede percibir el geueuuulque tutu iza en luí explicuicicín dcl misrntc.sennielcí en que sc despítuzael pensuumicntcucíe Emí efectcc, scm tema nuás gemíertí1, presenteele cm míWcber. Además, hasta donde es posible, hay modo u otro y cmi uííaycír ci menor medidaenque prestuur ¡uturticcular titeneíc$na uuqcuellos etuscís snís i tivestiguicícunesccuuucretuus.es luí cciuuípreuisic’utien que Weber neforunuló,ecírrigió, anuiplió o, en y explicacióuí dc aiguna.s camactenístictíses-el modcu que Icuese, modificó scus textos.ecumpa— pecífictusde la cuit cina cíccicietítal mcuclcruua. U-tít,

ruundo luís disti nnuus versiomuescíe los ucuismuicus, cíe estíscuuruíctcnisticuíses<¡mío es¡ueu’íflcofcunmcíuí deu-o¿’iona/isJno: ele ti luí ej cíe Weber se ncfi ertí, si muí —

¡uiificundameuítc. ti scu o bjctcc cíe estudicí getucral111.1. La raciouiali’raeión con la expresiónde «i’aciouialismo occidental».

Percíéstuí n ci es luí muímii fi estuiciómu de lun ruíci ci uu ti —

Un estudicí así de cada una de las categorías lidad en general ni el único procescí históricoplantea probiemuis ciistintcusci - Luí pnimertí de ¡ucusibie cíe ruícionalizuución,.Aejcmi hay que cusí iii—

ellas, la «ruicicínalizacióní>,nuis remite a uní ex— gutir cutre titutí cii mensiótí clescriiitivul cíe esietenso matenitul, ej cíe exige unun j ustificación pa— ccíuíccptcuque,partí ej cíe dluedle cia mcc, ¡uncupucngcíciente y detallunda.Como quiertí díue los intér— cloe leí deuuccuuíi uietuuos«muientuiliduid»: tusí luuuX’ tuuutípretesla han consideradofrecuentementeconio nuentalidadmágica,china, btmrgucsa,etc. y tinala categoríacencruil, suponiendoej cue Itus obje— ci itiiensióuí exiuhictitkca: «pruccescídc nuíeioíuuuhizuí—cicínes tu una iuuterpretacióntal, q cue el propicí cióui». (‘turno q uientí quela scccicclcugíuí‘yvclucniamíaWeber anunciaya en LP. sc fueron «superan— parte cíe icí particular y esiuceificcí, clefi míe síusdo» con la «madurez»de su pensamientcc.dcci- culujetos por lo que en cutís es canactenístiecc.dimos,comcí va liemosdicho, hacercmntí lectura Lstum es luí nuizótí pcír ití qute cciii cmii misniuc tér—que tuvieraen cuentala consecuenciunreal de la uuuino se hace nuenciónal eleuíientocaracteriza-producciónteóricade Weber, En estepunto, las elcur y al conceptohistórico gemícía] qníe es cuí-principales dificultades tienen que ver con el raccenizadoconvoiutcu qcuc huustuí tuhuora ecínocemuisbuijo ci [-leelutíestuí obsenvuícicíuu,Wclucr se fijtu cuí tu mítitcu lo dc Er-ononuio y Soc’ier/orl, debidas tu la cuiscí huistuiniccíemucirmementeecímicuscí y significa—políticuu editonitíl que se ha segnmidcí ecín estuí t ivcu puirtí euítencíertu nmestma ¡urcíhuití cuít untí y, pcurobra. Recurriendotu investiguucicínesde scus ccli— denvuición, luís dcstitícís del mii cmmucicí muccienmící: latores más uuutccnizuudos(Wiuíckelrnuiuin, M oííím— eccíncidenciunde umí tíctumuin sccciuí1 estrtíet u nuicící tisen y Scíiluclutcrt en basetu las que se puede, ¡utuníir del cicugnia tic luí precicstimitucióuí cciii cmiihastun ciertcc punto, leer los cuupitulcus q cíe ecíní— sistetuutí eccínómiccí técuuieaíuíemítcyuu i míveíítuícicuponenestuíobruí en cundenccurncuióeico.se ¡ucuede cuí ci funduuíuueuutuui.Li rescultuicicí cíe estuí imínentie—observarqute Wcbcr no «avauiza» hacia oua ciótí será u uí antmcmitci hastaese mouuictí(ci cies—considertícióndel ccínceptcí de «nuncicíntíl¡smc»> ecíncucidlo de luí proptírción cíe racicínal ciad fumr—comcu eje de stm tetina dc 1cm histórico, sincí qume, uuutí1 en u mí uuucietí scccicí—ccult ni mal. macicimitulítluiel

POLITICO ,Y

Las categorías de lo histórico en la sociología de Max Weher 53

Ucínmuutul cinte ecuuuunibcuiruíclecusivtut-ncuitetu ccrgauuu— ~intignutnticcusy icís ci ilercuites grupeustic poderci,zancc.Se cia, ¡untes. el etuscí tic e¡ cíe cicís vectuuues ti nivel cíe tu tutu ecuItura, cstameíítcmsctu rutctenísti—tic 1 cuí muí bi uí Fuistc’i rieti: luí nuicíccii tui i zuucidii fcí rmuu1 ecís 1 )e esnuí tui tunemuí expi ictu cciuncí tuy’ tu 1cm guiry ci etí misni ti i mruíci címítí1 ceuieutucí cm tic semíu icíci cíe ese ¡urccc-escc lii stc’u niccc ejcte Ii tu bítí etuptumelcc ccci —

la acciómí, y. lucir tutuul nc. el pcuuítcc desdeel dicte prensix-uiuuientc.éstuí, cuí íunímuucruí mmístuuuuemtí.se esnmntctcuu’ti.uíctúuíuícuí luí miii stutu cli neeeió mí luis nó rieti cccii cuntí fcme rzuudicte. cíemt tu muíemite, tutu iccuedie sen lucímuderunelti uiti — III ~1. 1 ¡len-luí lo rlesorffeqocuviuciérieti ni ente. íueu-cc ej cíe Wclien esti nítí buí cíe iii uí y del eu:v/aulvii is¡-nív

tui t tu imitemusicítít] - De ti luí ej cíe luí eccuiceptcm uuci ciiiiii cii y’ it> tu tui izuu cute cíe! muí cicí tutu lis muíci cícciciemit tui (ele Dccnde pri unentí uuiemíte Ii tice tu ¡utími cici n el cecuí—luí muí ciii tui icí tucí ciceidícuítui 1>,t u ictí niin ele tu q cíe cii cepl ci de ru¡r‘ivna/lisnív es en ¡LP, ccimícrettu níetíte,clítí es eutnuietenistiecc(snu ¡utuntiecíitun fcínuuíuu cíe ntt— tui expucuien ci pcmuítcu tic vista de W. Souííbuurtci ccii tui i smuí ti tisedti ecu i muí muí tui cm tící tututu - líe ncc un itt Fmi icus íuuísuijes tutu i cmi cines (suí 1 c’ci cl de PIE: 33:vez ci iuíámuíiccí y en eucmustuutite mcupt u muí cciii luís ¡¿SR: 28. cl cue es utí uíñadicluc cíe 192<)) apareceeltnttciieioies cínme ccuuítnuuv’ííímenuuíu cus muítuuícluítccsde témmuticí ,uimnuiciccmitti» (PIE. 44 y 59: LSR. 27 y 51)Stt cl idus), ¡uluí muí cuí tu Wcben el ¡uncíbienítu cíe itt ¡u 1 icuidci tu luí cccud ucí tu de cus ¡u rcctestuuuítes ucs—cxpiicuícucuuu cuinusuul cíe luí uuuccirpccnutcic’uii cíe CSut céticcus vistuí desdeel pcíuitti de vistuí del tnuudi—cturuiccerístíettccctuiO eicmiuenutci ctitistitnmtivtu cii el eicuuuuílisuuícu. Ecu Itt estítítegítí expositiva de Wc—cuí t muí muítucí ci cíe luí ccii t curtí tuicicleniutí dcccicíeiii tui, beu- se. t í-uit ti de suLuuuuyaí’ lux inctíngrueuicitu dc-lcuí maetcristi cuí e1nme es tu ecutí tui muueiciii tu i stuici ccci— cuí tutu mu ele cccud cucttu tu sedti cci— ¡u mucí esttímute cuí reíti—mí diii i ccc exisicuí te Ii tustui ese cutí uuient tu y cutí Ii tui — cutítu cccn luí ccciici cuctti c~cíe lucid níuuuíucus cuul i fictí r eletuvuituucuute clistimíltí. scílurc tuicicí ~uuinci cície se --nccrtcituic- cuí itt épcccuí. Luí e~nue Wcber eniuietí elemcii ere ti luís ti sp’encus ele mífi cm eíueitu ccii tcurtí 1 xc cutí luí cccticelíe ciii cíe Su-umuí buí mt es el tiC el «espurut u »esínuciucínemíteteculógíccis,ti cuicítí c?tcuiCe¡uetciui íd dci euípituílisíuícc seuu cmii resciit~udltc íuam et~ii del dc-li cicistí ccíuícueici~m suímmcílicc ncííuui del rtícicumíuuiisuíí-c Frente ti eRcí

-.1 « rtue citutu 1 ¡ iii cuí- tic míe, lucir tui uitci tui<t cli Ii tice cinul tusevenuíci ciii ci tu File: pi u niencc n ieguu ej miemcíeuusíucííccctuu1im’etusívti: luí tuceiu’cui iciecciogie ~ el elesuurncullcu del nuicicuntulismo Ii ix í sícicí cmii de—temueicímíuíi tipictí del pncuiesttícutismíícctíseetíecí ~ suurrcciicc ¡utínumicicí cii luís ciifeneuítesambincis (¡ucurci tutu cxliii cuí ti vui : el ¡u rcccescí cíe ruíci cin <ti U’ idi ciui cjemíípicí demcclitu, ceccuicíni luí, etc ‘y u cuín tuu cutí—stceucc—eeuumíti cii Cdi el cinte tu ‘ctstui stus ¡uni iiie u 4$ iii ti ci dn- tu fi mmci tu ej cíe luí viti tu ¡unuede seu í ae-mcumutí! i ¡uuduíletuis t uuumusceuíciemuíes.L mí 1 incuis m¿emict’ucics este desdeel ifercuites lucí utuis cíe vista y en cii fenenies¡u icicescí ccciisuste cmi ci imuislía suc cíe itt etumute— cli mcccicutíes.teristíctí ííniníeiiíuui ele estí esírciettinuícítiui tic luíecuuidcucntu,lux l’cinmuiuílidtxd, tu una esferaaje-mía a lcc Li rtccicintílisíuio —ctincluye-—— es tun ecín—reí iuiccsui. luí esientí scieicc—eecuuud’itiicuí. i.)e este ceptcc luistcínictu que cmícierrtí cuí sí umí nicutidomíícíclcí. la esnmuencíu-ti fcunuííuí1 dcl unscetisuuucí i tít muí— cíe optusicicunes(PL’, 65: ¡¿SR, 57: suibre elicíni ni u el tutuci sirvió de tupci y ci utí muí luí cccii fi ccimute i ciii tuisístímuí vuu mutis veces tu icí luí ngcc cíe srm uc bu-ti:del iii cuelemuíci ccísnuícus ccii t curtí 1 x cíe mescurte punruí vetíse 1? ép/ic-os, 1 ~6 VI WG II 9, 1 1 7).luí exlutí tiS [cciiccii u tít cii si citucí y cii cxicuísicímí cíe ese Ac1tui está ytt. ¡u <tau u 1 u desuígreguucicímudelsustemuí tu ccciuíóiui i cuí: ci cuí ~ui t tulis muí ci. ctuycc tus~cecttu evtul cm ci cciii si cm luis <tu ccc ej cíe se cl ti. pccr tun 1 tielci,téctí i ecu esítuhuí ‘¡ti cmi 1 ci itt mieluícuucii cutí iii x’euutui cl ti. scubre luí buise cíe 1 u se¡ucu r ucí ciii el e esfemuís ci ciA huímuí biemí, cuí ci iii mecí ex~uicuí ti vcc dc esteetíscí ci ecuescíe la ‘y- icítí, a luís cí cíe ccciifie re untí cm ercuuluís(tu mmccc (ese t muísictí scc tui ej cíe iíuc mmii cus nefemetí— r u- neíunt ivtimemute tutít ciii cutiutí; y’, pcici tu), i míecím¡uccmuí Wciue n ci cís cuí tegcínítí s: luí «~ i ~ — luí iii cuí ¡ucclucíitucicutí» tuícumnmut tic esfertíscciii nurtuies (rcliízitíui y tít ncc. scuFine luí ticeíu t tiCt diii tic luí muícuí ti luí iciduicí elecli meccicímues qume ¡unmecle teumar el m’uucicunalismcceeccmí cciii luí) cí cíe. mitin ni muí luííeu te. itt tu cíe ccci míci clin uití cxcicuy-e cii mcccicutíes ccii cuesnuis) en scuCii tui uitiiiicuitcu luisicíniccí eltudicí. y el <u uicipi di

¡uní metíIi zuucicutíes luis icí rictus u 3, Huíeitt 1909. en cm mutíde lucíemciii cciii itt cc ele tus ecuiseetic tícitus mini ¡u iC cubrtí 5 ó 6 uuñccs ocusteniorun ¡IP. unfiruíctí:temícíicluis cíe luí tícciótí». mesultuicicí cíe scmccsivuis -

cles¡uluíztííííieuíícustu e~nue es scuíííetieicícl ccumítcuíicicc El ccíntiíítmcc del ciesumnmcciicí cíe luí etíitcíruuci mí cutí tu miuc ti 1 ser « netílizuicí tu» tuiecíittmí te luí scmce— cci mcu—mcdi tenmu’cneuu tutu tutu ecumícucido lías<tusuya. tutumdc pi uueiccii íícc n 1 cís cii feremites ecíntexlcus tu hnc rut ni cid cus cermuiducs. mii cutí elcsutnt-cuí lo ci tu—

POLETICSfr

54 JavierRodríguez

ramenteorientado«en línearecta».(El puustuje Ec’on<ucnía y Sociedad. Scm tínculcí. Svlure ti/quinosse halla al final del tírtículo que Webemescri— ro/eqorías ¿le la sor¡vlouyía u-onuprensica (tmadu—biera en 1909 para el Wórterbcíu-hder Status— cido en EM. pp. 175-221)anunciaun aire síste-c-vussensu-haflensobrela estructumnaeconómica uííatizadcur. En realidad iba a constituir el ca-y social de la AntigUedad;citamospor VIeber, pitulo inicial de Er’vnvnuía vSucrierlad,coyapu-1973: 58). blictución estabtí iuuiciuulníente prevista puintí

1913-14, percí el retrascí de otras colabcuracio-Sin embargo, hay algunos pasajes que nes hacen qcme Weber se decida a pumblicanio

apcuyanluí hipótesisde luu «racionuulizuucucíuí»un— seíuamuudaníente.Esteuurtícuicces iuíteresuíííte¡ucur—manenteen la histcíria. El mássignificativo está que es la primuiera reflexión teórica hechasuibreen el Prólogo de 1914 al Órc¡nrlri.ss <ter Svzia/¿t— sus primemos materialesseccicilcígiecus,euut me luískononuik, la obra conjuntaque dirigiera Weber que hay que incluir pniníemosesbo/osde lo quey cuya colabortucióneuí elití es ci ejoc hccy Co— mas tarde constitcuinítítí mus ¡¿ízsrulos ríe svu’iuc—nocemospeur Eu’ono¡nía y Sociedad.En él se logia de /r¡s t-eliqiví-ues ,-muunr/iales. Puesbieuu. euíafirma explícitamenteque «el desarrollo de la esteartículohaceun usodel conceptode macio-economíaseráconsideradocomo un fenóníeno nalidad que naduí tieneque ven con el evolucio-parcial particular de la racionalizacióngeneral nismo.de la vida» 4 lina formulación tal parececoin-cidir con alguncíspasajesfinalesde EP dccndese La racionalidadregnular objetiva sirve a laanuincia tun ruícicínaíismtu unitutricí y armónictí scuciuílccgía ecunio tiptí idetul rcspcetcudcl tic—y, en principio, podría condensarun esquema Icíar empírico; la racionalidadcotí relación ade desarrollohistórico: el de la progresiva ma- fines, respectode lo comprensible¡usicológi-cionalizacicin. Mutrianne Weber (ͱbeí¡sbíld.346) canientecon sentielcí, y lo comprensibleecunnosdice que hacia 1911 vuteive su ncíaridcc a sus sentido respectodel actuar uciotuvadode ma-«estudiossociolcígiccc-universaiescc:esto es, que nera inconíprensibie;uneditíntecomparaciónrecuperala líneade EP tras habersededicadoa con el tipo ideal que establecen,con nitras adiferentestruubtujos. La propití Maniannedice un luí i rnptututcitíui cacísal, icís cleíuícmitccs u mnuueucu—poco más adelantequeWeber haceen ese mo- nales(en el sentidoen cadacasodiferentedeacento«unto de losdescubrimientosmás impon- este término) pertinentesdesde el putuuto detantesí>, que no es otro que el de la cuparticula- vistaeausa.i(VIL, 436; LX-!. 185).ridad del racionalismo occidental», A conse- En pocospasajesse pone tan claraníentedecuenciade ello se produce una ampliación de relieve, por un lado, las diferentesmanerasdela perspectivaque conlíevacm replaríteamiento entenderla racionalidad,ninguna de ellas sus-del programa de investigación,que adquiere tantiva. y. pccr citro. que su función es servir amayor alcance:se pasade «la cuestión origina- la reconstruccióncausalde configuracioneshis-ria de la relación entrereligión y economía»a tóricas únicas. Pero la cuestión difícil es ésta: sila más amplia de la «especificidadde la cultura la racionalidad ocde ser ecunsideradacomooccidental global (Lebenslííld,349)». Como unaslíneasantes, concretamente,al exponer cl hilo niouuientocausal,¿quéestatushabremosde dan-de los trabajos de sociología de la religión le’? Esta cumestióuí se ¡ultíntea casi al fimía 1 dc estehabíamencionadoMarianne la existenciade un típartado II dcl ensayode 1913único proceso~. parece leerse entre lineas la En nuestralabor hay también,por cierto,tesisde un procesohistóruccí—unuversal,con di- ¡unoblemáticasen las que,justamente,la reía-ferentesramificaciones,unade ellas la occiden- ción de la conductaempíricacon el tipo re-tal, cuyo centmcíy motor es el rau’ionalisnuv. Pero guluir ¡utusuu a ser. en verduid, tun nívnuen/o deMarianne, en su afán por resumir y a la vez desarrollecausal, real, de procesosempíriccísengrandecerla obra de su marido (tarea para (.,) No es preciscí consideraraquíde nuanerala quecontó con la colaboracióndel tan abne- másacabadala importanteproblemáticauni-gado ecumo pccco fiable Jaspers),no es la intér- versal, tan difícil de captaren su sentidotuno-pretemás autorizadade éste. pio, de lo «racional» en la historia (WL,438;

En 1913 publica Weber en Logos, la revista ¡Líj 186).de los neokantianos,un texto tuietodológicoqueluego, reelaborado,constituirá el capítulo 1 de Weberplanteay elude uuu análisisen profun—

POLITICAt

las cate’~orías de lo histórico en la sociología de Max Weber 55

ti ¡clac] del tema de luí «raeicutía>» cuí la bistcí ni a. («Sinni usumínmetílíatígí>); el viejcu cciii cepící dc8cm cxtmeuuuacluu¡umnudeuuciauííetcuelcuicígicti se imcí lucí— «espinincí» era Inc cinte le duibtí scu ciiuuueuísióíí scms—tic fncuíte ti cccmas ¡ucusibles fcummííolacicunes mtts tuiuítiva. umnitania, El luistccnicismuící de fitítules delsustutuitívuis, tíercí deja tul i uítérprctcciesunsisticící. sigicí x u x, euunncícu ncc bcmscuíbuu tu cícvccs tui luitcusyuí ej cíe, tuuíte unfi nuuuuucicuncsecutuicí ésttu. tutu cíe cciii— ele fuínclauuueuítación (así la ¡usicculcígití en Dii—fcu nmti rsecciii seguir nasímus mási íícicrtcus, Afcin- t hcy). usabuu la tenmiuuculeugíaprocedentecíe 1-1 e—tcínuuduuuíuemute,ésiccs exusceuí- l’necisuuíííemíte,tui fi— gel: es luí dície Webcr 1 tuina cus «resicusdel pamí—uíuí1 cíe este ¡utísuije liuty cutí tu luí icí ticití ti pie dc 1 cígisíu o líegehuíncc»; percí si tu ccii buírgcc. luí uícnu—pungítutu c~cíe ncus mcmiii te tu sum Sor¡vIogio ¿le lo fiticicin ele cmii tu uevcu iciugnítí¡e tutu es cinul tutu-cuí¡-tíosit-o, t muí buííci cicle. ti luí 5t1/d)mí, estulbun metí]i/uníí— fu’nei 1. Pumruí cl etíscí de Welier, e u electcc. tutu putedeclic, E tu esttu tutu tui - etu cutí letu gnítíje ucú¡u ci setímci, decirseci cue 1 ci 1 tigre cmiii tui nití y sistemulticuímente¡umotí cucttc. ti ¡iii e mí leuden,de luí fui it tu de ¡ucís1 curtí emí hielti scí o[uní: he Lucí cuí ti tutu ruizcítí pci r luí ejctepci r estís fee[utus ticetutu cíe luí « mute¡ciii tul» e tu lun resoltui tui n cdiiiucd cm cii teuícíen ésttu el escleluí i míen—iii stcíni tu- se íemci be cccii stu ficiecíme clucriduuci uícu cití de luí c muid ici c’cii lii sttunicisttu- Pcies bien, luíscí 1 ci 1 tu tuenit cutí cecírieti emu fui y tun cíe luí eiesungmeguu— i muí pcmu’tuuuíci ti del ¡uttsaje ti tite mitin runcíictí cuí e> cíe,ci ciii ele t cutí ci ev-cuínmei cutí i síu nc ceuitmuid ci scubre el lueseti tuntu tcid tiviti cccii fcusuí i uíciefiniei c’cn frente ti

eouíccptcí ele ntieicuiuttlielttti. simící dicte se uítittiucmtu luí truuciicicííc liistuunieista ecívul icictí lntndtuíuuentuulsíu dcco cid mu ¡ut’ogrti cutí tic-tu. Esenbe cii la tutu tui crin ictí, cmi él se tu ¡uní iii tu ci ti muítui emite cm nuí 1 itíctí detul líe: 5 ti ¡u~ muí cid ti tic csut vieja ccc miceíuc t’íii cíe luí ¡u isttu—

1 itíetí c~cue Ii cmiicus dcii cciii títídcc c<desuígreguí—Ni e u mci ¡ucuuugcí clii nucicítun cccii cm uu ejeuíípl tu cicinc> del cv-cuícucicciii siii ci [¿stun 5tipertícutí mí se

cucuierelci (Itt iii sicíruí de luí unósíea1 ci ni¿celo cii tunu tic-ua tu ccciii ¡utí ñtuda cíe tino ud ti Icmrtí vívida.e~ cuc «uíctú tui’ luí mcl tu ci ci mu cii t me el ti ¡uní megtíluir ejcíe ncilejtu cmii tu mci ¡utummuí muid ictí 1 cuí sci tic mu stí—cíe cmii ti cciud cientu y luí cci miel cientu cmii pinictí, y- ucí etítdc: ese <-ciescuímuímuí icn tui cíe ccistcm muí sc> tic luícccuncí esteuncíuuueuí tui cíe clcsutmmciii ci se mcl ti cici— tutu icí tucí suistui mini y un cíe luí ‘y- iej tu ccimiceluei cíuu lii stti—itt cciii luís iii (1 cíetícití s scucicci cici cuís tuencutí mutes niei scti cíe luí biscccnitu y scu clesuígreguuciciii en luis—

sucFine cutí cíestímcli nc cccmíe retci e mí luí esfetui del tcí nitís pamcci ti íes. etucíti tutía. cciii ci mu fcm tuci ti íuuetít tutunte. N ci sci 1 ci tutu muí cmii ti lii sttuni ti cíe luí 1 cigi cuí cli venscu cíe ruici cumítí Ii zuicíciii, ci tu e se ercí/tutu eci cíe uctruis cienucitís.siuící tuimbiduí cuí tuicluis cus ititenuuetútuii ecítre si (ci c~cte, iuuelcíscí, seccuitín—citu-cus cuítui ucís revis[cuí luí muí uíx¡tui a ¡iii ~uc<mítutu— metíte se igncí ruutí> ele luís muís el ¡ venstísmuímíertís.ci ti clescíe el ¡u tunucí cíe ‘y’ ist ti cíe itt cii náni i cuí elel Cccmu cutí tutu está sitící cciii ciii cutí uní scu tu bseclcsutmcci icí j tu suuííuuemite ccst uns ncluccicuuíes, est ci y uíci ciii dc 1 904 (¡EF) mcl tui vuí tu [tus iii ú it ipleses---, luís ccustcuí-tus cí cíe ¡u tueciemí ciesguumuím luís t ecu— di mcc-e ci míes tic luí ruucicutí tui icí tící y ci tui el ci tunti suu—sícutíes cíe ci cmii ¡u ir ¡cuí respcctnc cid ti ¡uní mcdcci— 1 icí ti cccnseccmcnte tu lun cnt¡cuí tui bistcu nici síu ci ci cueluí m. 1 gnmtí 1 ííícmí te. lucí n ci emcci. ci est umdcu ele ecístís u míucí ti muí e mí el ti mticcíluí scubu-e Rcísclíer(1 903>: tude—cí cíe se luresemí tun, ele muí cccici i miel¡viti ciucí y fcm ícduu— tuiás, luí ti fi miii tic ¡ciii de ch rersos¡o l-it/t/uic>!i (vs u/c’

muucuíttuliii emite di lemciii e emu cuí cití ti muí Fi ¡ tui ~utimt i— -entonolizoc vii ccii nuinun mí stu mmi citicí ci ¡uit eíítci,ecuitur cíe luí ctu[tctnuu: cinte cmii ti¡íuí regcmluím ejcíe se iuíiciuínuí cciii Wiicleiluuuííci y Riekert, cíeu míivticcu ¡tui es metílizuibie, situtu tucis¡File, ci itie— cmiitu refccmcii cii ucciciii cíe luí cccmucieuíe-itt t rutmu seemí—yit ~íluíe. cuí y i mt ucí cíe cutí ccciii¡urcuuni seu ci tunti deuítuí1 k tutu ti tutu tu cmi cmii sisteíííun tic vuí tures e-tuit cm—

selecciómí euutmc vuinicus cíe tucies fu mudtuuííentcís ruties cí cue ecuuustincuyesetíluís cuiteccinitus de ci luis—cíe mute i ciii tui izute¡ciii. ‘y en ej cié seuit i cinc. Ncc lucí— u círiccí, pencc ej cíe muci fcc miii cm luí emu téníuíimutiscíemcus cccmusiciertí c Líq til i tules ¡uncíFi le muítus cíe ciii cci! tcgi/tt tít es. sinti e mi 1 cus iii ti s tiuití iii ictus elecuíííte.uíiclcí (VIL, 438. mucítuí 1: ¡EM. 186, ncutuí 2) «esferuis cíe vuiltin» cmi el ¡uituuuuc enmincírtul. qcue de—

suímmci! luí muí emí el Excco’so. ci cíe «pci 1 ¡ teisuncí yti ini—

«Fi ¡uní megníluir», <u ntícicmtutu lid tící cuín respectcctu nuctiv tic> cuí el ¡uluntí ci éciccí. Si bu~íí ti ti i~i t ¡emíeluí regti luí ncc es estí ruucicuuutílid tud ceutí mespeeltu tui cmii tu icictí cl tírtí y- pcuuícleruccia del itt pci ej cíe letuicccl ci tuscutí, cíe Ii ticen luís ecistís, al ni ocluí u urree— cuirresponde tu luí rtíciunía)¡ciad etu st¡ (cci nítí cíe 1 citui. «ccitui ci cii cus mtutudltí»: está cmi mcl uíci ciii ecmn el h istcine-cc, títud tu ¡utímece tutu tic ¡ pucr cí cíe vayuu tu ele—hegelitumící ccíuucc¡utcí cíe «csíuininnu cubjetivocc.cccii jar dc iuídcu la muí cmlticiimeuísicuíuucliduídcíeestecomí—luí cccmicepci ciii cíe cutítu ruíci cumímílid tud exterior ti i ce¡utccen fuuv tun de cutíti ecuticepci ci mí evo1 cucicciii stuc,¡ud Niel cucu A ella. lutuce íuíuíítíién referencia Wc— sea de caruicten cecuicígicti, iuíuicci—ccignitivci tuben cciii el ccciicepi ci cíe «cciii texc tu cíe setíí. icluccí tící ti p tui liv tu.

POLLTJt4Y

56 .Jav¡erRodríguez

11112 Ciii it-o al evvht.u:¡onisnuv adapí¿U ¡j:¿) tu proxi muíLució ti, tu semítidci cccmmi preudicí cm cuípncíuuíeciicc: y’ luís muíás cíe las vecesese uuctcuumn

Descunntaclaluí concepcióndc luí rumeiciuialiciad es mauíteíuidcí cotí tuital eicscccuícuciuuuieuutodelcorno eje inmuuuíente dc luí evcuicícicíuu, ¡ucucínítí fin. dci seuíticící y hasta cíe la existeuícití elepetustírse,tío cíbstamute. ej cíe luu muuciouíuíliduid si tique] cus ccrcieiutimieuitccs. 1 .umc<vtu 1 iciez»dtiipíni—constitcuye cl cucneeptcuncmclcar de tun cxcii ocmi— cuí de uuí cíncieuíamieuítui «ruícicuuuuulcc, ¡írec’i.so—nísmo de carácterselectivcu¿uudtnpttutiyo. Sití dci— nteí-ue, deseuíuusuí,cuí ecínseetucmícmuí.cíe tíctuencícída que Wcbem consideróestaposibilidad,comní con su ceuítro de gravedad,dc nuevo en clse apreciaen el texto siguiente. consensode la ecínfomnuidad respectode luí

Ii uíbi t títí 1. lo tdquit ¡dcc icí i tíecíicacicí, icí q ctel~cro en el conjunto, en el transcursodel siemprese repute[ ] El ¡urognescíde la dife-

destumrolicí histórico que podemuisumbunretmr [íti renciticicínsocial y dc 1 muíciuímíuuiiuícicícu siguui—ncirtítciicutuuiente, henicus de ccímpmccbar udc. fica., pccr lo tauíteí sí ncc tibscclctttucuentesiem—por cierto, la existenciade una «sustitución» líre, al nietuos sí cuí cotui tci tu stu mesdí1 tuid tudel unencutir pci m ccciisetíSci por luí ti succiuccicíu. tu cu miii tu. cm uítí cii st u uícm u cuíduu vez nitu \‘cc r. dii =1sino más bien, cmii círdeuíuínuiemítcuruuciccuíuui couu ecuuíjcmmítec. cutíe ci utemues estánprácticauuieuínereitución ti fines, cadavez míuás extetucílelo. del i mutuiersosen i~is teeuiucasy curcleíuuunumcuutccsmuí—uuctcua.rpor ecínsenstíobteííido níediatu te csttu— ciontílesy luí baseruícicuuíuíi de estccs,qute puíruututeus, y cuí puirticcultír unut crecientet ruínsfeur— cutís,cuí geuieruul, stuele penuuutítuecen tutu cuccíltamación cíe Icís gro¡ucus en institucitutiesde muí— cotuicí partí leus «suilvajescí ci seuíticicí de cusnera macuouíuíi ecun relación ut fines. Aliortí ¡urcícedinuietitcusmuigiccíscíe tun hedí¡ceutí ( WL,

bien, ¿quésignifica prácticamentela racicumía- 472-3: EM, 220-1).lización de los ordenamientosde una comní-mudad?( WL. 470—471; EM. 218). En el pastíje atuienior se ¡ucuuie cíe tuitumí ifiesící

umu tu spectci reievuín te cíe luí muicicí tutu licitud: ejcíeUn ¡ucíco más tídelante míos tíciucra Weber scu éstaes tambiémí cututí crecuicutí,tina «fccc ej cíe, en

opinión tui respectcu.Ni crecela petítí quecitenicis etutinto tal, uncíóuí a ¡u ivel de pnitícipicus ecuuuicítocící el pasaje. fu mucitumnentcí de dcciii iííuucicíuí. Webcrdeuíucuuíimía a

esta diunemu sidii el «cuurismííun de luí ruuzc’uuí» u u- PccrLos ordenamuíieuítosnuícmcunuuiesde ututu ascc— tui tít ti. luí muteiccuití1 idad tudej cmicre iii íuorttu uícía en

cíación. truitesede institucioneso de uniones, luís scmcieduídes¡cuocienuíasporqcíe es el m’esuituídcuson,por lo tanto,impuestoso «sugeridos»de cíe constelacicunesdc cinetunstanciasen qcme éstaparte de un pniníer grupo de personascomímiraduns tu cleteniniuuuídcus fitues. cccuícebidlccs se Ii n impuestopci r scu ucítuyoí- capuncicitucícte dcc—

ini uiacicín; icica éstuí qcme, ¡ucur ciemtcc. es mutis tífiuíqumizá cíe intínerasni cuy- cliversuis. De punmte cíe m it geuícalcugítíde Nietzsclíc cinte a tesis evcílcm—cutí seguncicmgrujucí, es decir, de parte de icus uNctS cíe la iu¡stcuniuu. Pencí tutu sentí lutisití tun es—«onguuuios»cíe o uíuí tíscícitíción. scuíí ¡muterpretuu cm utcí ¡ucustenicuncníuíndccWeluen seuítcneieluí ¡utisi—duis cuí ci scíbjetiyo de muinerun muís ci icíenos huid íd de un ruuciccnuclisuuíoacitupitítivcu ecuucucíejehccmólccgtu y ejeccutadtcscciii diligeuucutí—utuitíque ¡iv necesariamentecon ccunociníientode de l~i historia.[tusfi tíes cíe sci eneuicicíii—-—. Un temeen gmcu po «A el tuptuídccc> ti umígo cstuí, cuí luí viti tu luis icíni—

luís conoce subjetivanuentecon unun aproxí- ca, sí ese conceptccno se dectulia scuficiente-niacitín diversatul t iptí cíe retíl ización comnieuí— metite. tcucicu ci naduu. «Aciuííutuídlcícc un las ~<ccuíu—te, en luí medidaen q cíe ellcc es absculcutuuíuíeuííe d icicuuies» eccíuícímueas cíe U nuilí luí está clnecesanicípLuma stus fines ¡un vtudcís. y los erige uuícírmouíusníccecumuicí leí estabuuuí las fcírííías deen medicucíe onicuituición de su umetcuunr(leguul cm vida de icís cutros esíacícís cíe luís M tuntañuislegutí) porqtic ellos suscituuuídetenminuiduisex— Rucceistis: el estadode los jescíistas de i>uí ma—

pectativuis ecun respectcc ti luí couuducta cíe gcíuíy lo esttubuua la seivuu vii-gen cucmci luí es—otmuís (tuuntcc dc luís «órganuíscccccnucc de icus tui buí luí viti de icus mdluís atutenicíresy’ ¡ucíste—mmembrccsde luí institución o del gmcm¡ucí). De ritmes un él [.]. No adaputícíci tu las ccumícíi—puirte de un ecíamcci gmcu¡ucí, cuí cambio. ej cíe cicíneseccundiuuicuuscíe (iiuíebmum estabala tecí—conscitnmyeluí «nítístí»,es practicuídum«craclicio— cruicia cíe Cuuivi mítí. si se ecuuísideraci reí rocu’sv

nucímentecí—según nuestra expresuon—uní económico(o el notomio, pero fuicilííieuine cx-utetutír que comres;uonde,dcntrcc cíe cicrtuí pi icuibie estauucucuíuieuuícc)cuí susseguidcíres cte.

POLITICSt

Las categorías de lo histórico cmi la sociología de Vlax XN’eber 57

Li cciii tu tic miii s ini vesti gumeicímíesInc lucudnía fcír— lían en puuraieicc.ecumífítuyeuí circumustancialmeuute.muí tuluin cii reetuímuueuute así: ¿cuí qué se¡í¡¿dv se sefuisicunucuí.clivenízcui nc secutítírunenteseiguucurtítí.¡u tícele huítultun cuí mcccinc cuíu ci cíe <‘tíd ti ¡u tuteini mi» El nuteicímutul isunci tice elemítui 1 es íí mccclcíencí tic tui tís(cíe cus cii femences cienientuis ccii t cintiles entre ci rccuuístuumuciuís iíistcínieuís i mrepct¡bies cl cíe luicie-sí) cuí es(cus ccctu tex t cus’? (1?épíiu‘os. 53: scm Ii muixtí— mccii ele luí nuíci ciii tul i citucí ciii ¡ini íuci pici cstmcuetcurtí —

cicus cii el ciruinuil 1. cícur y’ 1 egiti ucíuídccr cíe! uuucictí cíe ci tu muí iii tícícutí: tun—cíen e~ cíe. cientuíníeuíte. t ni cmii fui y sc extiendepon

(‘mccc q cíe Wcben se Fi mccii ciii ci tu dc cutí uncidtu el tui cm tící tu, pemcí ecuyuí5 muizcímies micí suc ti - lucímiestui—Sti tememí tenuetute eltundí ccciii muí el cuscí ucuiénícode muiemíte, luís cíe cutí tu íííej tun tucí tu pl uuci ciiiluí tucícicíní cíe ululu/p/¿/c’ivi-i cuí setitielcí evcuititívcc.tu si ccccuínc se tutumii fiest tu cíe tutuey’ti tu fui vccn tic luímíccciciii u ¡st ci ni ecu—ecuit tutu ele c <c/l/uu/ti/Ot - iv/-u ej cíe 1112. Vi Carismamícuscí(muís el efetu cíenicus-

Huí b nití - cmi u-estumuí cuí. ci cus ettu¡utís cuí el peuí 5t1 Si mí ci tic] tu. el cuí mis tutu cccmístit cmye ni nuí cuítegccníuímuí ¡cuí tui cíe Wcicen. Luíti ¡u miniemuí cl tun’ tituel tu pcim cíe 1 cu Fuistó niccí. Octu¡utí cl 1cmgar cecíniccí c~ cíe cuícumc cccmucepíci temític míe u u-u liii etite ci bjetmvi stti cíe <~ muí — cus ¡un¡íuuemcís cx tuis W eLuer uusiemitíbuí ti luí cuiucr—cícciitilízuueicíuucc Sm Fuiemí estemicí eseuutemíeiiciuí ti luí geticití cíe vuticunes cii luí luistucnití, Y, ecíuuucí ¡unuecleun tutuemuí luis t nc nici sutu ci el 1ccíA s etsl. Wclien u muí— ccuuusnuutunrse le yeuit]ci ercímucuí cíg ¡-¿uuuuuemite scus tex —

arítí de ver cus efectcus cíe cutítu lo mmii u u cíe nuuci ~ u cus, ci cuu mu síu tu tuvtt mu ¡ti el escie cutítu ccciisideruíciciiimía lic] tít]: itt ¡u mcii cst utuute. cuí u cccl tus luis ti mii bi tcis ucdcucicití tu tini tui tui reíigicuscí tu ser emitetucii cincccii t curtí íes 8cm mii tt5 Cdi iii ¡u letui y’ ¡u nccgmuí tui tít ictí ccciii ci ciii ti ¡ucutetuci tu cíe cuícuí bici Ii ¡st ci rieti. Pcncc.fnunuiucmluícicímí típtímece tui fitutíl ele LP, Fítucití 1905. clií’eneiueitt cíe cus uíuíuítcauuuieíítcísecuiectuvístuisPuun uit muí puu míe. Wcbe u u cci csut épcucuí cciii tice cíe 1) ci nk Ii cimuí. míci es luí sccc cci tící luí ci cíe cuí muí bitu,luís Ii miii 1 Lucí titíeS del tu suc luí cusci fi cuí—Luis tui miccc clel sítutu cutí grtupcc lucíni tu mící. cundeuit ucicí y’ ¡eruíu’qcíizuí—etcuicelitcu cíe -crtteuniui,tiu¡ teicíuí» elebicicí tu srm pci— dcc cuí tuinmící tu cutí nnmevcc ccínneuuiclcc. elcíntucicí cíelisemííiuí escíicitul. si tuieuí tcicitux-itu tutu tiemie ttiitt virtnuuulicluud uuuummuuuutivuu,cinte se vuu iuuípccniemídcc y’tuiiermuuitivui. Li :ílu ímuclcíuící tic estí cciiuee¡uc¡óuidel gecueruulizuumídcu. Suilcí lucir míucciícc cíe luí euuireguíruueucíuíuuiismuucucii it lítica cítie lieuiitis cuí ruuctcnizuu— afeetixtí ele luís segcu¡elccrcs,especmuulíiueuutecutímí—

cid esuuitmeícumiisuuucc se eiuu ti ticí estcm sígmuufuetídcc cíe elestignegtuetccti luí scí¡uentictcuuutic icís luuuíttcs del~uuiniirtic 1913: Weiucr clistitignie etii(tC nuccícíntí— ~ ecuinnum’uuiuííccítcciefíuíucicíscci esetiicuuuuctitci his—1 ¡ci cci tutu eritul y tuici cuuíuui icí tid fcunuuiuul, cii sOmu ciccii n ci rieti precisuc. putecíe expi tetírse eí puiscí cíe luícítie le ccluiigui tu iuitncccintcír cucuníemnustís uicit~is inclix-ídcuttl—stibjetixtu cuí iii uíucipicu extrutiucí, imutuní—tíel tunutt cinitis tu ¡u e cíe págitutu cuí ¡EF ci curtí cute luí cii tcí y tui ti rgi tutu i tu luí euieu ti—eculectm vcu ecumuí ci huí—recluíbuíu-ti ciciii fi tutu1 (1 9 19— 1 920y t-i preugmcsiy-ti se mucc ríííuut i ‘y-tu cíe tu mu~u scíeu cci tucí. ¡¿1 cncuíeeptcm cíecciuivcticíiciíetitcí del etímáctenesemucituiínemíte~ cuí rusmuítu mccciec luí tu u cii cm ccii rcuííuuítítictí cl el genici,mícíuuuiecc cíe iuí muuc¡cuuuuíiicluícl lítíce cinte Wetuer re— luí creuítixiciuíel y el cutruicter uttn1uiiuttididi 5ti setutí—eFutucecícfiuíií iva.íuíeuíteluí icletí ele cutítí u’ceccíístncue— cicí tui uímíuluitcí iíistuiniccc—ccmitum’uíi cuí cutí semunicicíci ciii ex’cu ini ti yti cíe luí ccii t curtí dcccicíetít tui. Luí ej cíe guití mci tu tufluí icí titíes ecumu luí uccci ciii míiet zelíetí—iibeuuíciuíuu del líisícínieisuíucm. el uíbuííucicumícc cid tutu cíe ~utnutuusvtticmnuueitiuicc.tui icícun cíe címutí diuuiéc—cccmíce¡u<ci tunmci ci tui ccc <¡u muítinte tít ustuu ci tic] un¡u(tít i vcc) n ¡cuí cuí t re nuueinuntí1 icitucí y cuí mis cuítu, cccuncí jitenstícíe muid ccii tuismuí tu, mí ci cieseucíbucetí cuí ti tutu 1 cígi Ctí Ni ci muí muísemí. mí tu es fui cii cíe cl cmcís(muí u’. ‘y uuietícís sícii tu lect i ¡tu tule, si tutu cii cutí tu vete]tícíemuí ciesuígregul— intuí ti muícus cíe custi fi cuín éstuu cciii cm ííuu tu mticcul tícicíuícinín del evuuinmeicímíisuuucc. Huicití 1912, cuí el stmecsuvuí cíe mus ti1icus cíe eluuuuíicíuícicíuí: lecitil, cuí—tuni ic cmlci cíe luís cuí tegcin itt s. sct ini íuíemuí reetíFuit ti — mis muític iccí y t nuicí ciciii tuiiuuciuíuí lecinietí. cci cututí mucítuí tu píe cíe ~itígíciuienluí cínme uuuícumíeiuí luí uea.lizuícicícucíe cumutí iuuvestiga— Luí cliciucí tucí Ficuede cleitín uuiiigcuíutu ticutití tuicmciii sníbre mus fcm mí cl tumuíciii cus uuceicm uiucíes de luí respeetci. ej cíe luís tusucciuneicíuíescíe ci cciii tuitícíciii -

ni ni sietí muí ciclenuití. mmcmiii íue e luí muí uuíemute luí clcuí cíe ej cíe peu-tetuececí sóltí tu ci mící ti cuí mci cíe leus ti ¡unísluí ciestíg reguíci ciii ele1 evcuí cueicciii smuí ci: y, ecuníci «¡unímus» cli secít idcus tutustti Líq ti ~. scumi cxcmcmtu —

cii cuy cuu mcl e. cuí ci IE.vt’uurstc tu 1 cus PSE ciestímmccl luí cl tu muí cuíce rul rucs Li - Peucí cuí getíertí1 huuy’ ej cíeWeben yuu eiuimtttuietite elivenstís esfenuisvuíiccruíti— ccuuustuunuín: el ftucidtcmentcc cíe teuciun cicumiuíuu—vuus. cii veusuis ídníetus cíe muId cuuítíIi ¡ticídii y ti ¡ucís cm tun, est ci es. cte (cueltí cí cueilid tucí es tuntu e ‘eeuu—de rute ci tutu lis tuici c~ cíe luisIdi rieti níeuíte se desau mcc ci a [ j Estui es muí u-tus x-ecesemitemuí muiemíte u míe—

POLITICSJ’

____________________________ - 58 Javier Rodríguez

quívoca.En la dominación«legaicc no esnun- lización, que en el devenirde la líistoniuu sc fu-ca pcuruímentclegal. Si ncc qume hay ejoc «accus— succuíuíuu. comuvergeuu,ciivergeuí, y emítnuumí cuí tuidammmbrarse» tu creer en luí legaliduicí. es cm mutí scíemcede neluiciotuesde uifituicitud; y q tic toduu tic—creencia,por tantcí, tuimbién cutí coíídiciouuuu— cicímí i míteíícicumíuíi —Webcr íuieguí ecualdícuier nutncíd tu peur luí t nuicí i cióuí: la destrucciciii de luí tmuí— ti ¡unu de teiccuicígití cuí luí histcuniti-— se ve cci tít iii cutí—dición pcmedetuniquiluírluu Y tutícubién es etímis— uuieuíte frcustraduu. si se qcuienecíe umuí uííccdcc truigiccí,mátictí en el seuutidcí uíegativo: ej cíe pertintuees ti, irás descirauuítmnizuicltuinctute.de cmii nucucicí ¡ mdiii—y ecítutatunesfrumetísosde tcudo geubiemmící redciii— ccc. ¡utur el ¡unimíeipicí de luís cuumíseeueíuemuuslucí pre—citmn cuí luí ccurrttpcic$ui. rompen scí prestigicc y teuuclidasde luí ucceicímí,cinte ¡ucuetie ileguir tu uíclnc¡utuunhumeen muidurtír el tiempci partí revuuícíciouíes luí fcirtuiti de títítí ~uuíraelcíjietí cccii tracliccicímí mesluce—carismáticas[.]. tui cíe! senticící ccnigiuitul. De estuis elcís etitegeinítis

Sin duda itt icabidcu ceuiuicmnidtides ¡utíra— mutis cícuparemncusa ecumucínutuciótí.mente t muid iciouíales Pero mucumíctí uíbsolnutum—cuente penmuincuitesy —Icí cual vutie tamluiéuipara la dominación burocrática— rara vez 111.3. Las afinidades electivassin una cúspidede caráctercarismáticohere-ditario penscunuíl ci cuirismuiticcí de cuurgnu [.1 itt. categnunití dc luís «afiniduieles ciectivuíscc es

Dnuíuuiíuuíciccuues cxc! cusiva y tubstuicutaineuíte u tu n uexcu principicí iíistóriccu luuísuídcc cmi la uísi—canísmauíctus(tínundíue setín sólo de cumnismuití íííiitíción muituma de esfertísccii tcumuíies, ccuuíeuetuí—hereditanicu,etc.) son ttímbiémc mcuy raras.Dc muiemíne cuí luí Icusióuí dc susclifercuites Idímicuis ci mmi—luí douuíimíuucicíuu etírisínátictí ¡ucuede snurgir (co— duuííícuítcís dc ruícicumíuuiizuueión.Simí dcmda ccuuustitti-mo en el caso de Napoleón)directuuuncnueel

ye umí claro precedentede lo que postenicuumentemás estniencí bturuícruutismcu ci tniciuu scuentede ilumnucí Panstumís«interpenetruiticín», A pnuncuu, tucle—organízacunumíes¡urebemuduíles ci feuduules [1 uíuás, a tina scupcm’uucióíí tecíníctí tamítcc dci ííistcuni—(WuG, 1 53—1 54: E vS, 21 i—~l ~> cmsunccnítítenitílista ecínio del icíeuííis(uí. tutretí ci oc

cmii prendecuí LP. ¡ue~t~ qute cieja imuuícuíbuícluí.Más plausible putmceeluí tesisde luí coexisteuí— El témuííincu huí siclo esttudlidacicíciescie tui lucí ii—

cia de escístres ¡uriuucipios, y- de su sticesióuícmi to cíe vistuu casi excinusivameuíte filcílógiccí c’ Pcurbuusetul estuimenicíqume,en cuida moíuieíutcuhistó— cmii lacio, se ha imívesniguídccla íuccsibie relaciciuí cíericcí hayun hegeincímu izado luí ecunfignuración de tu Weber ecín el leguccící espini (cual cíe Gcuetlue. in-cultura de una sociedad.Esta coccípanación,~ troductccrdel vocabloal aleínuin:por otro, se huíguiendo este criterio, es retíl izada en la seucicu— puestcu cuí neitíciómí ecun Kucíut, q nuiemí ttuiuubiéuílogia dc luí religicímí Allí, los brahacuíuímues.luís opertí con estecuuuucepto.Ncc vuutuicís tu ciesutmmo—literatos chinos. luís ruibinos y ccl rccs estuimemutuis liar tíqul estcus extmemuicís. luí filitícicítí gucetiíiuítutucaracterísticosde cutruis tantas rel¡giomíes ~ es i neicícitíbie. pero íucu va mutis tui luí cíe ciii tíiencídiales, scumí cotuipartudccscon la burgcíesíuu pmní— íuréstuuuííotenmniíucíícígico.Ncc iuuíy cii elicí tuinígo—testanteoccidentalcon el lun de atisbarde que na influencia conceptualqcuc huuya de ser real-matieraluís ccuuuseccmeuucuaspráctictusde sus res— muieuute teniduí cuí cuenta.A luí scututu, citícicí ejcíe¡uectivccstiptus de rciiízicusidtud huin ini] cuicicí en luí luí concepciónwelieniuuuiti cíe lun succincícugítí esconfiguruicióuí del cosmos scícmcí—ecomíómiccc:es abiemcuumííeuute ccciii ruina tui mcícudeiní ccuííuteauínícíedecir, íííuestruí lutusta ej cié punto mus diferentes fu’sieuí sumeitíl, sí ¡ucíecie uufimníuuu’secjtme sea¡um’ccx1 nítífundamentoscíe racionaluzaemonreligicístí del ~ tu ccíncepcidin cíe luí suícicclcugítí ccciii o qu¡íníhu¡mundo sccuí tífitíes, y etc ejcié uííeciiduus, cccii el scueiuíí:percí ncc uísunie el curguumuícmsnucu1uncc¡uici cíemodernocnusmccseccunótuuíccí, Gtuetlíe Pcín icí cletuutis, líuuceíííccs mu cuestncc el ci itig-

Luí desungreguicicíndel evolcícicínismccse 1uncc— tióstico y scmíiiísiínnu suírcuísmíucíde R. Ni císil. vá—duceporque Weluencupone tu los restuisdel pum— lic] ci ¡utuma luí épcucuu gcmiííenmcíiuía:logismo hegelianouna concepciónradical delpluralismo, que necesuirutímentelía cíe uudmitir Luí ciciucití gcuzaentreuícuscc(rcís de utítí grumnque,irás allá de tcuduí posibleditíléctictí, huuy tíos cccuusicienuíciciuu,y cotí ruizcín; pencí tínuuicíoc se—principios de luí viduí histórica ej cíe lían dc ser gcí ruimemutela dedicacióuítu luí i uivestigacicíncíetenidcísen eníenítí si se e1 ti lene nutíntenercutí pro— itt tuctividumel reuíuul iletie ecííuupletaíuueuíteouacesoempírico: luí existeíuciuí de difereuítesesferas viduí lícímatítí, iíuíy simí cmii buíngcí iíístuímítes.c~ nie—de vuilor con distiuncís funduuíuíeuunccsele ruucicumuuí— re decirseu nstuuuítesIi cuínuumuistuus,cuí ej cíe se ve

POLITICSy

Las categorías de lo histórico en la sociología de Max Weber 59

umící muinítivacící ti neccurcítun ci viuíccuicí qcue une tufiniduicí trucnscemudentuml.Aq cmi es cicínde Webcnleus mi ñccuies cciii luí ucítuil iduid cíe cmntí cciii tunuu. se sepuiruirá dc la hememícití ka mutitímítí y cieuuudePccr esní se cm tui taccucí a (iccenlie cuí Alemumnití hará scm umpuinuacicín.De esa lueremucia tcimuu, síuR - Ni ni sil. ¡)cr XI o íun cuít.uc IEh~eí-ísrítoh c’íí). ciii buíngcm, el Fu ti bittu tututul iti cuí dc pemí suím cuí tu tutu—

icugítus, qcíe senuitíbaseele cm cccmístncuctcctedriccí—Visicí cuí su é¡ucmcut. luí tipanicióuí cíe refercíicitus it ilícítél ¡cuí cuulutíz tic cundíluir ci prcícesuu cíe

a Guccthecuí Wclcen ncc es tul ccc nelevuinte si cciii— ~ lunítacióuí cacustul cuí cuíduí cuiscí ecíuueneicí,ccuycusidieramutis la ucicucití ~c( ccetlíe» cicle se lítíbía ex— esítítrís ep¡stcnucuícíg¡ccces siempre típiecí—icícaí.tetící cinc cutre la lío nguesiuí i 1 cmst rundun cte fitíales El vicjuc Gucetiie ncc es más qume cutí meccmrso re-de sigítu. Luus ccii Uuniuíles tutu lucid luímí ci tur tubuistti. (ci rico- lun ccuncesid~íí tu cucuLí unccci tu q cíe, tu 1 tu suízóti,

Ití e] Od uní ej títere dcci r cl cud tcitiuc el mutucicí luí ertí cm fluí itucpcirtuuuutcseñacíe icieuutidund ccuicctivaicyenuu~‘< Luí íírcídlcuceiciuí litcm’uíníuu. cuustíyíst¡c-um y Peicí, igtta.iuncuute. luí refereuícia tu K aíít sentídc tccdcí uipuc scubnc 6 cuet líe em-ti uciccí fuertí cíe luí ¡ucíccí más ci mnetucís icí íuíismccsi tutu lucí Fuese sidcmccciii ciu - (‘tibe perustír cInte, c muís cli tu, se cíccí1 tuibuí lucir ci tutu tecírití de luí cuicísutíi duicí que. deseuuíbun—cm rutí nccstuu1 g ¡tu ¡unir cutí tuium mielci tututigoci e inc uuctti ruuzuímiel cusecte 1 prccbleunti cid 1) itt o¡c sic-li penuííi—q cíe el ciestímmciii tu cíe 1 cuí iii cutí ¡síu ci y’ cíe luís cictí— ttesecutí t ruu nuímictítcu ti n tuiit ¡cci. estui es,fcueruu dclcutis uíuuícurales cstuíbuíuu cíesímtuyentlcc vicílen (a— lía uuicugismcu iíegeiiuumícc. Lstuu tecumití luí emuecíeuít mamuíente. Ile unq cmi cutí cii tui ci ¡Ini stmuíti vnu: Dic Re!— Wcben ccii luí ni mí spmmdcmícutí. ej cíe itt luutí u necír[iui—ti tiiq ulus A l’e¡íuhlo¡u¿lc-s ¿hittult ¿len (uciv der muid tu en el el emechucpetítí1 luus tecínítus cte luí i muí pci—Cotí heidi (luí sui1 vtíci ciii ele Oceiciemíte ucd¡tinte tuueiciii cuccí ~ 1 ~u~ clestímmcciiu~ ~ mu K mies y- perfee—ci espinincí cíe luí éíuuccuí cíe (iccenlíe). de F. Ni cuck— cícuuuase Rtic] lurtuelí. Truteemuicíseste neccímnicicí tule. Luí estesetícid ci, uíuu buista eleteetan el íucíuíubre ertímícíesmasgccs.cíe (icucctlíe ci utigní tutu cíe scus ecíuucepíccsen Weber luí ccutuexicíui c~cue pLuma Kucííu exislití euit mc -I/—¡uutruí lutícen iii fereuíci as e~cíe, tu ¡u niuuíer vi stuí y si mc ¡itt it ¿ú y K ¿tuisttli/¿¿/ se netle tu cuí scu cccíuceíucmciiitemuer cuí ccueuítuu este ecuuutextcu,íuticcletu parecer cíe la lun unera.Se lee cuí el Ni cii iii:

pluítísi Lules. La. mífinícuicia cíe O cuethc cuí luí bun—gcmcsiuí ¡1 cistruicí ti gnu iii cmiii i tutu es, tutu tes de cutí ciun. 1 >eir el cciii truíncc, el íííétccdci de bcísetín tin-tín ecunícusnífeíucímíueuucí scccicuiógiccíele mucutuubie en— den en luí ucumcoruniei,a según el lun uíci picí cíe luíverguucicm muí - Ncc ¡umccfcmtic] i ¡ti mcm cus mii ti s cmi él. Mi tif¡ muid tud- y luí unuíx i uuití ele cciii si cteruum tui 1 ci relencclii u ¡ ni tu es ej cíe luí tu ímunniciciii cíe Ocíeclie cuí Wc— coctíci fui ud tumetítuici tu cuí ci tutu mítí 1cm ma lezuí enluen vuí cii ccciii tu cíe luí ecuinóuu i iiflueticiui de getícrutí,acunqcte e] cíecie iticieteruuii nuicicí duimíde(icuetlie cuí luí btumecciesití i 1 cístíacía cíe scu épcíca; se euícuemítme y ecuál setí su tulcanee,es cierta-es decir, Weluem vuelve a (~inictiuc ecuuitra la iii— meuite tun principicc regcmlutt¡vcc de luí mazómíIi ucuicití cuímnicuí te cíe éstecuíune scus ccuuuteííu~ucum-á— legltiuíuuí y uícentuícicu, luí cxpenietíciaci la ccb—uí ccis: cl mcciii tutuí ic¡ smuíci. servación¡unir si suciasmío ¡ucmedeuu ccejuivunicr a.

Ni tis pití nusibie lutumece luí referetícia ti K umnt, ese ¡un mícipicí, sitící cjcte él indica.. simí cietemmi—tutuuíqcíe tuim luiémí es ciemtusi tucicí ej tunuu, ¡ucues im — numn nuidti, tu luí ex penicmíci a. ci un luí nc bservuíciciiipl ictí el cuímice~itnc cíe u oso e/u sí ci tic 1 cus mu ccc k ti mu — el cuumi mini liucrul lícíder II egumn a luí cmiii ciund si s—

c tutucus tu buíudccii tu u y. muí tis tu ci u, WcFuer. Efeeliv tu— tcuiiti ti cuí (Niel liii, (1.5.A - Em nr lvjiadiscitc’smcmite. ¡itt muí K tutu t, fre tite tu luí ¡us ¡ccii nígití setu— WÓri crlct¡¿-íí der 1<tit isc’iíc’tí Píuifríso¡ñi ¡e. ti II i —

scutí 1 ¡ stuí, luí cli vens¡cían] cíe luí iii cciie cin, tu. cuímcc cli tuu cmmini Lci ]uzig: 1—ni cd nieh 1-ncctui inumn 1 797,él el ¡ce. luí r¿t,cvc¿lio cíe luí semísuíc¡ciii. tic ríe ni nuís y cci. 1, pág. 107)leves ecciustances cíe ucscueiaeicíuí.enuyuu ¡unusibilicitucí En cstuí 1 imuetí. la uuliíuiciumcl es partí Weber cmetiriten í mtu fui tu ci ti muícuí luí cuí luí ciii i ci Lid de la ti ¡uCW ¡uni uíei picí líe cu místico ccivul ftuuíeiciii es tibrin vitís tucepe¡ciii Luí tu fi mii ci tít] es luí muuztimí tu lijen ivtu cíe csut luí im ¡ucutuíci ci n cuítu sud - 1 uuex’i tui bleunemute, el esítu —

;utisi bilicitucí. Filcciuíí idi to de ciii ti tul niduid tiene cmii mci ci muietí(nc

luí muuzcin cíe la ííccsi biliciumel cíe luí unstuciaciómí scieetivcc,referido a. vumicures.que Weber mucí cies—de luí cii venstí. cuí ecítumí cu ¡ niierentc- tul cíbjetcu. ecínocía,Perdí fuertí del pauulogistuicí líegeliancíysc ciemucíntíi tutu luí tufin idutel cíe ci ciivemscí (K mV, dci pcísitivismcu más i mígetícinc, sc meccímíccee uum—A 113). pl itímeuute c~cme luí ¡unputuiciómí etítusal [itt cíe tener

cmii ccínumcuízccsubjetivcí. El tipci ideal webcriuumuccLa tufití idací empírica,afirma K uuíut irás tude— umeogeci, más bien, se cccnstitove seubre luí buise

luin te (A 113. 114), es cítutí ecunsecoenciade la dc tílguntí ecumíexicímí stmjetcu/ccbjetcí En esteenumí—

POLITICSft

60 ,Iavier Rodríguez

nextcc iuícorpucrumWebenluí tecíníun ¡ud viti cuuíiizunmí— uufiuíiduudes dccii vuis luosee tui unluiéíí cíuía dimen—te de la euuusunliducdde vuin Kries qcuc le perucuite- sicin exiulie-ativun generucí.runzón pum lux qcue en—tauutcu esquivarla ¿-oso ecu sí cucuno el potuloqísnt.v teuídenuosc~ cíe debeserelevumclcu tui mangnc dc ea—hegeliano.Estuí tecuníuu se Fitustí en cl ccuncc¡utcude tegeunití de leí liistuíniecc, Partí cutí tutiul lisis¿aniso total (‘‘O csutmiii ursaclíe’’). Puedefcí rin cm— ii cii cígictímuiemíte o rieti 1 tucí ni tutu es cxi muí ñ tu c~ctelucí-se, resumidamente,así: todcm aeoíítccinuiento estadimensiónpasedesapeicíbídu ya que paraiuudividuumliz.ucnteconsideruudcues resnultuíduu cíe t o— ex¡uouuenluíhay qtme buscarlis duicí etitestiee;íeicc—dos los comisosdel inundo. El recuuute dci cubiciní mies cuí q cíe tiparece cístído estecci uiutuicí, fi jáuucicc—es tutu biétí el recortedel regrescíetiusuní,estuibie— tucus mío suilcí cuí aquellos¡utusales cuí ci tic típtí mezetíciéndose,en la nuedidade lo pcusiblc, qué con- explíciíaíneíute,simio taníbíen en aquéilcusnitrosdicicunes5cm fuivortíbles a la umpunrición del fetíd— cuí qcue lítíguumí uípuíricicííu teí un uncís tui] nes cintemeno,cuálesle obstaculizany cuálesactúanen Webem otilice sinóniiuíauiieuuíe.enuncurremícitícciii cínruis enundicicínes.Luí c’atmso— Luí cx istetícia de nítutí ciiuíícnsicímí cxplicuut ixtíu-ion odecuoda( ‘tucláqcitutc Vencínsuuclíuna’’) es. cíe esteecuuucepíci eruu, por cci muí ¡utumne. íurevisiblepues. el inici ci de la míuoclernum tecunia ¡umobuu— cuí virtud tic itt desuígrcguíeióuíele! evculuciccuisíncíbilísticuc de lun cuí cmsutíiduicí, ej cíe Ii tuy-ti en cl ¡un tu — cuí q cíe Wcluc m 1 muí buíj ti - Y tu vinícís ti 1 t muícuí m 1 tucipio de luí cccntraftícticidtid scm comuipiemeuítui tesisduicícuma1 dc Welíer el puituel eíue la fcusióuíuupropiuudcc Weber ciii ii-itt esteprincipicí a ~uuurtim cíe esfertísvttincruitix-tns (derechicígeniuiátiiccí y cecí—de LP, si bien, citudo ej cíe uuo pnueclc cupertír cciii mucuumí luí tiueretintilisttu tuieditermuluíetí) jugó cii luíél de cina uííuímícruí metul debielcí tu cinte luís líruccescís ucpuurieiuímí luisí dnictí cíe la scccieduícl de ccíuíuercucuhistcíniceis, cubxiuuuíueííte,uní 5cm re1ietibies tuiuutuis uííccelemna. Luí i utemucceicímí cíe uíuíí huís lcígicucs ncveces ecumnní ej cmeruumuuucs y’ cuí eníncilciotíesde luí— fu uíduímeíuncísdc racicuuítílituiciómí cí inc luiga m a laboruutnurio. se ve o bíiguccíci ti metí1 Luír íuícuuluí 1— tu lutí nicic’cn cíe cutí ¡ini cícipi ci j curiel¡ccc ittsttu esemuíci-mente expenimen(cus ccumítmuifácticcus. Cuutuvieuie muietuto inécíit tu, luí rcspcunsuuluiliniad enuunúuí.baseseñalarcuí este lucí íutcu qute, cuí cm pnud picí. Icus cíe lun extetísiótí succitul del erdeli tui y’, ¡unir tuíuítnc,[¿SR nuucmemcumí cccmuu mnvestiguicionesecuva finuuii— dccisivnc cuí luí cotisciliclacicítí cíe la snucieciuíel ccc-duud erun luu ele servir de cuiucstrtiste un las tesis mercitul ncnidemnui. Pencí en csut investigtucicíuu tutupluuííteudasen LP, es decir. sustitutin tuiecí tinte ti~~uimecía el cuíuuce¡utnm ele afiuuicitucies cieetivuis cicmntí i uív’estiguueióuí tipuulógica ceuntrafácticunluís um igcuíícm tífimí Pcim nctruu puirte. cuí LP, dluincie ¡unirmiuposibies tínálisis «en cotíd icicumues de luíbcímum— ¡un mnertí vez humee aputnicióuí este cncnceíutcu.sólo

tcmnio» que hubieransiclo necesariospara ¡uncí- es tusadoen su diucueucsióncomprensiva,esdecir.buir las tesis pitumutetudascuí LP. 1iuimuu estumbíceertun puureuílesecuestmcmctcurai.tu, ccc—

Pencí Icí uiutis relevuuuute dc este enincejuto tutu muicí él dice,ecínsistesuilcí cii su diíuiensióuu ccciii premus¡vui ti~ [,] [tus «unfiuuiduides eleetívuis» entre ciertasen palabrasde Weber, de «adecuaciónde SÉlí formas dc la fe religicustí y la éticutido». Cientanienteel ecmnceptovale puirun ¡ueuisuum fesiontul - í de luí ]urcc-el parentesecíestructuralexistenteentreel ti¡uuc dad. (‘ciii eiicc dícucdia aciturtíclo al iii is—de personalidadascético-protestan(ey el estilcí uro íiem¡ucc, en la níedida de icí posible, elmuícudcu y ¿hirct’u’iñíu gende vicítí profesiotutul cíe! cosnícíscutí tnmral del ca— cuíie mu tui mcli gicísní ertul cuí cinte ci mccvi—pituuiisnícu cíceideíítuui mocíemruní: y. cientaineuíte ~. umetutíbuí, cuí cciii gmcmemíciuu ccc tu

estus tufiniduides enuitrírumIes. sccbneel destímruíiluítambién,esteecuncepto,aparentencíenteclaro y. dc luí cciii u muí muitutemiLi 1. Luego,si estcces seiste—desdeluego, de circulación ya probada,le servia mii lule cccii cmiii y cícicitíd uueeptuibie. se ¡ucudmuí iii-

para no entrancii níayoresprofundidadesen untemul temítuir estiucíar cuí qué ucdinítí luís eotincuiíuitisque tí cuuícuí tenínintí de estumndel tcudcu citurcí cíe luí cutí tcíra uuícícíenuíuusuuuí iuuíputuuiules cuí stmen LP: la relaciónentreesa mentalidad religicusay eseespínilcí capituulistuu.Perosí le peruuí te cío— genesisluistuirica. a aqcíeilccs míicítí vnís melígící—el ir luí foruuíultucicín de cututí tesis fnuemce cíe esa suis y etc qué inedlidun luí succí tu tít mus (PiE 77;reltucicíuí cuí el setutido cíe qnue el espír¡tcm del ¡¿SR 73—74: scí bray-a.tlciscuí el címiginuuí).capituilismo es pmnuducto ciirectuc del prectestuutí— No es huista l¿ vS ecuatícicí Webcm cmii izuí citismo ascético. ecunceptode «uífi uíiciticles eleetivuis» para puiner

Luí dimensicítí cccnn¡ureuisixtí vutie. ¡utinís, Si— cuí reluición, cii rectuimente, cutí cumelemí religinuscígcmiendcí el t ruizuicicí unnalíticcí kanuiucno, puirtí cccii utio eccunómuíicní.Pum [ci tui ntuu luuíy ej cíe ci ini—guiar luí impcítunciníuí etiusuul: percí el ceumíceptcude gi rse tu tu uú mí escnilcí couíu¡ureuíclicí ci entie uuuíu has

POLITIC8fr

Las categorías (le lo histórico cuí la sociología de Max Weber (ci

icubí ictucicunes¡uturtí cletectuir luí emuiergencitícíe luí tu cuestrcuccuuícepitu ucetutul dc ¡urcufesiónestá,decli iii emus¡ciii cx pl¡cuíti y-tu tu ¡utí rej tíd ti ti estecccncc¡u— tuigcmu ti ni tincmuí. re>ig ios¿.tíiícíu te ícundtícíci (. RL

tui El cuí mini i eltítui iii tis ¡u u-cc Futí bíe luí ccciisíit cm vemu luí píic os 304 y’ sg.).serie cíe tu mt iccí [cus1 Rc?pliu-¿ms) e~oc escnibici ccciimuítít i vtc cíe luí cii secísiciii tu entecii tu i cuguum ¡EF, ¡u cies Luí ci ~utusutje tu mu ten tun se ve tui uy’ elti muí metute elcuí elícís huí cíe uuíuínizuím utíctí y cii muí veut ecutíicí cccii— mcinlcí de pmccc.ederde Webeí y el tíuunsfccndccci líe la reíti cicí mu emití-e luí fe ¡u mit estuítite y íuís cuítcgcumitui cuí muid cristi cuí ele sci enfcieicíe succícu-tís ice(cus ccii t cintiles cíe cuííu u tuismci cm reítu ni vuis í~I h i stó rieti. Ccimí fcí níiue ti cii nc. [tucxlii icuuciciii cíe luíéticui scíe¡uíí iii fI cíemícití cíe 1 pucítesnulmutismuínc scubre luí muíciclemii tu

Cccuiicuieeuiuciscccii ci signuiemute utisuije cíe luís ccuitcmruí cuupítuílistuí ¡ucíecle se siuítetizuuciuí del si—1?¿¡clic-cus’, cuí el ente WcFuer refiexi cuuutí sculime scm ccii cuí te muí ccci tu: cmii tu cicnenuuiun tun] ti Fe mcligí ucsuí cmiimivcsciguucióuí ‘u ¡ucucie cíe relieve Inc cloe le iícneme— scms cii feremumesvuínituuítes (limcitestu¡iii isnící tuscétiecísuíbuí vetel tície muímuíemute. cci scis cli fercuitessectuis) ¿-viuu-ide cccii cmii el etc

tui i tutícíci sisteuntu ccciii ci muíiccí - utucíbcus existemutes[J ¡u cíes tu ci icm e ci fui vci mcciii ictítnu del cuípi— y-ti cíe cmii tuiniel ci i mícícíceud emute; tullí dcimide csut

tttlisiuici cuí snu ex[iuttis¡ciii [tu ejcíc tu mcii nie ccíiuucidcuuciuí etietteui(mtt iutisiluiidluunics íucciiticuís,tít erescí cemili-tul iliemute. stmini el el estímmciii ci ele iii stit cmcincmutiles, etc - sc ¡u mcccltice: cutí ;u rnceescí cíeese 1 ¡pci u cmiii tutuci 1-- Ni emuselíemuí ci tui » > e~ cuc fríe muí cm t cutí osinu ilaciñi u. c~cue cutí ini tutu miLi cuí luí muí curtíicreticící [icir luí rccu¡c¡¿lc’/uuio (‘c/tmsucuuutcueuutu’ef— cm uiiituínistuí. ciuímucicu 1 cuguir tu címítí ¿cmlh¡umt~tu’i¿tmsti—feuicc ele ccitiu1icuiieiutesccuuíciieiccníuícluísmeligicístí cicí—etulí cmmutí níuuictí cícte fcue ttdeícu:rieuielcucutí emícím—y ccciii ni ucí cuímuí emice í R u’,ílu -os 3(13: ecumsiy- tu muí itt. muí e lunucier sucluí-e luís lucuící limes cci cl muítun] nc cíe scíJ. R. Ni> cut’gtttutzuicicíui iíustitnueicumuuíi. 1 ¿stuí ccuuuligcumuícmcumu

scicmcc—ecuIt tu muí i tuci es ííeuusuicíti cuí ténmíí mí uis ey-cc—Aluturte cíe eluimticus cuuítí cuu’ietituueicíuu tic [ccicurtí, 1 cml ivuis, sicicí ecuuuicí ciii ucc//t/itIuts!v q/tí///icv: tíO C5

cuí este ííuísuí.íe ti ¡utí rece cmii mcmiii muí tu, «couuucídcii — cutí t ccci tu ncmgámii ccc uuíejccm « tcití;utuidcic’ c[cme cutmciscutí». e[tie [ucumiecíe uuuuíuuifiestnu ci seuítieiuc mini tun— tiiitericut’ek símící cloe euumístítcmvc: tutu ecítruíuuuuuciccgumnicistul cuí c~nue Wehcr ~uicmusuuese[ircicescí.l>e— de fríen>’tus encícil rieti tes x cli vergetites,cjtte duiuícci luí cii cíeuís ccti ex~ul i cuí liv ti mini tu íuuí mecemuí iiuísttu luígui u’, si, ti tienemmii iii ucí cus cíes-mr muí [cuse ‘y-cc [cmlivcus.tutu mccci muítis tu deltitule, ecutu íd nc Wcben exlucí uígul ice mcc ecute u cí cinc el cx cuí cíemcc muí sinnc ccciii nc ícscmlmoti —

5tt ucututuertí ele ium’tccedler it’ hismch-it-o e[ée:i cítucí u u 1iccsieniccni y cíe etumuieter

C’nc mí icí mmii e tu enci ¡u mcicetí¡ tusí: ¡umi niertí~ ~ ~, ¡uerspectu y usítu. y jucí encuco «uíecesidací» (ni fu mu-í-eeuumcié pcir iii ccii ci cíe e.ienuiluí cus el lucelucí, ~ cincmítui - mii icí giecu—ccigiiitivtu, mii uicíuijutuiiivti> luisló—tuuístuí tílícírtí tutu [itt siticí ¡utíesicí [utunuíuuciie cmi rietiducití. cíe tu ccctiuntueuuciuu tutu mucutcuí’iuuuuíemíte [Mcc Webcr tutu icítmuucícmccel c-:itice¡utci de «uusi—Intentecutreel ¡urcutestucmínísíuícíy’ el euuluitttiisuiucc iii jI Lució Iii> 51 lucí C5 t ruus tulgonos e-nstus-osy 1 it u—

beci s.ucíciclemuí ci [;11 nueguu ex[u cuse cuí mu fi uues i [cmstmuil i —

y-cus ti igciii uí 5 ejciii iii cus cíe luí lc’s muí ti xi tuitus etucas mu a fui mmii í Li ist ci rieti metíte d uícíuí cíe «cuí1uí—

cíe ccciicl tu cttu >1.: u-tutuk liii). c~ctc j nuzgulmuícus ecumuí ci tui lis mccc> ¡utiecie II cutí rse cciii muí civ- cli stintuís es—iii ci cm eltí Fules 1 csut tuicciii cus cíe ‘<es íu ini t ti CLI lí~cutí i íuecies de «espíu it tu»: lí cícele es(tun itt muí biéuí —ytui>’. y pitucíteé luí ecuesnicímícíe en ejcué sc dife— [ci esí 1 duidí ulmiiciite— cuí «reiuueicuuícstic uífi—retícítumí estus muutí xi muías éticuís cíe cuumicicucttí es— nidluidl eleetu’cucí ( Wuticlvcrwumndtseiitifsx’enliál—

íiecttuiucieuitc ele luís ele luí licItud Meciltí: cmi tmímssc cíe mcmiv ciisuimííuí gruícínu cuimí cietemmíui—(nctices lucíst[ cié ele tintey-cc ihmísí ruí/ pcir muiecí¡ci cíe tutí cl cís tuíucís luístui rictus cid mcii sinni: el «espi—ejeucípi cusel un ccci ci cii ej cíe tulles tic tivid tieles ele mit cm» ¡u cuecieser muíti su nc iii encus (ci mí tít] tu cii uub—tu liii tu se ccimuí 1uuimt tutu t-c/ L/5¿ll/liCi l/c’ cuí u-el tici ciii solci tcu> «zunieccíuncicu» ( - aciiií4 cutun - > tu lun « fcucccci el sisíeuuuuu ccciiini muíiccí niel cuípi tui 1 isunci tui tic> IR ¿¡clic uís 1 7 1).tuicccl cmii tu, t cipulmini nc tusi cciii luí idetí cíe « [uncífe—succii», mcccimdtui cinc tu su cí vez cccuu cutí lun cccmuí— Luí refememiei a i tui ¡u 1 ¡ci tui tu Ni tu mx munc íuuusuí elestí—

íuict tuni etite es¡ucceificuí- esnuíb1 ecicítu ‘utí tutice pemeiluicítí. El ccíuíce[utní ele’’.:mciuíeiucnesde uífimíi—tuituclící (es¡ueciuilcuieuutepum (icinhein), tufiuuicitíd nitíel electixtí» intíntí cíe sen tiiuuu uíl(enmuuítiv-uí tulelecti vul ciii me ci cuí lviii ¡síu ci Iv j ciii tui tu él [cus est~u cucutí l’¿usejsíípercstnt/u / tít-cm. d>u e ¡itt muí Wcbenecutid cíemuís y cititis 5ccctuis sctuiej tutuíes> y el cuí — es cmii tu [cimmii tu cíe ccciice¡it ci umci ccci getu emuuiíztt tute.

íuituilisunci, tu [tu vez cicle iuuteuuté mííuustu’uím e~tmc Pemtí mini se truitul scílcí tic escí: Weber ¡uuicmítuu

POLITICA,?

62 Javier Rodríguez

aprehenderen los términos de la sociología rico, no se correspondecon un principio activoecumprensivael procesohistórico que sc peine identificable. Pon otra parte. la incertiduuuíbreen muurchuu tu entruir en ecuntaetccuna «fuirnítí» cíe si cuuíuí ¡uuumadnujuíestáen el lengctaietu en tuscon un «espíritu»,extrayendoun contenicícíex- cosasespropia de tuida paradoja,y no sóluc deplieativcu del ecíuíee¡utnm de afinidad eletí ii-ti. Y. luí específictí que tíos cucopa ‘>, La prnuduuccióuípor fin. intrccduceel conceptodecisivo. carusnuáticade sentido,la emergenciade racio-

mítuliduides muiatenialeso la asiuuíilticiómí de esfertusNinguna duda de queel grado de esaade- socio-culturales5cm más fáciluicuite lcictíiizables

cuaciónno permanecesin influencia sobreel -en el fluir de lo histcinicoy, pon tantcí,seprestan

ccurscí dcl desuurrcuiiohistórico,de cície fornía ~ uuue tun a ser etusaduiscuí cuuíuítcu fuerzasmuiertí—«espíritu»tienden—ecumo ya dije en su mo— el curtís de caííubici succicí—culíurtul. El pnimucipiní deníento— a asimilarse mutuamente, de que, luetercutinirníaes, antes q cíe íuuuduí, cuuía regití ge-finalmente,allá dondecoincidenun sistemay nemal del acontecerprocedeuítede noestruíexpe-un «espiritrí» cotí un ptmrtuculuumuuuentetílto rieuíciti iii níediuuta; peno cm nuu regia qcme, pamun«gruido de adecuación»mííutuuí se u tímeutí tun Weber, ecumusíitumye tun c<hceiící básicode luí H idesarrollo de también firme unifccruuíidad Itírití».interior de la especiecomo el que yo empecea analizar (Réplicas 171; subrayado mío, Es una tremendaverdady un hechncbásicoJ- R - M ). cíe luí Historia Ide cova fcundunuííeuítacicíuíncu

luucbreuíuosde cuctupturicosuíc~cmi ecun más deta—Las dificultades terminológicas de Wcber se líe) el de que frecuenteuuuenteo, mejor, gene-umprecututí en estnís ¡utusuijes. La metuifuira de la rumímente. el resuítumdcc fitiuní de luí tucción~<fcununuí»comuc cotítinentede rin ~<espír¡tcuccque luolitictí guturcítí uuutí relacicin tibstilctta.iuicuitela llena no es nuás clara, y si unenosexpresiva, i uíuudecuaduu,y frecueuíteuuíenteincluiscí ~utimti-ademnuisde estuir ¡uuípregnuudacíe vesíigicís esecí— clójictí, ecun el seuítidec cunigintíricí ( Welíeí.lásticos.que la cje la afinidad eleriimo. Peno los 1973-169-170.LI eiecuiíjaspectcushistnínicuímentedecisivos somí luí c’vin¿m— -- . - tu>. [56).deíucio de «fturtuutic> y «espíritu» y [tucisinmilac’iuín Huuy ciume decir que Weber mini se ccccmpuu cccii¡mí/no, tu que dum 1 cígar. «Evolución», «desuummcí— tuias detumíle ele eseIceclio básiccítui quese refiere;lío» y ténníinossemejantes,tienen en Weber el no ¡urofundizahacia unateorítí generaldel caun-estatcmsde untí resculitmnte histórica segmentuirití bio culturtul Sóltí cuí tun u’íniccc pasajese huí re—productode un encadenaucuientode circonstan- fenido al principio de heteronoícííumyendo muíáscías único, cuyo grado de coherenciainterior allá de su dimensiónempíricaestáen relación con cl gradode adecuacióndelas distintas esferasentre sí, pero que no lo - La paradojadel efecto frente a la preten-predetermmuía. siómí inicial: luonubre y destino(destiuícc ccímuuo

c’onseeuenc-ic¡de sri tucción fre tute tu scí ¡¡-it en—chin) (MWG 1/19. 464; ESR, 427).

111.4. El princ¡p¡o de heteronomía La idea webenianade destino puedesen pa-rafraseacítí del siguieuute íuíccdcu: cuí luí luistnuriuu

Vayamosecun la cuarta y última de las cate- hay una infinidad de seriescausalesqtue se cru-gucriasconsideradas:la heteronomíade motivos tan, ecunvergen o paraicianuentese ignoran y,y’ ccuuísecueíícuumsde tu uceción. Estuuteniátietí y scu ¡ucír tuuuíto, luí serie cacusal c~cme iuíieia luu acciónelevación tu ruuuígcu dc categorítíhistnírica, q cíe lícímanaliuídixiel cítul cm colectiva)se enrecítílítusutíWeberequiparaen sustextosfinalescon la idea lo imreconocibleen constantey catuibiantepara-de destino, es consecuenciaineludible dc su doja de sus efectos respectode los principioscrítica tui cnmnceptohistoricistade espínittu mutucicí— dínme lun inspiruimnuuí.nal en el sentidomencionadode desagregación Ciertaucíente.la categorítí de las consecuen-del evolcmeicínismncí.Muís ej cíe ningrunaotruí, estun cutís mini queniduisde luí tuccicín implicun tutu suilcí luíeanegccríailcístra scu visión d isencuitimíuístuu de luí umusencití de cíuíuu iínagemí cínituinia. de cumítí nefe—historia, más afín ecun la tecmnia de luí superposí- nenciade sentido,en la concepciónde [ci histó-cicín de N icLseluc que con cumuilquien fccrma cíe rico; ¡un ¡ulica tumunbién, cuí defiuíitivuí, luí uíeeptum—evolnmcuouíusmcc. ción de luí cníntingeuuciuí cnumcí couustitcutivuí dci

A diferencití de otras cuitegnunitusde leí luistó— cievemuir y, por tuuuuicí, del esitucíinc histuiriccí. En

POLITICSft

Las categorías de lo histórico en la sociología de Max Weber 63

estcc se tuptíne tui sigicí xix. croe itt bítí bríscuicicí 1 ingemutesluís ej cíe ecíncretuitíluisicínícamen[e escísecu luí h istucnití luí legi ti muí ciad ‘u el mcfuginc pemdicicí 1uniuucipios esímnmetu muí les. enistutí cutidnc cuí fonmuitístruis tul destupturición cid nuncIen míticcí-meligicmsnc estrucucuruxíes.Agniélícis sotí importantespartí tucíe luís enmincírtís tm’uíeiicicumíuíies. Luí fruicícuntí de luí muís uuiltí ele címítí uiicí-tí cmrticuiticiótí tipoicígietí dcmmci ungemu q cíe el lucítui lime se Fu teit tic si muí ¡suncm tu ésítus, ¡untescmii muí ñ tui tui ncmdcii ncmíípnu rumí

2irtivés del saber.de la cjcue es í espnuíusableluí íui ecuestióne~uíe adíníi nos luiteresaes lux ele la

¡uncíputí cliii ti ni ¡cuí cíe luí mcicucie mmmci ~utly luí extemí— seccuctíci ti cíe luís [initic¡ ~uicís esi mci ct tu rumies. Pummuísicimí del suuluen cieuiuifictí, tu la qcme Wcber tulucie Seluicucluter, luí ccumutimínuicluuci cuitie cmmící ‘u cutící íes—cuí mutis cíe cm tutu cíctí siótí, hace tinte se busqcueen tui es. el tu rgcu cíeninc ¡u mccpití uuuemute evccl cícicucii stui)luís ciemícitís lícuintí u tus luí ucecuní¡ucusucucímí cíe csut se exiul cuí pci m el ini uici lucí de luís ecuuuscccmeíucmuíscmiii citící tu setít ¡cl ci ííeu-clic] ci l<ís cii! emciii es fui mmii tus tutu [mccciicl id tus cíe luí uícciciii: ucí tís unó ti. el lun ti—

niel iii stni mi ci su muí ci sucí mí cutía. ~umntcbuícíe cutí, ícercc ci íui ci cíe líe [em-nici cciii itt es cccmus¡ el eruidnc ccciii uí luíitutiibiétí luís ¡tic- nínsicuuuescíe luís gutumícies fignírtís ley cicle exíulictí el [itíscí cíe cutí [ínitíci

1uiuiesimcie—cíe [tuscicíicitís físicuis cuí el temnetínícíe luís hcmuuuuí— icmrtul tu curtí (Sciuicuciiier 1979926) Ae~níi es dccci—uuiduicles, cicle tucuilcí imrinuíbuucí tu Weiuer. «Estrcue— cíe veuíinus 5tí ucítívuir nlcbiiicluícl. Luí el uíiemí[uc cíeItíntící, «susicuiiut»,icus cníuuccíutcustrccmucuíiescíe estí lítílítír cutí ec¡nuiiibmici cutre ttccimiieciuuíie’ntnc y es—íínuevuu cieuucití cíe luí suceitíl estáuí..cuí gruimí lutímne, imcuciurtí y-ti Seluluteiuier cutís tílití cíe luí lucísicíltí—tuiciii vuielcí 5 [itií’ cutí el esení cíe [utu luir, si uní cutítu ci ciii cíe cutí tu iíuiemdc uemiel cuíci tu emitre tuiii lucís: tu fi

1uuísibiliciuíci cíe cncuístmcuim uínutí uicicvti x-’isicínu del tutu luí exisieuucití cíe tiuití «ccituiitugemicitini ciud o - si. ti í tiiC rucís. cm tutu viun ¡u rucctictí [ile pacuí csutrríctcuí <ccici», csutmcíetturuicítí tícle tuutis cte nmmctuececien tu ciii cciii cccitui ¡ccii ci scgcutí, estuicíísut¡etc— tuiccci ci tít mci cciii e u ucí emite teg n mitin, ¡untes el pn¡uíc¡—ucuemute lurec¡scu, tic eseutmuítuíuti succiuuí c~cmc. cci <tutu— ~uinccíe helcícíuuuííuiíuu es ciextícící tu luí c1uteunini~i cíetcí lucí sc le uííuresuíuuu cuí luís uccies cíe cutí sutiucí’ espuuuuu dcci su ti c~cme tunuiccíltí luí serie cíe esítudicusmuucícíeiuíclcí ‘u icítuí 1 c~ cm ccitt huí tui sucuctí ¡me cíe luís evccittti cus N níscctmccsu cuecícícus cí cíe tui ti 1ucís¡ci ó mi

iciecuiuígíuís clcumcuicíuumíiesu, tísí mící tíetie semíticicí: [nc c~cue lítíce Seluicucluterliii defi iii ti ‘u u~ - [a ti fi mmuxcicmn niel pi 1 ncipicí ele ¡ututuí «suulx’tumcc ti 1 ex—tultícionísunití ncc es curtí enísutí

iíciemccmíuítuiíuucuccuudí cuutegncniu luisicuí te u es el cítie cinte eievuím luí ccciii mmugemucuuí ti lun cíei luicí iii stti mi cuícutís climeciuuuuíeuíic se culiciuie u cus líuístcíluídicus c1tte m’egtmiuí luí tmttius¡cic’uti, luí evuuicícicímí.‘Xlgcu tísí

ev cci uícutun¡sutís, ti tcutio tui isbci dc 1 u 1 tíaictí cje- Inc ccciiici, dic lucí cccii títruus puiltubruis, íítu muí tun ti luíiii si cíniccí, y-tu ej cíe ¡luí íuii cuí tu í fui m te mciii cíe ej cíe cuímccciiitu íuuí muí ej cíe uíy- u cíe tui suistetí¡muí ¡cuítci cíelo ccuuut¡uígeuíiees it mu 1u miii C¡ umdi ej cíe uit í fucuecie ser y ¡ guis ¡u rut reítíentís.ecuuusitieraclci ecumuucí secniuicLimíd desde tuimigúuí « Lvtil cíción» hay cutumnuicí se tíxplictí la tratusí-¡ucuuuicí cíe visía cinte uísíui u-e tu cutítí eientuí cibjetiv’i— emití ¡ucír ruizcutíes ititnítiseeuts, Seumúuu el cuumuietercl tun] e ¡cmii ifictí - Luí su cci museecíetucitis cíe estuí i iii ¡u Ii — cíecsuttu cxiii ¡cute¡ ciii. el evcuicm cinc u¡sinci sentí tel ccc—cuicí ciii pummcccii sen cl esecícicle¡ el tus ííuí muí cumucí ele 1 cigi ccc it muulí seemícleuut tui ci ¡mu muí ti míeuite). ‘cm muci ciii tu—

cus iuuténíumetes cutis iuíficuvemutes dc Webcr, lisití, iníu~iccu—ctuumiiiiv’ci ci iuisiuíniecc—unuuteniuíiistuí.Seiuituciíteu’. dícuiemí uísigmuuí tu luí iícterucmíccmuuiuu címítí (‘oiuíúmu ti icucicís cutís es luí ccínus¡dcutíc¡cíuícíe luíecumí custí cm tu ciómu cuí su ni 1ueccuí ¡tun ccciicepciómí miii — ecumitingemícití cccucínc seccítucití mi ti. cii el muítunecí tení—uiuuituiisutti del cvcuitueiuímuisumuucí Niccí-ece luí ~ucuiuu rieti explictítixcí: nmuuuu etínusutí cninlingeuute ¡ucueclecinte mutis cíecm peuuícus [muevetui emite cíe elicí. ci tun 1 cígumr. pon e’¡enípiuí en el cvoiucuccnusumcuo

Di si¡mí grue estetu cmi tun emitre «eti iii lu¡nc scícitul» y tídtu luntí t ¡y-cc. tu niniel ¡ li cuí cicí ríes cuí ci su isneuntu gíci—-<ci csutmmciiici sucucitui’>. Se el tu el ¡iniun ercí ecutíuudnm cuí buí1. ti mu este etísní senítí luí cuí tustí eficiemute cintecutí tu cíemu sucieitt 1 cuí tui b ¡ tu luí [‘cimiii tu cstmcme(curtí1, clesemíetudeuítí omití meuíec¡ciii tící tu utuuti y tu ci el si sute—~íemcc tutu el ¡un mu ci ¡u¡ ci csutmmcicurtí 1 q ute leí unmt¡cciluí ni ti, íuc u-cc tutu expíaci luí evcuí ci ci ó tu; expi ¡cuuciciii(¡ucur ejemiupicí. im’uuuís¡c¡cíuu del puttníiuícutu¡uiiismui tui ejcíe, ccii últinuuí icisuiuíuíciuu. se Lutístí cuí el uux¡cumuíuíscmiiuuííismcícu>:el scgcuuuelci, ccíuumíeicu es el pnineipicí cíe luí «efietícití uuciuí¡ituítivuí» imíhencíule tu inucící sis—estm cíe cí rutí cl c~ cíe cuímuí biti (lucir ej cmii pici u amísi temuítu. Weber ¡miici tu cciii sutu cmiii cuí ti i cccuueeptncci ciii elel tutící¡ci cutí tui ¡ su mcici tu luí leguí 1 inítí cí ) 1 )í stmuí iii stncnici si tu cíe Vollcsqeisí,¡ucín e: 1 cccii t muími ci. cutítuutic (tun lu¡éuí en(me [inimíci p ¡ cus csutrcucicintiles x luí u ciesuuígmeguícicímídel cv-cuícíci cutí ¡sumuí nc ej cíe le ccctít] tu—íuítís estrcuctcimuuiesu>.Sefítuití e1cte tun tutialisus u ce, ¡nexcirtiblciuueuite,aluí tífinícítícinímí dci íurimíc¡—mii xci cíe [cus¡un muíemcís suí[ci tic! tu muí luís [íO síbuí mcl í pi cccie luetemnítutu muíitt ccciii ci euutegdimití cíe [ci Fuisuncí—cíes cíe j niegní cíe [nccci tuercíni, [uemuí si tu cíetem uit mi cuí, luí ecutui es i míccí iii lía tib le cccii t cccl tu sucuentecíemí tu mini .5 ccii, ccii cuí muí Fui ci, luís ci mcciii sutui tucí rl s cccii ev-cuícucicciii sumuí cm. Estui uíesuutgmegticiciii ¡u luí cii cuí, su ¡tu

POLITICA,?

64 Javier Rodríguez

duda, nuevos¡unciblenuasen el caucuptíespecífico principio de heteroncímía,aníbosconcemníemínesdc luís estudiosde eturuicterh isutcinico—scuciuul, pro— tu scu tetunítí de Inc líistcíuiccí: luí ecunÑu tutu 1 muímusícím’—biemuus que, líncy por hcíy. cstu’cuu tifun pum reseul— muicícin del sentielcí de luí accicín al ¡ucuuíerse cuíver. Pero ejutizás cuí este semítidcc uuíás que cuí cciii (actocciii luí ecumítingeuíciadc Inc líistcínicuc, Emíningún otro siguí siendoWeberun contemporá- determinadoscasos,esauransformuíac¡óndel sen-neo nuestmci. t ¡cinc duu [cigui m tu ci tic el rescí1 tute] nc setíextuctuluuíctite

Por cutrul parte, el pnincipicí de luetemnmnouuíia el ecuntraricídel esperuicicí. elauicicí 1 tígar tu cunano bucstuu ¡tun sí mííusuuínc puirtí estuibiecercuna lucí— estricta paruídcíja de luí tueeióui teiccilcígictí. Wc—seufía de lo histórico, ecímní así pareceecunside— ben sactí de estecuiscí cuna emísemítuuuza.de camácternutnicí Stuurk23 Segúuí este tuotor, Weber imívimtió éticcí y polítiecí: la ét¡cuí tic [tu resíucuuísuíbiliciuíd.el mcudelcude hcltmtieoníade luís fines qcue.desde Euí ellun tufirma. Webcr q cíe, ciuídcí qnue la retul ¡tui—A. Sclímith. era ecunsidcruídcc pccsitivcu: niel c¡óuí de mícíestucus)umiíicipiccs cinc tiene lucir cl ciéegecísuncí¡uturticcílam mesultuíbuu,¡mcm uneciónde rutítí ciestummolitunse cuí luí línea dicte uucusucímuís esluema—uuiancí invisible, el bictí enumún. Esa inversióuí ni cus, att mu sin luí uuterxencióuíde la í utuicicímí lucí—del opt¡míu¡smo cuí [mesimisnutíapareecnitícuí la nituntí a cutís,entonces[cmíuuejcím es mío sen ftutíá—

unversión cíe tunti fruise niel Fui cusínu:c<ltu fuuer~uu ti ccc ‘u ccuuusici cutir t atu inc Icus tuiccii cus ejtteqcue siemprequiere cl uuíuul y hunce ci bien», cinte umti 1 izuimeus para snu retul izumeicímí ecuuuuní luís ecuuíse—Weber, referida a luís ecínseccueuícuucsdel ascetis- ecíenciasecuituteralestu q tic lucueeleuí duir icígar.mo ¡ntramtmndatití cíe las seetucs¡umcítesítuntes,in— Pc mcc esta prudemícia ncs¡ucuuísuublcmini huí cíe servierte: «la fuerzuu que siemprequiereel bien y- emuiendicítí en el seuutielcí lítubilcítul de. pníuuueru-u-huuceel muulcc. Y tísí enunciuxeStumrk: uíiemute, ccumuueííu’uum lítucienciní ci que es meuuiistuí, y

1 uegnc [tu qcue es ¡ mu uuíediataíuueuíce¡unísilule, [mamuí,[.j en luís pmcufumíd¡duudcsde la histucnití ac ¡ucum1 úititiinu, fi utilizar recicfimuiemícinu tu cíesircus lurití—

túa luí hetercí‘címuití de [cusfines encino cíuítí - -cm juucis en fu mícícumí cíe Inc ejoc la cípucriníuumeitudccmrrientesieiuí¡uremenccvuíduuque traíísmcuuutuuen iuuuiit ¡cuí uucnumísejuu.

escítuvitudde u mí desiguí ci sututániccí cutnle~cuier ¡unir cctmcu ticící. esutí ccuticeíiciótu cíe [unrespcumí—esfuerzo¡ti muí [umuuunciverel ¡uncípósito ci ¡‘uitici sulii 1 ¡ci tun] luis u ónietu fluí es tu bscílcml tu mcii le uuecíintuí.(1971: 201). Wcber la dirige ecuuítruí tucítuelicus

1iculítietis ¡tutu—

Es decir, en el fondo de la concepciónwebe- durosque,en su época,estabanllevando a Ale-rutunun de [tu H istcuniuu huubríuí. segúmí Stuurk, untí tuiatíutí tu omí cailejómí si mí salicítí. Pero, ¿quées,antiteodicea.No cabe duda de que Weber es despuésdc lodo, la inníadurezpolítica? Wcbermáspesimistuuqcme optimista: lun mcmtin¡zuceicíndel etitiende pccr cilcí luí ¡unístomuí ej cíe ncc ecuuisidiemacarusíntítenmuu¡nuupeuvintiendosu contenidcutun— luís conseecuencitíscíe la tiumí cacinítí ele las lumcupitusginunricí, el semíticicí de la unecinítí se pierdehastuí ccuuuvteetoiiescuí relticicítí cccii luí lucisicicin cíe pci—lo irrecccnociMe, muda ruucicumíuufiduíd icirmal de— cien del E-stadccen cl ecímutexící¡ uítenuuuíciccnal,Es—viene, ti la iarguu. tísfixitínte. etc. Y sin cicueltí estuu te es,en delituit¡vti. suní últiuuucí enitericí, cuutuicí ~mnue—concepciónes deudorade otro gran pesimista: de verse en un texto que puede sorprender,Nietzschc, puinun cí tu cuí la seuciccinugítí nace del quizás, tu quuuemuestutu ccumíccceuísucmficientemííeuíteluíespíritu dc la decadeuccia.Perní en una afirma- ecumplejiclad del pemusamicuncíde Weber.ción tísí neus muiveicios en el áuííbitcí de cmntíconcepciónvalonativade la líetenogoniade los Paísesgobemnaduisdeunocruiticamenteconfines, a luí ej cíe Webcr, segníruimente, se huilunití u tutu bruncucraciacuí Imante ¡udcmduublemeuítcecu—resistido.La pneguntuues,¡unir tuuuutuc,éstuu:¿,cómcc nmtu¡ucuu, lía uí eccííseguidccucuáséxitcus cuí ci tun mu—pensarestepnincipicí de líetemnínomíaci hetemcí— dcc que n cíestma brínocruicití alItutuicuite uuicímal;gcuníun en tun senticicí nnu valortutivo? A mi j uicicc ‘u si de luí ej cíe se 1 ruita cuí úiti nícu cxl meuuicí essciio hay dos maneras:Si el principio de hete- de la posición cíe poderdc las nacionesen cironomiul es meílexiucnadnitu nivel cid seuítido. en— unímido —y íuíuuclíuus de uucusnutmus suctuinus cje luítcuuíeesestuímcíccstuuíte lo que Webemcietioucumci luí nupinióuí que éstees el valuir ciefitiitivti—. en—«truutisfonuciuieinín del seuutidodc luí uícciuíncc. Si tnumíces lunegontcí: ¿qcié cs1uecie cte ccrguuuu¡za—nos si tuamnuscuí el nivel de luí explicuiciótí etio— cmiii: luí expuuuisinín cuíumi tuulista privuicítí eccnsuul, entuincesluí mícucióuí qcue se ¡muí¡ucine es la dc omití bnurcucruucia ¡uní rameuíteele bcmsimíesus, fácil—«ccciit¡ngenc¡a», muiente ex¡utuestuí a [tu cccrmcuíuc¡óuí,o el cl inigis—

Huubníuí cmi Weber, ¡untes, tíos tuspectosde este tutu estatuil íuccr nuedicí de luí lucí rucentucití ti leuíití—

POLITICSy

Las categorías de lo histórico en fa sociología de Max Weber 61~ —___________________________

n tu tui tuiunemute tutumuí!. tutu mcccltícití cuí sucí uu-ti mu mruut ixtí cciii fuíct cunes cutosutiles. De estemuíticicí. es—tutu tui nicití cl ni cuitíl. tic tic it cuy- cii ci itt luí tuitís cetutu mi cus uuenucutí<ictus tu lii su tuirictus, etites eculeeti—gruumíde «efficiency--2 (Cfi- Scbri/i e/í cíes Ve— ‘ucus. enuuicepteusuzcuucrales.cte.. suuuí cluctacicus cíe¡-e/tus ¡iir Sociofra/ii ik. [32 Bci -- « Verh tuud [ciii— ¡u mittíguini síu tu lii sutuirictí - Cciii el Inc 1 ncgu-ti ccclíe—geuu cien Gemíemuíiversuuuuumuí [cmnug ¡tu W ¡cii>’. 27, mencíaen ci á mlu¡cnc cpisteuuucclnígiccí,untes clisoel—28 y 29 tic sepuieuííbre cíe [9(19. l.)cuuucker & ve tccdnc Ini ciescniíutivuc e intenlumetutu ‘uní, es decir.Fi cmiii bici t, Leipzig. 1 9 [0. ~iág.287: puusuíie me— n cccl nc Inc ¡ uníiv¡el tutu1. cuí cmii ~u[tututetímuí ¡cuíncc cmiii ‘u-cr-cccni dcc tui ni tuié mu 1ucim Ni tiriamiii e Webem, Lelíc’/ts— sutil ¡st ti Pcmcc escí sc lutuce tu cciii sutui cíe re¡ lietícinc—hiLl. 422). míes inuuclv-emtieiuís. .1 cumítcí tu cutí. iuc ieuícieuíc¡uu luí-ti

ex~ui ¡cuuc¡ciii cuentemuí muí cutítu cíemute cíe 1 cg¡ t ¡ muí tu—

cicítí y- snusíeíítcí retcíniccu en luí mcuetáfcumuí cíe luí“/. RecapitulaciOfl final «jurtufttiicl icitucicí. icí dlcscnijuti‘uní. cccuíuprcmísm‘ucí e

iuíterpmetuít¡vuc típucrece ecimncí snt~ierílcmti. ¡níciivi—ciciuní. icíctíl e ¡rmelcvuuuuie. icíicicis dcl tí1uci <‘esicí

mu mus tu íuuí mtuícl cus ímrececiciites efeeccíti— cs<tutu es /)/iji /¡/</c>í’ cuí [cmgui r cíe ciec¡r «esini esiii ci

iii tus cm nt-u dccl tu cciciii tic luís categnirfuis es ¡cid cliii 1” es cuírutel crísí¡ cuí cíe esíti mcl ci rietide luí luisuncíniccí tu lutíntin cíe sct cnítietí cieuítificuu. Evinumr el cuíiificuínivcu «meievuímuíc» cuí

tú h ¡st círícísumuí ci cuí luí 1 ituctí cícte cutí i ficucmcus cíe fui ‘ucím cíe cci mcc eccímucí <‘ íumní fcm miniccci cinte. ti ¡itt remite—ccciesuígreguíc¡ciii cid cv-tu [cmcinctuisnici». A cci tít i— muí emite, exíurestí ci vencític] emcc i cictí 1 e ¡cmii ífi cci, res—ntuíciuími uu/itil¡/uluuuu>s estascuí tegucnítíscuí el cciii— imuuuicie í cuuítí muí/cutí fuuuíulutiuuciultt 1 qc¡e se escuituucí—nexící cniuui1mmensuvcc—explic.uii¡vcicíe sucís iuuvestiuzui— te u ( ulufietír tuigní tic ccmeie’uutiineci nc «uicí relevuuuí—cuculíes. LEí rescíituícicu fcmc luí ex¡ulicituucicíuu cíe luí te’> uuuupuicuí: it meccuuuuccemcjnte se ntzgtt cuí fcmmí—cecínití de Inc lii sici mi ec~ ccctu luí c[ cíe Wetuem cupemuí— cm din cíe vuí lucres ‘u 2) dcci y ecuáíes scumu ést cus. Lsbuí. Seízctieituucíeuine.ccuuísieiemuím’euííccsesítí necunítí dccii el cuíl¡ficuítivcu u’meievuutuue-’- cíbliguu al quecíe luí líisuccíniccí cuí m’ciuíc¡cíuí cuco luí ¡unccblciuutítictt tcu-g<i a cíccituruin sucus cnitericís y luomuicís cíe visití,uteicítul en el áuuubitcu cuí cicle etstuu luccy sc uluictínití: L tu es jcmstuíuíícuuieluí uíctitcícl cíe Wclcer, luí cccii—ci dc itt scccinclccgiuíliistcíu’icuí nc luí luisícuu’iuí scícitul dicitíuí I’ctncluuiuieníuti de [o cítie él etuticcucle lucum’1 Ni eg¡II, M niutun]¡cutís. 14 tu tuicus. [ 993tú. « vuícuucíccu cicmii ifi cuí»- ‘u luí cinte luí t’etcí rieti

Tutus tutu luímguu peníticící cíe elcciii ¡mí¡ci del <‘miii tui cieuit ff1 cuí cíe luí «tundí ‘cm ríe] ¡ci tící » pemiii ¡ Le cíccm it ti

cíbjeti vi stuící (Nccvi ek , 1 988> cmi luí sunucicí1cm icítí ‘u luí Lcí esliecífictí cíe luí cccuíccíuciciii cien t ifictí cíeIi us[ncnítí - ¡itt muí ci e[cue luí tu buir cien1 «¡cuí metí!— Wc mcm es luí cutí ¡ciii cíe ccciii¡u retís¡ci ci y expl ¡cuí—tuieuute sentíertí luí expiicuíci ciii. iícuy en día pare— cicítí. Acm uíeícíe unucí lutus iccusicicínes lícueciemí íuuímecerce citímcí ‘u ex teuucí dci el rccucmíccc¡cíuientcucíe q cíe ¡uíecumíípuíti luies (y. de hecho.ilevacítus tu luís extre—luís i uívesu¡guue¡cumíescuí esítí uuuuuíen¡uu ccunstaíucíe uncís, Inc souu), lía u-ti cuutcmícier su cíturtí huíy e[nieecutít mcc e le muícuí (cus [ti ud tu tui etít ti les ej cíe. segómí el ¡utí mt¡ n del ¡urescí¡nmesítu cíe q cíe sc cnimisi¡tcíve sní—cíbjeiivcu ctugtuccsciciv’ci y ci ti pci ele tmuí buíjci, ¡mmcc— b me luí tutusc cíe ci cus cutí ¡titíes: ésttu cíe inc ccciii ¡temí—

dcii ‘utí mitin muí ti su nc tui cuícus cuí su cus uncípcireucunes, si ‘ucí y- Icí expl ¡cuut í’u-ci y, cmii paremí Luidtu ccctu e[luí, luí

íuc ncc tcccluns el luís cccmus ti tciii y tus ci el ci ¡ secírscí succemcc— cm mutuctí cuí t mc [ci iii stcírieti ‘u luí sccc¡ccl dcci¡ccc, l cisIi isccun¡cilcicícui. Istuis ci¡iuuctisioiues.¡ucur scmpttestti. ecumuecíuícus geuueruuicscuí c1 cíe esla cío ¡ óuu se citíiii temeníticetuini tus emitre si. sucímu ccitt u mcc: ¡ n terímel tu — ¡unísi bi 1 ¡tui uícíci tusí luí ¡ ti vesti cute¡ ni tu luis icí niccí—sucí—

ci ciii, dcscri¡cmio. expi ¡ cuíciciii ‘u tu ignímuueuit tucicí mí emcci nigí dci cíe cciii fi cci muí cicutíes cciii cuitules cmicuínc j custificuíciciii - ¡ti temí-sicmii emitre cccmci lumemu sicímí ~ sccuí las cuítcgcum itus h ¡si ci rictus ni ccciii limemí sí‘uní—ex—expi ¡cuíc¡cm tu íuuumece cuí luí miniey tu scuciccl tugítí luis— puue~uitx is ejnue uíc~cuí líemuinís señuiluteicí.Esitus etíte—

ni rieti cuí tui ni uensiciii cuí tu-e tel tutui ([tu neslícuesíti ti gccrí~ustutu sccuí ti ¡unís icíctí íes cccuísímcm idcus ¡utí muí luícíe ccctunmini?> y- cxpi ¡cuuc¡ci uu (luí resíí cucstuí ¿ lucir muí vestícvac¡ciii esmuecifictí: sucímu [cuscuíneepícus h ¡ su—

di tué ccccm mmi ci?> liii í cccltu expnísieiciii lii stcírieti se ccciicccsu uuíui su geuuerales que Weber cuiiluzuí. suncl tutu tu tuiFutus cii un emus¡ci tues. 1 - tu tutu muíti vuí es luí mci.— cí tic tutu ci bsitutute, les cciii fiertí el csuttucci su cíe It ints

eltí cíe tuní bas, segúmí enutíl ímmcnicuucu¡mue tietie [tu <jt’iut’¡-cilt’.s: y, gr., ucmuíc¡cumíuul¡suíuncccti «rutc¡ccuutui¡¡.tí—iii vesí¡guue¡cmi cutí cuí muícten cli si ¡muíci. Luí cccmnieuíle ciciii en cemíe muí 1-> es: cutí ti cutí cgcur ití h ¡st ci rieti;»muí—

lumcí expi i cuí ciciii ti [‘¡mmiitu tuctíbuir ecun tcícití tutu mi-ti— ci ci uuuí[¡surtí cucciclecítutU> es tu mí ti pci ¡cietí 1 ccíuicuctci -

cicítí, y esínc ci hutíce imuin muuccel¡ci cíe cío reecursucí Así ¡ucíes. ecuuuuní lucmncís visínc. cuicití cuítcguínítícsti 1 <st ¡cuí: lutucem c~ cíe luí tutu muí t ¡ ‘utí puttezetícuí cistul, tiene ci cus ci ¡ tui euus¡cutíes. cmiitu ccciii ¡u me uusiv’uí ‘u tít muí

pum uuíeclicí cíe hacer cuí¡uueiniim luí esutmcícicuruu tutu— ex¡uiicuíu¡vuí: -uruíc¡cíuíuul¡smíícu>ccuí ecítumincí clescmipii—

POLITICSfr

66 JavierRodílguez

yo dc unun teutalidad y «racinunaliztucicíncí en suutíre la liase cíe tun sisieníadevutícítes. ííncuveemcídci yute miiicuanto prcuceso;«eanistuíacccomo ecuntenielcí~ mecida cíe tui cíciceití scutci ecíuísuiucíye utíití puinte [.1 (Rh!cu<í’í.

u 9~ i-Vonuí-o,’u sur 3. ‘Iofl>—ímánticoonigimíturio. y itt «cotidiumnituucióuídel cuí— -‘ Ncc calce dimití dcc que la seímsiucctuí cruesuinStífue luí que

risnítí» o despliegniede su virtcíuuiidad normuuti— pt-iuuíenuuiuienuele iuuieresuS.y la que le ltevcS a síus esutuclicis

va; «afinidad»comcc semejanzuí estroctcurtí1 puímuí cciii tu-astivuis descieiuuinigfui tic luís e’ntuutdesccii giucuuesíuuuumudiuí—

gui¡ar luu imiucí tación caustí1, y «asiiii i iuccicíuí» Ls Fui ciericí ucícícicí. la extensinStí dci cccicceuuicí cíe nuiei cítutí—recipmnueade esferasculturales:c<hetereínom~» ti, ucidin tan inupcuutamííecuí (iccideuíte e’uuurdtt utí ceutí ccl-

ii cccc títmi ecu ¡‘ccci. icir títcuí puu ríe uu í es pcísib te tui u tu r ciescíecorno expresióneeliexi’uti cte la cuncíticur trunnsfou íííc u penspeculvasu~iraeuíucicuít

mucción del setítido, y tui mbién coníci regía ge Suibresíu tesis d uceicícal ‘u la muí] tuencití tic luí ni isíuía en

neral del accmntecerproducto del cruce de It su elicietí puedeveuseK\st.u~R [979 197> y ‘Livta-nt.t; i 1981,

lógica de luí eccotigfí¡dad con iuu 1 cígicuu ele luí. 76-77>. Scciurela a~uu nieicSn de íís scceiecladescccucucícitules ccii

acción con sentidotemporal. ci couilexto cte luí ícxcuicueiuin ed,uulereiuu[ cte tu lituití [clac]Media. véaseLcjiií / R 5 (tdJlStNuus quedadecir una última palabra acerca - Nec i.-vsuusmíiuuc <[dclii

9cdyd>491

del estuctuto e~uistemolcigicocíe tu teoría dc ~ -- c?fr t ANI>Sttt-:tuc ti 91 tI 9411.cifr Rti u-u u. 291histórico. Luí mcciii ¡ni n de estus cuítegecrítus u ci u ¡ u u uuucuiíisis dci tít ucící véaseuní tesiscícccuucnuí “La

constituyeuna teoríasistenitítícaqute las engar— tecícía icurmal de ci tucícuí ccc cte Nl ax Weber”. tI NF.1).,ce discursix-aníeuunc,sitio que se tmuntuu muís bien 1994 Aquí tíos vemuccís cibtuum udccs it untí se[eccicSíu.

de tina nutítniz ccíuícepncíuíl de enítítro elementuis - G.Fr. VE. 63-65: ESE 56 sg.

que actútí cuí t cid o el procescude i o vestiguucinirí El nestuc (le tuis auianiciduucesdci túrrnincc ‘cruuciuuuíatisnucí»

En ella encajancomprensióny explicación,o u cuí 1 P se delici, tu luí reeluutítiruicic½icíe 192tu; cuí icictas cutís- se ~teentuitiluí uiucuiuivcieictutci dci técuuuiucui dic. PL? 64 ‘u 84—85.mmuutivuu y uunálisis, neuuupnuruíiídady compamuición í~í u 31 ESE. 57 y 37, ocíta 8

aunque sin resolversus tensionesde principio (‘Ir WtNc-sut;u.stsNN(1986. [65>en un disecímscu supenicuncí tic luns englobeunitt Descrito bnevenuente.éste sería:uuascí cíe la unuigití a la

ruaníente.Estastensionesse vuelven inecímpuuíi— uetígucSn de suulvuícicítc pum subtiuiuutciuiui: tteseneuumimuttcíueuuucidel nucuuidcc. yute uccíedle seguir tíos ieíucicuuciuís: tutía tuacití luíbi lid tudes muíni fiestuis sólo si snc¡u 1 levadtís ti! ex— ducníintícicSui raciuíuai del mundo y cuí cuí líaccití tui viveuleití

memo. Pcir el ccciitruuninc. Wcben ¡ ni ruicluice cm n ni St¡cuí; la pniuueruu sería la uireciuumuuinatute en (iccidente. ‘u

critericí reguladuirniel mancoteórico en fumícióuí i ranseucrepnín dileceumies vítus: eccínoííímuí, estado,denceuící.del tipo de prcululeníuua investiguir. Estuu orientuu— cíciucia i< arle tLumíuNsuuituv 348V 1 lay que icuier en cuenta

cicín práctica le permite cutilizar esa uuíuntriz icó— ~uc~vtuQíu¿u~ytío tute tui uiiejccc uuiéruinetetic stu uuíuuniciui tIuitíque tuvcc toe uceuurrir a Jcst’mtis puirtírica enuuístructívamentey dejuir partí el filcíscufo redactarlas hadesmuis ieCíricas.‘uéuíse la Iúiolu’i/iuuíui dc ti.

de luu eiencitu el desvelaunieuuno dcl porquéy có— Ecutít al Lc’bu-,í.slc¡IcI. el artículo de ti K ksí .u—.íc. ‘<lier reícus-mo logró su éxito hecmrísticnu. Pero éstees.j tus— elijenie K [assiker ¡uní “egenw’írmigent-onscliutmigssuuutidden

tecínico que todo i-iuciut Muíx Webeus’- ecu 1989 29-54> y ta ¡torcí-tuinuente, el pruibicuuca gruutí ahciije Vilo/fipensadorplanteatu la posteridad. u/ituciuitm de tu. Hemíu cii ti ts~cers. K. ti 988>

¡ -‘ véaseel sigomcii le tíasuje de Weber, u mi de Icís pcuccísnicumucle pituuuteacci teína Lun uiitemesuuucteu acciututí cte tui clutuieii—siu’ín ctinísuuíuítueui dic tu r ucucín ilicitud” ti tui glc’niñeacícSui

N oTxs euinusuiuáuicui cíe luí - Razcuuí (dicte cocciuuinc’c su expresic’huc cuí-tutelenisíi cuí y tu uucutecísu ea enc mu R cutícusuiecíe) es la ti iii ti-uit [cmmuí tucte [cuíadcimiluuclci ci e tuisuuí u cuí geuceruuí u luí iuínguí cíe scí

¡ Véase NI o vi u SEN <[981> [uniel [cmiicuuníincc t íVm,G. 726: Li mS. 937>”.— Véansc. ‘u gr el ecinuuenznicíe luí Aulí’u’rI.c’iícicu pi u’Iiuuíit (Sin Ficíwí,, diciN/At.i./. límuiuss

(~- Vcícbemccrkungí-> u mus LSE donde tíabití Vi ccci cte pu t’a ca nitís dcci tilles, véasetu> nl’rvlA NN ([982 t~ ‘u ss

bienutus hisut5niecu—cttuis-e,sales» pertenecientesa utí í -‘tutu Sccbrc tuis íiumruucicttus tic luí tuccicítí suiciutí, vétise Rsx-uuuses-ccluíiivuí cíe alcance alude?uiiuix’eísuíles» x iauuí)umeuu It it ctstuis. 1993Wceí]exicun qcte hacecutí pncecí cíastudelutuute,cuí la Inri ni/mit cmi tui ttisuiuucicími cutreanulicis ucciuuciucidus ucí esmui del cícicíque Wetíer escribteu,i imites ciute luí Ac/mu>i’tc’tmc Fc, pi u Iíuu;/,tuo clii u cuí Welier. u-Su ciericí que cuí luís texicí> mutis uiuuiigcmuusen [tu qcme uuiurnutí qcmc «It expcisicicSui tutu de tcíuuia,setu tíbet cíe It sciciuutogíuu tic luí cicitiuitiuucic’cuu uuiiinu Wetiec ci técicuiuicítad de scc ‘uuntitiiscciciea -i (LEE ccci 1. ti x 21~> ‘5urcukuuír1iciui,ip» <priuíci1íiccesurctc:tutruítt.percí síu evuíiutciciui

-- tiituuuuunis puir tu educícímí uteumuutnuu. Hm>x-it’u u 981) cuí vuu cuí luí lítuetí c1cue prcípdímueSclílcuctuier. Weber es cutís—(‘ir REus.,u 58 ibm tui - [992, puígs t 83 188 cienie de cloe está ul itizuuudci ti puis iticuites y de que cuí laEscribeR ick ccci un uncí despuésde la un tic ríe de Weber: realiduid seenecuenurasienípre u itt muiezcití- ‘ti cuí Setíu uctuier.

<uSe líabítí fticníuuctci dc ti fm[císcuí’íuí cicuuuífictí ~ cte síus pcísmbi— sin euuctiticguu. eccucicí veretuucus tuitis uucieluuuíuc. luí tiistiíiciuuuuliduides uccicuates tímía uípttuuomí algo uuuitalecuui esicí es eteití euuiceíícimíciuíucuesíruc’iuucttl‘u icurnítí estnuctutcuuluccisleuiiutvdccsujiní en luí ‘‘iuíc’ic u’ t>ccu ci tuinicí, de tuucicicí seiluelutute tu ticpuuctutceíutic cuica a sct uicuipití iuutu’rpreuttciuiui cíe Wetiec.actueliavez cuí Fcibcuuguí fuentea iii pcnuyeeuccde des uit cuiltur Sciílutctuíer es cuíutseieuctetic esitír imuiermuretuuuícici ti Wc’-una luigictí cte luí icistcíriuí. se niutnictvcu escépliecífuetíte tu muci icen e-u el tuitucecí cíe utuití tecícítí uumuis timuuptití y e[uthíícuítizt. Asíduceucintí uuuuivecsat c- cienmificca de luís visicuumes del tuicuimduí tía cíe e,íLcuunicccsc dIcte tititile cíe luís ‘-catires» c1ute, según

POLITICSy

Las categorías de lo histórico en la sociología de Max Weber 67

Sctitcuctiicc. el uiccipicí Webccu eccuiieticí cuí su pcdcpius etítuticí— JAxuusmKA—BI-:NuiL.i <[9 2): -y/av Wc-ítem y /tt cctuio/cicjítt u/t’ /uíguiciuStí de tas éuic:us uctigicístus(5 /u/iic-/Ou’r, u 979 itití y Ss). 6/cuino. Buetunís Aires. Sur <1 9tí5)

cfn. Rícucís Ficuuuuí:. R. ti tid~lui( Mmc,tu.u .4 <[993) ‘u jsst’t-,tcs, 1< 1988): Mox Wu’/cc’r. Mcmnictu, Pipen.Míutusíuii-t u cus, <Y 1 1 993> 1< Ásí.u ti - D - (1 979): lúitíf it/ir u-¡ííq ¡it u/os Sític//mutic Ni os Wu’/cc’ts.

- VéaseSi SRS. 1971. Munich. c’ H BccekK tun-sc- J - (cci~1<t 986>:

1-Iutt Wc-bu’,, ciu’u li/sl op/Aci’. (i ciii n itt,.X’uuntdetícceck y Ruprechí.

Hl BLiO(i RAFIA Kucíu:.s. suctí j. (1988>: lj/cu-r clu’ím Bu’q¡’ii/ u/u’;’ iíl’ju’kmit.u-’tí 4-15—ql/c’lí/<t’/i uit-itt uutuic/t’ ‘1 tuts’t’ttu/utuuíco ttc’.s-st—//ico, teipzig.

1EXTOS [it Nl-NS WI¿ISLR Fue<sVen[uug.‘u ARR E’u 1 A[íJ RAS U SNtíAS LAN tiSBI-?Rt u. E. (191<)): (¡e.s-u-huutc/e der 1ietuistlmu’o Reutm/.ssv/s-

Su’Fusc’/iu///. 3 ,Nbi, 2 Hb Nl uucicíí y Berlin. R c)ldenboucg.Wi: W/c.sy’t-m.sc-/iu¡ficlu’lírt’. tuítiiiuga. J. (‘ ti Mcítír (Puicuí Sic— i tti’’ct ‘cNN, W. (u ucS4(: Cuic’//ít’ uncí clic’ Du’ous-e/cc’tu. Miuuuictí.

beck(. 922. 1988. Fiseber<‘1982).WtuG: it¡í’usu/muu/) miad ttí’su’/l.<u-/íu¡fc. tuutíinguí. J. c’. B Niculír [cimaz. R. 5. ([975): luí ¡/i cutí ¡cotí u-ciu,imnu’ru-/uí/c’ Huí :1-’/c’c//cíu—

(t’uuu[ Siebcck(.‘i972. dci, iuínitící. Liuuuuutdi <~ 197i‘u-:: ii/u’ /ítci/u’c(u/titis-t-/ic’ Lib/A- 1 Wiuuekeimicauin<F.d.). (htuers— Ni u-cuí, u, A. (t 993(~ ‘—I’euusau It lumstucciuu’—. etí Hus¡uurití sciuiu¡I,

cutí: (icuuersluuii \‘criuugsliuuuts Muituuí, 7 l~i84. [6. 71 —9fc.Réplicas:1)1,- /criilc’.s-iulli/¡.su-tic’ /-Á/u/k It. Ñic/¡kc’tí unU .‘ltt¡lAu-i— N-iuísíslsm:N. W. i. t98 it 1-/cuí Wc tic’;’. ~Scíu’/t’utuíu/,¡cci/ñicuí t’

/ilnu’íu. Witíeke[uiuutuimi 1 iici.(. ticuiersluítu:Cuttecsicub Veciuígs— /íiílcíí-icu, ticíemícus Ames- ‘Xlii ( 1)74>tutíuus Muihui, ~l982 Mcuv’cuítí¡u.ccus E ( 1993( ‘-t uní us cuccnieuíteseta ícislcuriuuu’,

MWcm 3d ti~i t)íc’ (1-o¡su ludísc 1/mm/u u/cm 1-It/It u /¡t¡íi»íí’t-m. Nuin— en Ilis/uíniuu .scíuicul, 16. 97—113.liiz/ttíibsítumuc i¡tic/ / ucíísííííus Su ti, ¡/ic-ti [dI ti 19’t) Fui. pum II Nius tu y e. (i 988): flucí/ :‘s’cííí/c’ Di-cuan: 1/it’ ‘Olmjc’u//t:i/cSeicutuidí ( tiuiuzcí 1989 cml 1-ló~ IV; /ucí tic suíutuuiuuc-qcu/ie, Qcíc siíoím” tíímut i/ii’ ¡iímuc’tiucmím Ilisluiriuíl Pí’cí/c’.ss/íiuí. cuirn—ectiutícíuí lucí H ti cid NI Rautící 1 epiutus W 1. Nulcuuuimíu— [it íd c t.Jtíivensity Pmess.seuí 1-1- Setctntchtet s 1 1k uííckciuuíuumn a euucgíí dcc luí R Siutitul u u u ti ( i9ttuÉ fl/u’u’íí,m u/u»’ cuctuiquuutu’tí Vu’tuirsuuc-/iutiq.Kuíomíoisc,iutt ¡itt luí itu/ iouc/ Viti ¡su /íti/Fuuycsí lmií’/íiu’ cte tu ití ícugcuruut Disseniuuticímí 1 luche .turisIisctíe i-uukcuiutui cíenIiíuí’c’ui.cu /ií i/uuc/c ííííu dci Vi-ss ¡su huí//u rtibutigui: t. u. Ii. Knuicugticluccuc Fniednie[u—Wituietncs—t luiisersittit zcu IlentitíMuctur ti mmii Sucbucil 1 R sMius 1 cuuuuuu-, R < 1993a(:”Pruibicuícuis texucutuies ‘u uíeluidtu—

Muís Weber, 1973- Muís Vi’u’líct’. Sozlíibuqiu’. Lfíu/íercuí/qe.s- tc’ic’icuis cje luí suícicuiuigu,i liusitínte u’- cii RL li 63 7—’8u-híic/umliu-/iu’ xttíui/ivsu’íu. /íuliiiA- ..‘Nmíicílccczíuu ííceputcuidui pucí i. —— ti ct93)í): “t.’muuí uupcdixuuciuemcimí a lis pc íduíj us cíe tui tic—Nv’imickcimuiucuumu. Síuumíguící Atícecí Kiéuiei >1973 cic’cn scíciuít”. etc Lirací tui 1—su tNu)sX Ruuíuucuc ¡u-.’. u kANt-y,

1v RAu it iNAt miAmi: 1:1 ¡iiolu/u’íimtu u/u /uí /mtuicliuuíuí//u/utct u/c’ /uí> t-’ucí/c/u’tt,uu.< t/c’ Tc’cííícu Scittui! Cuuiiit ¡ti/ial u//it ul Ni udrid. CtS.uucuíuuuí.s .s-ciultm/u’.s. Muicínicí. lecuuuís, 1985. RIus u-vi, H (3 [9211-Dic u¡íto uit u/u; tmtí/íuí o Ss,osc’lítdí//u’/mc’tm

mc: So/upe /uí itio(u¡ u/u’ luís- u-/,’uií’/uus .scíc/du/ec Buureetcitcut. /cu’qiiffu/ciluttíímu;. E/oc’ /dic/tsc hit E itt/t t/tuumq mit dic lmi.sicur¡.stImí’ííí’euí<tisntlut 1 up~ - íi’ic-sc’osu’/ít¡//c’íí. íuutíuuigui y Leup.’ug 1 t E Niuilír t Puictí

¿1’: tui u:iuuui ftiuumcs-/ttttit’ ¡u’í c’.spíúiItu u/u’/ uci¡u/mui//ctuio,etc: ESR. Siebeck>.vuul. u. Rcuíit c~ ( 1987(: ttí’uu su liuujt iliit/ ¡íc’í’scín/iu-/íu’ 1- ttilít’im ¡tui—

IISR: /¿ímccu u-cts síu/crí’ .sou’/iu/cíu¡íuí u/u’ /uí ru’l/c¡ichi. 3 sai., Muutttinl. ule//íu’í’qt’r :1-/cus Wc’ltu’i 1-bit /c’siííiu/u’hi 1983 Ltumnkfcirm. Suutír—tuiuiuus 1 d183 kuunup.

tti.rcntt>tu ci- ti /iuu/Olt-uu 1 uí í-ii’tii4iu’ci Muidnicí A[iuuic,uí Sumím.í t-íi-u-i--v. ‘¡‘u < [97dií> ¡lic’ Lo/ii ic-l<luuíq t/c’s (l/cz/t/u’imluí/i-ri[967. Rti//ouitíh/stumu.s /:/ícc: ‘1 ucuí/í sc’ Fui/u u\’/cí.s- Wt’lier.s- tit’.su//—

1.-LiS: /it-cíticutuuíut u- Sítu-/u’c/iuu/ icínicis 1 II. Ni éjiecu. ECl-Y su-ticífisc¡t-cu-ti/c-hitu’, Tcutímnc, u 1 ( ti <i>uíuut Sieiucek) Mcilír944 Su’cmit 1k’ (1971): « M ii Nl elicí s la tucciecogccníade tos

u’? M : ¡Liii, lucí.> o ci cíu/í í¡huí/u -u is, ti cíetic us Ates, ‘Xiii ccccuí cm cm, 1 973 fi míes-c, cuí ~1. i ‘ti rscímis ci Ir ci s Prcc.su’íuu‘¡tu utu’ ‘VI cus’ VVciícr,ticucíccus Aunes. N cues u k usíccuu

‘Liiuísí \s.i. 1. R. (1985(- ‘uidecuicigte ‘-umucí declive uutiutiimví’, enti iB u ccc;RA FiA SEt:tINI uN Ru 4: ~1ir ci LOS Scíc/ci/cíuffcu i 9 1 39—54

Wí—.íuí--ic Mai itnmue >1984): :1--ícíx Wc/cc; Viii It /cc’tí.s/c//c/. ini—t—íct:ut:tc ji. -‘ti 95i 1: tíu/iciclutuuiuutt ci /uí .sou’ici/cíqí’ui. Muidnid. buuíptí, J c ti Mcuiun <Pumtul Siebeekttui tli6)

I-Itlicicuuies Nímes—tí -jícíctí <u 91ti( Wi’tu.u. J. (cci) 1 1d189) :l-íuu.v 1-Ve/ter ¡mu clic it umíkfcurt a Ni( dv/Am u-’ c;ARI-í si NI ( 199’( ¡tís /uuíe//uís t/c’ tcííísíuí, Suiirkauii

1iMuid cicí - Teemícís. Wuxtct:t.síXNN m (1986): 4-/cus Wc/itt i mm/u 1/u/ss,lies Hcíiupl—

tt-<c-ít’í.í., ti lii. ( td>Sti): ‘fvpiítcíc’isciie Meutucidetí luí cien Scí— lucí/u: Dic Vi-u, usc-/mtí/í tírícl c//c’ u/ecu’11 u /íuíf//uc /ic it tIiíc/íumníqu’t-m

,iuuicvissemísciiutftctíu’ cmi: Tcipim.sc-im. II (ecit t~)8t)~ Líq/It ttc’r intuí Mñc Inc Fui/s/c /mtuuuq tuutu c¡c’u/tííí//iu-/íc’r ‘iiq/ítíuí. Tuibutí—

Siiz¡tuhíii.s.su’ui.s-u-hicífuc’it, Kcítiigsueiruits. v’entagsgcuuppeNube— gui, i. U ti Muclír Paui Sicbeckmíuícmmíu. /t Nutí- vi-u--. A (198 It: Murs Wi’/íi’í.s íi¡.sicini,sc’/ie Síís/ci/ciu¡/c’: Ii—

H owm, W - ¡-1 t 1 978).-’ N’1 tus Wcber’ u IP 1 eclisc A iii ni lies Sc>— pu’Km u iíuíut Ni tu ¡cí/cí //c-ti zdr Wir/uuí;ícíscíc’.sc/m/c - /i te. tití ctui sttud u.ciculccgy ivilliin ilie tiuuuíucds uf t>cíce Retusiítt-.cuí ¡liS. 84.2 WisseuiscbafiticiueBtíctígeseiisetiatt.

POLITICS4’

69

Las nmndernas/ns/ituc’/nnes /íncutc’uc’rtí.sDesarrollos se c/c’scí1-1-o¡¡curan ¡c’uí! anuentu’ u’ ti difi real e• . . vi taun ci / rusi:és ch’ inc/a I=uí-cupcí.y tuis c’.s—determina mes ae ¡a ru/u’? tui-tis tic/Fil tít ¡si í-a/¡t:ti.s u uii-icí/cc/tu depaís• en puuís. 5/ru -‘i-iutctií qn. cus ru/st/nstu>lJiUflc’sformación dei Estaa o u .suupu’i’cihuííí ¡cus cli¡ereiiu- las. Pu’nulníu’t iu’as e

u cii /i-ti /¡zau/c.ssrs/u’nici.,s clu’ ¡líq ru’.scus—qti5/uísLos cuatro te mas u’inpu’zt/iíuit ti suslqti ttuíi’uiiitc’ u’stci e/ti: tít¡muí i t/c’ es?u’ pc.’i-ñut/cí tos u-’ /un-ucFi!os c’sei u —cruciales del siglo xviiu ¡ci /u’s ‘tui !cítí u s/c/cc c-rc’cí das

- ~ n el siglo xvi, los pilares de la cons-trucción del Estadomodernohabían

MarV ‘1 Hart sido levantados.En el siglo xvii, eljoein cementoque uunitt esospilares se fraguó debido

al tremendoincreníentoen la escalade la gue-rna. Las innovacionesnuilitares y las continuas

(Traducción: j. Rulmén Bianecí) guerrasimpusieronnuevosdesafíosa los deten-tuidoresdel puider pcuiíticcí. J nunto a esto, la in-flación resultante de la afluencia de la platahispancíamnemicanaincrementó los costos tota-les. En consecuencia,la competición por losrecunsuisse intensificó entre los Estadccscentra-les, los Gobiernosprcuvinciales, las ciudadesylos terratenientes, Esta intensificación mere-mentó a su vez la probabilidaddc guerra. Ade-más,en gran parte de Europa la recesióneco-uiomucuu altercí las ecunclicicunescíe la uudquisiciónde recursosmccnetarios.El haníbrey las plagasafectarona luís fondos privados y p¿ubliccis scc-bre todo en el Mediterráneoy menos en laszuinasdel noroestedc Europa-.

Los Estaelcusadaptarony expandiercínsuses-tmuctturasniedievales,con cl objetivo de encon-trar medios puma llevan tu cuubcí scus prccpuísitccscoercitivos. Aún así, ncc loe suficiente y hubie-ron de crearsenuevos procedimientos.En elsiglo XVII, eclosionaroncuatro tendenciascru-ciales.En primer lugar. la cargafinancierade laguemrtuse aumetító y luís gtcstcus del Estadcucre-cueroní dranuáticamente.En segunelcí lugar, seiíutensificó la truunsfcurmación cíe luís Estadospuí—í miuuícuuuiuílescuí Estadcísi mpccsitivos,su tuuíndnc luíhaciendapública sobre una base más estable.Tercero, los Estadcísbeligertuntesecumenzarcunaver las ventuijuis de umuía Deuda estableti iuírgcc

piazcí. Y, cuí cutumniní 1 cíguir. el crecimnien(nc delimnpactodel Estadcísobrela sociedadimpusolaecíesuinínele cmntí n cíeva ciefi uuicícín dc mus dere—ducísde propiedad y accesoal procescíde fon-

Nl ac¡cuiein ‘u Huí cm - H istocy Departmenu. U nivecsit‘u uuf Anisierdaní.Pci/II/uuí y Suíc/c’c/cut/ 15’ ti 995) 1--iuít./niu/ (ti/u. ~i) 79)

70 Marjolein ‘t Hart

mación del Estado,lo cual incrementóla pro- desasy, de nuevo, durante la Guerra de loshabilidad de conflictos y disturbios internos. Nueve Años en la décadade 16906.

Estas tendenciasno eran exclusivasde esta Los fondos destinadosa la guerrase uncre-época: ya habíancomenzadoen la Baja Edad tuientaron en relación a cutros gastos. Casi elMedia y continuaron hasta la última fase del 9(1 cm0 del presupuestode los PaísesBajos seAntiguo Régimeneuropeo.No obstante,toma- empleabaen la guerra. Esta cifra llegó a serron su forma definitiva en el curso del si- mayoren el casodel Emperadoralemán:cercaglo XVII. dcl 98 00 ele luís impuestossc debierccuu cítilizuum

sólo puma huucen fremíte al uucuuuitctiimicuitcude laguerra Tendenciassinuilaresse ptmsieronde nítí-muifiesto cuí los Pniticipuidosalematíes.Euí Pncís¡a—

1. Guerrasy nuevos ISrandenhuirgose produjo un ruipido increucíen-centrosdel poder to del gastomilitar desdela décadadc 1640v.

En mus Estadcusqcíe ncu puunticipuubamí cuí luícompetición por cl poder militar, estos gunstos

1 sistema de Estaelcus multipolar se incrementarcíncuí muchamentir medida,Sui-eurcípeuc nubligó a los gobernuintestu za, pon ejempicí, ni siqní¡eruu creó tun ejérc¡tccincrementarsu aparatomilitar. Ata- permanente,puesse envuuivió en las contiendas

candoa susvecinos, los gobernantesde un de- sólo marginaimentedespuésdc 1 65O~ Percíestaterminado Estado pretendíanser icuás grandes política sóloera posiblecii tunos poccísEsitudosque ellos, al mismo tiempo que debíanprote- felices, mientrasque la mayoríade los E-suadosgerse de similares pretensionespor parte de estabanatrapadosen la espiral del crecienteesos mísmccs vecinos. Las innovacionesmilita- costede la guerra.res aplicadaseran camasy el número de tropas El aumentodel presupuestose produjo, so-se multiplicó

3, bre todo, en el nivel cenural. invaniableníente,Por todos estos motivos, cada vez necesita- las regionescentralesde estos Estadosse con-

han más y más dinero. Los gastos militares vertíanen las áreascon nuayorpoder impositi-pesabanonerosamentesobre los presupuestos yo (porejemplo, la provinciadc Holandacuí losestatales.Para Francia, el inenementcífue dra- Países Bajos. Castilla en España, luís I~aysmático en la décadade 1630, debido a su en- cIu’lu’u:iiuuns en Francia, el reino en Dinaníarca,tradaen la Guerrade los Treinta Años. Expre- los condadosinglesesen Gran Bretaña)9 Lassado en términos reales, se expenimentóuna provincias periféricas pagaban relativamentesubida de entre cinco a ocho veces mayor de níenos.Los Estadosque consiguieroneentnal¡-comienzos dcl siglo XVII hasta la décadade zar y concentrar los recursosestabanen una!690. España,que ya había experimentadoun posición uuíás ventajosa en esta competenciaenorme incrementode su presupuestomilitar continua.El ejemplo másdestacadoen estesen-en el siglo XVI —no igualada,posiblemente,por tido eraGran Bretañaa finalesdel siglo XVIIningún otro Estado—seencontrócon un nue- No obstante,en este procesode centraliza-yo máximo en la décadade 1650~. ción las necesidadesfinancierasde las nuonar-

Para Inglaterra,entrelas décadasde 1590 y quías pudieron fortalecentambién la posiciónde 1670 el presupuestodcl Estado central se dc las asambleaslocales, los rivales más fuertesincrementóalrededorde dieciséis vecesen tér- de los pníuícipesautócratas.Con frecuencia,elminos contables,e incluso más si se tonían en incrementode podenfiscal era ucn-nprac¡n a ex-cuenta las últimas décadasdel siglo XVII t En pensasde permitir a los propietarios localesDinamarca, si se comparan 1602 y 1700, los accederal,nuevcc poder estatal en asambleasgastos del Estado se multiplicaron por doce, representativas~. Es más, el nivel intermediocon un aumento significativo despuésde la del Gobierno(provinciasy condados)tuvo quecreaciónde un ejército permanenteen 1637. Y serrevivido recurrentemente.puestoque el cen-en los PaisesBajos, los costesmilitares, resul- tro no teníaotra elecciónque descansaren lastado de la Guerra de los Ochentaaños contra prerrogativasfiscales provinciales para hacerEspaña, alcanzaron un máximo durante las frente a la presióncontinuade los gastosnuili-décadasde 1630 y de 1640, una situación que tares.Ejemplosextremosde Estadoscon nivelesfue igualadadurantelas guerrasAnglo-Holan- intennnedioseranlos PaísesBajos (unión de sic-

POLFTICAÁ-

Desarrollos determinantes de la formación del Estado... 71

te pu’cív¡míciuís) y So ¡¡ti (feclenticiótí de nepáblictus nuitiuctí a mis pníuucipesuícucuar de cuntí icumuntí bas—urbajutís y cam~uesmnas),percí también lo era el tate independienterespectode las demandasSutenní Ini peticí 1< cunítíncí De lucclíuu, itucícuscí luí de la sociedadu Lii el Esnuudcí i muípcusiti’ucc, laFruíuíciuí uíhsnlaí1.5/ t/ mecítu emití luí uiyutdun de y-aritus uííunyucr puírte dc 1 cus fcundcus púluliccís pruixen luímíuuclní¡nistnacicumíesprcívimícitíles lutuntí sus tuecesí— ele ini puestccsfijuis y uuícímíeiuíniccs,A pesarde quecluides, y Espuuñuí entí netuluncuite un ecungicunuentí— se muímítcívcu luí distimícicimí entreprcuccciinuuientosdo de temniucímicís tuulesecutuuní Amagótí, Cuituníuña. puma ticunpccs cíe puiz y putítí tiemiucis dc guenutíVuu le mícití ‘u Pomt uguu1. 1 cus ccitt les emuí mí fi seumímetínc (tumdi nucnicus vs. cxi nuicímcli nuu mios), mus ¡ti g rescusuncí Inc mí cumncus¡2, proceditímí cmi úi ti niun ¡uísiucmuciuu de luís i nípcuestcus

Luís Gcubieruucusq cíe perclicmcín pnider iuístitcu— curdimíucmicís. [~eispréstamncusIleguircímí a estar ga—cicumítul sc encuumunruíbuuuíbtijcc leus nivelesccii tu-tul e rucuutizundccs pci n impoesucís regnmlares sníbme el¡ nientuiecí ci. Luís esírcuctcuí-tus tidni iuíisnruít¡vas cíe etutisuimní, mus eleneciucísacínutumíerosy icus ¡ mpues—lucs eapituties de lumcuxíuucí a, cucíeltícies,¡cus gructudes tncs sucubre luí tierna, cíue sc establecítinen luido elseu turínus y luns ¡gies¡tus cíemciii unvuusud iucd tus tucín luís cern tui ri ci y entumí vuctuicícus pcin 1 tus tu suímbietís re-cle cuí ruicter tenni tui mi tui tuitís tu mci pi¡ci. 5 cus pmesu— ji neseuítui tu ‘u uns

línuesinuscrecitumí uneuucuscmi ccumpartición ecín las Las exigeulcitus cíe luí gcíemma umeelemamccii lacumpas scuperuccmesdcl U tibienuicc, uuíieuít muís q cte u muuuusicic’uuí- El estuíbiccimli ¡cuto de ciii ejército cisutí su mcccinscus tutu t c’c tutu muí cus ertí n muí¡ ti tící cus pci r 1 tus cíe ututu uurínuuduí pemuíuuímíeuítescieseticadcuiu’í.ti mc-cxi ncnci tus dci 1 ~sttuelci cciic muí. Cotulej tu ¡ertí qcíe mí cidci, el cucuíubici itt ciuu icus i muípuesunnus ci mcli tutumi cus.ictentí mu luís un vi legicus ti mu tiguicis. cutiunmí huíjcc el L.ucs Seuícuniccsmío pccciiucn nesujutundertu luís míecesí—tít uuc~cíe cJe 1 cus muí ciclemuí cus ¡muípcuestuis del e-cuít ncc. ci uccies de cutí Estui dci bel ¡ gertutíle scgú mí suluitíuíFui pruict¡cuínuíemute 1 cícití Ecl nccíuuu 1 cus puccieresscm — luís preeicus. [tu fi tutu mccitícíciii cíe la. gttcmrti tu tutu—

ííruu—inucalesse ¡ni jicusiemnutí suc bre luís cxi cuencitis vés cíe mecí cus cxl mauurdimía nicus. tales enutuicí luíscíe luí ticibie>’ut mcmu’uí 1 y de luís ccl ¡gui rqcíitus cimba— exaceucuuíestu cus etuiuc1cuisitícicís, sólcí entumí scmfi—mutis íi - cientescuí cuítu tui luís g nuerítus luertuuí vie ini micustis.

Simí clcucluu, luís cui¡íuteicl tules enuercitivuisdel Es— [‘cm cjemnplcu,Scíeciuu comisímuyó síu sistemafisetultucíci. c~ tic tuccímuí tutí ti ~iiccii ~t cutí muítuyom esínmencc sucíbme iucs cccncni b cucicutíes del emucuni geu. jue mci luís

liél ¡cci. fui entumí 1 ucs íeslucí ti Stí bies cte estedestímmci— derruítuis muí ¡ iii tunes tu uuuemuti ¡tu mccci luí est mcuctu itt fi—huí. Suibre icucitus. it (mmcm mu cíe los Treitíta tuñuis nuuuuememuncuí scu nccttul¡uía.cl

iiturecic’u lía ben feírt u icemcltu it estabilidutel cte iuns Las ¡ uuuícu’uacmnumues ¡ ntmuidcucidas cuí cus suste-cciccuntc.s.El uubsculcucusmcumejí utumentóetc Scmeeiun muís fiscales se bastircin cccii free-cienciun e-ti lun‘u Di títímuínetí d urcumíte itt eiecuuduu dc 1660, y sucís cccmjueticióuí cotí tít mccs 1 ~stuucIcus.Lccs mciciclos

pensucuuutujes muuás fuuuuíncsccs fcucm’ucn las figní ras segnuicicís emuin adí ucíluís cínigiíuadccs emí Estadosunavestálictus del Rey Scíi cuí Fruuuucití y ci Rey cí cíe hunbíauí temuicící éxi tui cmi cuuuísegcm¡raigúmí tipcuSculduíuluí cuí Prusia - cíe ecju¡ii bnicí cuí la relacióuícuitre ingrescusy gas—

tuis. Ni sic1 u¡eruu luís Estadostiiás riccus tui imuicicícíe la Ecitucí M ucdcmnuí, cucuncí Ertumícití ci España,

TransicionesLi ~ escapuirtumí al pro biemuí dci mas-tun em’ccimietíco2. freuute a los ingrescís Los PaísesBuijuis.

modernosEstadosfiscales inglaterra. Diuíaníanca y Prusia pareciemcun te-ner mas éxitcc en el desarrollode muíétodosqueccuuutrcuiaran el i ncneuuieuutcc ele sus guístccs. Si tu

a ev-tul cuci óti del cicncíuninuídcc Estado cm buírgcc, icís nérminuis de éxito y dc fratasocuípuutrinícunial tu ciii Estadci impuusinivei las finuímuzucs públicuis clebetí sermecliduis pcun di—se etímaccerizópcur sus aspectosfisca- ferenciasmuy estrechas—tccdosmus Estadosex-

les. En mus Estaduispumí ninucun¡ales. cl prodcmciuu pen¡memítumrcíndilucutítadessimilummes cuí scu reor—cíe luís ciccun¡ n ¡ cus (ele luí ecunc~tutu) scí muíimu¡st muí huí el gui mí uzuicíómí fisetí 1—mili tuir ¡ingrescí ucrel¡uítínicí dcl Estuicicí. La máxi nía. era La ex-cuínuciótí líacití tun Estaelcí ituupeisitivo fueque cmii rey dcbítí uit :¡p tic /o sato pru)/)io. i’uurui ¡unpulsuidtu ele uuiuuneruu tui ás cli recutí por luís vemítuisfines ex t ruícumci¡íuaricís.í tules ecuucící luí guerra, ¡cus de ¡uneipieduid.qcíe va. habían sidcc ututí viti fácilfnuíícicus tídicicuntules pmccvemuitín de présnuuuíuose puura finuinciar el cjéí’citcí. 1 uígiumnenuuí, pnur ejení—unípoestuis, veutuídcus pci n luís Asuuínbleas cíe luís luicí, exitci mus ¡unpuestos mcd¡auíte la ventuu cíeEstados.Scís ucbcm mícian tes mcccinscís pmnupiccs ¡uer— pruipiedadesde luí ecuncuntíhasití finales del sigicí

POLITICSy

72 Marjolein ‘t HarÉ

XVI. El revenstíde luí muinecití fue. s¡uu etuibuirgo, putesío sobreel ecumencicí),puínul distnibcuir la cuin—que este Estuido seenconímci uubscuiutuumetitede— gui dc fuimnítí cutís igníal ituirití, Al fitítíl del sigící.pendieuutedel Puinitumenteuputra scís fi mutumuzuis cuí se estuuluieciu’í omití un muuiyuicióuu bajcu la fcurmuuuu cíeel siglo xviit ~ Emí Scueciui. tuumuíbiéui. comuícu los la ti¿pi/tíl ion (puigablepor cuíbezuí puir tuiduis luísimígrescuserunmí ruina vez sucíficientes, luís rentasde propietucniosdecastís>.Otrcc ¡tuiptuestopuma mucre—luí ecíncína fuencuuí vendiduis ci emuipeñuidasecín unetuitín luí ignualdaden la etírga iunpcusitivafue laobjeto de obtenerdinero en efect¡vo’. centralizaciónde los inípuestossobrela tierra en

El ciestirmeillo dc los presnupuestosdel Estundní 1681 ~>. Etí Dinatiuturetí. luí uuíccmuumrquuití ¡uutrodcujcuen Dinuimumncun mnístró clumraíííemíte esta tnuunsi— nuevuis ini puestuis suibre luí tiemruu (htii-í ¡conuískuu—

cicín. A luestín del iuechcí de qume el ¡mugrescu prcu— /u’í-t en 1662, umeumbamídocccii la uuíuis iuuípccmtuuntecedentede los doní¡nios reales creció inicial- exención de la noblezaCó. L)espués dc 1648. eluuietute cmi térmíuiuíuís tíbsoicítos, cuí 1662 lun Cníuusejcccíe Est mdcc de la Reíuúblicuícíe los Paisesprccpccrciuín cíe esití ca-teumorití se redujcí tu un Buujcus íuuípcmso muucxuus cangas ti tnudlas las tiemnuis10 ~. despuésde lítíber císciluido entre cl 27 % dc luí Generilud íd, de uncnmemdcccccii los tivauizacicusy el 67 ti o cl cuí-tinte luís pnimertusdécadasdel si— uncueleicuscíe it prncv¡nc¡ade H olandui27.glo XVII. La cuuiegnunia más ucííí pi tu dci míuevuí Sin emnluuirumui. lux evuuinuciómí uucí fue limucumí enimígreso era el inuípcíesccísobreluí tierra. El euímuí— tnudcus mus i ng mies. E-mí Scmeciuí, luís estmielcurtís debio se precipitc’u debielcí tu la vemítuí nuuusivuutic luís Ití pu opíeduidí miutenicunes se melcínzamcumí en luítíermuis de la Cucrontí el urumnte lucs gríerruis ccuuitmtí eléeuíduudc 1680. Tuumuiptuccí Sct¡zui, qcme mini uíece—Sueciaen la décucduc dc 1650. Adicicumuuíiuuuente, situ’í itícrernetitumnmus utísucísmuí¡i¡tummes, tuucisul ró cutílos impuestcus previcusen especiefuercín meem— eummííbici siguuificuutivcu lutícití el sistcmuuimpncs¡iivnupluizadospor ¡ni pcmestostucnutiettír¡os.en pumní cci— íuenmuííueuíte.Pcím contra, tutía atiuplia. parte delluir descie 1660. lii etíuítidad de couífiscucciouucs prescuptuestodescumuisaba cuí luís acti vidumnies cecí—fcme ignutíl muien te reduuciduí. En cumníbici. se fuurjó uióiuuicasde luís repúbíictus~ Adcmuíás. mcl císcí cmiuuítí nueva y sc’ulida estmuctcumafiscuul - luís Estacicís fiscaluncuute muucuclenuí¡zuudcuu’cs sc

Lucs umnuernuis fuemouí de forma recumnrentetema— uííuumíteniuuuu esnrumetutruis tíntignutus, tui les comuicí luípias cíe c[ícuq cíe pumrtí cus Estuiclos: luís imputesucís reducciómí de iuíípcmestosa la mícubiczuu. y las exen—extracurelintíricís se luiciercun regulares.cuí espe— ciuuties iuuíí’ciumles ti ci uteitídesculeras.Ncc culustatí—citul truis luí cretícióuí de tun ejército permuuuíente. te. prácticametutecuí toduí licmrcuptí luí imucicleticiaLuí tumenunzulcíe mus niumenus, tuui comiucí se puscí de dc cus impuesucuscreció, y cuctí elicí el ini pumeicímuumuíficstucen la gumerruí ccuntruí Tcí rquíuí cíe 1 593 dci Estadcu imíupcusinivcc y luí caiduu fculuniuíuuuítc niela 1606. introdujo un ncíex-cu sistetiutí de i mcípues— Estuido patnimcuíí¡al~teus cuí ci 1 nípenicí Aletuutítí. La G uermuu de cusTreinta Años forzó a varios de los heliuuemantesa exceder tccdccs ¡cus llícuites anteriores,tos ¡m- 3. La novedaddelpuestosse incrementaron mutis de ci que eratradicional. incluso las sociedadesagrarias re- endeudamientosultaron ser más productivas de lo que hasta permanentedel Estadoentoncesse icabíacreído posible2t

En Prusia, los impuestuusdinásticos sc hicie-ron pemníanentesen la décadade 1660. Adenitis, --‘- n el siglo xvi. pciccís Estumeicus cccii-fueruuuí sustuíuuciuílmemuteiíícreuuíentadnus.j unicí a traitutí deumduus tu iamgcí iulazcí. Algnmmuuusuna níezciade impuestosindirectos y graváicie- Ciudades-listadoy España fuercunnes sobre el comercinu denominadosAksisu3. las tenípranasy ncutablesexcepciouuesal mespee-En Inglaterra,ci sistemacentralizadode adua- to. Sin eníbargo.al final dci sigicí xvii casi to-nuis, impuestuis i ncl inectuis e i mpuestuissuibre la dos luís Estuicicus estumbuin permuuíuentenuemítecuí—tiermuí se habiun cotívertido cuí luí ccci umuinun verte— decíduxelcus. 1 ncl uuso luí Decucia Pública de labruul de luís fintuuízuis del Estuidcc cuí 1688 2-1 Luí Citieltud—Estado cíe Veuíeciuí. cinte lamí cuuiciuucicusuumuunuirqumiun fruumucesuuimcteíító en vutrias ocasiones gestión ncívuc liutsiuu 1600. sc dispumrcí cuí el sigloreccírtuir luís excuicicunescíe lun muuublezuí al puigode xvii: de cercí tu cm mutis 8 míuiiicuuíes de ducuiciciscuíluí taille. el i ínpcuesiucdirectouucuis importante.Se 1641 y a mutis cíe 50 milíccuies cuí 1714~~ccímístitcuyerccuuuicmevcis registrcuscte luí pruipieduid En el Estuudcí puítriuuíuuniai, mus préstuimnís sey se introdujo u’! so/ po¡ír ¡¡mv-e (cun ncmevcc ini— cmii plcabuíuu puira sortetírluís cii ficultumeles tu ecurto

POLITICA>-

I)csarrolios determinantes dc la formación del Estado... 73

plazo. Ncc ertí infiecuente que se empeñasen En muchccs cascus. luís altos tiptus de interés

1ucirccuuuesdc luís cicíuuuiuu¡cus. pemcí las cíbligacicí— i uudicuubauu luí ciebil¡duudde cus sisteucíasde Deudumnesse puíguíhumuí 1 tutu prcuíutcí ecunícíel-ti pccsible Etc Pública.Los gastuisa ecueniade luís uuluiiuzuíctcuiiesci Estuuciti fisetí 1. icus préstamuís se estumbieciatí del (iobiemncu crecieroncuí Eruuuicití en la ciécuuduíccumuc utítí lutmrte del prescí~uctestcudel Estuíduí y dc 1640 y cuí luís imuicicís de luí clécunduu de 1650.se gumnauulizuu buutí pcím mííeciicc de ¡cus imuiptuestos El Estado frumncés.luicluscí llegó tu esitmr en buntí—megníltíres.Lcís ténínimutis tic luís préstuituicísse une— cunrrcítuícuí 1648< l)el un ismuicí mcudo, Españuufcíecuí-tumcc uu tui cccii scui i ci turse luí Decidtu fi ci tui mute tu cor— ¡mucuípaz de reorguuuuizuir scu Denícití y tu uu stuur scus

tcí piazcí. eucuutmuutuudaa tiptís de iuutcrés diversos. cuistesconforuuíeti sus imígrescíscuinrieuutestínnutí-cuí cíbliguncicumuesa iuímgcc tultízcí cccii tun tiptí fijcc. les. Truudicieínaimuiente. los tescírcís traiduis cíeluís mccci rsnus liscuules íucniuiauicntes fitianciarcumí Aménictí lía bíauí uusegumuido el puígcí cíe las dcum—icís puiguis tu enmemul u ele Ii 1) wmciut u - duis. Sin cunbuuugní,estosreectísuis cicíamcm de líe—

luí guienrut ‘cíe cJe u cíes ci tututu Eciemit> ¡ un pci ¡sucrut. gumr cmi luís cuí tít iduccies del sigíci au tenucír. Se de—1-luí [uitcm tuitui cuí te, el cteu e itt u temíit> q cíe li ntíncití rse ci ti muímccii buí uícuurmcu1 uns cciii eíertti reocm luí nid tící,

lucir ucuecí¡ci del emeclítu> pcíes cus ‘cíndos preuve— cutre otras luís de 1607, 1 6~ ¡ 1 fu47 1652 ‘u

mu ¡etites cíe icis ¡iii pcicsutcus miii puccíitt ti m (cvii izuirse 1 662~>. Dimití tui arcul tui muíbidu 1 cue lonz.ucia ti elccitt—luí mu rápicluumneníle, 1 mí esiiceuuui. mus Esíaulcus ccuuu ruin cutía scuspeuisiótide [itiguiscmi 1660 uunqnue elcumí uuilcí uuivel cíe mccixucí íd eccunercitíl ‘u cirecmiuí— tipcí cuficiuuí de itulerés entí íd ti’. utuiente bajeu:ci ó u muíciii e luí mutu ccctutu iba mu cciii ¡muípuurtuí tites veuí— sólnc ci 6 it

4 .~Ó Pcin escísucñncs, el ni ccii tu metí i mugíésajuusu. cncnífeímííuc itt simuu bicusis del Lstuíduí y del (tunlccs II temuití c¡ oc pagutm tipcus cíe interés del

cumpituil se fume iuuícieuueicc uíeeesumniuí.luí peruiitinen— ~~)¼‘u Lnmis XIV iíuustuí dcl 1504 Pum ccíuutmuí. luíci tu de luí Decid tu i>íi luí i cuí ~it>vi ni cmi cd ci cuíiii iii ci eluíst¡cid tící del uuucmetídcc imite mit> r uncítu tudés puuutí

íía muí el creei iii ¡ciii ci cíe luí mu fluíemucití de lun buír— luís tu bliguueiucmíesdel (leíluienuicí cl utecíó puitemute cuígcíesíuí. Luís ci ucitícies y sucís dii tes fimítumucieras tíscí— el iícchcu de cí cíe ci Guibiertutí cíe luí 13 ui¡óiu pnucicíuntemciii fcí uíeicutíes cíe pmi mííemuí níucgmíit niel tul ~umcc— cibnener fuin cicís tu cutí si iii pie 4 04 a pestím nielveer tul LIstuidnc cíe cmpi tal estuníí i ci ci cíe cccmuu gcuernuu cuí csut ciécuuduí

El 1 suuu muí ¡ n ¡st ‘ci cíe cli míe mcc tutu cte sólo u uit> un— Dcb clci tu luí cuí mguí cíe luís ti pcus ele ¡muterés.luírau-ti de //ti 05/iiLs ¡chu 1uau ui el cíestír rcí1 luí cecíuiótuui— uíecesi ciad cíe ¡ticmcmuíeuíttu r los ¡tui pcmestcís pummuíccc. sumí uu luí muí tui é u 1ía u a el exitci cuí luns gcíenm’uís. ~uucgturl cus y ci pcIi gmcu cuín situ mute dc luí luuu tíctímcd tiRescíita buí cxc mumccícliii> mini ci tic los Países Bajccs del Estundo. tuccicís cus Estumelcís aspirabatí tu re-uucí su’uicí eseaptísetí í luís penumesefeencís de iuns ciuci m luí catuuidael icuiumí de scí Deumultí. Puicuis cci—crisis ecuuuicuníucuis del sígicí xvii. siuící tuíucíbién viemcuuu éx¡tcc. H uistuu luí ciéctuda ele 1650. Snueeiacicle este lutuis ulesnuucucsecci lun cesticití cíe cmntí evitó la cnumustitumción cíe umuití ngenteDecuda Pó—Decucítí Púluí ¡cuí estulbie tu luírgcc pltizo. Luís lucí— luí ictí veud ¡endtu mcii tuis cíe la. cuí mcc itt. Sin cmii buir—Ituuudesespnud <tutu ci hicuier cm-deN luís mutis tiaratos gui. euu luís décundassiguientescl encicudamníenicíquecuuuílqcmiem otro (lccbicnuuo—excltuyeiidcudíumi— tuumbién itistró tu este EstuicioY Lncs lícílancieseszá tu tu igníuítís Ci cídumeles—Estaelcu—suibre luí buise Icugruimnun munmutenersu Decícití cleuutrci de cienicíscte uncís lícumícís que emamí uuciqcíinicícus vcíl uuítuirití— límites incicíscí nuás al ti dc 1 650, percísólcí teun—memune. Lcus tít culcís cíe i)ecueluu del (icubiermuní lucí— pecralunente. Pcícuu des:pnués. las guierras turrutína—landésgo¡tíbaiu de gruumí ecumífiummízuu y entumí adqui— ruin tuiduis scís bnuetiucsmntencmnunes.La politictí dericicus pcím un mí cuníercíscí gncípci cíe iuuvcmsnures Scíizuu fnue másuífortutnadtu.uní cíbstuinte Despcuésmítucínunales. 1 tu l)ecuciui Phblictí dcl uuuiemlírcumás cíe 1 650. luí Deucía sc umniucriizc$. lnu cumumí se sos—iluchie cíe la nepúbí cuí. luí pruiviticia de H oluctuda. tuvcí graciasti luí reducción de la pumrticiptuciónse u mícreucíentó cíe 5 uuuiilucíícs cíe gcuilders cuí luí sucuiza cuí ecunflictos militares. Luí cinte es más,alpri uííera décuncia del sigící xvii tu más dc 190 cnímprucn cl Estuudcu las cubí i gacicunes de cítruisini Ilcímues cíe umumi icicms cuí luí décacití dc 1690. Y, Estuidos.los suizcus se pmcícnmruírcíntmncus imugmesníssumu cmluu¡rgnu. cus tipccs cíe imuterés mcl uscí se re— significativuis, muuicntrucsq cíe otros Estundeusecurcí—el cíjercutí cid 6,5 04 al 375 04 cuí el ucuismo peoslieguircín tu estarIcterteuuienteetidcuclunclccsYpenícícicí~. Fui gruuuí lutímne. esucí fue posible gruí— LI tía fasetípica. cíe tmuinsicióui tui cuuelecídum¡euu—citís tu q cíe Amíísnerduííuíertí el centmcí del uííercuídcí tui permanentefnue luí dci enupiecí de imutermedití—¡ miternuccinunuil de orcí y íuiatti en liuugcutes, luí que ricis. li n Gobicmncc pruivinciumí ni ttrba.nnu snuuííu—huicítí que sucí Huí uíccí un cutíici puuí tít ruujeruu cuípi t tules tu istruitití icís préstuímcus ti í Estuíninc ceuit rumí, siencícicíe inicia E cumnuptí. cíesticinadalun aduíuinistnuición cíe luí Deuduupor

POIITICS9

74 Marjolein ‘t Hart

los misnuos mediadores.Las principalesciuda- 4. La formación de! Estadodes, iglesias y gremios, compañíascomerciales(pon ejemplo, la Conípañíade las IndiasOnien- y el conflicto internotales) y Estadosprovinciales (por ejemplo.Ho-landa en los Paises Bajos) proveyeron de estamaneraenormessumasa los Gobiernoscentra- as demandasdc guerra provocaroníes. Luí perunuuuícnciuídel apantutofisetíl buujcu el -. cunsí en teucios luís 1 cugares cmlutí fiscuuli—escrutinio loctíl gartíuítizuiba los puigos de luís zuición imítenstí. Este pnníeescuenínile—cargas adeudadas,mientras que los tipuis de yaba iuuuportantescambicus.porque la fiscaliza-interéspodían sen significativamentemás bajos ción extendió los impuesinís a las regiomues yque los préstuimuisdirectos del Estadnu central. gmcupos snuciuílescinte huustuí euítcíuíeeshaluía tu sielcíLnus inversoresemumn más fáciles de capitmr gruí— pmuctegiduis por luís pnivilegicus 1 ruidicituuiucies3.cias a la confianzapuestaen esosbajos présta- De esta uííanera,debido a las tendenciasinflo-mos del Gobienuio.El sistemuífinumncieu’cc del Suu— vaelcinas cíe los i nupcíestnus centruuies. el si—cro imperio Ruimuiuio descummísuíbuíicuntuimenteen gící Xvii fue testigo de cmii muúííícmnc elevumniní deluís mediosuueumnuluudcíspeun luis cicíduides:siuu luí rebelionesanti—mcíntirqcuicas. Duido qcíe luís ¡tu—prefinanciaciónde los impuestosen situaciones muovacionesen los sistetuiasfiscalescontradecíande guerra, luís gcmcrmuís dcl 1 mpeniní lítubnían sidcu luís cradicinunes(revividas) ‘u luís exemucicínesa tít

imposibles.Comcc m’esuíituudní, luís cicíciades tíle— gutís, luí pobiuucic’uui icuctí 1 suulití verlasecutuiní tílití—manasquedaronfuertementeendeudadasdes- mente círbil ícaiccs.putés de la Gcmemruu de los Treintuu A ñeus>. La Sin cmbargcu. los imíucuesteus círbií ru/ríos uicíCoronafrumneesapudnc cubtemuerprésnunmiunusa luir— erauíci úuuiecí mcci ivcc puintí la mcvcuelta La cangumgcu piazcí tui vender luís tmnutulidadesita muintizuiduis fiseuuí podía, dc hecho, tuietumuzuir niveles in tcule—por luí ciudad de Puirís, tucí cuumncí ií¡zcu luí Corontí mabies. especitíhuiiente cuí el cuiscí de cloe luís de—inglesa cuí luí ciécadun dc 1660 tu truivés dc la mandasestuituuies vin icruití agravuicitus pcín cir—cicuduid de l,onci mes. Luí Gruumu Bnetuíñuí, lun venluí ccttistauíciuís icícales, Luis mccci mscus pnud itín versede Bonos del Gobiernoa largo plazo del Banco reducielcusdrásticamentepum imuupuestosicícales,Nacional,erigido en 1694. produjo un salto ha- derechosde paso, de riego y feudales,o sencía adelanteque ha sido etiquetadocomo luí expoliadospor el tránsito o la permanenciaderec’oltwichc /uucauu-¡u’ra ej-u el Esuad&’ - fruerzuis anmuiduis. Las crisis de sutí bsisteticiuc Lugo—

Otro puisaje fcmuíduumeuítalde luís présnuimnuses duns tuuníbiéndetenioruibumnluí buise impositivun. tumíel realizado pum los misnuos funcionarios del conio ocuirrió dc 1647 a 1653 en Francia y deEstado.Los funcionariospúblicosy las autori- 1650 a 1651 en España.dades locales fumeron inducidas, incluso forza- La situacióneconcitíuicasienípretuvcí una in-das, a suminisíu’aí-nuedios de préstamoal Go- fluenciadirecta en el uííonuo final de los inípues-biertucí. Se llegó inciuscí ti articuiucr ¡íréstunnns tuis. En el sigicí xvii, las catástruifesecoíucuíuíícuussobrepruísta¡noscotuío ocurrió, por ejenuplo.con eran todavía frecuentes.Despuésde 1619, selos arrendataricísde impuestosen Francia42. produjo una crisis financiera mcíuy importanteTales soluciotuesdiferían de la gesticin de la causadapor el declive d.c la prcudueciónnuinemaDeuda Públicaa travésde las ciudades.provin- y de las importacionesde metalespreciosos.Elcutís y Bamíecís públicos. M icuitruis que estuis úi— resolttxdcu fue tutía unmuiplia uuciculteracióuu en luítimos parecíanhaber fortalecido la estabilidad acuñaciónde nuoneda,sncbre todcc en los ienni-del Estado,los acuerdosinternos ecun los fon- nucricís alemanes Ademuutis, las exigenciasde im-cuonaniospúblicosconstituyeron un crecimien- puestos pecuniarios eran difíciles dc flevan ato parasicaricí,que redujo la centralidadcuí ci cumbo en las sociedadesagrarias, especialmentesistema. La cantidad total de Deuda era más en las economítísescasamenteuuíccnetanizadas.difícil de controlar, y el interéssobreesosprés- El éxito excesivode una cosechaprodutelaunatamostenía que provenir de los ingresosde los bajada de los precios y una reducción de luísimpuestos,q cíe ematí tu ucíeuuuducecubradospuir luís iuígresos;tusí couiucí uuítí cosechaíuuuhre disiuaruibamismos funciotutíricus. En cotusecuencuuu, sc los precicísy prcuduucíaun desastresiuuuiiarcuí luíssentían tentados a intensificar las cangasque comunidadesque no produeíauugrano44.debíapagar la pobiacióuí,partí sal vagcuuureltmr así Jcuico a nuntí uííezclui de sentiunieíuncísreligioseusel interéssobresus propios beneficios, y patrióticos locales, niuclitus rebelionesdel si-

POLLTIC4~

Desarrollosdeterminantes dc la formación del Estado,.. 75

giní xvii fuercímí iuíci tuiduis pccr luís uuiedidas fisctx— Estutírdos.El pnincipiní del ecumutrucí puíniauuíeííta—íes del Estacicí central En Suiza prccvcccai’cun nicí sníbre luís finuinzuis reumies se retifirmó y enfa—tu uuuu sublevacióngetíemumí cíe cuíncpes¡uícuscutre tizó. La. ccpcusiciu’íui se lítubití cunidcí durtumíte luís1652 y 1653, c~cme loe umpitusnadapeur las fcmerzas crisis reccurrentesdesemueuudeuíuíciaspum luí vnctuu—a rucutíduiscccib¡ííuíclucs cíe tus ciutuitucies’>. Euí Ale— ción cíe luís nuisas pccr neuneitícití ‘u pum libra detmiuimumui. el anti—fiscuui¡ sununí era a mííeuínuclo cunun cuiní— uuieretmncíacuí lun ciécuncia ele 1620 El ¡ntentuu desutí de revnmeitun ucítís cuí el cauíupci q cíe cuí luís 1635 cíe extetuden tu tucciní el pucfs el iuuí pcuestuíecuníumuiduides cirbuinas. tíoud oc luís impuesttis pumntí luí cccnstmumcciu’umi de buuu’ccís. iuuístuí emítuutícesbenin tu muueuí nuciní cutí tígmuivicí nuás cmi mus desór— meciucielcí tu luís enutíduiduisníanítimuis. ccumusu¡toyócienesciuciuíciuíuíuís~ rin ultraje. Este ¡ mpcmestní humbítí siulcu ccíuícebiciuí

Luis ci ¡spcutuís sucubre cus ¡tui lucíesicus pncídcujerouí luturtí íumccpcumcicunam pcíderes fiscuuies tul Estacicíuí mí tu muí plinc ci csut>fící tu ití tutu tuinicí ací del Rey cje cciii ¡tu elepeuíeleííc¡u> cíe1 e-oti seuíti un e muí ci ptí niti —

Es puíhuí: lun niercí. luí mcv riel luí cíe luís l>ui ises Buí — unetít tu mici. Ccci ncidic uíel tu cccii ‘utíritís c~ cucjtus esuccí—cus. nícspuésluís de luís pmcuvi uucitís Vunsecutigadas, cesuis,cl pumís sehabíacieciaraclnuviní utulmnente en

Cuítui lo<itt. Pcimini gui. l’uuie miii ci y N t¡ lucí les. luí re— tu nielgui fi setí1 cmi 1640. El Puí ml uíuíucuí tcc enutucetít mcisístemucítífisetí 1 fríe íííuíuuieuuieia puur el elencí y las tcidcus icís pucclenes.1 tícluiscí níesiurméscíe la mestani—

íumnuv¡mucitus vuiscuisen luí cléctícití cíe 1630.despriés ruuc¡óuu cíe luís Esuntíarelcus en 1660 se íuíuuntcuvní lacíe ci cíe ciii mí cíevcí ¡mci lucíestui sud lime luí sul1 fcuemuí tcuítul cíeíucmucieuícití ‘u ecuuutrol cíe luís fi tutumuz-tus cíe1¡ tuip umesncu pummuí meenipiti ¡tír el i tui lucíesínc de ni ¡lic>— niciii tu retí mucí m el Pumnití uuuenInc ‘>.

íes ( i ucí pciest cus u u tenicunes scubre tu mt íeumlos cje cciii — Tui muíbién luí pucciemccsuí un cuuítímqcm <ti fruímu cestí sescumcc íítí [itt luir). 1 un Stt bíeyute¡ ciii cuí tui luímiun fue vici tugi t tící tu íuc ur meeturrentes reyuteit tus fi setíles,unás lejuis Estttiic’u cuí 1640 v nucí prícicí sen mepri— Isis cuuuuípes¡munussiuutiercuíu nutis que mutíd ie las cre—tui i ci tu itt sttu 1 (u 52 i

tmcí mi rígul1 se mebeluí ccitt ud ci el cmetites elemuí tutu cl ucs fi suctí íes, cinte mescuí tuircí mí uíúmuit-sutucí nc cciii muí 1 cuísiel luí ni ci sucísluí ‘ucí 5tt atít ciii cciii luí muítis gntc’uuisuis cuí el muí tunecí de luí císecímuí ccivcutí—tul i un ¡ucímíen cutí miii pumcsnnc ci uí ¡vemsuí1 dcl 5 04 sucb me t curtí pccstcnitun tu 1620. Luis (‘rot¡ tít/it / su cíe Q cíerey4 cicití ~ímc muieciumul di [canni muíccii icí. Luís elesenímu temíccus se rebeltumuí tu ccciii muí luís tugemítes reucies quese tu L..amm cuí 1640 ‘u el mescíitaelcí fume olía ííínc- vemítan tu necrnpitízuir a luís ccíbmadnírcsde un—tuumnqcutí portcugruesa i tíciepencíente, reccímícucida poestcís preuvimuciales cuí 1624. Las ci oclumeles dc

mitin Esuptíña cuí 1 668.. luí m’e’ucíeita dc Puílenmuínuse (i cuycuínc se uul¡uumníuí cuí 1 (miS ecín i muí cutí mí ume’ucííímcudcúci niespctés cíe cina

1iccbre cosechay cuí iunpcucstuísuibre el vinci y luís numbermutís.Luís tui úl—cccuuima cíe icís inupcícstncssuibieel gutíncí dc 1647. tiples insurmeceununescuí Suui ntccnuge, Auígcíuíuucíus.La revticl tui uiumpuil itumuití cmii pezcí esemusmeutino. Puuitcucm, Pémiguird y tít muís megicuuíesse debiercunaLuí cuicustí ¡tumecíiuituu fnuc luí imuuíuccsición cíe uutnuu luí cumsi doplictícicín cíe luí /ta//u’ y un otruis exigen—extícciómí. ciii u ~ucuestnisunulíre la frcmtun que cons— cias fiscuuíesumplicadastu estusíurcuvinciuns.El cudicííit cutí la ccuuuíiduí puuítí luís nítís 1uuihres. El abscu— umuutifiscuuí inspimó luí reycmeituí de Nu—Pic’tls cuí1 rmt¡suuicc reuuí se resiumnuró ecun ~urontitttd, a uuuque N cunmííuunclluí cuí 1639 La meluelicítí enímetizní co-cí i muupnestcísucíbrela frcíta fume reí iracící‘1 mo una prnuícstuí cuí ccuntruu del pmníyectti ele la

1 ud uísní cuí leus misnícís l’uiíses Buijuis. el puimti— Cuimnuuiun de extemuderla qtbe/le, el impnmestcí scc—culanismuicí buistícicí cuí la íumcu’ui uucití veuicicí tu las bre luí suul, cuí áreasde la prcuv¡rucia pmeviuuuííentetetídenciasccuítnudistasdcl S/col/uoí.íc/er(cuupi tuin exentas,o muda tu nitros agraviosfisetíles propiosgeuíenaldel ejércitcí y del Cuínscjcude Estadci.cuí cíe estaregucun sevenatuientecargadade utuipuesel pucílcumíguíduí deluatescíbmc el ‘unu timen preso— icís De coaldínuier íuíauíerun, icís ciistcu rb¡cís dc losjucmesiuun¡ci cíe luí [3muiómí Emí 1650, ci Gccbiemno cuuíuípesmncísen couítruu niel ¡ mpcmestcu de luí su uíumcíviuuciuui cíe Fi cuitímícltí u-ecl ojnc el presopcuesiuu entumí buustantefreccíentes“>.

del Estuicicí cciii rumí dc 20 uíuihlcuncscíe gumilníems cíe Puir luí qnme se refieme a la í<rouida francesa ci

ucd ¡tu tu tunucuimetute 5 mii cunes Se redríjemcun fitiuuies de huí décadadc 1640, frienouí icus igi ti’. unísdrtisu¡cuimcticelas enumuipañítísde solduncicusy iucs .dcrivuudosde prcubleuuíuísfiuuuuncicncusluís que die—tnipuuiuuciuuuuesy lutmrecus cíe gcuemruí. El prescílunes— mciii mmpuisní tu la crisis. Se pusní en cuestiómí ehuní tcmvuu c~ cíe ser m-esnuucumuídcí cuctí luí 1 leguidade luís puider real lutmma recacucitmn ¡ucípcuestuus.Se cxpre-grmerrucsucuigicu—hcultunelesasy- el Siac/houderse res— sarcumí pructestuiscuuuicra huís práctictís cíe extnur-tuicircí cmi 167-2. sión dc leus tmmnendatumnioscíe iíuí pumestosy algo—

Euí Inglaterra, la iucrguí guerracivil incremeuí— nuis fuencítí encarceltuelcís.Luí cirudumel de Pumnístui el puider del Puíniuíuuuenicc tu cx~uensucsde huís taicubiétí se vicí uuhueruícluí pncm exumecicítíes reales

POIITICS/

76 Marjolein ‘t ¡-¡art

cuandola monarquíaintentó alteran el interés propiedadpara su fiscalización, La satisfacciónde las obligacionesdel Estado.A partir de ese de demandasnedundó en apoyo del Estado.motuiento la resistenciaa la fiscalidad real se Además, se permitió a ciernaséhiies específicasmantuvo conio tema dominante en Emancia. participar en las funciones de un Estado enOtra revuelta fiscal importante se produjo en expansión.Fue en LanguedocdondeLuis xív1675: la rebelión del pape! tinubrcído en Breta- cíbtuvo su mayor éxito, al unir la éhite provin-ña~ ciumí ecun el Estadoceuutruuí tui cuuuíceclemiela regu—

Al buscaruna explicaciónde las seis rebelicí— lación de las trcípas,autorizarcanalesy emuupre-nes más importantes en el siglo Xvii, Roger sasmercantilistas,y reprimira huís conípetidoresMerninían concluía: II cmgccnuutes~ Euu Gruin Bretaña. luí efectividucd

del Estado duranteel siglo XViiI deseansó,enEn primer lugau,encontramosquela causa último extrenio, en la cooperaciónde las élites

más iníuíediata, aunque no siempre la más de los condadosy de las ciumeladescon cl (jo-fundamental,de cada una de ellas eran las bierno central55.finanzas; en todos los casos,lo qcue desenca-denabael asunto era algún tipo de impos A causade la necesidadde conupamtinla auto-ción arbitruiria y las quejas qcue provocabuí ridad ceun las éh¡tes iníctíles, la umcimuíiuuistruición

que se creó era un sistemaaltaníentecomplejoCrucial para el resultadode estasrebeliones que combinabaeleuuíennospúblicosy pnivaelcus.

era la participacióndc has ohigarquiaslocalesen A menudo, se mantuvieron las exencionesdelos movimiencuis de protesta. No se hubieran inupuestosa la nobleza.En Dintímarca,a pesarunido a la protestade las ciasesmás bajassi se del establecimientodc un nuevo impuestoge-hubieranbeneficiadodel nuevo poderdel Esta- nenal sobrela tierra, se concediercunexencionesdo. Pcur ejeuuípiní. la qabe/le era en Francia un a los mayorazgccsde los nobles en 1682, ecímoimpuestoaltamentecompensatoriopara la éli- untí recompensapor susactividadesrecaudato-te, pues se utilizaba pruicticamnenteen su inte- rías.gridad parapagarlos interesesde los Bonosdel La complejidad del aparuito fiscal sc incre-Tesoro, predominantementeen manos de los mentó a través de numercisostícumerdossemi-terraienientesV. privados. Los contratistas-funcionariospensa-

Una cuestión que pudo incrementarel con- ban necesariauuienteen términos dc su segumi-ficto interior en esteaspectoera la prácticadel dad y beneficio a corto plazo, debieuudolealtadcontrol sobre has finanzas dcl Estado por las a sus empresas,y no al Estaduí51’. El sistemadeoliganquitís locales a travésde sus cuerpos re- arrendamientode imuupuestosestabamuy exten-presentantivos.Era probableque el desconten- dido, A cambio de una renta anual fija, losto se extendieraentrelas élites gobernantesen arrendatariosdel impuestose encargabande suel casode que sus vocesno fueran escuchadas cobro. Cualquier beneficio adicional era suyo.pon sus canalesestablecidos.Dado que los Es- En Francia,los arrendamientosde tres impues-tados Generalesfrancesesno eran cccnvcícados tos (la qabelle, la aitles y la uinq ~jro%ses-frncnes)desde 1615,ci principal foro de las críticas fue— suministrabanci 800o dc los ingresosrealesennon las cortessoberanas:los parlamentosy luís la priunera mitad del siglo xvíí y aproximada-Estadosprovinciales. Ccuuno resultaduí,la auto- menteel 50% hastala Revolución Francesa52.nomia provincial fue el foco de fenocísimaslu- Los interesesprivadosen el Estadose hicie-chasde puiderentreel Estadnucentral y las éi¡tes ron nuás claroscon la ventade oficios y títumios.locales.Su corcularicí fue el de evitar la medefini- Constituuyeronuuí camino rápido hacia la res-ción de las cuotastradicionalesde contribución petuibilidad social para las fumnuilias ricas ‘u ení-impositiva, pues los ajusteseransusceptiblesde prendedonas.En Francia.esccc fue nuás notorio.causarun agrio descontentoentre los pnivile- aunquela ventadc oficios fue practicadaen casigiados53.Esta puuhínicacíe evadir mus problenías todos los Estados.Luis ingresosde las ventasdecargó al Estadocon un ccíntinuo sistema fiscal los oficios llegaron a alcanzanci 53 00 del totalineficiente,hasta la Revolución Francesa. de los ingresosdel presupuestodel Estaelcí eeuu-

Obviamente, los interesesde los principales tral francésen ha primera níitad del sigicí xvii.terratenientespodían verse afectadostaníbién El valor del capital invertido en oficios fue es-por los impuestccs.Los derechosde propiedad tiníado en 419 millones de libras en la décadafueron redefinidosa travéscJe los negistrnusde la de 1 660>~. Sin embarguu.ah final del siglo XViI

POJJTI~!4Y

Desarrollos determinantes de la formación del Estado... 77 —____________________________

esitus pruicticuns se red cujencun, la uucim ituistruiciómí luís Flstaduis cuí regicumuesmuis urbamuizuicitísaveuí—se i uíchinó hutícití cus [cineinínaricus esitítahes.tícmn— tuíjuíbuuuu a luís bumnocracitístigra nias. El cfectivccque cus cucuulm’uítuímutes seuuuu— pri ‘utíelcís se muíumnnci— era nías accesibleen luís ci cíduidesy luí buise ¡un—‘utemnímu Ii uusttu luí Rex-cuícucióuí E ruu tícestí- peusil¡va. em-ti uneuícísresínitígieltí si secuimparaba

En mus Estumeleus tuiemícís afecíadeuspcur la cen— ecumí luís ccciii tunicitícies murumies. Las fuicihid adesruul izuucióuu bcuuuucrui.i cuí d uí rau te este peníuuduc.luí crecíinicitís tuimbiéuí estabumní, tub’uiucmente. con—

uchiguurqctizttciómi fcmc luí mita mutis probuibie. Luís centraduiscuí luís zcuíía.s ci mlutuntus. Lucs pructesitusejenípícusmás sucíbrestí1 ¡emites fuemnín luís de leus y icíleuítuis tic luís cuuuuupesitunusciebetí, pcíes. sítutmn—PaísesBuijuis ‘u la CuinlecíertuciónSuíi-zuu, U mu cien— se cmi luí perspecuivuucíe luís pncch-iemuuasuuscce¡adnustui mí úucíeruí de fauíu¡ huís sc uuseguma ruin el umecesní ecín la ini ~uncsiciondel ¡nupuesicí ííecumííaníní,tu luís míuc’uuís cstmcucuu ras bturuicrál ¡cas ci ume scur— uííieuítrasq cíe has nevcueinumsum nhumnuís ecunfreccuetí—giercumí, ecunsigníercuuí expmni~u¡umn pumríe dc huís in— cia el ininuitutí eh verdaderoccciii mccl sníbre los fncuí—grescuscuí bemueficicí cíe sucís íunuuícicís¡ uutereses.Pcur cicís u’eccísziciucs.excicisiómí ele luís fuumnihitís ccíuuupeniciuumuís.el núuíue— A pestmr cíe tuccicí. dcumumnce el siulcí xvii se chi—u-cc de luís burguesesd irigemutes distui¡iittyó y eh niimítíncumí inicias luís buirreras tu la Itscaiizacicin.

unuclerse ccuíícentmci cuí untuuícuscte cutía cuhigarq cmíun. Ltis Gccb¡eruíosileguímccii a estarmás couusncliduc—Dc uuucvu, estel pcíciuu ser cmuítí ruizón [cuirtí el cicís y ccíít u-ti 1iacicusdicte- t-uiites ~‘ Y Se estuíbieciercuuísnimguucuientui cíe ucínuvi muí ¡euíteuscíe pmcítcsnuípí’cupi— estrechasrelacicumíes euítme el Estacicí, lucs él itescitucícus pcir Líq niel luís gropuis qcíe fnuemccmu cxcicmi — iníctí les cm nc tupncyuu[itt mí el fi ncmcci nn i cmii tu ci el íuuiciecicus cíe luís pníeicmes cid uutuevcu lisiuíciuc, encíncí luí centruul.el ciérciucí ‘u uuigcuuíuís fuitruilitís cíe buuuíejcmc—tcbienttu sucíbievuiciómu cíe luís cnírpcum’uíciuuííesturba— muís nuptmleuílcus cinte scmucu mí ¡st ruibamí ííméstamuícuspum-tías en Basiletí cuí 169 1 1 muí cm nul Deuduu Phluí ¡cuí siemprecrecieuíte. la

eretucicíuí de u mu ejércincí pcnmuíuuuueííne ‘cte el lun ti—cimutíl velí <ccii ci puímuí luí cciii ruth ¡zuicicímí cíe luís btu—

5. Conclusiones rcuemuuciuus.Luí gcícmmuu y la cxi mumeciómí de luís mcccii’—sunus se u-epmnucic.ujnu cmi cutí cicicí, cciii huí enuuíseecmenemuídel emccim¡cmii cu de cutí Estuicíci un ¡ lilar—fiscuíi, 1 tui el

1 ¡un~íuíctcusuuc¡tui de cutí Esnuudnc puutmi— su igící xviii. luí ni avuinítí de luís Estuiduiscutumí ti getu—mcm tui lía luía sicicí luce] cmeñcu. Eh Es— ces fiscales numuificacíncresq cíe cccntrcciuíbuuíí u mu te—tui cinc fi setí1. si mu cmii buirgo, esíuubuu mmii uíí¡cu ruizucnuubieiuíenle ccciisutil idtídnc cccii uítutu muí—

dispcmestnutu inicuintmn cucííubicis suiciales ‘u cccuiíu’c— fi cuenciun tan iuííííoníuínie sobre la ccníuínumiun, lamuumetus. Luis hinugumnes itíel ¡vid titiles ciebítín ccubrir puuhil ¡etc y luí suiciecíticí ecutuicí uu¡ngúti pruipictaniníluís ciemuuudtus fisuctí les. Inc ej cíe ¡muípi icalutí q cíe cíe luí Buuj tu Eduíd Mccl itt lucí biemuí [mccciidnc sucín tun.ucuuíau que pmucelcuc¡ m puma otí uuiereacíníc~uc sucí—uuíiuiistruubtí eh efecti‘ucí Luí fiscal izuicióuí scmpcíniuímercaelcusde producción,el endeudanuientcipú- N(.)TASbhiccí scupnuníamercuteinícíe etupitumies. El ci isci ph—uiucun cii tui scuciti, c~cue ni tucuítutu cíe luí Buíjuí Ecl tící w u :ituuu— mi [986 i2

9

\‘leclítc, iiegní ,i cm uncí ecín luís ncíevuis megistreuscíe - Luí viii ms 1976

tu pnccp iccitíd y la. ercuuc¡cm de ¡unp níesícus di mcc— - Ru uit muís u 95fr puussuni: i>-x itsuc idi 88, 6 —ci4: Km. N N [iiiucus. Luí encínuuíc cuí rga cloe ci míuucvuc Estacluu ini— 1989, 73.u BuuN\t-N 1 993v cli, .Actbttt 1 993bpnusní tu luí snuciecitíd fcmc límnubabletuienteel fucecí de Bwsuutuuu mi 1991. 2: (1’ Bit u 1988, 2Icís mnuv¡m¡eíutcíscíe íumcuiestuu cuí ecutuirtí cíe huns “ -~ ¡¡Att [993. 60-6: t’m-;um-ucsm- \ [983 43

mí cuevuis tututui nidtídes. Obv ¡tu muíente. los uuíétuccicus - Su -u mcc .,m— u 9931í i 3: K it u;u; mii 987: tlmus tuN 1975, 268,

mutí muí cli migi r luís fi míti nzuís cid Estuicí ci cíemcmí cucosutí 3m i -y efectcí de cuísi [cccicus icus cii sttu rbicus en los i mci — K <itt Ni-ii i 993b.cicís ele huís Escumduus ucínuclertícusi,uu K Ttuucx-mxs [984. 467: luvuví [d354, tít: Lí.í.ucuu u t984 163:i.NNt.ui’u [989 4

Cuesí¡ cutíes ecu o el estancml ci /c’qa 1 dc luís ¡m — uuu 1 mw u—ti u g8c~ 3

pnmest cus se imitensi fictí muí tu deb i dcc un sní cuí rguí u u 1cm-u-y [990 99.síemhume creciente.L n tu neeesiccn pnudluí uífectuum tu u Fuí.muíun [99? uíassimuí: iii uu- it i 985 98: Km N Ni~ uYla discuisión ele nítmmíertí negativa. (u ruudtutu— u 989=2-53Ruist-vstcí-.uícu 958. 33:’u’tuí,’u lOStí, 160: puictí luís regicí—metíte, se ticepttumciii 1 cus i un putestuis cuuuuíci ¡miel i ~ míes cciii umntí fuente resistencia: I¡ucíc‘5kmA NS i c

38u) 7 su - fluí sic

pensabies [itumala puuz pública. Fui estepruicesní, i 991. 75.

POLITIC4y

78 Marjolein 1 I-Iart

~ PmTumusmx [983 46: TtLIy [990, 68; t)cu¡u-x- 198t>. 4: Bt-;tmu. Witiiauíu (1985>: ,i/,scu/in/síuu uíííc/ ,scuu’ic’i vi/u .sc’uc’uu/u’en//í—

RccsFNuíí-:mucu [958, 12: Press 1988. 266 c-t’tiru/ni’ /íu Fi’cituut’ .S/uu/u’ /ucuuicr ciuíu/ /irtiit/ic’/tu/ uir/s/ciu-,’cuu-u’u~ Cf. c)tuMmuuuii cuí esteycciuuníeuu: BuixtuN- 1975. 251 /uí Ltítiquiec/uuu-. c

7auiibcidgeBuiNN FY 1 993h: Kmu tic; u -:íc 1987, 49 13LucÉR NtAN5, Wini ( 989: u=Vcicacioos siales antí ni hstcoc-

íV LuMia 1984, 60. Puig cutíes: ami tuspecí cci siucte fumnnuutuicuuu iii pceiuutíutsiciuui~ BcuNNt-:s [991 529: Wcnutuu¿mu 1986. 237: Fu,i,tnun 1984 Laccuuie». T/íeort u/tic! Suuu/euí’. 18: 733—755

71: ‘u Hxmur 1991. cuiscuní. BuiNst¿x. Richard <1991>: 1/mu’ J.Ctutopu’cuui Dí’tiuisí/c- 5/citesSuccxt¿ [972, 60-66 494-1660,Oxfcucd

Vii Luxuu 1984. 60. i3tisNu;y. Riehumncí 1 1979): «Tice fuuilcíne cíf Fceuíeií reveuuuie

i’FiFti5t¡N 1983, 34—38, fuicnis 1600—166dií’, Lccííiuííiu/e //¡su/cuyu’ Rt’u/etí- 3) it ~3222 Scuuuut./F 19935; Zíecímuí N 1982. 1 127: Eu.ííuu -r 1984, Bu cNN ¿y, Richard (1981(-«Cacdina1 Xl azacin ancí 1 líe grea

64. 70. huí liii it ‘u daciii g mlie u: cci minie”, huía lis/u t t ¡sicíí’/ccu 1 Ecu‘¡ecu-’,23 RcusmNtuu;muc; §58. 34-40. 49: BitAuíN [974, 269 818-83324 Bmii;wmmu [989, 95. 8> uNN FY. R ietuand (19935/u-Fn,mnee e- 1500-181Sí’, Oxfcund.23 BdiNNt-.Y 1 993h; iicuNNLy 1979. [2, 24 edimadopor R Bomímícv26 l>t tE mus-FN 1983. 47. BmuAuutcícmu. Mietuací < i~~u > ‘<Sitíte fcícuuu:utituui auicí sucuciuuí— KAt’t’uúm.uudut> 1986. 79. ciutumíge iuí uííuídecn [mugímcl tu prcuiuteuui sititecí auucí uíp—29 Kt=R\Ftc 19935. pruitictuessutggesictl» Sucucd tJi?slcívm. [6: [—[829 ~. Bmuíc¿N [988, 16; DmNu [973. 232. timusí:N, Rcidcttf ti 97~> « u ix uiuuuuí, scueicuuícutiuieuít smnutetuire,

LANE 1984, 4ti2, 41 (u: t>t-u FtdSLN, 45 tiud stuuie—buuilciiííg circuí Bnumuuiuí amící Bruicíeuíhutcuc—t>ncus—

Tui-sus [985,3 sití,’, en: T/uu’ /?íííuutíiiotu cíf uíuuuicutitu/ «(tules ¡mí i’í’c’tu/cuít Luiící—It tuis 1990, 89: XmumiANT [975. u 89 pe, Pcunecntuín ci TiIty (ed(. 243A27

31 Dcumuxl,sNs 1991. 65, 81: r FI,smuT 1993. 177—179. Btui;wu mm icítímí 1 1989(: 1/te st/tetis uit ~icuuiei.Wtíu, íu-íuuuíu’u uuíuu/i4 Di-Nr 1973. 239; BduNNu¿vui 1981, 20. 1 79. t/íu’ /‘uítj/ísh sluat 1688—1783. Nuteyut Ycurk~Tntovuu’scui [976 96—97. titucccuKs c cutíuí ([974/: ‘Puitulie fiuutuucce toid pcuiiuicuul siuíbiti—

Pu ¡tiitSFN [983.47 mv: mho itlrnmnusuu -uuicímí cíf ube Luuuicí Tuíx, [688—1720”,///s—

- PAutiuR [977, 574 (cuí/u uit Jcíuuííuu/ 17: 281—3<10~‘ Li ‘uu u 1984. 60 Di Ni, icutí muí 11973>: <4/í/s ¡tu fiuíuuuiu-u’: c’í’cuuuí, j¡uíuuuit/u’ts uuííu/

Ktiumsu¿tc [993ií scuuiui u itt st u uu/teíuu/c c’eíticuu’u /‘ruuuuce, Nexvmciuí Alulicin.Gtmuti-uis 1987. [55; Snutmvc.zt; [9935, t)címir-í sNs E ti Xl (1991>: Heí It-kurt. Siuuti/’u,sc-/uíu/u/ ¡mí cíe

«u PAR K u:mu [977, 574-579: t)íuí-ui 1973, 5<1; 8 mu Am) N /975, u ¡/tt u/cc Repuíb//ek.uXtuusterdanc.

288 t)í :nu:v, Mietítiel <i 98<1>: Y/tu’ uuu////cuuu uc’icíiíui/tío tutu! ///u’ íiuí/u’42 BccNxmv [979. 20-22. [5(1<)-8<10. Exeter.

««FuLícur 1984. [41. Em ícuuu, 1. II. ([984>: R/c/uei/erututu! O/ffcítes, ci’auuihnicuec~«Att ti ~n 1975, 178—179: BuINNEs 1979, i 7: Tuis [986. 1 u-u-mc tu u, J. H. (1992/: «A t¿ornipecuíccciii pnisite nínítía retí es”,

156—158: KtNtuu.mummut;i-;mu [991. [49; Di-: ‘u/cuí-> 1976, i 6 Ptus¡ cinc! Pvc’setíz. 137, 47—71«~ BuiN Ni’Y 1991. 412: <ti it N FR 1993b dli t A tui muí, j ua‘u E <t 9935>: «Casille mí utie eaciv iuíuidern4t Cí.muti-;us 1979. 158 penicíd».Oxfcucd. cditadcu pcír R - Bcinuicy

~ ZAt;cimi uN [982. 1 126, 247—9: (3FLA B Fmit 19935: Eu.u.ucui ti t-:min¿us, Klaus <1987/: « Fiscalicé. cepnéseniailuí n ci sucoléve-1984, 139. níenis ucbains en AItenuagmie aox xvii e eí xviii e sié-

~ ZícucumuiN 1982, i i 141—145; Pom-cunsicy- 199<). 45k STucNu eles”, cmi: Gu-íuuU.su- cje /‘eiuu/ uttot/c’iuíu’ /‘íí«í¿/u’íííeííu ci

1972, 94. 122; Rcliii.: muí 1977, 74—75 u vi/ita<oit. Paris, 153-60~«BoNNt-:.x [991 392- ZícucumuiN [982. 1 2 u 5—22t1: ti. it: H.strí-, Marjcutciíií (2 <1993>: Y/tu’ tiicu/c/uic.j of ti /ir!rc/euui.s sic/tu>.

Tuis 1986. [32—136 Wu,r. ¡ucí//i/c.s íuííc/ fiuituuíu’e u/uur/ucq u/íe fluía/u Ru’icil( M tui—BuiN NLv 1981. 83<); ZAÉ;cu muí N 1982. it i 93. 21<); DuuNn cuesten

[973.28 1 Ixmuí, Mumnjuiieltuu di ([991>: u’Tiue Dcvii ccc 1/ce i)cuic¡í?Si M ¿mt/ti viAN 1937, [5—16 1 inutluututl’s inupumel cío itie fimítícícitíl cevuutcíuiouíiii Emígiuuuid.92 HcucccniFr 1987a.218. 1643—1694’—. Puíu’//cíuuiu’,t(s I:.cicuuu.s itt Ríprcsu’tiiuu//uíuu. 1

- - BuiNNEs 19935. 39-5294 Buumu 1985 284.297 Hi¿uu¿mu, Metimí (1985>: ‘-‘Fíe siame mmcci pníbtic lcuiretmctcruueies:

i3utAtumuuu-mi 199 u, 3; Buccucumus 974.300, tu ecunuptírtmnive tuuíd luisicínical persupecuive’-’. (uuíu/uuívcíu/íí«Tutccsut-sciN t 976 ~

74.~7S S’/uuu/¡t’.s ¡it Sou/eir uuuuc/ t/ts/cíuu, 27: 86— tít).- HoeQumci 19875,46: BuN NFY [979, II - -1 u íc c>i. u. u - Jean—Claude<1 957a(: “Qo i la gaSelle do set ti o

> BONNFY /9935; Diursun 1973 233 ruuí de Franceti—u—elle euíciehi’?, cuí: Geuiukst’ u/e /‘e/tíí uuuuiu!ev—KtImuNm:tt 9935: ver cuuuuíbiéuu Pitimn i989. 165 tic’. Pvc/í”u:t’íuueuu/ ci reciis/v//iii//oui, i>umcís. 3t>9—219Kmuclic;mmu 1987 62: Suuuu:t.zu¡ 1993uí Huccu>u:mr,Jcumndiluiucte(1 9871í): «1 ‘iuutui¿íc cití sol ci lemuuí>-,E-ii puurticuíiuír diestitiésde 166(1: BdcNNvy- 1991. 188 cmi: Ji’ vuí¡, /c uuícívc/utíuuu/ e/ tu’ su’i, v’iiietcecix-e ulAsetí, 27—52

K’ut’t’i-t ííuum-, A. di NI <1986>: !>t’ /uu’/uu.s-//uiq/iu-//¡uiqÑu u/e Mu/e-// -cutí Du,i Buisuiu qu’t/nivu’itc/u’ t/c’ qc’tic’u’cu/hu’//spc’u’/ciu/’ /t (u

48—

BiBLIOGRAFIA 1730/, TiiburgKuNNt¡uus-. t>uuui (19891: 1/tu’ r¡su- cuuuc/ fatí of u/tu qu’t’íu/ ¡tuui-íí>us

Amuu»vÑí, <iiuibciel /1975/: « t’inuuu,eiuui pcuticy uuuid eeccncuuuuic Eucutíuíuíí¡c c-/ícuuíqu’ uoíu/ uíu///uuíu’í uiiumli¡c3 fruuuut 15<1<1 (tu 21>11<1,infrasíruetucecuí mcudecnsiales and natiucns»,en: 1/ue [it— Nueva Vcctkmt//ion u4uítui/ouící/sitites ¡tu Wtv/crui t:iivtijuc’. Priuueetuin.di KtNtuu.iuoi¿tmc;í¿mu.Cliumnies 1> ti 9dfl > «1/ce eccuíícínuiccrisis ciiTiiiy <cd), 164—242 t tutu> tu, [623>’. ./unií-uítui ti! t:c-uíuícuuuí¡c- /tñu/uíí’j. St: 149—175.

POLITICA]-

Desarrollos determinantes de la formación del Estado.. 79

Ko/Nt mt. Muí tutu it OQJii( -. nuie Sssmss t’uumtfecteruiuiuinu. cus— le citís, muí use Druiclí Rcpuuuuiie’u- t/ut’otu uuuuc/ .Scuuiu/u 2(1:curul. edimuccucí putí E Ncumcrtcc- 73— i&

Kmui’tui-it, Kecsmeum (u)S?): « iccítílle fiuítuuíce uuíccí uuscsdectmisuc— i>isi:ss Vcu[ker <[988>: «Suu,iu-utc Eculgemí cies Dreissigjuuerigeusmmciii: time cimuuumee (nuuuus ciuiuíuuciim siuuie lo luís sutute luí 1 tessc Knieueesíi,cuí: .S’tcteíiui/.s’c/iu’ Gusu’t/su/ucíf/ tutu! Suc/cc/u’ Mit/i/—iii líe sixteemuilí clisÉ

t scvemiteemimíiecumituries.A cuise suciciy-í-. //ítuc/, Míjuimiclí XV. Sclcuulze (ecu.(, 239—268.cmi: Wc-cm/u/u ucuud I?tu-uíu/u-ti <tu Cutuiuut/ /-huucu/íu: //íc’ /uií-uoru ¿u/tu/ Rcuu,t-:tcns, &‘iuis’iuumu 1 1c356(: 1/itt uuí///tcmnu tc-vcutuuu/ciuu. luí /hicíít—

«uuusuultui)v isP1ttuiíli¿ )ltucuttu-c i .euuíuuimugtcímí5’uiuu, Pelen—cAuri»— ijí.uruul (tu lucí Bullís -

ulan \Vit (ccii. 49— 62. Rdist-:Nuuu-:ttd ti tui, It 1)55> Rumí c uuíuu-vcu’’uy tum’/ítciu-vttc-u-. uuuuu/

.:\Nt-, t-recienie t . ( i973(: t’ctí¡uc. -1 tuiuut/t/uuuc’ u’u’/uuí/u//c, Buí— cuuítcíuí’cuc u 1/mc ¡‘u uuísucutí c’síuu’/’iuutuc’ 1 títílí— [815, Bcustcuuitiuiucume. Sumumí ¡u- Ni tnluiuW (19) iii> ‘[líe [—IcuisRcumícutim Fímípiretífien

t,ui-ux-u, ‘dci. 1 u)54>. 1/it- /iu¡ri y Y’c’ututs BAtí. Lcuuíctíes. 1 SSS—u, cciii mdci pat 1< i3uuiuiiuxN—tt.uuittx-m.-\s. E 8 19.37<: Si.v c-cituithuí/uuuittutu’tut.t.s it’iyu/íi/to/u.s, Síu sí>. L uxsmctccu (19’’> 1/mu’ u u/tusescitA/ii’ /¿utcjt/sii u’u’ícítutt/cíuu

Huuscuuiss- 1529-164’ LoncliesO’ <mitiN, t’uuuriek (u §tSSi.- uutltc uíuíiiiieuíl eecuumcuuuivuit -<nitislí Tu mcs~-iss Cccii ce -Miii it icuictí 119841: «rice exusuuícsicstucii

ucuxuuuicuuí. 1 tutu0— 181 u-’ /- ucuuuuuuuuuu-//usicíu u Ru tic tu 41 1 U ulie situte lííuuíucí/ Rt’i-h’o of .Scíc’/cí/cícuu, ti: 461—482.[‘Alt <utí, u ieciiiruss [9 - -i ‘mise eíiser«eiicccuí icícicicí mm liii cii it-itusutsuis 1 AA.) tQ7tu(: Wuut muid qcumuíuíuuíeuuítui //uutus/uuuu’c1

ce iii i-hííiíuuíu’, [5<8)—u?~<i»¿mm 1/tu 1 cuuu/tuíítí ¡ u cuiicuíuiuc //u, 5/itt/ti u Stí<)— 62<>, Lutuicumes.

tu-ru tít /¿uuuuu/uc Viii. t iuusscic.ks <7 i94 lucí u, Cumututes(198>u>: ‘/)uu’ uíuti/t’ui//cnus ¡>uc’uuu/í, c’ucuumuím-icuge

t’AmuKi.t, (ieuufficy 1 [c)

55< //mc uuuutu/uuuu tui uu/íuuícuuu ‘.lu///cuí u fui,ín diíuínies ([99<>> dcíu’ícúcuuu.¿ti/u/oit uuuíc/ 1Ñ/ucuiucutui s-tcm—/íítucírcíi/íuuí cutuu/ t/-u’ u mcc cf 1/tu lic st t amuuíum udc, uu’s. -II) 99{Y 199<1, Osfutící.

‘u it-utst-.N tirlimí 1.. ((985> — XX mm [cuímmccc mmcci time u’iciwutm cuí tít-it u - juuunes mí. < i~)s5í- .1 ¡/uicuuíc-¡ct/ uí’níu/uuí/cíuí ¡tu t/uí’ ¡¡cutís—uuiuíuíicutistcc: sustucetispucis tui iisc 1 mmm ui~ie cuí mmmcci uuícuuí cci buutq Nc’u/-tct/cuuii/.« Rí’íuui’uu cuuíc/ íc’uí/cuu/uu.s <ti u/tu’ d’cuíuuí/ u cí/seveusieeuiuiicemimuir’ u kuuiuc mu u cii / itt cu1uc cc/it! ‘mc uuuuu/uum u /tcu//uuíii/, 1515—t565, Berkeley.íuct: uu.s<uc’cts o/A/mu’ ¡uí cutis’ tít /uuíu cjtcíúuíuí /uu //mc’ 17//u ul/tilí— ‘uiuii-:s.iuími Di. ( [9~~< 11/cc’ Lu-cuutctuuuv cj /~mt/’cu/tc’ ¡ti ti/u uit/u’ ot

u mmci, (k Rysi:tci (¿ci ( Su it) u-u-/sic, 1 tít)0 1 7í(i u urtihrldge

i’cuuuunsmny, Lliccltí 5. it ‘1</tít “tic crisis muyen iccuiuuuícsc ucuccí Wt:tutíi:it, c it tuis mm u X\Vttuíxvsmny.Aumrcuui 1 [98ts(: ,1 /u/.stcuíi- of

suuuutsdutgeiii t’uuriluitsietcu cuí Idi 9» ¡‘así tmuict Pííxu’tut, 1 2dm /cu.vctu/uíui íuuuu/ u s¡ic uíu/í/íuuu’ ¡tu ¡<mu’ iuc’s/u’u’ui uícuu’tc/, Nuuevut Ycuck.44—75 ZAufluitiN ‘etc¡ (98’>: Ru/udsuuuíct um/c’/.’, u 5cM— u tututí, d’auii—

‘tu sic rtlti:ut-teii [c)59( u. miii ciustcirliuuicces tíuucí uittiuuum ucsictct— Iuticlec.

POLITICSfr

82 Rafael Cru¡

Estetrabajopretenderelatanalgunosde estos del fundamentalcreciucuientoeconóuíí¡cocompa-cambiosqume se operaronen el Estado,fijan ha tibie con un atrasorespectoa otras economíasimportanciadel análisisestatal y situar algunos europeas.Se destacael revenstídel estancamien-temas políticos y sociales en la órbita dc la tui económicoque se indicaluaal principio. Lasformación y acción del Estado, aportacionesde los indices de producción in-

dustnial de Albert Carmenas(1984) también nuisseñalanfasesimpuirtantesde crecimientoeconó-mico duranteel siglo xix, antesdc 1914. (lónuez

La historia de los fracasos Mendoza(1982) intuyó que luí construccióndely los fracasosen la historia ferrocarril había sido relevante para la eco-

notuifa españolaa pesardel retrasnuen scu níate-niumí iztieic5mu y has pecuuliuírieiundesdel tra-zuiciní cíe—

A tísnun lítíce unos años. el títculní del gido. Por fulti nící. luís truibuijuis cíe histucnia

libro de Jordi Nadal (1975) E/fra- regionalen ci siglo xix, ~Nadahy Carretas,eds.(‘asu>.. era meunedaecurrienteen las 1990) íííucstranque hubo mo’uiuuíientcu. ¡tcípulso

conclusicínesde los gnauídesanálisis scubre luu y i mumtisfuurmuccitiiu en la fcurníuí y comutetuicícuscíehistucnia ecuunc’umica ccuntempeinínnetí espunfucula. luí preuducciótí,niisnni bcucic’uui y irabuíjnu ~ccuuíchi—Además, tinte tun scubdesuumrnuiicíectiuiu$miccc euí fementes mii tiincs~ qcme demíncíami cuíuuíbicis en luíbuenapartedel país hasta 1914 pum luí unenos. eccunomía.se vaticinaba un amargo. lenící e inapreciable Por luí tutu luí, dispcuuue¡nosumel ou.ulnuenmíede ii—progresoen otras fuicetuis de lun vicia sociuuí. co— suones uuíutchcu unás ccumcuplejuísu yargcumneiituiciasmo los procesospolíticos, los partidos.has nuen- de la historia econónuicacomutemporáneaquetalidades.los muivimientossuiciahes,etc. Porque sostienenla ideade un siglo xix -—hasta1936—si la economíafracasabaen su desarrollo, ncc ncuuchcu más nico por si nuisnící, con caníbioscrecía,no se transformaba,luí produccícunno se haciadelantey también hacia atrás.Estosaná-muiecanizaba,el númerode asalariaduisurbanos lisis inciden en el hecho de que las distintasno aumentabafuertementey los burros se re- economíasIcucales y regicunalesevolucionaron,producíanconstantementecomo la casi única crecieron o decayerona ritmos dignos dc con-formade transporte,poco podíaespemarseen la siderar, aunque ncc fueran paralelos a los dctruínsfcurmacióuísuccitíl.pohítictí y cultutruul. Al fruu— cutreuspaísesenmnuíueos. El unt muiso se pruídcíjcí cuícasoindustrial le correspondíanunasrelaciones ténícuinos relatiscus,ncc absuuhutos~. Y esoscaní-socialesantiguorregimentahes,unapolítica libe- bios económicos,por nuiniuuuos qume fueran, tu-ral fracasada,insuficienciasideológicas,ec..por viercín consecuenciasen otrasfacetasde ha vichlo menos hasta1914. Este planteamientocon- social: la genteecuníenzóa trabajary a producircordabaademáscon una idea bastanteextendi- de otro modo,surgieronnuevasexigenciasy, enduu entre los antulistasde que luí verduuderuí iii— definitivti, mucíevuis fcunuííuus dc reltícicíntírse. Luídustrialización. y cuin ella luí truísfcurmuíciciuí de perspectivaumnuilítictí del fruictíscí se abuinduutióha economía,se produjo sólo en los añossesen- porquedesdeñabalas trauusforíííaeionespor pe-ta y setentadel siglo xx, mostrandoasí que luís dlumeñasque fueran.casi elcus siglos anteriores habían constitutido Si de la historia del fruicascí industrial nospuico menosqcme tun páramo. trasitíciumuncus a huí historia del fracuisní esitutal,

Afortunadaníente, desde hace unos poccís puedeque ocurra algcu similar aunquecon hige-años, los historiadoresdc huí ccouíoníiahítín t rut— ras ‘utiriantes. Es escuistí la bi luí iucgnucl’íun solure luítado de rectificar ha lúcida observaciónde El líiscucria del Estado en la Españaenunienuporá-Fruíu:asuu,.. con uulguuíuísapníncuícinínesucngomemunuu— neay, lo qcmc tumníbién es grave,cl ecíncelutuly elhes diguias de créditcu. En icís tiñuis cuclíencun, eh ccumuteuciduude stm camnpuc de esuncídicíncc siemuuprepropio Nadal(1992) mostróunanueva penspee- se entiendende la unismaforma. En níi opinión,tiva de la industmití dcl ochcucientcísgruicitís ah snumí dos los primuciptuhespmcubleuííuís.Pcur cutí humeiní,análisis de la contnibucióuí industriuní, visí cmi— mcuchccs tututul istuis continúunn euluservuundnctu Es—brandoluí existencití de máquinaspucra iuu pro— tuudnu ecímní el iuístrumuiento cíe luí clasednuminunn—ducciónen buenapartedcl territorio española ce, pon lo que lo principal es eh estudiní de ésta.la ucítura de luí un ¡tael de sigicí. Leuíndrci Pruidos Y, pucr cuí mcc laelcí, es frecuemuteha cuumufcusic’cn cnt re(1988) sugirió en su ya clásico libro la hipotesis Estado,Nación y Rég¡iuíen político, con lo que

POLITI~4ft

«El másfrío de los monstruos fríos»... 83

reuíhuuuemítcse estuudiasólcí lun curgauíizuicióuíestuital 1939 ‘u 1 975—, así coníní el de tucí percien temni—desdeluí penspectistícíe luís gccbienuícís.luís mítícicí— tucnios que estuvieranuíuítemionmcíentebajo su j u—íuuulistuíos. luís ccu,ístii uchinesy luís puirlamentos«, risdicción. si e.xceptcíauuíos luís ecilcunitus, obje—

Dc estuí fuinmun, icus es1uec¡uuhistuiscuí histciriui tivos alguuucusde cutís que ncc lutin pcudidui cul-ecouuc’umuu¡cuullevumn una euícunmííevemutuíjuí suobm’e icus muntur otruis puííses vecíncus y la inuuicuistíqoc se umeercuutí tul arn bu huí de «huí puílíticeuís,y en muí curia cíe los que cungatuizan¡ccclii ¡cauuíenleaespecialcccii refencuietaci Ii ccrguuuuizac¡ónesnatuil. las distintuis pncbiaciníuuescíe nuestro planetuí.Aciemnás, en los poecis tu ib míos de que dispeune- La fuirnuación del Estadoen España,con susmuís,sc matítuene1í msuníuu niel frumetíscí del Estuí— cucruícterísticuísespecíficas,ha inficuido creciente—dcc en la Lisiutuña cuumuíeuuípcui í netí. ccírinusumnícuute, níentecuí leus cambicussociales,mnuchcí ucuutes delitusí a cus icuisíncís citidiS sesenia ‘u setenta de ha épuccadel lruuuíquismíícc y luí tratísición hacia luíti cíesunmcc sígicí, ha tnistiii epucetícíe la «uíute’nticuu» democracití,Luís ¡iii puestos el servicio mihituir,iuudumstnitíl ¡zaciómí uuicícicí nizacinití eccímuóuíuicui~. ha uudmimuistruncióui cmx ti el ejérci <tu, tuis pnuiíticasLuí esteiueninuciuu se cmii ende el cíe el Esnuicicí lía tuuiuuusteniuiles.itus decusícínesgcubemnamentuíleseuícrecidcí tui cmchuc. tía císecíu eeuu]ci luís puccieresIcuctí— luí ccultutrul, eeouiciuuiua pnulttucuu. luís gnuermuus,losles, tiene muí uchutí muí pum t mmíciun, cufrece uuinuchicus apoyncsy luis resistenciasa <cíditcs estasuíctiv¡duí—servucínus ‘u scus ci rg~í tu u,aeíuímucsrequ¡eren mcucho des,cuí fonmtu de ‘utuinis paul irnenmncí,caciqoisucucu,persuuuitul y pmestupnmestci 1 leccuvunnuente,pcmede ulecióuí ecuiectiva. mcx nulucunutues ‘u movimííieíí tuisheerse ‘u cotí mutis freenmenciacurse acenetícíe luí socitíles,etc., huunn tcmu¡dcu ¡ mphictucicínesde dixer-d chi 1 icitucí 1ieniuutu míetute ci eh Estuccíci u tustun heciutís sucí uruicí nc cuí 1 tus meluccicines succitíles, pci híti cuis y

muí uuy reciemutes~íamuí cícsemuííucíítumicucitus sus atrí— ecouíóuui¡cttscíe ha tucíbítuciótí espumócilaele luís tresb cucinc mies. ecumi cusuuniemute. si mí q cte exi suntí cutítu tun— 1 ti tui cus sigícus, De fui mmii tu si muí ¡luir tu luis truinsior—gumíueíutuucióuíde buise suulune luí c~ cíe humee, cónínc tuiacicuuies ccníuícumnucasprocíuciduis cuí el mismcíy puir ci cié icí humee.cnímutruí d~ Oé ti e~ imiéuí sc euifu’emi— t numosecínscu cíe tienípcc.tui, en qcué nc e~uuiéuu se a~uniyuu. ecuáles seun luís Adeuíitís. deluerítí teuíerseen címeuíta qcueel pum—crí u crícus que se cmliii ¡tutu pumma señtuluir <tu les etuuí— ~ceíde) Estuicí ci es ~uu-ci1tugtuuii si tu tu puí mcipuu decl usititues,eóuciuc muoccie csut ucí itínse y e~cue=resulta— esepmnctagníuíismnccuí ci istimutuis esferasde la ‘uiduucinís se lían uíbietuicicí pamuí uítnnís etuscus cuí el suicial. Desdeesepuntnude vistuu pnucdeafirmuinseespacicí ‘m’ cuí cl 1 ¡euuípo. q oc existe nimia persíuecli‘utí esiaial de luí vidtí

Piensnuque la mícución cid fruceascí.cíe luí debi— scíc¡uíh.Así el esnuclicícíe sum cuinuicteres snustuunc-ialhiduicí cucuígémíituu cid Estunduc. tusí ceumuucí dc scí in— en el ámbiícc de tínálisis ele la aceióuíenuiectivay,sigíí ¡ fiat ¡ccitt partí ¡ucíesímuís estudios,es i muecuní— en cuunereíuu.ele íes reved ciciccuies (Tlueduu Skoc—puíti hule cccii huí ¡ci cuí de luí súbit tu melevuuuicitu de pníl, 1 984: C itt ríes Fil 1 y. 1 993) El jucuder 1 cuctí1éste desciehuís afucus sesentuu.Luí ucí istuicí c~cmc en ~pa mticuluínuneuuteti 1 ruivés del cuiciquismo—— ii—Itt eecincuuuuítu;es ccmcc si el E-stundtc ~y luu indos— mitui luís capacidadesele mis ¡suituclcís lía rut ex ten—tritíl izuición—-- Ii cubiertí songiciní de la nuíduí. Peur den su puccien scubme t cudcc el temritnunicu buíjcí scuescí es necesariacmuuuu vísucímí ci iferetite q cte puuuiga j cm risclicción. pemcí, ah muí isnucí tieuuupcu,ese pnídereh éuufasuiscuí scí fccniuuuicic’cn luistórieti. uuítí t mucyec— icíctíl pcuede ser cmii sucporte Ínuuudauííeuítuul, entorití cíe ¡uuupcímtucmíciuíemecicuite.cciii cíuítís cumule— auseticutíde uctruis, de cus guibertuantestu luí hcímuítenistictus eietenuuuinaeluus-——q cíe tifítí mio enuncie-e— de cretír ‘u untuntener tun sisteuciapnílíticuc deten—icícus biemí—, cciii tucuder ‘u cutpuccidtídescunní biuimu— níinuídcu (counuc el de luí Restuuunumeicití, puum ejení—tes puirtí meunlizarcienitus uiciiv¡diuieles. si mu cucpuuci— picí). Luis pucí íticuns ecuuuícimnicasele leus gcíbenuíuín—citmcíes puirun llevar a cuubuí cuí muís. Si se pruidujní tun íes íucmedeuu cibstuiciulizan o fcímeuínunr ncc sólcí elcrecímueuuicí esupecitulmetite¡ muípnurnuuntedesdeluís crecimieti<cu cc-ouíuimuímecusíncí tauííbiéuu la pruipitíanos sesenta,quieredecir que íuvcu que haber estructura pmuiductiva y empresarial (Pedrotina fuinmacióuí ancenicir. cccii a ‘utíuuces especiuuí— [taihe, 1990). Luis pnulít¡cuus fiscales se estcmdiumnmemune relevuuminescuí umiguumícís mncímentuis y cmi con ‘cíenemícitíti luí ercuicióny uuíuímíteniníiemutnu ctecieteníuuinuíduísesfeutuscíe aciuticmcun. ‘u enun retrcu— determimítudeussistencuas puuliticnís, ecuuncí cuí elcesnís tuimbién i muí puirtamutes. Desde 1812 uní une— casníde cus impuestuissobrela meuítuuen melunciónnos, el Estadcíes¡uañol ha cumplidocon creces a mus regímenesdemocráticcís——por ejemplo,enel uubjccivo ncc sólo de suu supervivenciaccímcc la deunocraciadc 1978 en España——;mus impues-enniciací iuudepemídcuí te. simící tamuibién el cíe scu tos directosen generalen nehaciónecín lun recluí—neetupentución muís crisis femníces -——1 839. 1898. nitícióuí cíe eníntrecídel guístncti caraode mus ecín—

POLITICSY

84 Rafael Cruz

tnibuyentes—por ejeucípící.en la denominada o resalta un punto de vista estatal para losrevolución liberal española—:o los monopo- aucáhisissociales>,lios y la autonomía fiscal en relación con luís En general.el objetivo lultinio de la organi—sistemasabsculutistaso autoritarinus—si utihi- zación estatal, claro está, es la supervivencia,zanuosel ejemplo de la Rusia Zarista en el si- frente a eneuííigos exteriores e interiores quegio xx. pretendanacabar con él en snm forma vigente.

También existe una perspectivaestatal para Puira ello lleva a cabo una seriede actividades,estudiar,aunqueseaparcialmente,eh origen de de las que las nuás importantesson las accuouueslos nacionahismcus.el anticlenicalisíno.luís moti- dc defensafrente a escís enemigeus.Con ese fin,nes cíe subsistenciasy annifisetíles,el cuinlismni. tituLa luí numguíuuizaciónnuilitumn, luí policitíl y muslos pronunciamientosmilitares. la desindustnia- reecírsucusnucmncativos‘u materialesnecesariospa-lización rcmruíl en el siglo xix. huís catuibicis dc ma logruir el muucunopolicí del lucíder pohíticcí e iuíí—política económica en los años cincuenta dci pedir de esta manera ha rebelión interna, asísiglo xx, la elabucraciónde estadísticasde todo comcu también una invasión extranjera.Tcudostipo sobrela población, las guerrascoloniales, elinís constituyenun númeucí il¡uuíitado dc mecur-el fin del imperio español,la crisis dc 1898 y uun suis, sobre <ocio dinero, huiníbres —hasta bienlargo etc, que podría extendersea buenun parte puiccí, las nuojeres no contaban tanto para elde las facetassocialesde la historia contenípo- Estado—,legitinuidad y apoyossociales,quelosráneaespañola.En esetrabajohemosescogido gobernantesx’ la administraciónprocuran ob-dos de ellas que puedenservir de ejenípiode lo tener y desplegarconstantemente.Si lo consi-que intentamosilustrar. Penoantesde melatanias gue o no en cada mnoníentocubteneny utilizarsería convenienteexplictur. aunque sea breve- escísrecursos,esto nepresemutaéxincus tu fracascísmente,qué seentiendepon formación cíe] Esta- relativos,cuí relación a su objetivuí fundamentaldo en la succiologiahistórica. de la supervivencia.Los luacasospuedenllevar

tu posicicínesdc vulnerabilidad que,junncu conotras condiciones. desembuiquen en crisispuuhíticas,guerrasci revoluciones,sutuacionesto-

Algunas precisionessobre duis ellas que hacen peligrar notableuííentesusel concepto basesconstitutivas vigentes y hastasu pmuipia

- existeneta.Generalmentese lían utilizado dos couucep-

ctualníenteexiste unacorrientewe- nos, eh de la fuerza y la debilidad,para caraete-benitína. con diferentes enfoques, rizan hisnóricanuentea un Estado,dependiendoque sitúa la acción estatal como del gradode presencia(héasecentralización)en

una variable independienteen el análisis de los ha vida social de su población i)e esemodo, sediversos camposde la vida social, política y ha pensadoque Gran Bretaña y EEIuI.J. haneconóunicuí.No se le tratacomo un instrumento sido y son aún Estadosdébiles y Emancia,fuer-de la clasedominante,ni como unaamenaen ha te». Esa conceptualizaciónsigue provocandocual meramentese localizan las disputassocia- confusiones,porquerequiereuna selecciónmuyles. Tampoco el régimen político agota todas rigurosade las distintasexperienciashistóricaslas dimensionesde intervención estuital, ni es comparadas,al necesitardistinguir entreesferasuna organizacióncuyos intereses,objetivos y dc actuación (una organizaciónestatal puedeaccionesdebanestudiarseal margende los de ser fuerte para ducuninarmilitarmente un su po—la poblaciónbajo su jurisdicción,como <ampo- blación, pero débil para conseguir que laco sin vínculoscon la actividad económicaque unayoríade ésta pagueimpuestosdirectos), yse prcuduceen su territorio. Al contrario,el Es- diferentesépocas(una organuzacuonestatalpoe—tado se analizacomo un conjunto de organiza— de ser fuerte en algunas nuateniasdurante unciones y de personasque para reivindicar en periodo determinado,y débil en las mismas oexclusiva eh poder puuhitico y coercitivo en un en nitras facetas,anterior o pccsieriormente).Elterritorio, lleva a cabo un seriede actividadesy conceptode fuerte o débil, con baseexclusivanegocia con parte o con toda la población la en la centralización,no tiene en cuenta,en de-regulación de esas actividades.Esta corriente hinitiva, ni ci tiempo histórico ni gran puinte deconcedeel Estadcuun prcctagonismode partida las áreasde actuacióndel Estadcí.

POLITICSY

«El más frío dc los monstruos fríos»... 85

En ctumíubici, el cuuuicepínc cíe cuípuícidund (puider) luís guibermíantesciviles pum llevuin la iniciativul ensi puedeser mas útil en cuantoqcíc divensifica has umetividades políticas (Rafumel Cruz, 1992—sus contenidosdc partida. El Estuidcc tiene po- 1993). Por la intervenciónautónomadel ejémci-casci mumehascapacicitídespumrtí actuar«suibre» no, luís gobernantesciviles poccí puciiercumí humeennc « puimuuí—. Lun pri muera acepcióncníuuupcínta un partí nencuetarcccii luí pobluición la ccbtencióuudcseuítidnu práctictuniente nuil i Luir ( M ichumel M antí, rectunseus así eccíncí tuumíípeuco pcudieucuuí existir1987). pním el que tu u Estacicí i ¡emie íucíden clespó— ecuucupeuísicícumues cuí fuunmuí cíe tumphiacióncíe de—¡cuí « sucbre’» 5tí cern nccmi ci y puibluiciótí cccii el fin reducís. l)ebmdcí u estí fuíltuí ele eculiesión,ci 1 ~stui—

cte ejercerdnuiui¡uiacióti. simí nuicungarhucs enuníjíetí— dcc teuuití esueascííucudcm infrumestrumctutral. es decirsacínunesnecesarítís —cuí fcunuuua de elenechícus— mucícasc~ipaetciides partí negnucitín ecín luí puibití—¡cuirtí tu;ti tu nc cm tutu punrue signiftetmt ivtu de la pci bíti — ci ciii luí ci bteneuci n cíe mccci mscís, buise pummuí el des—ci ciii, c~ ute mescuí cuí muí mu cíe cmii uíegcuciuucic’íuí ele me— pi iegcme dc uit muís uíctiviti tudes. jcc muí tui uuiutenití cmiiu tun nc ucíuíy tun tui cunmuce, De esttu tui tu nertí luí nurga— gmutn iccíder despóticuc enín el cuma1 ejerceneiuumi—u uzuícuculí estuíu tui metí1 izuu suuu su un nci lutí les ncbjeti ‘ucís uuacícutí suc bm-e luí pci b 1 uuci ci mu,——pnccuís—su mu mirecuccípuirse nuás cí oc ele temíer tu Sití enubargcu, tu uuí¡smuc 1 ¡euíí~uo.cl Estuídcíenluí puchítíción ecíuul ruuituda, fttticluuuuieuitahnieuitedc Españafume etuluaz ele salir de cutía si tctacióii dcfui nmuí un iii tui m 1 -cus Estui cinus tu Lusnul cmi istuis del si — e~ ci ie bruí —¡miel uu suu cccii luí íuérdl¡ cití dc ¡ nelepen—gící xviii. ííccdníuumu servir cíe ejernplcí. deneitu— i n icitídti cuí 1 808 y que sc tul tu mguí lutísuctí

Percí existe tunmcc niptí cíe cuiptuciciticies c~ uc en 1 845. con ducs gnuemruus, varias revucícícinunes y

el leuígumate cíe Ni tumu supuumíemíci n pncder i milmaes— cuíuíubicis cíe m’éginuíemu. Ah fitíal niel pruccescí de1 mcucíun-ii es dccim, luís cuupuuciciuuclesdcl 1 ~stticio cl cuiebra—inc cinte t ruíci¡ciccnahuncuíiese lía venicicí‘níuamuí’» cahíz ir cutí nutivuir n úuíuemuí de uícii viduí— denoini uíauíniec revuuíucióuí Ii bentí1, tusí cmi singcu—

cies cada íd ecuuííplcjuís, q cíe su decisinínes~íue— iucr——, leus geubeumíatutes puuctunnccuí ciii sistema denítímí ser apimecidas muí tís efecí¡ y tumnetíte y que pcme— eeuu ruul ele cus mcccirsnus cuí muuucuuuís del Esitícicíci tu cibtetic m ‘, cutí lízumr muí a su ‘u íuíejcures reccírsccs cccii huí pu mt ici puíción cte leus u mnupietuínicus —elEstuiscapaciduiciescleíucuícieuícíe tres ecundicinuuies susienití pnuhíticcí isuíbeliuní— tu cuímluicí cíe cutí sus—q cíe ¡u iscónicuínucuítesc huímu uncid nmc¡duu cíe fcummuu temuía de ¡mci lucíestuis y cl tn~cciyo pnuhiticci de esosecísínísa.y cuuiuflien¡ vul: uu~ cm mutis uíiecí cus cultcuruíics pmnupietarinus.PencíIcus pmuupietuíniuísuse resusníemcun‘u íécuíicccs—i ncl cuicicus cus u cmuuiuíuuccs—cloe fuici— en tícíeltunte cutumutopcmdicromu—ti travésdel Pan—lite mu huí tící ci tuis¡ci ciii cíe estus cuí puíeicitides: Ii) ciii tu luí unemuncc del ctnciquuismní—-— a. q cíe el E-stadnuenulícsic’cuu y ccíuíímcii cíe luís ci ist ¡tu nuns uurguuuí¡zaciuu— ¡ ncreuuueuutuírucuícctableunemíte tales recursos. Lamies estuinuuhesc~nmc ciesuemuubcie1ue cuí u tía estutunegutí sutupervivenciaescuuiumí. luí sutil ¡cía. de luí crisis se‘u uubjet i ‘ucis cucuiiuncs, bajuí la ¡uíieiat¡va de huís pruccícutí tu cuímbici cíe cm couutrol suníciuuí un uuygcibeniiuuntes;y. e) um mí uucueiem de neguccitucióncíe exhíacusí ¡‘uní pum lutmmne ele tu itt cuí iguurqcmíuu (Glorialuís él i tes estuutahesenumí partenc tuicia luí puubiutcióuí N’la mt inez Dorado, 1993).míturtí penetruircuí luí vida ele huí puchiuccicin y uíb—leuuer reccmrsnuscíe el huí uc cutruibicí de cuuunpeuísa—cuones econnuniucas.suníciunles y pohitictis. en Fiscalidady régimenliuriuua de derechospuira luí población y obliga- político en Españaclones partí el Estuiciní,

De esití muianentí sc pumedecuuhificar tu tun Esnun—cinc, en deterníintínití áreadc actcuación y en uuití - -~

nucuisunutí hisicínictí ccíuícíetuí. eucuíío «puiccí ci mcuy - nudo estcu nnus iievuu a ccuíísideruímuncípuiclencuscípartí ci sccbreí»,cciii « ungunuí, escasas - de luís teniasesencialesen ha relaciónci ucuuchunsetipuueiduunies».¡ini el casnídc Espuuñuí, entrehuí fnímmacinín del Esnadcuy loscietíeríuíuuucíspuccien ¡deuut¡fictír el pccder nc cuípucci— reginíenesucculiciccus cuí ci muí cumíciní ccíntemporá—ducciesescuituuiespuinun lievumn tu cuí btu detcmucíinunduís necí Lucs curguunizuíciouícsesíataheshutímí uiecesituu—actividumeles cuí uncumneninus enumucrencus,pcír ejemuí— dci y necesituinuíbtencr reccmrsoseccutinumucuis,y

uuiuc. ínuíuítcívcc entre 1808 ‘u 1876 una fuultuí de luís huumí extraídode diferentesni umuieruis: umecícunescoluesinin, cuí ccuuíuítcí c~ ue síu curgauuuzuucmuuuumi lituir y requtisas; uírcudcíccióny vemíta estatucíde bienestípí cci cstnuíteg¡unseiifcmcuítestu Itus de los guubem— en u’égi níeuí cíe mnouíncpcíliní. ‘ueíítu-u de bienesestuu-uíantesciviles pumntí ha ciefenstíy dcsuínmcuhlcu cíe scm tucles; préstamuis, muí puestosmcl ireetnus, sucubre elfu ncicuna.mieuutnu Lcus ni i 1 ituumes compiciernunenímí ccunscjíuio o eh ¡ uutercuímbici de pruidueteus. el

PoJJTI;4$-

86 Rafael Cruz

arancel; impuestossobre la renta. Algunas de vés de ha derogaciónde los privilegios senoría-estasformas precisanpocascapacidades,otras les, la desvinculación y la desamortización,yrequierenun granpoderinfraestructural.En to- por otro, controlar el gastoa travésde la dcc-do caso,el sistemaimpositivo no sólo necesita ción censitariade huís guibiernuisy has iniciativasuna buenaadministración,sino que la historia parlamentariasde control del presupuesto.To-de la formación del Estado estáestrechamente da esta negociaciónsuponíaha creacióndc unvinculada a las ideas y formasde los sistemas régimen político liberal, con participaciónde impuestos.ideas y formas que han influido política restringidafundatuientaimentea ha pro-notablementeen su conflictiva trayectoria,pro- piedad y la renta de los individuos. Así, hasvocandorepercusionespolíticasde toda índole. niodificacionesdel sistenía fiscal estabanen elEs ya conocidala conexiónde la actividad eco- centro dc los cambios políticos, y la ley fiscalnómicay la política a través del sistema fiscal de Mon y la Constituciónmncderadadc 1845 se(Gabriel Ardant, 1975: Manjolein t’Hart, 1994). coníplementan.Quedafuera del uuicancecíe este

El régimen político absolutistade finales del trabajo relatar el conflicnivcc pmuccesoque quedasiglo xviii en Españanecesitabaincrementar atrás (Gloria N’íantíuíez Decrado,1993) y las di-susrecursoseconómicosdadala precariasitua- ficuitadespuir venir (FranciscoComítí. 1988),ción militar en la que se emícontrabacl Estado El sistemafiscal tambiénestápresenteen icísde los Borbonesy ha continuapresenciade Es- acontecimientospolíticos de 1868-1873. Desdepañaen guerraseuropeas.Para ello, imitando algunosañosantesexistía una rechanuaciómíge-a otros paisesy admitiendo el progresivodccli- nenalizadade abolición dcl inupuesiode consu-ve de las remesasde Indias. los gcubernantes unos, un umpuestoindineencísobre los artículosintentaron establecerimpuestosdirectos sobre de primera necesidadque afectabasobretodoha propiedad—ha contribución única. de mitad a los sectoresde poblaciónnuás desfavorecidosde siglo—, vendió bienesdesamortizados,en- económicamente.Las autoridadesque habíansayósin muchoéxito la recaudacióndirectade sustituido a las isabelinasdesde ha revoluciónlos impuestosindirectos,a cargode la adminis- dc 1868 abolieroneseimpuestoimpopular, perotración e incrementóla Deuda. En el fondo de trataron de sustituirlo por otro de carácterdi-todo ello se enecuntrabatina situación que recto, el ¡icípuesto personal, de «capitación»,podría resucní¡rsc,pon un lado, en las graves que rechazaronmultitud dc municipios. Estelimitaciones en las formas tradicionales de impuestodebía recaudanseníedianteeh sistemaextracciónde recursosy, por otro, en los míen- dc cupuu y se hallaban exentos los pobres ytos estatalesde modernizaciónfiscal, quereper- parcialmentelos jornalemos de la ciudad y elcutían en la universalidadde la imposicióny la campo.Entonceshas ciasesmediaseran los ver-creaciónde una administraciónfiscal. dadenosdestinatariosde este gravámen.reac-

Las resistenciaseconómicasy socialesfueron cionando con protestasy resistenciasa su co-significativas—como ocurrió con la liberaliza- bro. Eh impuesto personalno tuvo los efectosción del grano— y ha monarquíasucumbióen requeridos en los dos años de vigencia y fueesta parecíaesencial del mantenimiento dc su derogado(Gregorio de ha Fuente,1993). E] Es-poder. Las consecuencias—junto con otras va- tado perdió una buena oportunidad para irnabíes—sesintieron definitivamentea partir de aconipañandolos impuestosindirectoscon los1808. Y en las Cortes de Cádiz, así como en directos,pero tropezócon has clasesmediasqueotros momentosdel grave procesode quiebra estabandispuestasa votar pero no a pagan¡tui-del Estado,icus gnubennunntesutomuimnumí iniciuítivucs pcuestos.Luu imíefictucia de luí aeiministnuuciníuí liscucíparapaliar y solucionardefinitivamentelas tre- hizo eh resto.mendaslimuultacionesdel sistemafiscal del Anti- El fracasodel régimenpolítico surgido de laguo Régimen,ah estableceruna imposición di- revoluciónde 1868 tiene que ver con has insufi-recta que iba a significan la necesidad de ciencias financierasestatalesdurante aquellosnegociaciónpolítica con buenapartede la po- años.Y la ausenciade solidaridad fiscal de lasblación. A cambio de la imposición directa y eh clasesmedias,entreotras razones,impedía me-apoyo políticcí, funcicunaniosciviles y militares, mover los cubstácuhospara ha consohidacióndecomerciantes,propietarios, etc., exigirán cloe, un régimenpolítico cuyosgobiernosfuesemí ele-por un hado.se facilitara ch accesoa la propie- gidos por sufragiouniversalmasculino.dad,tan restringido en la época anterior,a tra- En otro ejemplo, la crisis fiscal del réginíen

POLItICAfr

«FIl más frío de los monstruos fríos»... 87

de huí Restuicmntuciónhuí sidcu cxcchentemuíeuíte es— u ncutt a la sud cia nidad emití-e ca.duu vez muís um-tcídiunduc peun 1-runneisco Ccuuuuííí. U nun crisis de pcírtunntescuipuis cte luí pnublucción. Durante elingresnís cicLuiduu tu huís limuí¡nutcicuncs del sisíeuuía pencudofinal de la Restuiuraciótí, luí utuscuiciacíeiuííhunisinivnu y- el ¡ ncmeiuieuutnu cíe huís guisicus, en untí redistribrucicímí progresivade luís ituipuesuncísgruí mí tuucelinia pcun luí ¡ n hlumeicímí destituidad u ruin te —suibre tcuclo cuí [cimía de ¡nipuesto suibre ladc (Iran (locura. El IMnipio Ccumín señalaque renutí o personal—invita al fraudefiscal y tu luíncc íucueeie sen cutía cuiscítmlicluicí luí í’eluícióíí entre tuuial descouiexicítíencre luís míecesidunclesdel Es—crisis pcui inica y crisis fisetí 1, «luís tígonitus de mus cunciní y de luí ptubhac¡ón.Así, cciauído aqriel sufreregíuuíemucspnuiii iccís van umeccícípafiuceitus pci n luís cm nul amenaitípctedecumnecencíe ucpcuycís parut de—q uiebruís cíe sucus sistemas fiscucies» (Eraneisco lemíclerse. Luí luilta de u nul pmcugrcsivuí reciisnnibu—Ccuuuíimu. 1988:684) El luechcu estácuí qcue luí crisis cicítí de luí rentacte ha puibitución ti t utívésde huís

mucul ít¡cuc den ‘utí cuí un Pucuuícuuíciuímicntní que ten— guistoscid Estutdcc.q cíe puusibi lite li imíx ersiónenmcii tutu enín ch Réginuemícíe Cáuiui’uuis y se cl ¡si pum uiecesidadessuicitíles. scustruueti luís gnubernantcstui muí bi éuu 1 cus p mcc luíciii tus tic um citintes de huí ¡—1 aciemí— tic huí uíq cmmescetucutíde luí míobiacíccii pat ci 1 ievuí n tuda. A fi mutiles cíe la segnínuití ciécumnítí del sigicí, el cabcusnms tíctividuicies ( Muíu’garet Leí u 1988).Ccc-[Isíuncí ci mini pnud íuí, tutumiel oc q tu¡ si emuí, buceen fre mute mclativuíuííc mute. (Ití bniel Am-ni tu nt ji 975 1 69) csutti —

t cmii umnímentui i muí pncvisunuí cíe los guist cus —ci tu tuhece ciii tu ccc muexmccii emitre, lucí u mmmi 1 mdci luí cuí it tídcuna d isnuinnución fcí igrí muí mute dc huís i tigmesuis—, fiscal cíe cus ci uelucduuuícustutucítí ci 1 si~ieici y. pnurpccrqoc se huí 1 luí buí muí cuy cenetu dc luí q cmie bmuí uub— cccmuí. luí geneu-tiIi zuí ci ni mí cíe luí idcnt¡ni tíd nuucincn ti 1sucicmi tu. si muí tutu izul. pci m huí mu mómruíguí uctíci tu de luís l)e esluí muíane itt, luí ciugumni ¡Líe tíí estui u ucí cuí Es—presumptuestcus cuí seis uíeuusucumíes. puiña. tu ha altura cíe 191 7 ‘u 1923, eamecití cíe

El [‘a nitumuieuí ncc icguuinuemíte y el cumeidíu¡smnucuí cm unís a.pcuyuussucucíales [iniciesqume, pnimemní, tutu seluí u uáet¡cuí. cibsi muvencímu i cudtus las ucdidtus re— rebeitt munn cccni muí él y. cuí ú lii muíu:í ¡ n sututu cutí - resís—‘ci mmii ti ci curtís lutí muí ini eu-e cíemuí tun luís i mígrescís estuí— tic munuí iniel tu reuíccini tu en fui miii tu de u-ebehión.tules. cccii huí q cíe éste- muci pncciití cccl tu buíruin cuí luí El úinimcc cunstí q cíe si mv-e cccmuí nc ejempi nc cíe

creuteicíuí cíe m¡q ÉtC¡ct u nelcmuduc eh capi tui 1 Ii numuí— meitucicíuí entre vicisit cides fiscales y mégiuuiemímucu tu (muívés cíe 1 u cci cíe leí t~ ti. cccuuío cuí uitmuís pcu1 íti ccc es eh cíe Itis tu [ucus cuí tcumcc a luí muí cuente

ucaises cuí muí ci lucir cíemuí muí nc intuíitt. Adciii ás, luí Ii— niel (leneu-tui 1— muumíccí. Luís fuemu les ¡udi nccnuís eleniituiciómí cuí luís ¡mí uíresutis ii/cc creeen ci déficit los ingreseusestuituulesci cm numuine la. áht¡mui déctídau tusíti ci 35 ~ tuigui muí sucstenuihule [utímuí el Estuidiní de luí Dicí unninírut estui bumn ccciistituidtus pci n luísen la seguncítídécadadel siglo. En definitiva, los remesasde los encigmantes,Inís beneficicus dcl

lucí it 1 cuis cíe luí Restíomdci cutí ¡uref¡ncnccn u ci uno— t orismuicí y luís ¡tuveusiotíestu préstanícuscíe icroce—ulifica r el sisíenutí fiseuní —tutunq cíe huí tudníi íuistmuu— detucití cx trtunjem’uu: tuccitís estuis [acuitesde origencucumí muuteuuic’u mefuimnianicí—. tu cuí un lucí de unu suní— extenuo escumbauí sujetas tu mus ‘utuivetíes de leuscavarel apoyo político cíuc los sustentabaEso ciclos económicosde crisis por luí disnuiuiución

lícíenie 1 lamuitmnse esciemcísispciiíiicuu. luercí ncc mcii— dc la tucA vidad ecuinómnictí cuí el inundo, Esníca el míúmuíemcucíe a.ñnís q cíe uuntedeci curar. Luí q cíe cíccírmió, sucubre tnudcí, a. partir cíe 1973, ccmuuuídcu huíestá ch tui-cc es q cíe estui cliii ti ni¡cuí lucí 1 itiení— liscuuí crisis cccin cim ¡cuí un tuuudi ti 1 elevoivió d muisí ¡cuí—íumesciíícic, tucir din itícicí, de luí pretetusiótícíe me— tuieuute tu luís emigrantes espafícuies a tu uestmcuuíní’uuucucííí y tucí umtíii/~ueincuu cíe huís tuptuxos scuciaies país, redcmjní el mí óuuíercc de tcínistuis y cucuiceló lay puciiniccís niel E-si mmc e uticapumeita ti éste, pum iííyección de dinemní fcumuineci a luís emprestíses—curtí. jutíntí cleleuieleu el repuuieíu pcílíuiceu cíe huís pafuculas.El Estuicio, ti falta cíe un sisteuííaimpo—uctuíqcues cíe nínrncs gnui~iuis E-> cl eucscc de ha uurguí— s¡ti’ucí efietíz qcme evitamuí el frumude, se q cueduíbuímí izuicicití muí iii itun cicle muí nem piel ó luí crisis puuíitictí, sin el flctjcu de clitíercí preceedetítedel extenicír, Yuígu’uívuíduu pcír luí ci isis tuse ti cectíicí cíntí amenuuzuí esto ccii uícidia cccii luí crisis puulítictí derivuicha cíeccciii muí el pmcup¡uu Vsi ídcí e interviuio pnuiitictí— luí vejez y puistericín niucrie del cl¡ciuíduír,uííeuííc tu n ruivés de ciii Pmuiuucuuue¡ucmciiemitoecun huí Al teína uccucitunte cíe cuuítí suuiida al franqcuis—imuicitínivun del un isncnu Rey ‘u cuí ccuuítrum cíe los uuío síu Ertínení—-puma huí qcueexistítumí diferentesgcubermuuuuítesciviles, iuu¡e¡uttivtus-—— se unití u tutu verdumelertí crisis fiscal.

En cl fondcu. en luí épticuí de luí crisis del íégi— qute ¡unpedíaa cuino ci icueclio pluizcí la ccíbentcuruumen cíe huí Restuinmumeicímí scíby-uíce uto problema de las principalescubhigacinínesestatalesen losbásiccí: cuí térín i uínus geuieruíies,luí cuímguí clistnibcí- tifos setenta.ccínsidenucbhcuííeuuiemuy supericímesti’uuí cid prescípcmeslnc cíe luís i tígrescusy luís gasinus tu huís cíe oi muís épocuuspuisaduis. Luís gnubernuuíuces

POLITW8J-

88 Rafael Cruz

ncc tendníucnrecursospartí pungar ti sus fcínciuí— ciómí muuilitar cuí leus pruccescusíuuuiíi iccus ‘u eh pnídernanios,la suuuí¡duud.luís pensiouíescíe bumeuiun pummne cíe neguccitíciótíestuital creció hastael pcmuutní dcde lun pobítícióuí, mii pcucí mitin atendersucís cíbliguu— e~ cíe, peun tun lumeicí, luís guuhícruuauutesciviles puní ¡e—cuonesecín cl exterinur,es decir, ututí qcuiebracccii mccii ¡un lucínensus íuuíeíuítmvastul mesuccícíe luís ciníza—un pl icuícicines pci 1 it ictus í unu im pci míunu ces ci muí— mí izuicícutíeses<títtu íes. cuíuncí tutuucuí luí huíb ití líe—yomcs que luís yuí melevuintesde luí sticesiu’cmi ‘u huí ehnc. y pum cii mcc iumdcc, cus ncclicmuititutes civilessuíliduí tu la crisis puulínica. Puir esní, huís tramísiciótí pcuciienccncífrecery muegeccíar cciii huí mucubí uícióti uu mudebeserumnuuí izuicití tutubién por mus efectosde luí sístemuití cíe elecciómí. cuinipuisición y ecuuítrnui cíecrísus fisetí 1 y mcl uíci cm utní tu ecun luí ¡mu¡citít ¡ vul de luí luís gnub¡enncus q tic tui cuíbuí 5ti lun) ti ití cutíti g ‘ti tiuídmiuíistmación estatuní —q cíe tutu dci rég¡uuíeii— pémcíiciuí de acíccuíícííciíacid Estumulcí nesluecicía laen el pruccesní puuhíciccí de muegníciacióuucocí la íucí hulticióuu, 1uemcc ti cuuuuubici. ¡mciíuiuumutuíbuu cmii mu cíevccníposic¡óuí. Y cmmící cíe luís ccíinufcuuíescíe este pmuc— suscetuitíde nc bucuiciótí de mccci rsnis, qcmc ncucicírumbuíceso —qcJc ciescie 1977 está cemítruíduc cuí luís cccii ínuuehcuci va existeníte.pohitictís del hiuuccíuíduu cccnsensuc—sunín mus Pumctcusde la Monciotí. en octubre dc 1977. entre clGoluienmucídc luí UCD —ccciii pucstuí sucbuemíitíne- Los orígenesra pon funcinunaninusde ha administración--—y los de los nacionalismospumrtiduis pariummííeuutanos, ccuyos diputuiduishítibíatí siduu elegicios pci n scmfmuíginu u uuiversumí cuíu muicí. Uncí de escus pucctccses cíe etíráctenfiscal: crcc ejeucípíní, tu tutu vés niel ecíal pcucuie

cl imíupcmestuc suibre lun meuítuí cíe luís íucmsuuuuas cubsenvarseluí unlunírtamícití cíe luífisictís, cuuyum resculucitiuí y buetítí tídmiii nistraciómí fuurtuiac¡óuí ‘u acción estumnuihes ‘u sucíssumeucnítí tul Esttícicí cíe lun buímíctímmci tui V niel ve tu tucí me ~iemcci sucutíes en la y¡uí tu scuc¡tui, es luí iii fi cíemíci tuser ningcmuíuícascítíl¡dad q cíe cmii cuuuíubici muculíticcí escuutal cuí el songimieuutuc de Icís uutucicctiuílisuíuccsude huí muígnitcmd dcl dc 1976—1978estéreltícinímía— —fo míduíuíuemítuílnuente, ‘utusení y catuilámí— cuí Es—dcc cciii cítía crisis y cunuuubicí fiscales. Se tíccíercia ícuuñuí Si huí hitibiulcí cutí cauuu1unu tul el cíe se líuuyaucphicumr pietitínuemite el impcmesto cccii iiitiyeimcs umphictício luí tesiscíe la debi1 icitíní niel Estutuicí cuíreperecusununesecninóunicutsy peul tetis cíe huís yui Ls puíñuí huí sic] tu eh del scumgi muí ¡cuíccc cíe luís itt ci ci—conuccicinusparut ci oc los gníbcnuíummítesnubíengamí nuí1 ismncus(JavierCuincuentí.1984 J.1>. 1 %~¡ 1989,ingrescísdc la fonmnuc niás directa posible. y, ccc- 1990: it ele Riquer, 1990. 1992’. José Alvarezmo compensuíciu’cn.ha nurguíuuuzuícíouíestuituuí se ve Jnmtíccí. 1990). Efeetivuituiciute, se lía ccíns¡cicm’uíeiuuobhiguíduí tu tiscimi n untí serieuimphísimtudc dere— cloe luí aptíric¡u’uti cíe puisuncímuís míuíeuníuíuuhisutuis, sucí—ducíspoliticcus,scuc¡uílesy civiles puma el comujuinto hure tnucicí cuí ch Pumís Vuisecí y Cumtuiluña, fcucmnuuíde luc pobluícióuí. Luí tcplicacic5n de esteimpumesto frnmicu cíe luí ¡ nexistetíciaci futígil icitucí cíe nimia dcii—snubrehuí rentun requirió tísí cíntí negociticióndc t icitíd uíuíeioííuíiespuuñnula.Pumasucísteuíertuul pitímí-uuííuy elevuudcu alcuuuice cutre los gobenuitumítesy luí leaníicuinní se pieuístí ttmniluién cuí cíuutí ecímuuptína—pobíacióii, cccmcc huí q cíe se pruiduj nc ti luí muí cuente ci ¿cuí cciii Fruíuuci tu, cciyui Esttící nc [cíetui mí « fcmeríe»de Franco q cíe i muípi d ¡u’c el Stt rgi iii ¡emítni cte luís mutíciníti tu lis—

Pumaqcme se Icígruirun con éxito esa. negcue¡uuciu’umí cutís cmi srm territucuicí, ¡un íuuínieuuein>cl Esiacící—Nuí—y se instuicímuira u mí régimetí dencucucráticcí(cciii ci ón frumuicés tu tuidun Stt puuhul mcmiiiuum pliucs cíbhiguíeicuuuespartí eh Estuido y dereclucus Snubmeel naeicunuílismíícíesmuatucul h iv mtiy ¡uní-para luí pobiunciómí ecunící compenstuciómí.entre ecís esuccíd¡os y-. suibre mmdci tutía e,ureuicitc absnc—otmuís, a lun creuíci¿cii y tu pl icucciómu de u mí sisicuuutí 1 cutuí cíe tul íemntíí¡ vuis tu uu mítí muíe u muí cix extemící citífiscal basadnícuí el i mnpcíestuísuibre luí nemíntí). se cíe ecunsicientur el íuac¡cumíuuimsuuinc espuiñuil enutiucíestucbuu pruid uuc¡endo nmntí tmuítisfuirmutcicimi qcme inexistenteci de bajuu intensícímci munur luí miuccicíshuibítí sido mm¡ucusible de netílizumr cuí el ú tiníní hastabiemí etítracicíci siginí x \ A ‘~ ecestauuubiénsiglo ecínucí es la pérciiciuí cíe híegenicutíití cíe luí sc ncbsemvuí la ccíuufcmsiómucutre Estadcí ‘u Nación.orgamiuzacínínmciii muir cuí eh Estuidoesiutífucul,umeume— cíe ial unanema q cíe ha tesiscíe luí ciebiliciuíci cíe laciduí dci ruin te luís ¿u it ¡muítís dcus déctídtus pum ci N uíci ¿cmi hieyuí i iii pi icituu luí ci el Estadnc es¡itt [uncí-crccumcíieuutode suris áreasciviles cuí rehuiciótí con Amin cmmua.ciuuníeuuie.desdehace uuigcíuíccsañuis itt

has ni il itumnes ‘u cuí t érmimucus ti bsuui uit cus, Ccciii ci ¡u tubici nc cutí avumneeecumu siclertí ble cuí huí chef¡u cmi ncouisecuetícitude chlcí pudo alejuirse—ncc si mu te— cíe umucibuis ecímucepicus,y es puisiluhe tu hícura ciebuitinmcm y siuí i mmcmimuías—luí uuuíucnuízuíde i míterv’euu— acercade susfontiutícicínesiii sutónicuis

poLITIca-b,

«El más frío de los mumcmnstnuos fníos>t.. 89 -~________________________________

ti itt ¡ci cuí i muid i ciciii tul ‘u huístui cuí cutí-tunití tu luí tu un mtumíduu icíetí 1 q cíe tuún ccctít ¡ uiúti suieuídcutesiscíe la ni e lu ¡1icítí ci niel Esi umeicu!Nuuc-ióuu espucñec— fnueuítecíe poder, dcl ciii ccc tícíder relevantelutmrtíluí es luí fui mcci cml tící ti lucir estime]¡ cuscís cloe clefiemuden muí uciutís ¡uemsnuti ti s.luís ichetísu míuíci cítítí lis ítu su cíe Cuítui cm ñuí. ¡‘tuis y tísecí Mi etítruísu t ami u ci, el pmuccescí lii st(uniccí c~ cíe sey (~ tul icití, ccumísistemume cuí 1 tu umpaniciótí dc leus imuscnibe cuí ha fcurmacic’uuí del Esutaduu estuu un—tu=ícmnctutu isucícus edincícc cm itt meshíciesluí tu luí cl cciii i— fluíyeu dci sobreíííti lucí-ti crí luís Inc muí tus pci líticasdetu ¿ueiciii etísícli tutu tu, cine melic-reuit ¡ ci cuí huí uícu inri — tíccesní y muutítí<cmii iniemito dcl pcudlen. Suilci híuíyutucióuí ele sunus íícutuiuícicuuues y en huí pérdicití de q ume huicer uuicuición a luí ¡mrucírtatícití cície tiemiesucíbeu-tutuití pcilítica, chite escís ncmmii nc mini su Ii ti tcniuíuí luí dimí ámuí ictí cíe emetíci ciii e ¡ ni plunnt uíci ciii de p muí —ci isfnumtume] tu ci cm muí u; te suielcis, cesnís electccmuules puma, luí eleccicíuí de Ay un—

Pum u-ti nc frecenciii 1u1 tutu tetímcii cuí tui cii feu-emite tu es— cuí iii ¡cuítuis, ID ¡putuccicutí es y Cuímes tu luí luí rgcutuis cícís c-cumnueuítes —. -cíe huí cielcilicitud cm cje huí del siginí xix. cccii icí qtue. tu uuíenuís fuirmnuil—nici miii muuue¡¿cii csut tu tui 1 suchume ciertucs temnmcnurucus— íííemute. d esunpuumeciemomí fui mmii tís tu u temi cines ‘u t muí—sucbie huí ¡mili cíemíci tu cíe huí ci mguín zumelccii estui itt 1 cuí cl icicumí uníes de tícceden y mii tututenerel peudem. frí tu—

e 5ti mi muí ¡cuítui cíe mus tutu cmcuuutí1 istííci, pummt ¡iii cus cíe ci tu mii cuí tui 1 tuuctíte cíe cuí muíetcr luí cuí 1. II ¡ míuuíctnchuí ¡ci cuí cje q cíe el uuuuc:icumítí 1 ¡ síu ci es cii nne cuímuís de huís dcccinc nes suc b me luí vi ci tu pci 1 iti cuí 1 cuctí1ecístísu— cm itt líe rm-utuii ¡ciii tu 1ucuhim¡cuí. cmii mulcada puir debití ser c reiuicnciuc, sucubie t ucdtu ciescie medití—luís éh¡mes itt muí tíececier. cuí cucm1ueiciuctuí cciii cicís cíe suigicí. yuí dicte huís cutí-ubicis pucíit ictus cinecii muís él ¡ces, tui puccien ci tciuumuietieusecuí él. t)cscie supuumíitt mncclifieuumcumu luís ecístomu; bres puuíit ictus y’ese unuuulnc cíe visítí, luí huemrtutuuientuu juculítictí cíe huís neluueiuuuues ele jucicier uíííten¡nurcs. Ahícuntísu guici mític ¡ciii tul ¡si tu íunmeele es[mmciitu rsecccii luís muí ¡su— u tucití mí fui it ti tupci ycis sucei ti les en fui miii ti cíe ‘uní c cus.unís umustrcmuuueííicíscíe tumutilisuis cicle cítruis hierra— Acletuutís, teuuen el apuiyci de huís guiluientitis tutu—

cii mciituis ccciii ci eh lucí Ii culisiii di. el cien¡cutíisuii ci, el ci ciii ti hes emuí cmii mccci rscí ¡mii pci mttutute ti luí lucí rutsuccciuíhisucící ci ch uínuuuueícuismíucu.es ciecim’. clifet’ccitcs cíe guimutír cuuutus eleecinímíes,Luí piuguití pum eh pci—ecumiceííci ci mies che1 itt sumci ci. mesetite y- fui <ni cuí e~ cíe der lníctí1 suc tuicccii fi cci y sutu mg¡ cnn:- u uug muí puíci cutíesiuuutumuí ele cciii cciu-un tu jiní ‘unís cccmí ci fi tu cte tui cuítutur pci mi cuís niásu ci incmí cus estuíluí es cl ríe meslucí miel ití tu1 cus uchujcii ‘u cus un ti it ¡ cuis ~ímcipciesmus, Fi mí el cuí sucí tu mí um evtus mí ecesuieltu cies. fcm mieltu iii cuí t tul iii emite dcc—elel títmci cuuutí 1 ¡ suní u, ci hísemv tui lucís ci cíe es cutí femic’u— tui ruties.u;u cuícm jicí liii Cci ‘u e-mill tu rumí u-cíati ‘un tuiente neciecute, Puí rut lela metíte. se csutti buíu punid cici euícíci tulgcu —

cstnechíuumuuenutetutuinicí cciii luí uumiuphittc¡níti cíe huís nuis tnuitushccnmuucicuuiesecninnítiuicuuscliguutus de te—niisunítuis pcim eh pnud cm ‘u ci sutí mgi un¡cmitui del cuí tu— míen cuí críenluí. 1—luí cccuícnetO, títí íuc~cíe icuí t tímíuemute.ce1ítci cíe míuíci ¿cii cuí luí é ííc uctí cciii cciii pnumá mu cuí. se ¡ buí Inc mmii tu ndtu cutí míueretidci Stipruuícíctí 1 dc ciCuímíe reítumuíetite cmi lis mutí Otu. cii versuus ¡ulcuis vgrcm — ccii tic ¡ciii cíe iii emetímícití su, guuíeias tul femrcccunmmil

~uuísííacinuííuulistuis stuní=emicuí eh si cinc xix, cuummídcu c~cme se euumustmníyó cuí cus umñcus seseuuiuí y cutítíseniutí muí pucucesuis luis muírictus se cntí’eemtmzum¡u: luís mcdaltísu dc ti puu fi tutu muciemuí y c-ummncreiuu1. buíLuíci isuptítuis pci u e mucunícm 1 cuetí1. luí huínmnuteicín cíe1 cciii tít muís mu ovedtídes. se csuttuhuí ¡umccci cuciemídni.li-st tucicu. luís t runmusi nc miii Lucí cutíes ccciii cimuíictus v luí pcur luí. cmiitu d es¡uíeicts t rití 1 ¡¡.uuc¡ciii mcm muí 1 y huíejeuíípc:reuucuciii cte1 cccmicepínc cíe uuuci ciii - eltu buíruíci ciii de mí cícvnís pmuid uctcus cuí luís ci rícítu —

Uctrutuite luí uuíayccm puirie del sigicí xix, a pestmr des qríe pccciiuuuu venciersea cientuis cíe kilcííne—cíe huís cuíuiubicis sucíciuuies nííueraclccs cuí nuestmní truis Tocinu el huí iba uuínud¡ficuíuíchuu prnugnesiva—¡utmis, ha pucí it ca signe pcmneííccicmuchcíInmuduímíueíu— tuiemute las meiacicuííesccuíuíóíííieuís Icíctuies ecuntuuhmuícmíte tul áííuluicní 1 cícuuí. ci cuide ucán se sitútín nepencusícumuessunícítíhesy’ puuíit cas de pmi uuier tun—luí cuí tu y-cc m itt cíe huís luí-ni [Wcmuí tus q cíe uífecttutu tu los dcii, cuí tuntu su zcuuuuís muítís q cte cuí uit muís.itictivid unís y huís ccuiiilietnus cmi Inc luís diferentes (luí cuuumncu pmcícesnu tcí’ucu Icígar taíííbiémí eninteresescuí ciisupcmíuí. ¡‘cm cm tutuito. el peuniericuctíl utígníncís puumínnus de [ispuiñtu Me refiercí ti luí «in—ccctít ¡mí cutí sicuicínc cmii cmii muí muítící tu cte suní untu ¡muípum— xenc¡ciii» dc luí ¡ detí cíe mí tícicín tu cuí mgcí de élitesmuí tu cití mccclit i cuí. cmi cciuuupetemucutí p muigresí‘utí cccii cuí it cmruties

5, c~cíe lucíccí tu pucecí ———tu i muívés de losci íucíclen mític-inc tu tui. cern¡cuínití 1 uíucmute huíluití udnu. Y luí muitucinus «metíuíci tui ¡cuítcus» cciii cintiles— fnue ruinluís éhiíes col u cintiles ‘u pnulííicuus unuíuíticuíeuí nitití ecínsínuyetícicí iuunelectcíaimuíeníeentiduides dife—esferacíe tientutucicítí icóblietí pri muíuínciiahuuíeuutcleí— mcneiuiciuts.cccii tu itt hengniay tmaciicícííí ccimuucutíes.cuí 1. suc bm-e t ccci tu lucí reírme luís ci rguímí izuícinuuíes cmi luís Por el icí, luís él ¡ces íunchíticuuscíe algui mutis zotu tís decície se tu ptcyti n. cus ¡ mítemesesque ciefiemícien y luís Esupuiña teíuíauí ciis¡unun¡hule huí idetí de luí numeucuuí,cípuimícutí icítucies cine uuíumccveciíuumíse ci rccmuíscniLuen cotí la que ¡ucucíitmmí identifietursey buseturla mo—

POLITICSt

90 Rafael Cruz

vilizuícióuc de uípnuycíssocituhesdentrode sutí tcmn¡— ccumpli m luís uunuevuis uíommíuuís, ecuuncí las electontí—toniní cíe acíotíciníuí puclitietí. hes, lutísta el pcmuítcí de que has éhitcs puulinicas,

Si esasélites utihizamcunel nacionalismocouíící generalníentede viejo cuñcí, toviercin que aelap-buuuidentípuma cíbjetivccspoliticcís depeuudiníyuí de ta rsea estí uucmevuusitutíciómícciii leus meccursosqueotruis ci m’cunstuuuucitisen luís ej cíe ncc puede prcc— tuviercun tu scí aletuuuce. A Ignímí us ele estuis éhinesfcmndizarseen este trabajo. Lo que importa es desaparecierondel panoraníu político; otrucs seq cíe el n c’uclecu de tuuuáhisisdel snurgimientuc de los uciuumítuv¡ernumu gruicitís al caeuqtu sucio nc cl apniycinacionalismoscuí míuestmo pumís —uní uuitírgen del cíe los gobcmuuuuíutes,cuuuuns nu~is cuí fu mu, emuarbcíluu—espuinol—debesituitínse euí luís cirenunstuíuuciuíscíe mcm los fumemnís cm ha uítícióuí x pcmciuemuíuí creanscmsla pníllt ca inícuuí, en las dispnutuis pum el jucucier pucípias redes chiemí<chumes T~itiubíeuí somguencuíílocal uupmoxinítidamentedesdenícelitídoscid si— mucucvunséhices ej oc pcudicrccuuapcux ~iise en el Estuí—glo xix, címuumíelcí luís truímísfonuííuuc¡uuíucspolíticuis cinu —ecímní Lcmrcícíx—, nc bcuscumnapcíyníssucíciuuiesinduciduis pum eh Esnuídnu luara. ha ecímpetencia a truivés de ííaeicmnuui¡sumís ti híemnuítivuis ah esuptí-pon eh poder ecuníenzabana sen unupontannesy [ucd.decisivuis pucra 1 cus i muceresescíe luís él ¡ ces icícales. Emí todo etusní. luís gmcmpcís míacicumíalisitís queA partir de ahí, y ecín una historia yui meJcír sutí ugmercun sc cuífneuítanouucccii sumís pmcmgruíuííuís tuiconociduíqume se sitútí ti fines de s¡ghcu, sucírgiercímí Estuudcí cotí cicms objetivuís fntnclamuicntahes:parutluís ideasy mus gmcupos específicauneuuiemítíciona— nunístruin cmii «cutís»qume pcnicmciietibui 1 cus ¡muceneseshistuis cuí Cuituuíuñuí y Pumís Vuisení. pemr ejenípicí. cíe un «uuuíscutmuus’>, ‘u íuuira mecícmei m leus lueneficinus

Entonces.luís duis iuítempietuicioncsmuíás oscítí— díue meptimtuilutttí tu mus gmcupcus lucí muacicímualistuis sutíles sobrecl surgimientodc los nacionalisunosen alianzacon los gobernuinies.desprestigiánclolosEspuifutí uící somí huís ún¡cuuspcísitules. l..a lun uiucia. tu leus cujos ele huí pobítícicín- Desuele ese pci n tui dequese buisun cuí luí debilidumul del hlstunduu espuiñuuí. vista, ciesviuuecílar uíciuuíi muisí rumtivtitíieuite ti 1 <cmi—tío tiemie cuí coentul huís t ransfnunmuícicuncspolíti— tucnicí y tu luí pcutuhaci(un en eoest¡címí nes¡uectnídelcuis y’ suiciuuíesq cíe ci Esnuídculurovuiccí ciíírante cl Estadoertí uulgcc sumuíuuuemutecii ¡1 lutmntí icís miumeicí—sigící xix, y que llevarcun tu mcíumdificunr luí pcchíticut uíuíhistucs y ele tulcí 5t1 especituldedicacióna uííos—qute nruudicicuuíaluííente servití cte buise partí el tic— ira rsediferemuies ‘u hasití tic] versuis tu las pnclííictusceso y manteniníiento del poden loca.]. La se- estatalesgundun,quescbasaenunasupuestadeiminaciónpcuhíticuí y cuinurumí del Estuccicí espuiñuuísucíbrete—rnitcunios cuumeí los de Cuutucicuñuí y el PaísVascono tiene en cuenta que el surgimiento de los Estasque no sonnacionalismosen esaszonasseprodujeronpor conclusionesla disputapolítica —bajo basesnuevas—entreélites fundamentalmentelocales, uuacionalistasunas y otras cíue no Inc Fueron en su m ísmum ste trabajcu ha truítuudcu de desamnohhuirditiucuísión. Y que el Estaduí sólo actctuubui de -- huí idea de ha imporitumucití de apuimtumniuíterínediuuricc pcídemnuscu—yun q cíe cucunbici luís umía penspectivuíhistórica estuitumí tulreglas de juego— que a la vez que buscaba análisis de muomerosasfacetasde la vida social.lucí mcígemíeízuur y centmahizuir el puider con desi— Puínuu.ello hícmums utiiizadnu ci ejempicí de la reltí—gual resultuido, se suísteníuíen untí tílitmmuzun núms cióuí entre liscuiliduid y regímenes políticos.o menos estable. pero lógica escí si. con los También, estetcxtum ha pnetenciidoilustran, mííe-grcmposcinc ncc tenía buises uíuíciouíahistuís. ciia tite el ejeuiupíní de icus orígeuíesdc los mítícicí—

1 miel uyendcíen el tunuilisis estuisconsidentuciní— uíuulisuncís vasuccíy cuctumlámí. el luescí de ha bruna—nes puedeeouuíprendenseque el Estuido en Es- ción del Estadoen la Españadel siglo xix, enpaña duranteha segundamitad del siglo xix. áreasconio luí política local.podítí tener peccas cumpacidundespartí desplegar Sití euuíbuíngcí. este tmucbtujci uící huí retihizuidointetísastíctividuidesen unnuis de luí hcímnogeuueizuu— umuití visicímí de couíjcuuíto sobrelas cuiruicterísuticuisción cuultrínuul —uílfuíbetizuíción umnivensumí— ci globales de luí formuición cid Estadcí cuí Espa—mili tuir —servucicí militan nubí igatonio—, cu esca— [utí Y ello debiciní pnimuc¡pahmeuitetu dos muiznumíes:sas captíciciadescuí otras tíretís. Siuí emluuírgnm, a tu) mucí existe umún sucuficientesestudiossectucnitílespesarde ello, es indudableque ha organización y temporalesque nos penuííiiamí menen una ideaestuituil muidificcí huí puulítictí españuultí e luizcí aj císcuíduu de lo e~ cíe huí sidní y es el Esttidnm esuptí—

POLITICSy

«El más filo de los monstruosfríos»... 91

ñol y de qué maneralía influido en las distintas BIBLIOGRAFíAesfentusde luí vida sucucial. y tu) pnuedeeccuisideruirseescuísuccuícíutepuuíeticní truituin de lleguir un ecíuício— \cvsRu-/. ti <cci, jasé 99<9: Iii kuuujut’ucmn/uu <luí I’cut’cu/c’iu>.

sucuuíesgicubumíes-——del tiptí dc luí eicbiliducd tu fuer— 1t’rruuu.ux u iuu c/t’uuuccc¡uuufiuu ;=ucjuuui¡.stcu,N-lumninici, Aiinuui,.tu edlilcí—

¡ti partí huís cuitiuncus sigicís y cuí tccclas has tic— nial.tividuides x’ tímetus cíe suri imiflcueuícia. Sentí ANtut-uuscu\, Betíeclicí [‘90>: luuuuuufiu;c’c/ tuuuuuuuuuuuuiujt’.c Re/Inc—

¡1w,.» cuí ¡itt cn¡ufiuu uíuui s¡uuc’uuu/ u>f \‘uu(juuutuui¡.suuí, Lnumícl u-es.inservible cciii mespecicítu tímítiiisuis de cutí tiempci ‘u’em-sní.euíncrctcc ‘u ci uíuu esfertí puccistí, ecuuuicí yui stteeelic’i ,\tcjuxNí, Cituliriel II 975i: “í-iiiuctuciat t’c,iiev tutítí t¿ccutmuuuuíic

en eh ám bitnc cid csutcící ¡nc de huí ¡ íd ctstniaii¡uició mí 1 nñutsmrucuam-ecuí M nínuermí Sitimes tuuní N umm cías-u cmi dii. iv

i’ucr cliní, ciesele huís reflexmcunuescíe estetruíbuquc cci.: iiu¿’ /uuu-uuuuttiuuuucuf ;Vuuiíautuu/ .Stumh-.c /a ti’c»tc’iit Luumcupt.

- huistuinití cxhuumcustivuídc luí t>nitcceiciuu, t>niíuceiaíí t[uutsct cmix Pies’, ~í mus 165 242.se pide «ci gnuicís>’- titití BíccstíAi:N-u, t>ienne [9SSi uítt(n c <mc/ (cfi/u ¡u n lc¡juuut ¡Pu’

fo miii uíciómu dcl Estumulci, cciii luí cíite pnmduímcus es— Et¡uuupu’cuut F.c¡uc’í¡tuíc-u’ ( - ~htutu ~-- u mmlii ccl0c (fuiversity

cuchar luis iii fícuemícitus nc cicseuíccmeuutmus ecun cítrnus ‘ces>pruicescís histcíu’ieccs qcme cníuus¡dlcm’emcís mclev-uíuu— RíAS u~i u mmmcc ti<>. Arrite» 1 \tucututic \l sic u u’ jucuuuí Jasé

ces. Pcmuu debenití puímci m de lun p mciii istí p mi míci pumí fi 956v u t tu enunsmrtuecmatí cíe] t »i ucu ci cuí u smi u tutu”, cii [.Hetuitiuiciuz y F Meteuciecnt’, ¡ s¡utuc ‘cli ccc cm Iculu’.s u uutus—

cíe cinte ci umnuihisis cíe luís ciruzuttu¡ztuc¡nuiucsy’ uucti— uicmnlcuu,tui (it J’cic¡utct 13 trecicuntí, ‘Xi mcl, mitutís. 461—457.viduides estuctuules,tísí cuctuicí cíe luís resistcuíeiuís Cítící mss, Albetí ti 954) .. c u ircicinte ucímc uuucucmsmni:mI cs~uuu—

elute íuudienomutemící’, lucuseeemuticitící sucuficiciute ccc— bucle, 154i1 tfl 1- ecutícuítunciucuí dic mcmi uuíclíce umucítul”, Ru-tus’

uncí puní-ti nucculutírseele uuigní cinte hiuíucíuuííuccsuhuí fuuí’— ccc uIt’ ¡¡tsícuu iii )u uuuuciuuiicut, it, 1. rui~s Si —63.ucusuN, ir uuicusecíti d»55). llcuu’ic’uccict nc’cícmmcuuuu/cutít itt /Ús¡untuiut

ci tícíccii del Est t muí nctuuut¡u’uuí/uuuuc;uttcu 1 Síu)—i 9ib N-’iumcirici, iuisuiuittui cíe ttsiLmdiiciSFiscuuies ‘ >uís

tuutmuu:t;tms u ocr 1 i~i54í: “Nuucicíntuciisuuucí y eluisescm; itt lIs]ituítt cíe [u Resuanuíuteicutí—’, lÑuíuu/¡ucs u/u’ 1-ljscu¡’icu S’rmnjuui

NOTAS i<29 ci u> ‘49 ‘5’cucuy Ruui,tei 1992 [9t331:“Luí luicietí cte tui gucírtí irpuinciucí,

¡si cuicí Re’ cuinucicímí cuí It ismí uñí t uututeuui[icui uitetí» Sitj—Antcruc ic tic cus mcxiii» tuucucciuuuíintuís puiclí tutu nlestuucumrsc u/tui ilt-,íuuu ‘ncc sumís Nt Nt! Sil cmii tule u u ‘.5 _____

tnmncliiu=mu [cusmmcli jis tic u>. t.uuuuuíui [955) s Penincí t’ruuite 1 i~3~ii) --u sus niel u st dci mcc ciii tcilnctiyuu cmi ciu c~c> u ~ petmcmiii dc cuuutec’ttctu u-, 1917 u c)3cu. IItctuut uit Su>n-ju,i, [5

Puní iiiiicíui It ccititíict uuntestrut 1 tu [993se puubuiccí cutí puig’ tIc> u itítilíncí tutu mciii 1/ ¡ ‘¡uit/u’ Vícuc/c’u’tíuu tui ¡/tt/tít t 1 .c¡iuuuíuu 1 [¡ci mi Au ‘j<t-~ i lucí u ~»s5’,»» cuí tít cuicuuuis ti 9911 iii 1’cíuuu/uuii’\utniuu x cuí cli ( u’ isusas, enis. u 99t cuí ci n1mte lun., imcte’<e \luslc ¡ utu, tui /ucí/ini m 1 c/icuuuuu t3eicciuiii 1 1 ttbticuueicummsuupcuriuíciuumíesesii.uumuíi u» c.c ctmcummusenutíeíís [uuuiuímmc cuí esmcídicí t tutxeusut cm cíe 13 uteelcutíucte icucicíuí y uuuícicuuccíiismímcu.s13). regmucíeuíespucimuuccus 13). dcc— F>tcstt.t ‘ecíncí II 991: ¡¡tu/as/ucuífu uít-¡uhu y f/i’t//)u).» u/u’ ¡iu’cc/cbu:etuuhte,: y cutcuutltubeui.smuuuui~ II [tu muccínícímuz ucucítí ti), y suite— itt c’uaumcuuuutu¡ ¡‘a/ti/cuí uit luí p¡aucn-ulcium u’ut F.sjicuuicu u c~ttt>mmuemíuc níncí tic cilcus se uitumítí u ese es síu euímuiemuiciní --Li u 95~í Muitiniul xmian, u Luimucíní mmlisitucicí Aicsuuluuicí cíe [cusBcíniicuíues, -tetrguu cíe ‘etc Muultis ¡u;t-:Nti- Mc>Nctu- clineguintci cíe ~-uu [993-1:Ru’tcuituc/uiuu //iíc’uuu/t<iííuuittí. Reecmruicucicus uuuumciíituti cinte ci m mmmci (uutcgresci cíe y fi/Oc’» ut’tuu/í,uluuu-ía¡ ccc tui ¡ spuuuiu/ It StiS—i Síídh Muiciriul,t—uisiuunicc t uutcieuucpuinuíneuu.ccleíinuuutci tui Smi miii uíucuc cmi 1 9~1u2, tictiuciniucí cíe luí tltuiscí sud uní u uímícpinm:eucse.2 vuuisgircilití etc icínuící cuí Esícucicí, r- síu tutu uimsus sc iuuíuiiucííuu &> Vsi. huí; Puubicí m959) “Li clic uiuicutciu’íuu ucnniiuítiuci cíe]cíe luís res tícítíres ——L.eczi.siucuivuu y 1 icenuiuscí - luí tuticinutí ¡-sucuului’, cuí E.cpcuuuíu iuuccíuuuu,umuí, Mumcinicí. i-Ispuuscu daipe.nuuíbuiecu x— [custíuue¡cuucuuimni tules ccii. \‘ p u”s II 41)

- Suulíre luí cieluiiiciutct uuíc teficius pan clemíctuicí cm luís tícutíuu— —— it 990) ‘Resmccuíuíuscííuu cutuiccí u: iuisuuutict miuteicuuccuiismcu Ittus cíe t3uutia cíe Ric~cceí ] Icuclí> acutí lícululcí t’cusi 119591. uurcuuiuisuudí dc mmmc mí itetuicí cje Bcinjcu tic R inmucci» //istua¡cu

Auuuctintc esie niluitiucí seiiuic dicte cuí cl uímituier ucreicí del sigicí .S’uuuúuul 7 í mis [i7 134.xx ci Fuicucicí cuí [síiutui u cci Fc e ciíeiuuiucicmuuc ccitusuitnticlui. diuru.t.~í-uc Fu ucesí u )ss)- \‘cuu-/cuut’.c- y ¡tu.’u’;rcututi¡.suutuu, MuicininíXci timisícicí, cuí nuuití euunctumiteteuiuui incsemtmutctcucuí cimumnicí d’cííí— Alicituxtí iniumuiní mt <cci uutigiíuuci, [95.3).erescí cíe Suuiumíííuuíícuc cuuti]uutii uuuieuíte dimí titcinici Mumrí/ne, (liural ¡ Nl u Nucuu! 5 Xiimcumuicí <[9521: 1cíuacu,u’u/ic’» Y uciuut/u¡u)ticirtucicí, ¡ucuriie¡pé tic 1 mc cuiuuelcc-,tíurmesuclcueiuuuittticus cccii ci í’u’auiauitit a itt 1 5/itauct 1~~55—t913). Luí ua/¿uu¡uuc’ u/u ¡uuuu’mtíi’u-ctccusci, -u iesentic tutu-tic ‘al lucias luís cuiuícbicis prcucinuciducs /t/scan/u, u u a/íuututcu tu Mcutlnid, Aticuuu¡.ct iiciiicinicut.cuí ci i’siuntíu it 5 tu cictcuíucuiuíuicluu nes-cíitueicin lilucitul Ci. H»tcm N’luurjnulciuíu <[~uí)~1 f/uí ¡¡mi /uir¡ cuí u, baau’u~tuu/.s sIc/tu’PcI mu mmmcc, ticuu utiíi s R. uncí, 19d321 í’Vet ¡ícu/íi/tc cuuuu/ fiuíuauu u riuuu u/tu> u/tu’ Ii¡uiu/t ,uíc¡ii. Muía—

\‘cu pum eieíuupuuí Satuicís icíliul u955í cuesten,Muuucelcesmen1. mcuu.emsíus Pies»

1ucu ex-pIte emití uds exiccuuusuivut cccii butuiiuigrcufíe re— iicuu,stussvruu, 1-Inc 1199<1> \ ctitcuuus ut/tu/ Nu¡¡¡uu¡uu¡//>’utt .5/tutu’cuentecuí mí 1 u cci, 11993>. 1 JSti, (tíní iccitige, O mmcimmlce t - niycnsii u 1’ ress ccl. es

1ící\‘em Pucume Buí mcii mcmiii <[955) fucultí cuí [9d3~1 mii cxct1ucuíiic - s luí tic Atícimés tic Bicis y itisé Aíumuuuiici ¡u ¡tíA, Sutucucís 11)85): 1/ms/amtu/tu auuuhíu/c-uu u saclcíihuiau/tíuiu¡

íbcuu ni u Ii9Stu) t-cu¡í/t’uuípuhí’uiutc’t/ dc’ F.c/ru/cuí ‘cuí ‘ sigicí xx, Muitinicí, ti mccci

Suture est,t utmscucn’ic¡ui, ver Beuíeclicí Atcnlcrscuiu ii9S3l. Lt-;vt, Muurgucnem u 1955): <>1 Ncc/u uuuuu/ Rc’t’n’uuuuu-, Bcrkelex-’, t]uci—¡-Inmiesí (iciluíer It 955) y 1-tic t-lcíiisíitiw mcc 1 [99ti1 set sus cuí (‘umiifcíníuiuu ‘res»

POLITP~At

92 Rafael Cnn

MANN, Mietícicí ( [957)”Ttie Autuuucuuuuunuus Pccwcc <mt llie N’sucAu...Icccnii ‘u CAuctci-utAs. Albert enís (199<)): Puítíitt.s uy/u/—State: u u su u irig i tus, Nl cii tu tu isní tun ní Resolis>’. cuí Siales ja ,udilu<s t/c’ ¡u i,uu/c,.»i¡’/uñ/zut-/6;u u’sptchu.u/uc Sitj/ns YIX n ½Y.Hisiary. cd, pcír i ciii n A Hall, Oxfcircl. Basil Btcuckweti, Bareelcintí, ,Xnieipágs. [09—136 i’tc,suuos tu-. u.’» Esccíst,’tcs, Leuuuiírcí (1985>: I)c’ luuipc’u’¡uu tu

MA mci INr/ Dc:umm -s mccc, (itcuria ti993) « La fnc cnutucicin niel Es— ¡‘u uit/u/uu Cune/cuí/cmu íuu 1 unmu/cuí (cuíutuiit/u u u cuí /isjucí¿tui. 1 75<)—iacinu y luí uueeic)nccí[ccuivum en Espumnía 1805—1845u’. Ilisíuuuití 93<) Mumuicid, Alituuuctí Edimucciccí.Su>u-,uí1 1 5 p íes lo! — 1 1 6. R mc>cuí mc, Buí rja cíe (1 99 > Vta ‘¡a/tul I/uluuu/n’s u Ru-y/cutíes <‘mu itt

M.-stcnt’,t ¡ luuimc síccí di. y Cmcmmz. Ruifumel (1992) <lpu’uu.uluuuuu— /rspt/uiu/ Cauuieuuípau-ii¡tu—uc Ru’¡lc’.c/uut-uus,íutifiu/n.uuuu¡.s u iu’cuc’ut.’c u/u’u/Ñu tu ¡tu /uí-huí tui u/u’ /uí /¿unuuiu¡u-/áutu/u’I /lsiar/uu ~- luí épuu-u¡ t/c’ /utue.sc/quíu’iu/uu suubrc’ /uís utuat’//uttn/uiuu> utuic’/uuutu,i/scuus m’ ruy/cm—/tt u-cm oIuu tu/u it lun ma/ cii Espuí/iuí, ccciii tunicaei cin p ceseit tu ci tu ¡mcu//situs [‘ciuueneitu tít-esemí tumul tu cuí ci 1 Cciii guescícíe ¡lis luc-en ci 1 ( ongíescí cíe H isicínia Cncnneniporcinea.eciciucanící cia (lunteumípucruinea. St,taníanca-en tu html de 1 99i en Sc,1 umnucímuca., 5Nc uc u’cuí -- T<ucd ti ti 984>: ¡tus n’.sí tít/cus u luí.» ci ¡‘/ucí /uu¡un’s su,—

NA rrsu lot cli (1 97 5>: /2/ ¡tutu‘tuso u/u- luz ¡-eu:uu/rmt-/uht imudutus u-/cuí u /uííes, Metx ccc, [‘ci minici de (‘cmliii cuí Eeuumí¿ciii i cuí <cci. ccci tui —

en Fspccuuu 1814 i 913, Bareelcína. Ariel tutu, 1979)— t199u) 1/a/u-u /e/em’ u ¡iuutuíju- Esuu¡u/iu¡s u/u’ /t/sitír/ct ¡¡multo— Tum.u.í’. Cictunies <u 993): kucu-apc’utuu Ru’uumltut-i/uuuts [49t u 99~

tu-/al, iScírceicuuía,Ariel. cixícurcí Busí1 iSt~tksveit(cd esuptí¿uculcí. 1995).

POhITI~4Y

94 JoséAlvarez Junco

Gasset,pon ejenuplo.que no dudabade la exis- —no necesariamenteexplícita— en luí existenciatencia de naciones, definidas por él como de naciones,es decir, de grupos humanosconcsproyectcíssugestivosde vida en común». El diferenciasculturalesnítidas, oíca creencia queelementnusubjetivuc,sin embargcí,tauuí biéuí iba a pctede lleguir ti ituel clir snu jerarquización y laplanteara la larga problemasinsolubles a los consiguientesuperioridad,‘u derechoa la domi-creyentesen has nuicicuuies. Ante tcudcu, pcíndíuese - uiación, de tílgumncís de ellos sucubre otruis. Taimocomprendióqume los Estuudcusdesempeñuibanciii ha creeuícia cii las uítuciccuies ccuuuíuc huí defeuísumpapel relevanteen la orientaciónde suscioda- explícita dc unadc ellas sueleenvolvertaníbiéndauios hutícití uínun determiuitiduí identiduid íuuucio— cmii súníiíniennade identificacieiuu cccii nutucí de esosnal (ecín objeto de asegunansela lealtad, el re- entes colectivos —un tercer significadnu; y, dcsuitado favorable de ese plebiscito cotidiano); uuuevo, frecoenceníenteno explicito—; y estealgo que contradecíade lleno cl presupuesto ecíntenidoenicutivo del término «nacionahistuuní»básicode la nenírítí iiacicinuílista:que lo énnicuues admite muchasgradaciones,que cambiansus-luí reumíiduid pniííícundiuul y lo puuhinico su resoictído, taneitiltuiente scu sentidcc: desde uí mítí ictentificun—Enseguidavoiveré sobreestacuestión(que, puir ción uuutis nc ¡cienos uucutia, cíe níemcí ueeoncuci-nínra parte,he tratado en Alvarez Junecí, 1994). unientcí de que se puiseenlos masgospruipios del

La seguncitípresuncióuífuindamencunícuí huí vi— euítuunííohcuunuíuucccuí que se huí nuicido, luuustuí cutísicin clásicadel uíuícicínahismcícuumísisniuncuí cciii— desecí. en uulgcmuíuus cascus exacembundo,de quesidenaricí un fenómeno ideológico, un creduu nuestro gnupcu nacicunal superey exceda a lospnulítico explícito, enumncí el Ii bertílismo. el sucícití— uit mus en Indos cus tenreuíucs.Peur úhtinuo. se 1 lanítíhismo o el Itmsc¡smui, De ahí luí pretensióuí de uusuiunisuííomcuccicuuuuuhistuía tu uíuí att1/ud o c’tunduríaestudiarloa travésde los textosde los teóricos destinadaa ponenen prácticatales creenciasyo pensaduuresque lía bnitun inspiradní o dirigicicí scuutiíííientuus,biemí seacciii eh fui cte enunsegnuirícutílos movimienceusnuicicuuiales,y lun inevitumble me— Estuido pmnupio punmun nuestmuí nacióii (umeticcud ciferencia,en cualquier libro sobre el nacionahis- conductaque cuandoes adoptadapon un ani-mo de hacemás de un cuartodc siglo, a Rous- plio número de personasda lugar a un tm-uoí.:t~seau, Hender ci cl romauít¡cismncu. Lo cuutíl uuuicnuta nuícincmuahistuí)o bieuí cotí el de expauídirenvolvía ya algunacontradicción,porquesi has el poder dc nuestro Estado-naciónactual (lonacionesertín realidadesuítíturales, y los seíuti— enutil se tradumeeen umía pal/tic-a uíac¡ouíuíl sta cíe—níientosnacionalistasimpulsosinnatosen cual- lima, frecuentememítede signo uuuihitarista).quien individuo psicohógicaníentesano,no tenía Eh reconocimientode toda estacouiupiejidadmuclutí lógictí estcuci tun sim umpuiniciótí etí la histcu— lía obhigundcu ti un nuidicuil nepiuííuteuumieuítuudelria ti partir de la obra dc deternuinadnísteóriccís prcíblema. que ha tenido Inuguir cuí las flhuiuuitiso pensadoreseminentes.La —débil— explica- dosdecadas.Paraempezar,se ha escapadcíporción con que se solventabaeste problemaera conípieto del nuonopohio de historiadores yque ha genialidadde estosautoreshabíaconsis- científicospolíticos y esahoraobjeto de estudiotidcu en expresaro dar forma, ncc en imíventar, por partede los más diversuis científicossocia-realidadesy sentiníientospre-existentesy difu- les. Precursoresen cl cambio de enfoquel’ueronsos. sucemohogosconuní K. Deutsch(1954)y E. Kedou-

Más graveaún era la cubjeciónde que balo eh nc (1961), pero a sus trabuijos se han sumadotérmino naeicínalis¡uicí se engínubabanfenónie- nitros scuciólcugcus cotuicí Antluony Smith <1979,nos muy diversosy que la mayor partede ellos 1983, 1987), pohitólogoscouíío O. Mosse (1975,no se traducíanen declaracionesexpresasy ar- 1985), M. i-lroch (1985)o E. Geliner(1987), an-ticuladucs,luí ecutíl cj cueríadecir, entrenutrascostus, t mtupóicigosecíníní 1—1. 1 sutiuces(1975), iíisnnuriuíduunesque no podían ser estudiadosen la níbra de como E. Weber(1976), E. Hohísbawm(1990). oideólogncs. El nacionalismo tiene,sin duda. un 13. Andenson (1991). Sinípiifueandui enorme-aspectoteóriconc doctrinal si se reduce,sin más, unente, susapcurtacionespuedensintetuzarsecuítul principia cie las nuciuunuulidades(derechodc chus gruimudesapamtundos:los pumebínus ti cnunvcntirse en Estucdnus>,ci a 5ti

aphictícucumíti cmuuuu de estus colectividadessuicitules Eh pnimercí, cl cuiráctenecíntingentedel fenó—cuyuc reconcícuunucnnocomo nacuonse defiende, tuieno nacional Las nacionesno lían suidcu rea—Pero previo a esteprimen sentidodebereenuno- hidadesconstantesen la historia humana,sinocersequeel nacionalismoprescuponela c’rc’enc’ia quesc tratade un fenómenníreciente,vinculado

POUTNC4/

Hites y nacionalismoespañol 95

cíe a lgcumua uuutmnertí tu la ileguucluu dc luí muccierniciad nuí es bien ecíncíciclcí cmi mus punises de inmignuutí—(acmmiel ue suculume estcc mus a cutucrescl ¡liereuí emuuírmííe- tes (A ngetct¡na.Esutacínus1.1 muid cus). cuí luís 1 istundosmuí emite: Ii uív c~ cmi emies i ci reinotít tumí tul mu muctesítínt¡s— meciémí fui nmíu tudcus (el fuumííosní «‘utí t emuemíucus it tui ¡tu;iii ni ‘u luí mí vemucicutí de luí ¡unprentui ‘u q cm ié mies luí tu lucí muí Ii ti ‘u q cíe eretín ¡cutí ¡tumutis», cíe M uussimuí cime t nuisuuuí Ii tusuntí huí re‘uncí cíci (u ni i ud um stmi tul íuencc cuí ci - Azegíidi) di ncciému ci esecíluí uui¡uícicus (elcíe se cuí—tníd tu cuiscí se 1 ¡gui al sntmu¡tiuictinui de uím pi ¡cus fremítamí ecímí eh uitucití diesmumeciabie metcu cíe eiisei’itmmespuicicus poiiticni—ecuiiióuuiictus uueeesítaclucs cíe tu cus muiieuuíbnuuscíe luís el istimí tuis u mi bcus nc cciii u muíscutí tu [uucmíu ncuenícicítíd ccii <curtí1.> Atunes cíe esemuí— ¡ mucí igemutis el oc cuscin» nuncunínales cíe escís etitesnieuilnc. mini httbíuu Esiuueicis—nacicin ( Estacinus qcíe cníyuus munmevas fruin tentís íes ci ivicieuí tuhuuutí: ex pi ¡ -

lumetemu ci cuí ci ti pummcmii tutu sen muuíci titíes si mu ci muí cuy cuí n, lucir ejeun pici. ti luís miiaytís qcte pum emíemíciacii yersuís fó miii cuí tuS lucíhin ictus cuí t cutías 1 uns enmunies cíe tuccíci suc mu mdicuí tunus nc gcutí temotul teccus, ci ti luísci cmi ¡ mí tihuí. si mu eseauicítul o cíe mítucí¡e. luí in cmi tu etni cí nuéclucítus q cíe su> mu cecutí t nc mmtui nisu nc percutímí cusí.ci ciaci. Sóluí t muís luís mcv cci cíe¡ cunes liben~cies eh Pcncc el cieseníb mi muí ¡cntci mí ci ‘ucdcuso es q ume pmcíce—nccmuítuntící5iii ci —-—ccitt miel dc e/ pi tu-/i/a sucus) uncí ‘uní uí sucís muí cmv sinii luí mes se pumsicmciii en muíti mcli tu cuí 1 cusmuíci itt metí ccciii nc 1 it niluir cíe huí suclíe u-tutuitt se es y ¡ ejtus Es t tíní cus ccimcc iceos ti huí huí rguc cíe1 sigíci xix.tui uleció eh íu mi uuc¡ pici cíe huís u tu cicutí tui i ci tucíes x cuí ci ni penícucítu cíe fuemién¡cuí i mu xcuuci ti ni cíe t nuicí ¡ci ci miesinenzo tu exugurse e~ cíe cus luía retís puul u tuecís se uuacuccmíucies (¡1cíhusbax’uni y Rau cen. 19831. 1-lsti cm stti rumí tu luís persucími tui i cititíes étmu ictuseculeenIX LS dcciu’. ej cíe huís icien1 ¡ci umeles cciiccl ¡ ‘u tís su>mí sicínhume

mutí muí ¡uciseen leuz¡t ¡ miii ehuní. A puu ml ¡ n cíe ese muí tu— cm uutí creume¡ccii cíe t ci están muí unu ¡ ¡uní1 tící tís pci n) tic—metít ci, luís ¡ cicó1 níguis ‘u cii mi gemíces (nc tuspi muíuit es tui res pci liii ecís muí ccxisutemutes. setímu [st tu ci cus nc

tu ci ¡ rigecites) puul it ¡ecísemuí ¡umetíclic mccii cm cítí ¡ n uuiemí— seatí él ¡ tes q cíe a su muí ma mí tu cuí nistmcmi m muíti recussui tumnetí cíe nc¡mutcnpmetuuc¡ciuucíe tuicití luí ií¡stncr¡ui pcuhin¡ccusaitetmí unix-cus.puevutí. simííphificuíuuclcc eh ccuuiuphejci muuuusuí¡ceu cíe liii miii uuhumnion cíe ci cíuc se tnuuíuu tulícuntí es cíeiuífimuituus ¡cleuuticiuícies ccuitíuu’uuies etítnecrtuíuieiuís tívutuuzuin a pai tun ele estuis presumpcmestecs.Y luísq cíe huí sicínc u ip ¡ecu cíe luí lío ni tutu¡ eltící cmi teíciuns luís pm¡nci mutiles ecíestícutíes cm cíe tichemu ser pití n netídtísdíutucuis puirtí ccímíccmítnuutití ecu huí uuuíciuuuíuíi. el nni— ele muuuíuucu’uí ¡ uíucíediuííuí suimí huís s¡gcuicmítes:ci cuí tu pui mt ¡ n che1 entumí se cien¡ ‘u tu ¡cuí u huís cíemccii cuspuuliticuis. 1--luí luí uíctcmuíiieiuuci. luí huisinííiuí ele minies— 1.’ Lt¡ ru’lt!uit)/-I e/II/u’ fu» it/ejui¡tltit/es //t/uit>/iu/—truí espt:c¡etieuínle tu ucenuhírtur 5t1 ccímíupiejiuluuci y tus’ u’</Jul&/iupc>/y.iJ-uc’t!\ 1’ /</5 it/calI iulultlt’s ualer/ií’asse ccciii tirenele cinte el itt ci cutí tul i síu ci huí sicíci cutíti píe—exii’! u/u /es- (cuí eh cuí suc ecu muí pecí. luís cíemi ‘utí ci tuscíe síus luises. u’ccucuuíe. breve ‘u ele ccunsecuucuieiuis, de luís reinos diuuásticuis de mus sigícus X’u 1 apcun eicrtci, nuicití estuuluiii¡.unchncruís. xviii). pmcubleíuuuíespecituhucíemutetíptísicumítunte pum—

Luí segummini tu tu u-tutu cuímiel cus¡ó mí Ii acití luí c~ume tui luís luis tui ni tucí nimes 1 is ciertcí q tic ci muuuci ccii uní ¡su—uííucmuítuímu luís csutcucí cus uíct ctales es el cuímácter mci es tun femióucueticccíe luís úi ci mutis sigicís. lucí-niccucustrcuíduue imístncucuíeíutuíicíe luís mintus iitícicuuiui— escí tutu qcmiene ciecin qcue mío existienttuí prevítí—les - (‘tunci ci cci 0,1 ti cccii ecuci mmii e uug uci cia. E lic K e— mii emite gruípnus étti iccís huistíci cus enu huís cii hemeuícmunsci u> curie (1961), si sc ticemí tui huí fní mciitíción cíe cíe mcl igió mu. mumítí. 1 ecugcm ti etc. Lu:’s ¡ nupentuisuuuití—Remitímí su>bre luís tutucicutíes ccciiici ¡ cíemítidumehescuí g cmcus cciii x’ uy-memccii cccii huí tui cmit ¡cuítít rumí¡ciad- si muciefiuuin¡vuu buistiduis ecu luí ‘ucí cm n tuicí ele ser nuicicímí ci cudti, luemcí escí udc sictuipre cucomn¡ó sití íumculuie—(‘u eciuuicíu ¡en uit muí ex~ui¡etuciótí. cuutuicí x- uncís se nutís huí nunqcíe, clescie 1cíegní.estuis mu cíuíctí se expne—emíe uue tít muí cccii tui ú it i íuies ecímít mumejeunimicis 1 Ii ix suímuí mu cuí témiii iii cus cíe ssciemcclinc ti luí tutu tcícleter—q cíe mcccin ducen q cíe tul ,u yo itt mí tuicí» pcíede seu luí miii míuíciciii míuucidimití»). En cuctí sicutíes, ecutui ci líeuuiemítuicití pci r tu igrí ¡cuí ¡ tulemestícínc íucí 1 it u e~itui emite ci ¡chci. esuis ¡dcii cidtícíes se cretímciii puecísuuuciemí—

cuí huí cuí metí- 1 u> ccitt 1 cccii t muid ice cíe 1 leuínc 1 u píe te cíebidní tu huí cx ¡ sutencití ele mínuis estrumctcurtís5ti mu ci cutí de míti <cm rumí ¡citid nl e í ucies .‘ emitímmciin cus puuí ini cuis. tun 1umuícescuespecitul muiemíte puitetíte cuímu tícícintiles Luís 1.isttucl cus miii síu cus, mmi tís pu cuico ha épcceuí de luís mci cuuutíreíni itus euncííccuns cíe luí II tu—puíd cus ci uu e míumul ¡ e ~icir ci muítutucciiimietícuí de luí tuiti da Ecí tud M ociertutí. M cuclí ti su dc csutsu uncumítín—estui bi mini tící pnchin ¡cuí, ¡mu ecu cuítu huís senti un cuí tcus q cmiuns. cci muíci luís i muí ¡cenicus tutustníuucnc nc tui mccc. es—n tic u cintiles tu través cíe luí esecíeluí - el ejémci ncc y tui lua mu cíestiii ticítus ti ciiscil y-erse ci ti mecí uu ciluís muí ó it ¡ píes cuímutiles cíe sume tu i ¡tící ciii qcíe cumemí su cusuntílucí tui tui emite su cm tern¡cccni ci. viet ituitus p mecustí—ba.¡ci Stí esfentí cíe ¡mili nuemucití, ‘u tusí cretítí nímítí uuucuite del nuucíccuitih¡siuíci. ‘u tu ser sucecí¡cias pnmr¡dcii ti duicí ej cíe simcm tui mí cuímuíemite pruccitímuí ami pre— huís Estuicínus—ntic i ón tíencmtules Pcmcc tít muís. me— 1 egi—y-itt ti elinus y buise cíe síu ieeiuiuuiicituci, Eh feuiómne— timuutícitus cuí nénínumícís nuuíc¡cuuíuíiistuus. scupiencuuu

POLITIC~fr

96 josé Alvarez ,Jimnco

subsistircon plena fuerza duranteha era con- pío basandola personalidadeolectivuu en unostemporánea:cutí Icie el cascíde l-nuíuuciuu, país cuí rasgosraciumies qume le cotífieremí cutí caráctercts—eh que luí revucicuciótí y las sucesivuisnepúblicucs ni ntivcc, y necnucítulmemíte sutupericur;ci cuí ténmniuiccsculminaron mochícuscíe los planesde los Beurbo- pseudo-h¡stórieos,evocatíelcm um tutu ucicínci rutí eo-nes; o dc 1 uígluíterruu, cuya hegemnunití ini pemiumí iecnivuu de ha nuiciómí en luí q cíe sc uícemutúauí luíscoincidió enumí huí ertí uuuucicmnuílisna. gicíni tus y. sunulure tuccicí, luís tugítívicís: las nicnmcctuus

En toduí casní, luís ecunstructucrescíe los uuíitcus tui ilituires, huís cufeuísas eccíitía sucus simbuilcis. luínuicuonalesbebieron,sin luí menordcucluí, de esuis expicínacióuíeccunómictí.huís tít muceiclades5tí fnicias.identidadespreviucs; huís uítíciones no se ¡ny-cuítui— Lun ideal ijic’arhiní del enc’íííiupu 1 cugnul srm muí tuxituturon, ni se tuiventumn, de luí nuida. El témmincc mis— eficacia si cuínccntmuí las mcsmuuunsuíbi1 iciacies cuímuí «nación»entí cíe cusní ecumúndesdehuí Eduid sólcí u tutu cíe huís veciuícus, pum su1uctcstci ccii uíci—Media pucrul neferirsea los gncípos lucmmuíuuuísuq ute cletínecocu el nivucí puulíticcí eucuítu’uí eh qcme luís él¡tesecínípuirtítín un uuíismo luguin de numeimiento ‘u uíuueiuumíuuh¡stuíslluuuííuíuu ahucíntí tu relcuítuu. Truis dcli—unun misma lengua; sucí significaduu mini es eq tui va— n ir tul etienuigo —cm tu huí vez: estaclefiuuieióuí líe—lente uní del sigicí xix, pero lun difencuicia es de cítutiva es fu’eenuentemeuíteInc dicte pruííucírcicímíuígrado (los uítíciontíles cm «natuiruuhes»de estos idetítidad propia—- se hace preciscí emetír losgnupuis cl ispcmtuibuímí suníbre 1 cus dist¡ n tcus <intuícus ele simuubuíhuís ¡cíemu ti fictídnc res ci fi-tuuuí cc-asde inc ‘lusití, u:gicunia deIcus uiiisucios,y se considentíbael «anícín bandentí.hi miicí. ucíuuuícuíuuemutuísci 1 cugames cicle mc-ti la puitrití» ciii scuítimííicuincí legítimuí, uíonqoc presemuctímíla t muidiciómí uiacicutitui. eieuuíemítcísccii—quuizá un tuuuito proviuíciano). Alguuios atutores tnurtules (ieíígua, umtnueuídcí) q cíe disliuígnueuí ti huíshumn designuíduí tu este ienóucieuicu, t ipiccí cíe huí [ce-mtenecieuitcsal y-ni eoieeti ‘uní cuí ecucstióiu: cumícusEdad M odentutí ectropetí, como pre— ci pro/o— sunIcolcus que, ciescleeh pcuuítci cíe visuntí h isnómiccí,nacmonalis¡no.Prefenirítí pmuipuiner el ténmcui lucí c’/— scíeieuuhacen referenciati cmii puistíciní ¡cical muu¡t¡—no—patr¡otisnío.— enutuicí digní, tuíuítuí el me— Fueuidui, a umuuuc Edad cte Omcc cuí la qcmc cl ideal‘utí qcíe,enínnícimientuíde la existenciade ¡dentiduudescuí— fmuutenuíal¡‘coííícuííil tundí se reuul¡xci cuí 5ti pleuu¡[¡íd,lectivuis étuí cas, buisaduisen la razaci luí lengutí. y tui que en buicuití ucíediduu sc pretenciemeccurmuanenumo la ideun dc sspumtnia»y de vinccmiuuciu’uuu tífee— enutí el proyeetcí puchiticcí cmcupuugmiuiduu pum luístivuí tu la misnítí sunímí muy antemini mes ti luí emuí cíe mí tícicíuual i stums. Tnuduí esttu tui metí cutítui ¡mía cciii luílos nuiciontuhismeis; lo que en cuímbici ncc existe cievumciuiuucíe esinus elememuccus(huí siuuíbculcígía.sucí—bastalas revuuicucicunesaucti—uíbsoicut¡stases el cia— bre tuudcí) tu tutu ciemtní u ix’ei de sar¿aliultícl, cutícuunal¡smo.ccuya pecul¡aricitíd es luí cuutiversión cerremioen eh q cíe huís naciotíeslía mí tusnuimí ¡dcc muuu—de la etmíia en sujeto de la. soberaníapolítictí: cutíscíe luís inimnicuhuis, mus mituus ‘u las fcunciouucsdepor lo denuás,comíceptuahizarun fenciuuíenoCo- huí religión.mo precedenteci antecedentede Inc qcue vinci Luí mutícionalizaciónci etuiiciucticicín dcl cuumuiu mi—luego es una técnica de designaciónnadareco- lo suicial se reuíhizuu por éhites prouuínítoraso cuí.menduible. presta-míes—aplicáuídolesel témnuimící qcíe se lía

2.” Ef andli.sis de los’ prtcesosde naeio>mali— os.e-ido puinun los cii nigentes cte cus uuínuviuuuieuítoszacmon o «eicurcu:acíon» de segmentossocitíies succiuuies cuí general— del muuneiouíuuhisuuícu U nuisque acabanconvirtiéndoseen naciones,can es- él¡tesque casi incvitabiemuucmutedebemí calihicansepecíal cuí de las élaesqcue ele iníe/eu-/ - tun masgní del cinte uícíatención- papel dirigemí titiles, vuí q ocesos prcccesccs.El míacicuntulismcu puclitiení se ve pcuecleuucuimecer es cucpuucuciuuci lutírtí mil umi n cuí hasiempreprecediduu pnín una primera fase, que percepcióncultural de ha realidadpon partedelsuelellaníarsede ssnuucionuulismcucoiccírumí», en ha resto de luí sucucieduid. Luí succiuíiccgiuuhistómictí de-que se creanni enumustruyen(se inrc’nlcín, scgúuu el berla, pum cuiuuncí, cuuíícentruursecuí el esuncící ci detérmino puestoen boga por l-iobsbawní 1983: estasélitcs y dc sus medios de influemucia cuí-auumíqueel términcí esahgcu excesivnu,puessugiere tunal. Gimandui eh prnuíuucítnurdel uíuíciuuuuahisnuuusetíuntí cretíción totalmemítearbitraria, luí eíuuíh, se— el Estucdcí. no buístuí cccii reccuuíuícerlcítisí: huibnítígún veremosenseguida,no es el caso) los nitos. qume denenícuinar qué ciases suiciahes o gruposla simbuilogía,el discumrsocuí el quese ecíuídenstí cuirporuntuveistueuíemí el Estuíducbajnu snu eouutmnul enluí identidad uíuícicumíuíl. Puirtí elhuc es uiceesanicí el moíncuutuudc ha olcuicia nacicumutulistul, ‘u prestarestablecerluís líuuíitcs o fron/era.s<le e.’uc-lusiócídel especiucítiteuíción tu itt fui uiciu’íii ‘u huís interesescíegrupo enín susvecinos,cosaque puedehacerse mus creadoreso difusoresde pmuidumetoscuhlcmra-en térnuinos pseucio—cientificos.couuicu pncr ejení— les: icietí1 nuguis cii ci tules. híumuíeu’uíeiuís.cuenpcísu cinc—

POLITICSk

iJl¡tcs y nacionalismoespañol 97

centesde sistemaspúblicos, profesionaleslibe- sentantesde la nacióuu. en hugan cíe serlo, pormales dc pruicedemicia cm rbuímua q cíe desempeñetí ejetiupicí. de huí ci ivituiduid nc cíe cm hiuituje hemecísucí su tui meuns cuí ucíecí¡cus muí ruties.. tui mini Pc mci huí pruumnestí tiuccícímu tul pcíede servir cíe

3)’ Los (it !/c’it>cucs o (icun’s ti lun que si/-ru’ el cmix’ ccl tui mio pummuí prcítuiestís iii cuefínc un tis gruíncii ci—tau‘iouma lis,uttu. Este es cutí terrc tutu muí tis ‘u icí micuso. suis, ccciii ci luí cii minuíci dii ele ha i míj cisc¡ci ti. gracítusyti dicte p mccbucbiememite mu ¡ mu gcutí tu ele 1 tus fui mí cmi tus tu luí mcititeeu’uíci ó ci emí ti uítí cccun cutí¡citící mí uíc¡cíntí1peihíticuis uíctcuuílunente vigentest¡enue tntiyon ver— utu’upictutuieuite ti nuuiónicui: nc huí de huí cscuusez..lucirsutícii ¡ci tící [cmuueicutí tui. III mu umei cutí u mii síu ci buí clemcus— tuiecíinc cíe ut fluí decid ¡cl tu yoi cutí nací de minie it ti

muidni sereh muí ¡tui uuu cix’ i Ii itt dcc m de muíti y-ccm muíti letí — pci n emuci nutí dc t eccicí eh cl estímmucihuí y ch biemuestui rliii ¡ eltící. ‘u. pcin cuí ele. cíe cuípuicicitucí cíe sri iemvi— ci eh g mupci mu tuc¡ouiui1; nc eh cuícíemeití iii ¡cuítui cíe cutíy emící tu, emí ci uncímucí ci unnielemuí ci. 1 nc etutul sucnp metí— cuí t oeu’to luis t órieti. tu fi mucitínciní 1 tus cl creeIi cus deldenia tu huís ucítis cícíi mucuules Ii isloniuuduuí’es ‘u umuití— Estuicící c~ue represemutatu estí miticicí mí fretute ti

sttus lucílic i cuí su de Ii tice sudluí ciii sigíni, nc ¡ mielusní tutu-cus Estui cicus—míuucidii. De ti luí ej cte sc ti succícuíucd¡tu. tupcuy’ tídcus cuí iii ci esluí buítu cuí ¡ mutemprettu— cuutí el muuíci ciii tui ¡su muí nc p rccyeetcís pci hin ictus cíe luís

cíeccíes ruueicuííuíi—pmogmesistuusde ¡un cvuulcucidui ele micuis vunnitucicus signnus: íuícc’uimieti tuis ccuícscmvuícicí—huí lii stnc mi tu [ucmiii tu mutu -~t tutu i <u cuí emu suní vems¡dii mes, ci cte tu peiytumí 5ti clefensutí cíe huís trumí¡ci cutíescuíiuidi’uicicitihisttu hilcem’uíi etíuuicí cuí ti niumrxisttu— ‘u, huí icletí cíe idemuticlutel míuuciucnuuui: [uncigmuimuutiscieuuicí—pci r luí muí ci. cuí mí‘uctucicí cus cíe cí ue luís ecínII ictuis entun¡zumelcutes, lutímuí 1 cus cm uí e sucbertíu ití uuuíci cutíapuíiiti enís fcu t ci muís se cirieti tui nítí mu emu fui uuc¡ciii de ccl cmix’ tule tu suchemuí mu ití lícílící 1 mm: mcv cuí nmcititíes sucí—pneferencitus ¡ dcci ci cmi cuí su u u ¡titereses muí ti temitules ci tui ¡sttus, cinte cuíhect¡ y izuí tu pumu-tu huís mí uuci nuntíles cíemutis q cte signí¡eu dci tu 1ue1 uíei ci mies éítu ictus. Nl tus luí um mu temmi <nc mi tu luís riel níeíuísu c~ cíe ¿sie couit ¡cmi e: u luí—cien nc es que suimí Icís imuguecí¡euute~ nuicionalistuis míes imídiusulmiuílizuíeiccres cu ciesanrcíllistuís, ejíte pre—los e~ cíe itt mí fui miii umel tu pumncc, mutícití seecmiicití ni tu temudetu unímíen ti luí tutucini mí cuí ccciicii ciciii es cíepci u cientui, cíe cuus¡ tnich tus luís tui di v¡i¡¡.ti cmi uues ~uuuIi— ecumuí peti n cciii luís miv tules exl muí mijemuís: ni pci micuí su<ictus ele cus úit¡cuíuís nícis sigicus: eh míuíe¡cuuíuíiismnnu expuinsivuis, mnuh¡tumn¡stuíse ¡uuípen¡a.ics.sc huí cuitnLuituuíeicu cciii huí pcum’uu hihentuicí hibenuuí cuíluís mevuuícícicuníescci u-ni-aucienuctímutus cíe fitiales dcl En la~segiuuiduipuirne cíe esteuírtíeíílcc,me platí—sulgucí XViIi y ecumuuicmuícísniel xix: cciii huí cíemiuní— tetímé ti 1 uu mini cíe csutcus mu mccblemuítusu cuí mcl uíci ci mí ecínemuicutí nuiclicuil cuí huís mevuíinueicíuíescíe 1848: cccii eh etuscícsíuucñcil.con especiuuítuteuíciómí u-u has éi¡ tesel emccimci etít ci cecímu niíuí ¡ cuí ‘u huí lucíteuuciti muí ¡1 ¡ luir mí uuc¡ti tutu Ii stuns y luí dimid: ti tui citi mu ‘:ic sutu lincíxcencíen tu eruu de luís - etcíuc—iííípcn¡uuics pumíit ¡ccc nitu ruutite luí p mi míuemuí muí ¡tael del sigínc xix,

niyuuh¡cluíuies tcstnu es,uicmm’uííute luí gcuemruutuiiní—miuupncledn¡cuix- luíscumnuchucuise~nieecu¡mcu¡cuuunuumicuí ha l>nimuíeuuí Ocuenití fuises imuicitíles cíe luí me’ucchctcióti hiberuil l)uíduu elNl cutid¡uní y luís fui seismuccísu: cccii luí libe muccicímí ucícti—

cciii tui. cuí huís muíccvi tui¡cmii cus dc ciii tunci pacicm esetíscíuuciiiicncí de cstcueiicís existemutestuimíicí sucí—Cti b me luís él ¡ íes cii rigemutesecínuínc suclime luís pmcceesucscíe 1 cus mcccbicis mu ci ecurtímuecís tu muí cciitucí nuscíe1 si tul o . -

xx: cccii luí muícutíel-tu iíuuci ci n ‘u luí licuniuigeiie¡¡tueic$~ de cciii ci zuíemuíuu cm míuíciciii tuliíuíci ciii cuí teruuumuí císccii tui rumí. ¡miel cm suc ti ecísuntí cíe d estímuí¡gui cíe mee— espuiñuulisnuis, y duidti 1 tunluiéuí 1 ti uíuuu¡cli <cid nielcml metícincmí cíe tu-ticiteu cutíes huercótíduis. cuí huí Tu’— perícucíci el cíe q tuis¡entí cubrir cuí pucetísu pui.gi tías,ehcínuití cíe Aca.ncunk cm itt Fruuuicití cíe huí [II Re1uúbhi— cumnuietende luís hipuitesis iticerprettíti’uuus gicibuuiescuí; cciii eh sducitul ismci cuí huí 1 3 1<55 cíe Sttul iii, en c~cue íííe ti mrtes2uimé ti ci fíecer sentí, míecestírítí—

regímenes ícuísn-euulcuííiuulesuífnieunuuecs. muiemíte. especotít ¡‘uní y íuncc’uisicíntí 1.(‘lii tutu muíunnuistui nc cuí luí Ccibuí cuístrustui...

Así pues. tídenutís de los dos objet¡vuís en 2. España.Flitespniuícipicí cubviosen codcí nuícionahisuuío(ci nefom’- modernizadorase identidadesitt nímeuítui. hasuctí mu uvehes mcii cmciscus de ha dc’ucu—

o leahtuid que inspimamí los [st idos; ‘u ícc colectivasal abrirsela eraecuntranio:la icgiiiínuícióuí de níoxmnumentuissub- de los nacionalismosversívuis, teuideuuies a reetihieit lis Ircuciteraspuclíticuis ex istemutes), huí fuimní cmi u pcuecie servir tuuucmncs muí ú tipies fi míes. Pcuccie.desdeicteuccí,ser uuí - uuííucicu luí era de las tutucicumíes se uní—ucuemní meccírsucí ncíutcmtcun istuu. tít muz mdcc puir éhites - cid cuí Fumnupa,en los territnunios pc—que pretetídeuímeempítízam a lis dcímunummítes ‘u mii nsuiucmesde luí ni ouíanqcutí luispuíuii—q cíe puirtí clhcu se íucustu luí mí ecuuuucí legitiuncís mepre— ca exístítí u tutu cíe luís idemít icitící es el uínu—muatnicí-

POLITICA?

98 JoséAlvarez Junco

ticas más mancadasde Europa.Esta afirnuación cnibía su cambio de ser, su culposo abandonocontradicemuchasde has que se leen hoy día de las costumbresy pautasdc conductapropiosen literatura apologéticade los nacionalismos del país para conventinseen imitadores de haque compitencon el españolmonoliticcí tmadi- cultura francesa.Eh bando borbónico utilizó,cuotíal, peno lo cierto es qume en ha «España»dci pues, la nueva ideolcígia nacionalistay en ellagiro dcl sigíní xviii al XIX se distinguían la se apoyó su indiscutible uniunfnu en téruiuinos demayoríade los rasgosculturalespropios de has imagen y de propagandapolítica. L~i enfí-enna-futurasnuiciones: cina mismun religión (ch cuítohi- uuíientnc dc 1808 tu 1814, fitcuihnieiite enínsagruidocismo, un rasgo ecun eh que se identificaba ha como «Guerrade la lndcpeuídencia»,acabaríatotalidad del cuínjímntcí succitíl, aunqume pon 5cm— por ser luí buise de toda la tui ¡nificuccióuí uíuíeiuuuíuu—puesto no era privativo cíe España),una raza lista españoladel siglo xix (Alvarez Junco(productode múltiples níezcias,peroque había 1995). Dc manerainmediata,aporcó sin dnmdaalcanzadoconsiderablehomogeneidad,una vez un notablerefuerzoa ha identidadenno-patrió-expulsadosu obligadosa fundirse con eh con- tica previa.juntcu succial árabesy judíos) y un pasadohistui- ¿Quiénesfueron los pronícítoresde esta lun-niccí cucmún (qute sc remnmntahítí ti t nescicuíteus muera tumnea constructeumade luí ¡uiutígen naciomítulaños,puesdesdela ecmnquiscade Granaday la en ha Españaenuntempuiránea’?Ciertamente,noanexiónde Navarrauna mismamonarquíado- ha nuumnarquíaen sí. Durante eh pencudoCarlosminaba eh territorio coincidente con ha actual 1V-María Luisa-Godoy.ci prestigio de ha limníi-España).Suciamenteha lcneua canecítí de uni- ha real habíasufrido un senicí detenioricíy, pesecitud, y tícmn en eseterreno ha monuumqcuía podía tu lun cxucltuucióuí de Fernuíndcí Vil coicicí uuuitopresumirde una homogeneidad,no ya sinuilar. movilizuidor dumnunnteluí guierrul uuíítí-napoleónieuí.sino incluso superiora la francesao inglesa,ya lo ciento es que tanto él conící toda ha familiaque el castellancí entí híuublucdeu cuí la uruin se muíuutcíviercuuí fuertí del puuis d uratíte luís seismayoríuí de sucí temnitcínicí (tnuiíque puidría entuí— tuñuis que dci md el suuuígrieuítnc ccumuflictuc y que, tublarse un debate sin fin sobre eh porcentaje su negrescí,eh propio «Desetíduu».cccii sucí cennuicitíextíenní) y no habítí gruindes tíbismos entre el ccpcusie¡óuutul cuínsticcuc¡onuíiisuncí, humbrítí cie nítíl—cuusteliucnníde los uimiscn5cratasy eh de luís cluises guistumrcuí pocosuuiunus eh innícuisnícapital dc cccii—mediasurbanaso el de los campesinos.De he- fianza depositadcuen él. So hija Isabel. tras u-te-cho,tanto los habitantesde ha Penínsulaconucí ceder de uunevo ah trono bajo los níejoreslos foráneostíceptabuumíhuí identidad cuespuitucuha» uccígnírunís cotuicí guírucntc dc cutí Ii beralisnící muicí—como una de las realidadesnaturalesde Euro- derado,se acabó anchandotambiénen lun iegiti-pa, y luís disquusucuouíessobre luí fuiscínantede íuuidad nehiginusa y dimuástietí cruid icicuuiuní distin—este carácternacional iban a ser uno de los guiéndose pucení, al final, del innuovihisuciotemasliterarios (cipicos en el romanticismo, representadopor sosrivales carlistasy ternuimió

El períodoihamadocontemporáneose abrid expulsadadel país en septieníbredcl 68 traselen ha historia de Españacon la guerra anti- éxitní dc una enínspiraciónbásicamentemilitan.napoleóuuicade 1808-1814.Fue ésteun conflicto Ni uno ni otra,en todo caso,se propusieronsercomplejo, en eh que se fundieron una guerra reyes «de los españoles»,estoes. hegitituiarseencivil (bonapumrtisnuisfrente ti borbóniccís)y nuuítí téntuumnos uiuuetotitílistas mucciemnos, sinní eíueguerrainternacional (ejércitosfrancesesfremute a plantearonsu causacomo herederosde los de-ingleses), ncí muy distintcc a Ini ocurrido cien nechosdinásticosy defensoresde la religión he-atuos antes,tambiénalrededorde un cambio de redada.dinastía y de la rivalidad franco-inglesa.Pero Igualmenteincapazde dirigir el proceso fue1700 era deuuíasiadopronto para justificar una eh estaníentonobiliario, dividido y desprestigia-guerracomo nacional,y en 1808 en cambio huís do en 1808 y uííás aún a níedidaque avanzabapartidariosdc FernandoVII supieronpresentar la revuuhuciónliberal y auníentabael puider desu causacomo una reaccióndefensivafrente a las nuevasclasesmediasenriquecidas.Familiasuna invasiónextramíjertí. Lcus tídictosa JoséEcu— uírustcícmuíticasci unibles ¡íícli vidcuales íuíuuntuvie—napantefueron tildados dc «afrancesados»,cu- ron. sin duda,un considerablegradodc podenruoso térmiiícu qcíe no cargabael acento sobre local y en muchos casosintentaron tener pro-sucí colaboruicióuípolítica nc militan con luí puctemí— tuígnuuuisuííuí pnuhitico. pum ciertcí qtue desde luíscía invasora,sino qcíe por encimacíe todo des- más diversasposiciones,ya que hubo nobles

POLITICA>-

[lites y nacionalismo español 99

etí rl istuis, tucíbies 1 ¡beniles y híasía mícíbies «cleunn’u- uíqucí gmci~uuu social Puírticipumncuui cuí unquellasentilas». Sc ¡ mmcmitó ¡ uielcistí. cuí tulguiumu marcí uíuuí— ecurtes90 eehesiuísticuís,56 tíbuigumujos, 15 cuitedrá—uuiemílcí, clcfini n tu tu uucítuheza euut’nuu ceutínimia ver— tiecus.39 ucuil ituimes,49 fuiucinutiuiricis. 14 tícíhuies. 20tebmuí1 cíe ití tutución. segómu hacia. pním ejeuui1uiui, cuuuííercuantesy 20 ele chifíci 1 ehunsificuueicín. uucuui—¡tI !Iu’;’tíltluí cuí 1 842: « N tínití í’eeueneluuuciejnur las q cíe de dedicación ¡muteicetutul (V ilitícomta, 1980:gu’ummuchezuuscíe Fs1iañut q cíe cus tupel1 icicis ¡1 custres 1 2> Más cíue de utuití «bcmngcmesíuí»--—ecumo leuschume mini su truteci ti luí tuienndimití d itís ele gicíni tu- y siguetí euutti 1 ccguímudci ni bst mí ticí tiunemíte bcmeuía par—

míe suuuí ciii eslíuuícmiii ci eh y-tul cun =- de huís Ii cclios le de mu nuestruus lii si un tic] cures——,se n muítui btu, lucíe5.ceuueruisuis luís muumeicuuícse~cíe lucí cstiuuutímí su anis— ele cina ¡cuí e/ecltt<clidaul. yuu q cíe eramí gmcmpos snc—<ceutí cmtu lucí se csutmiii tutu ti si lurcíp tuis (..-1 Luí ti mis— ci tules ecu‘uní cíennumi ti tící cm ccumúuí emuí ch cccii tmciiuícu’uíemuu (..) cuuuuscr’uuu luis lucid] ¡cinumíes q ume cccii— de nmncís uuíeciicus de ccciii u ti¡ctíciduu de crecicuite

‘u memíe íespe<tun>-- (ci n - cuím icí veu 199 1 146). Pcno. ¡muípccrttmnci tu enuuíunc ¡ Li stmuuinemít cus de uncíyi 1 izuí—cuí ci uuuju tui ti. lítí se junmecie dcctu c~ mmc ha mícibie>.ti. ci ciii lucul iii cuí ti muiculicí tu que 5ungía el nicreadccecumuí ci entempcí. fume--rut cíe mu ¡ n cmuíuu muí cucíci luí x-’ tutu — ermitcm mucí y ccicíetíti yo muí tus¡ y cm: huí p rensutí pericidg cítí mcii tu del ~ímuíy-ceutí tutuci cutí>u itst í espuu ñ ccl cíe cuí, huís cánecímuís u mii yemsi luími tus, huís bufe<es demiiumnemuu seuuueitu cite tu ecuuuucí huí [cíe segnutíO reemí— cuí usas célebres,luís eseaunís lutí mluumemutuíriccs y,Muí <1992> cuí luí eiuuiemrtt. cuí este pnimíier níuímíuemutuí, huís miólpitos: tíomuqcíe

luí Igiesití. pnut- teu’muíiííuun cciii luís >iuutucuutnusgr tu— Idus p ú 1 pi (cus, si mu cl cm cití- fuemuí mí siccmi píe íuuuís unpuis p muy ¡1 egi tu ci cus. muí tui mucuccí fcm e cuí~cuuzele clesem— sucini ti stti su c~cíe libe rutiesy cuí 1 tus clécumdltus signí¡en—

mccfi tun cutí lítumie 1. mii su cl cuicmuí pummeitíl, cuí csuttu pmi— ces luís eches¡ ásiictus hubeu mies d esutuptureecritímí, pucmuientí fuise íuumcicumuuuh—ííucun]emuuizuuelccuuí Atemmcín¡— icí chume cstuí iiiteleelcuahuelmd clebenití. euísi desuele¡tucítu tumute la Rex—cuídic

3mu y- cieptínacía ele cieuíien— so cmi gemí• ecítíIi ‘¡cuíu se ccciiici la ¡cuí, liii buteuía. íuue—tuis ¡líe rumies icor luí uctíec¡ciii [‘cmiiti miel ¡ títí. muc mcli ni cii cítí, escuí él ¡te se Ii tul Ini b~t itgadti uní Esuntíd tu. biemíluí ccliii mu [eji cLictm ej cíe itt tuití mci tutucciii cinc Ii tuscuí huí fcuertí cuí muíci fcm míe ¡ cutí aumeus nc cccnucu p muifesinítitules1 lttsuttucidiu ~ sc ¿mli ucd cuí posicionesde cxnrennnu Ii híertíhescoyuc <it cílcucucun ~ cl cccnsigcuicuutecíe—metícciciii tun ¡ su cric> el cuí-ti mute eh resucí del sigínc [)¡ mi — meclíní tu muí cimícupuu ¡¡ti m tun detenmuí ¡ mítuciní ruuuíínc cíecmi ci tu ccimci ci ¡mísutil cíe¡ dii imitemuí tu e:¡ cutíucí lucir papum su tu en¡‘u ¡ci tíel—-—-- ertí nctu> mguíclti lucir el puculem muúbíicuí:emueeuíuíchuuslisiesc ‘u siíuíiuc$lie:utiuieiu te en numutí ¡uuig— y tutu es e-xtruinnu. pum muutumní. cicle scu cíbjetiveccutí cicleuísi ‘utí fretíte tul muí cutí ci ci tui cíciemuínc. se 1 ¡ mcii— tucíl iticcí cuí musisí¡ese en mefuumitin esemuí ¡ su mcc Li sta—íd tu rumítu cuí mini emití cmiii vensutí cíe luís tivuniices cini mutuití cciii ven ¡ mlci cii el instruíunenluí de huí muíci—cie tunifienís y- pcihin ictus cccmci ci u’emmccres’-. íuíeticmuciuc clermíizaeiuíui sucícia1 ‘u ectimidínuca del putís. Luiscuí tutu miii síu ci suueuu ciesnie ch rumeicíntí[¡sunci fil cisud— él i ces 1 ¡ beitíles ¡buí n tu ser cuí huí Es¡uuuñtu del xix[¡ccchuuístuí eh hiberuuhismuucí cuí cumuciemumiení cíe sunus mící míietucusestuíhustuusqute cus mefuínmuí¡stuís ihuustmuí—vensunuuies,liii huí

1un>hit ¡ccc, apeuutís fume e uíu ti cíe cicus del xviii.u>freecr uucu’uceiuuclesdccclniuutuhes tu ini ha.rguí cíe1 su Pc mcc lía luía cutí muísguí ¡uícsupemuueluímeuítcuícmevcígíci: u cccitu luí 1 eg¡<¡muí Líe dii nuccestíni tu puí muí eh puccieu cuí esítí cuí metí mutícíci miLi Ii zumelortí i mii cití 1 cíe luís élitesemuí. puu muí huís jie uustícícures cuí t ciii e-ccsu. huí e] eh A uit u Ii bertíles esuptíuínuitís. q cíe uuiejtu buí ruí dictí 1 uuiente sugcmcu Régi uciemu. ‘u [íd r [tutu<nc ¡mieltu suc ci mutícícutí u lis ereuíción pci [it ¡ecu—ccii n curtí1 dcl enncc—pumímini tismííoiii ci u cuí itt ti tutes ticí ¡gu’uísuus Luis nefencnemni su u 1 u 1 ciscmuid ni: eh papculiscu-ua. Dc que eh ~uroyectoi hus—«pumcmi ti « cjcue se emiecmcuí t muítu cuí icís el cíeci muietítnís t muid ci ertí cl mini— puutui oílcci nc p nc—ti ucciouutui ¡ stuí hiuíy[cmiitutucliii tus tu cuí huís nutímii fiestuis cuí nliscuís tící pucetísu cl cid tus, y-tu q cíe mini suchuí tetídítí tu fui muí lecesigmí ¡fi cuí mu si mu ci huí dlefemustí cíe ciii ti ¡dcii licitud t rut— cl 1 ‘Istuicíci. sitio q cíe lucí u ni el huí leí y-inc cmluíbuí ti tun tuci ¡e¡ ccii tui, y i míecuí tiultí suc me <ccci cm tu luí u-chigiciii. huí i cíeuit idad ecuit u rumí reenuerdemise luí emetíciómu cíe1 cgini tui¡cl tící cii míu3.sti cuí ‘u —iii ás tui míe— tu huís pni — umetudemitus-<metíles» (ccix nc ci bjet ¡ vuí ertí ccii ti ‘utirvi ieg¡cus mccci ini cci y- ¡curieliccus cíe huís tumini gui cus mci — huí ermit curtí mu uuci cin tu) 1 is mci it ti pies defensutus eleunís- <u l>uu <ni tu>’, ecu ci cfi miii iv tu - entí luí sucí uuití de lun 1 cuígcutu. 1 uns mccclicincmíes cíe ehásiecus cuísu tellun—

-<Ditis» y Rey nos. etc Pero, ecínvenciduiseduiciO estabandeFil lucí ildí cíe huí chabnímuuciuíuu cid pnituier e~ cíe ha deetídemucitídc ha era de. huís Ii umbstíctngcc

muí ved ni mu mcm ccii al i sttu se ehetie tít ni tu uí ir, íínc n <tutu — se Ii tubití debicínc tu tui ruchítus de huís tic-titudes ‘uluí, tu luís chutes ícuuhítictís q ume cii migiercuuí ha resis— vahotes cuítorales truudiciucnaies<desupteciní delnemucutí utuití mu uíuuíicuíuíieuu, ecuyuu cúptmití muías - ymsu— tnuubuíjní íciuíuuuuíh, exeesivuunúmerode fiestuis re-[ile frucí <un luís cli ¡co tuucicís ele lucí u, Uonuviene, ligiosas y iuubcímales,clespuítcluíciuín del punís clehi—

lucir tumuin ci iii tilia u. tutu mucí cte setí bney-cmcueiite. ci ci tui cci ¡ bumncí celesiuist¡co, tui sitíun ientuí fremíte a

POLI!ICS /‘

100 JoséAlvarez Junco

los tuvumuicesciciutífienus. etc,), cus nefuirnuistas¡1 cus— A estuis esfuenzníssc tiña.ciid uu tutu cnitifieuuc¡óuutradoshabítín líechní explícitos iuuteuulos ele dc— cje lux uíctuuuciduí pcípuluír en luí guerruu dc 1 808—suírruuiguírlcus.El luí les cnuuuvinnid cuí fácil blatuccícíe 1 814. Segúmíha vensicítí q cíe muasó ti sercuumuduí¡ca.cnitictís pum pumnie de lossectucresccuuíservuuclores. la nesistemícití ecímu<rut Numícoicómí —umcnuuítceimui¡en—que les cii ci turuin cíe cxt muínjcrizunnles. cm itt tic ut sutí — <nc [‘cmmieluíci nc itt í ele huí muícid cmii ti nuíeicumítí lic] tuci es—cióuí que lialló cecí sobremudo entre luís cumpas ¡cañuultí—híabítí siclo pnnumuíccv cía lucir luí ‘ucul cumuitícípeupulares,si u d cíduu itus iciás apeguidasa huís huí— clesesperumulay sruprcmuua nIel pumeluicí, cuí u mu uní—bi teus híereclaclcís A leus letmuuducs,cléniunís nc mini- níemuncícii ci oc cl Lstuuduu y huís muí imícunítís rectucmasbies q cíe d esnie cus cccn sejcus, euuííc¡líe mutus nc sucucíe— se Ii ti tuití mu lucíud ¡cinc ci huíluití mu t muí ¡ci ciii tid uc tu luídades de Aíuuigeus dcl Pumis uípccyuubuití has ictí t ri tu. De tu huí tu p neseuítui r tui pcue[cinccccmcici sucí—nefonmuis bonhíníuíictus uní se hes lucíbiertí pumsadní jetuu cuí el que nesiclití luí fcten¡.a tuinímuuí cíe huípor huí imííuígi uutución penstmnen ci príebícm encuno uutícicímí, omití especie ele mí úelccí ¡ nueccmncmpt ible ypumíumneun de leus cuínibicis puuíit icos, mii nicíchucí muí e— nitítumel nc cíe cutí ¡míst¡ n <cm puil II ¡ccc ¡mítutu <ci. mini u tu bítílucís creenicí el deíucus¡namini de las escuicitus lutí— mutis q cíe u mu pascí: tun pasní ujtte se cl inc ¡ uíuuíeciiuu-trutís. Pcir eh cciii <muí mini, sedti buí Icor sucíp cuesícu qume luí tuiemite, uíy’ riel tící ci puur luís y ¡cmii cus muí tui ti tít¡enusu mu prníyecncu cciuncí cl scm y-ti. cíe ruíci ci tutu 1 ¡zuuc¡ciii q cíe esuctíbuímu Ii tíciemuelcí srm tu puín¡ci niti cuí Luí muí ícuugenerucí de huís est mríencm u-tusu ccc>mucímíuictí su y suceitííes ints<tu muiennc cuí tucí utel luís ti ñ cus Pci-cc sutu el cm muuc¡cm,—cíe umecuerciní con Inc q cíe lucir el iéruiu¡mini razcíuí cuí el cuisní dcl liberalisnuní es¡ca[uncí.¡ ba tu serse entenci luí cii el mci cutid cm Ii bertí1—ii cm struicí ci niel muí níclí nc nuuuyccr q cíe 1 ti cíe uuq niel itt tui cid tu it ertími tu-

momcientcu—,iba tu eucccíntruírsu más serio culis— L)cmruíntc todci el íestcc dcl sigící, hcunstun lleguin unítuleu Inc cuí huís cl tuses buíj tus, uuscucitíd tus puirtí chI cus mu muí pi nc 1 898. huís Ii bertíles y cíemuíníertítuis síurime—ecumu uguu curtímícíti, brotui licItud, ~ureju ¡ci cus y muí t ¡ — ruuíu espemuí mieltu ejnte, unir gruíti ele q uue fcmeu-tu huín tu. En mesum mcii, luí umenit cid ¡ luíst muicití cuí melumeicímu cleum’uuciticiótu cíe huís ¡ tusti t nucicutíes y tutu tu de lascccii el puebicí entí nipictumnente pcdttguíg¡cci—puu— mumnípitus él i <es —i miel cuicínís huís eluí bcumuuclcímes deltemuítu ¡si uc, y’ mí uíuluc huíbití tui ti su uujeuuci tu uuq niel 1 cus clise-rumsnc: cuí luís dli <es pci íícmlis <tus Ii tíy si cmii pre,cii nigetíces q cíe eh muí uíj i snuni. eh cuí ci ri tuismuícm tu eh ti — 1iuc m clefití ¡ci ciii, cutí ehetuiemítui uutít nudemii gruí tui mini—,pisucco. el Pueblo híabrítí de reaparecer.cutul Héroe

Luis diputumeinus gaditumuicís, cuí una cníy numíturtí 1 )ummuíu emite. ‘u cccii su ¡ mítcrveuíe¡duímecleuutcunuusutil—puilíl ictí muíci y di suti mítui. i mí temítui mumu 5típemuir luís ‘utí nití un luí Pum<mi tu.clásiccís iticnunveui¡etites dc «exnruínjenismneu»y Ccuninistmtiicntc,y pesetu estepnu~uculismuunc <eón—uínti—puípíulisíuuo tísuiciaclosecun luís reforucitís uncí— ccc, las élites libeu’al—pí’uugresusiasespañolassedenmí izuidonuis. Scm pmuuyectni uuuucicuííuulisna¡buí nuás uuiamíluvieneun,en huí práct¡cuí, cii cuy tuhejuteitisdc huíslejos ci oc el dc luís ¡1 ustruiduis:se truccuíbuí también etuptís poptiltímes.especialmentetigrait is It tui—ahícura de íííuíclcnmuizuur huí cconnumitt y fnunnuíhecer ucícuistí míuuíyuuría.—, ci u utíuíte cuusi <nícicí el sícinc.al Estado, pemcí a la vez de denuocralizarel Creyéndose,lurobablenuenle,su pruipia uctoruca,poder, cíe a nrebuítumrhehuí suníberauuiuí tul muuuitmrca laíuzumncuuu re1uctidtis cciii vcucuítuíniuís tu pumebíní cuítubsuulutoy huís himítíjes líeredinuíninís y títnilucí irsela nénmuuinospatricítiecus c1nue segoitímí huí mlix cicuietuitíal pueblo (la míacióuí). Nuidie ex prescí ej uizui ití cíe A u’g’ciehles, lítítí cloe seecuuucluísesuris pi uuues me—vunculuición euutre titcciumiuahistuinu ‘u refucnmntís ‘uncí cueieuuíuíriccs: pitímíes que ¡miel cmiauí luí it beu uluz u.políticas comní A mgúclics en su « ¡ Eslutifiohes. ‘utí ción cíe ha eccumícuunitt, luí destípanicinímí cíe las cli—tenéispuícmiti!» uní p mesenítun huí Cccii stit dci ciii - Duí— feí’cuíeiuís estulmuíen<tules ‘u e ecumustic ueiciii tui ¡sunci.dcc q cíe el uupccyeí puípculuur era ¡muíprescincíibie cmi es decir, el respelcípuir luís clemeclucusiticliviul nalesuntu tui retí q cíe ¡buí tu euuccíntmuir obvi cus cm[csuttíccí — y- luí 1 ¡mit uucidii ‘u cíemuícíertí< ¡zuueinimí del pnud en p ú—los entrehuí concumiury luís clasespnivilegiuíduís.los bí ¡cuí Pero qtie sigíu ¡ fictí buuuí íuuuuíbiéuí cemítruul¡za—ideólogos Ii bertuhes tnumtuumuuíí de eltíhumar cutí ciduí gcmbenuíauuuentuuh,cicsuíííuínieicíncíe lun vihegicísprníyeetccpolítiení qute, sin dejuir de sen i nnova— ‘u encsncuuíuluresInícales. tínmucíemí<ci del muescí puclii ¡cccdor, fuese tu luí vez reeuímuuícible puir eh pcmehuinu.es y- sucíciumí del tui cm uudcu nuntíauucí sucíbreeh muí rumí. esití—decir, turrumiguicíci cmi luí i dcii ticítud t muicí ¡cicumítí 1 De luí eeuu¡cuí t nc cíe cutí tu cccinnuuuuluí muínc uíentírití, tu pci’—ahí sucís csfuenzníspncr prescuitumnha Cnumusticcuciduí cci muí ele tiiem’cuicícis. ercumemnímí de uuuucvncs ¡muípules—de Cádiz coludí uní retoruunía huís leves tradiciní— tccs,,,5i huí pniíuiena lisuntí de cubjetivcís puculitítitules o «vemdtucí ertínicuínc espuu fuol tis”, csutnu es, ti resurtícuí n títnucelu vuu puumuí luís cti¡ctns tmuí buijumul curtíscus fuiernís míuedievuuies qcue hinuíituubuíuu eh poden cíe huí puuhuhuncinítí,siemprecinte fumeutumí tídeccutícití—

retí1. nícuume expíicacinus, la segnímícití níumy ci ifíci Iuuieuute

POLITICSt

Elites y ruacionahisnioc-spanol IGl —___________________________

¡buí tu sen ticemuntíeltí - es utí mt mccii tin lucir cl cii cmnul cm muícuclentídcm. cmnul mu nuevuí vemsi c$ mu cíe luí ¡cieníidtucímcímuíl, Y mucí huí: ejute cuivicítír qcme estuimnuis huí— uuuuciummuuíhse imuupcusti, tu uuu¡tuíci cíe eumuíí¡mínu emití-e luíbUí tící tu cíe cm mc puuís ti brcm muutucicírutmcceuite mcm rumí, cuí mc ti ti 1 iz.unnluu pci r [cus1 ¡ticrutIes cuí sucm ftíse mex-cuícícicí—tututu tucí luí tu cmi mu tucí cmii tu cuímii mu uíestui lucir ti u 90 7> cutí mm tu y’ eh y ¡ ejnc el mini— pul ini ciii síu cm cuíccii cuí—ch¡ íit~5—

cíe uíuuuíifumhíeccís ‘u ccuya ííniíuci tutu 1 huíemite ele ¡mí fcc u’— ti cuí, Eh mííej tun ej cmii plnc cíe este uuuuciciii tui ¡su muíncnuación scílime lun níturelítí del muí cínelcí ertí cl ser— eclécticcí pucciniun cííeuuntrunrseen luns tcc¿íltiplcsmuucín setuiuuiiutl. 1 nc entumí exíuiietí chute huís tuitístus híisulcumitus cíe Esíctíñul cinte sc escniiuieucuíu cuí luísjucípci huí mes. íd tiS cíe ¡ cieuí<¡fi cuínsc cuí [cincch 5tí putes— nléetiel tís eeuutruuies niel sigíci (cíe ] tus q cíe fui e mutí u-ti —

cci m’eluuruunm tu huís hihuerluichestnuichiuicimutiies espuifíní— chigiuuuílicti huí cíe Luifumeuute, 1 85’1)—ÓcM) Sc cuiuítuumítus ‘u cíe seuulii-se uugnuueiceinitís pcim hutuben s¡duí cuí cutís huís cmlcmu’iuís cíe luí uuízuu. í’emuucuuutuiíuclccsetu

cuí muy-en:ini tus cmi1ucí rtumeicures cíe luí sucbemuí ti itt. j tu— cutí itt ngcuEs ¡muío ¡itusutulo (ci cus muí míe mii cus ‘u muícci ¡ nc.

cuí u-tutu ini s aetmu>íeucutíes unuis umcmi tules cíe ¡emuíti mu— ccciiicm muí iii ¡ni cm: u u. cii mccitu míuenute. el ccciii ¡cuí/cc dcmini VII muías t tule tipuuvuiru[ii tui euíniisuuící (Aucís— luí iuismcumití iícumííumuíuu. ejume se scmlicuiuíut esitíl’ síncítí—uegnmi, 991 E muí mi, 1993). tul uuueuucus cuí tímetís cinc imuuuícel¡uíiuíucícnuteelestuumésdel i)¡hcuviuc t.Jcíivem—muimumies ‘~ ex¡uhie u iummííiuiéuí chume luís iibcíuules tui— sutil), ccuyuu senutielcí cm nuícmcmuíuíl¡chuíel cihtiíuuuí cumn—vícítumí e1ute nehucuitunsemutis tucutí cmi 5tt jumecubimuis— sislití cuí tituben sicicí ciii pícceescídh¡niuuiciuc uticitíuncí estumtmst u 1 u sunuciecitmcí esiutífínuití suilcí iuuiduiui huí cumuiciumel muuuciccuíuul estiutfuculut. cíe luí chume luí lucí—tntunusfnuimciii se a culpe cíe (iticeutí, íuuuí’cpuíuí lihucutul míuumcíem’uícluí cutí sucí cx[unesicíuu tutu—

Pcícc huí (hícu’Iuí tucí estumiutí cuí sucís ucitíuucís luí niermutí luís cmruuuínles nuuituslcummuuauicuuues cíe luí luis—ne’uumicucicíui liluecuuí h’muucuuscí y suis uiefeíísccmesvie— tucnití ííeiu¡tusttitun tuties ecumuuní 1 us scíecsí’uuís

cutí eciucuuí tmuííusecmmniuí icucicí el priucíen temeicí cíe immcmmueiuucuescíe mucíeblcus ‘u e¡vihu¡ meicuuues sc cxíuhi—sigicí. cciii luís huevesexcemucicuuuescíe (‘tínliz ‘u dci etubuiní ecuuuuní cumpuis cm iuigu’echuetutcsdicte lítíbituuí

Tnieuuiní í.ihuemuul, síuuíuicicus cuí luí impcitctueiut. cuumítmibcuíulnu tu tu. lcunmuíuícicímu niel cuí teten mutícící—c:uuuíuuuicí mini nhimecíuumuíemííccuí 1intsucuti ci cuí eh exihicí tutu. tu huí vez emule ecínucí ttuvtísmuuties fu emite ti luís(Licinétis. 1

91í8>. Luis e’iu’cuiiustuítucittssunílcí cutucibití— cicle u-luís esmíuíñnules»híuíhuiuuuu cupuíestucleí cuz nesís—mullí etc 1833. enítumuctcí Ii muí cíeune. etc l’emnanclci Vil tcneiuu (cciii ejeni

1ulcis c~cmc iííc’u ituthulcnceicce cuí—‘u eh tíccescítui mmumuicí cíe miii u tiiñuu, cccii umuití reimutí ícueíí¡.uubmuí en 5 ugcumítuí ‘u Ncumiuuíiieutu y ccuhuuuiuuuí—viumnítí exttuuuujerti ecumuicí ueuuemite. eliercutí icígutí’ tu buuuí cuí ¡ tu aguuzu ‘u (icruumití fícuume tu ¡cus ejéneitcusumuití ccivcm tít curtí pcihin mc c el tic h~em mii it icí el rctcímmini muuquculeduítenis luí q cuc pmnibuíbuí lun pet’u¡ ‘ueuie¡ti ctecíe cus hiluentíhes e uuuc.luusci euuinuccí cmi el puinící’ tu cmii mícíclecí cíe icietiticiuuul esemícitíl penuííuuíueuíte).sutí frumecidmí mutis uíicucicí mci i lisunnis uiiíinuuus senítímí Luí lunumudulunul nimieneuícití cutre esuntí y’crs¡uííí cidejcuienes. t muís ti ti Ii mini’, ‘, u ‘u tít times sin cuieuitcí puistuelcí nacíccn>íl esmutuiMul y luis díuue se esíti hítíncci ci meptuscí excecie cíe luís imíu ¡ces ele este chalucí maudc> cuí csut miii soití uípuietí 1ucim nccmuís ¡unte—tmmticcuicí, uícuíhíuírcuuí eiuíiucumuímícicí itt fdntii umití bicis ccmí’uípeums, es sucí etíruietenuíuuícucníuuuphuícicmítepuuíini cuí cj ríe (de tu cuevdc cciii huces’es ¡muíerrxupci ti— pu ms ii-mu, es dccic - Ii nc iii ccviii ¡ti ci nur. ci esv¡uícuíl tícíomíes t’c’ucuhuueiuuuuuin¡tus: ímíu Biemíiuu. cmii ,Se.vcuuio) cíe enmumicícuien íimccveetui puchitiení ¡cíuiíecl¡uílnu(Iciver,htibniut tic ulcmuuuiuuuín nhmmmuimute eh resumí del siginí. 1 ~)84) Fremute tu luí cuccímmi dcc cuí el pmi míuen iii ci—Tal fcíntntmhti mccciii cuí cuuuís¡si¡ci, cmi siuíiesis.cuí cutí muueuutui. cuí cície huís mcfctu-euuciuustul cunnuiccen ¡mude—mdcmi iii cuí cccmus<it níci cuuutí1 1 ¡ lucí-tui. 1ic muí lucí cíemuí cm— petucíi cmii e cíe huís espulñtules cuíun ¡u ití mí tu tutu fcu tu—

eruitiecí, es cieeim, cuí eh cicle suilcí uumnticipuíbuí cuí eicíuu míuuc’uiii¡.unclnumuu iuíuuueciiuuluí ecuuulntí ci cíuíuuíimuiuíel juiegní puilíliccí leguil cmii muñelecí scíc¡uuh cucuy uuuípncheuímíicum. huí ujcme uulíuum’uu se suíhuí’uí’uum es cutímecícícicicí: huí umuul ¡gumul uunistcícmuíciuí jcuuítnu cciii huís lucísní pmeténitcí cíe miinutivuis cte ucmgnuhhuc 1uuir lítuben

cm it e‘ucís ¡mini u stni tules ‘u fi tutu uuciemus. cus cciniel umeci— u uuci el ci esícuu ñcci: ¡itt huen pumseluíci luí mcl ¡ginímí ven-ci cus cccii huí espeecml ticid mí cm nhutítutu y luí ccciistmute— cl tícle ‘tu clesude eh cinigeuí ele 5tt umccl ¡cuíe¡ómu, huíluerci ciii cíe luís femmc metímmii es. iii ti su huís, mu cíevuis cltuses sicícm ci lusun¡ mu ticití memute fiel es tu um cutí fui mmii tu cíe senlenmuíteiii etites sud rg¡ci ti su cíe luí chestímuícinc¡ zuue¡ciii y huílíem ticuí tui tui tu cinc gíncni tus tui ¡¡it tires ¡ nuccímuíictí—eclesiásí¡cuí y luís muí tuimuis sutí tic miii u-es nIel ej ¿mcimcm muílules cccii cumuulcícii en cuí muí p nebíci: pemcí mu tící tu cíe

‘u luí uiuiiuuimuistu’tue-icíti, Luí iccítul. emínme cutí 2 ‘u uuuí cutí estuubuu vimuccmhuueicí ti pmuix’eemus tunulimiecís cci5

8~uu cíe huí ¡uní luíuíc¡ciii. secm(mmi cus luícm ucíeuí<cus, cuí nsnc nl e metíIi zuueiciii. Y esuntí tutusduíciti cíe ncbjeti —

Ptumumiel tumuíemite tu es<cm e~cue R ¡cli au-nl 1—1 enr y-cus ¡ u muíccii ti tuis megítí tui uit nc pat-ti eh phunu cm imite(1971) itt lluuuuitídní ci ‘<uítriuucluemuímicuuiuucíe címítí ncu ecutuiní mutírtí el untcrmíunemcímuuut, Euí tu imutenuiní,mí cme’uuí cmii gui mcm tu itt» - y tu luí ecínsucíIi duíci ci mu del cuí— uucí itt huití meteneíícitus tu mciii miii tus cm í’cy-uí icie¡cutíesmmes¡uuucid ¡emite ndgi iii cuí cuí mu st¡tute¡cuna1 Ii [udruth— peííci ¡enles, yuí e~ uíe se suuí puimí itt tu ti icen ti leatuzuicícm

POLITICDfr

102 José Alvarez Junco

ya un equilibrio político basadoen el sabio eoíuuenzaíudopor luí guiemnun de Tetuán,en ¡“59-

puntcumedio de luís doctriuuuíninís;lo cutíl explica 60 (qcmedio icíga n tu huí uuuuuycím retórica patriónicunqueen el nacionalisuíío moderadono haya iu- del siglo,expresadaquizuis nuejor quue nadieporgar para eh populisuíío típico del liberalisnio Alarcón, 186<)), y temníinandcmlucir hasgcucrmasdeprogresista,y que el pueblo se halle ausente. huís primerasdécadasdel siglo xx, cloe a su vezexceptoen referenciasretuiricas de pasadaa su tuvieron comcc resultado el establceiníicnncídepapel en 1808 o en abiertas recomendaciones un pequeño«imuipericí español»en eh norte ctede moderacióne ilustración, que recuerdanlas Marruecos.actitudespedagógico-patemnaliscasdel xviii. En Esta fue, pues,la versinín de la identidadna-lo internacionuul,tuimpocohuibia rechamuiacióndc cinumítul cuí la quese snícializuímcímulas geuíemacícuuícsterritcmnios irredentoso justificación de proyec- míacidasa partir de los tíñuis 1830-40y hasta.altos ex puttisi vos ¡muí íceniales:es iii uy signuificuitivo, uuiencís, 1898. Fruí el uuucumeuítucde luí ¡miel umstriuu Ii—a este respecto,eh escasolugar que nuccípa en zaetumn aceleradade los puuiscs europeos nuásestashistorias ha eouíquistu del im peniní auuíeri— avuunzuíduus,ti luí vez qume el cíe ha mutis el u muí ccciii—cano,cuya recientepéndiduu Inc enínvertítí cuí ncb— peteticití emítnc cl cus pcur el nicumn ¡ muicí del mesíní nieljeto de ideuílizuucióuí, ecítímído uíuínimo. con(‘lic— muí nítido. cítítí partidítí cuí luí que Espuuiutí j uigaba ehtivo. tíapci, si uící de cnuuuviduíduí cíe piecíma, sí ele lucí—

Luís excepeicuuiesti lo d ¡elio scumí escuisuis,uuuuu— teuuema dc terceracumnegníría: tun i mudiciní dc ha si—que existen.Por tun luido, se suube qcíc huiy cmii títuición ertí el líechuí cíe chíe, sicmíclcc cutía lunuten—territoriní irnedentccen Gibrucítan, pero es ecummcm— cití cicle había puunticipaduícuí íodc,,s luís gruímudesso el tacto y eh cuidado con que se unencícmuía gcmemnuíscrímuipetís clescie fiuuuuhes cid siginí x ‘u’ has—este tenía en ci íuaeionuulismcíespuiñuul del XIX tuc cl pcríeiduu íuumpoleníuuiceu. uucí tía mt ic¡ ptuí-itt cuí(muy al contrario de ini que ocurriría en cl tigre— uuiíuqu.¡cua cuí <cíciní eh ncstcu de luís siginus x \ ‘u xx.sivcu discurscufuiscistun de los tíños 1930): huí ecíal Mas quizá fume precisuimeuuteesteutishtuuiitetunci. esesexplicable,va cície untí exigencití seriaen este dccir. el lueelucí cíe tucí versesuínueticínís a tui tigctnaterrenohubiertí síupuestnuenfretíntunsecomí luí in— tensiduí i mítcmuíuícinuíuuíl sentí, eh q cíe penmuuil¡ó c~ cíediscutible primentí potencia tuíuiidiah del uuuuí— scílcsiscíemum síu níavucres prníbiemuías huí cmiiicí tícíníento. Pon otro, hay referencitísumí iberismo. cm lucíl itictí espuiñuuhay se tmasníuiticítí tu leí luí rgnm cíeunión con Portugal. cm sueño que en realidad varias cmcuíenaemonesha versión libcmah-uuíuudcm’uidapertenecea luí vensicítí liberal—progresistadel es— cíe las gícínitus ííuícic>nales,pafícílismo,más uigresivui y movihizuidortí qume huí Eh udienciní dc esuntí ícíuímícmuu temusícuuíespci ¡gmnc—moderada,y cuya presenciaen todo caso se sas, a ponto estuvo eh Estado españolde con-diluye a níediduíque se aproxinítíel fin dc sigicí. seguuurllegar couu éxito huuístuu el (luí ele sicultí i>ct u>Hay también utópicas alusicunesa cina puisible dosañuisantesde esafecha, cutía potencia p.i-reconquistadel antiguo imuuperio aínenicancu,o a ra coinio de ignominia, no comopetí sun ti nidi

la foruíuación de una confederaciónde pueblos ción nuihinan, conio se decía con despíecio >ihibéricosencabezundapum Españafrente al unumí— pninci picí y cciii uutucuurgrumuí al fiuíuíl— u nebutcído angicísajótí,ahguí que tiene que ver con has España su úhtinuíos ternitucrios amuucí meníuucus yexpedicionesde ha épocadc O Dcinncil tu Méji— nuecánienís.Vista cuí ténuíuiuíncs de rc’alptulíl //c 1co. a la Doní¡nicana o al Callao, todas ellas guerra dc 1898 no tenía puir qué haber teuíidoproyectosfracasadoscasi antesde haber naci- consecuencias<ami graves.Españapendióen ellado. La única auténtica excepción, ch único el último 2 7~ dcl iníperio aníerícamio,y en h8u5proyectoexpuluisívocon visos realisítís, tiuuíqute cuuauídcc Esmutíñaluabítí perdicící ci 98 % tututenormuy modestccpara los niveles europeosde ha y había pasadoa ser potenciade tercenacate-época,se rehaciouíuccon N’ltínruecos,ccuyuí suíni— guinití, los cromuistas umíccuitus hutibían consiguiachosión a influencia españolase justifica por el el hecho. Eh 98, por otra panme. tampoco tuvuínacionalismo muideradocomo una continua- consecuenciasecononumeasfatales: ha pesetaseción de la c<Rectuiuquuistuu»y lun cculnuinuuciu’ín de estunbilizd, tu’ums luí guienna ‘u retcurmianuurí cíe Itusuna supuestavocación o destino nacicínalant¡- cx-eolcínias capitalesque supusieron oua mmii-musulmán,expresamentereflejado en el cesta- porcanteinycccmon luin u it fase¡ud cístriuuiizuíciní-[cuento de Isabel ha Católica. Este último muí. con que se abuuo el smcmlo xx. Peno huí crisis scproyectoacabódandolugar a una efectivaam- vio sucíbrediníensuonadu por razonesculturales,pliacinín de huís territncn¡os cie Ceuntí y Melilítí, di rectuímemuíenchuíetcinuidnis cccii luí cnmnstrcmeeinímu

POLITICSp

Hites y nacionalismoespañol 103

de muuincus nuiciontíles cíe ha etumpa interior. Fui q cíe sc cuícemudiauímus pruíblemuíasnacicínumiescuí eh1825, «ci rey» buí bítí pereficiní cmos nerninnimios, muimeuito:¿cóuiucíse podítí cuímbia m de ~cmcíuíneruumuí ¡cnt nuus que tu buímuí, <muís décacítus cíe ret ó rieti dc sen»? Ertí ciii cuul he ¡ ciii si tu salidtu. Si huí razuusucubre eh caráctermciumneitíl ¡uuveneiblede ha runzun era muultí. cuí úhtimeí ex t remcu sólcí se pcídiuí ten—españeuití,entí ésta qumien huíbití sufniduí ci uítí lucí— muí mm cuí cl tipuu de ccínservuudíínisuuícupesuuuuustuínuil itíción y lía bítí hucelíní cítiun clenuniscruición de ‘u cíuuico (temuemnus,cuí dcfin¡ti ‘utí. huís ¡nstitcuc¡umncs¡uuecuícipetcuíc¡uítu ha vez qume sus vecinosfruuuuce— q cíe mereeeuíucus)tul que liegummnín cníticcís tumn ci u—ses e u mugieses icrobuibutti en eseentírmcísasiáticos muís, en eh primer ucicumento, ecímní Aznírímí ci Ha—y afnictíuuucs huí su cupemini nicí tící cíe luís cuí muí penus. rcíj ti - Pon tít mcm huid nc. eh míuícituntu isínni de los ncc—

Ehluu exphictí luí enníricie niesuuiómínírigiuuaciuu pum vemutuuyuuehisnuis ertí cieíííuísiadnucríticcí, deuuiasia-ci c< Desuistu-e->. tu huí ci cíe ciedictímuí uu mu puir cíe pá— dci dcclci mcc snm pummuí huí a.u t cuesunmmii tu ‘u viii cuíumeicí ti

guntís mutuntí ecínelcmii este umnicnmicc. Remuencina— cmii pmnuyectocíe refnínmíuapolítica deínasiuudníma.—metíte. luís él ¡ ces espamini huíS í u>mtu rnun enuncieu cutí d ictul. E muí i un pcusible tutumitin ‘u cílmí mu tundes tu puírtirniel tít muí suc mítucí ciii ti ‘. se enmcsticí mini, tu pumrte del cíe tíní ucíhuís p neucíi sutus Pcur ú it iraci. em-ti tuntu ecu—e-ti rácten cmli gui reí tuiccc cíe 1 u s mmist¡ i cmcicines ci cíe huí ni cístí reuuee¡ciii títícinítítul isuntí e luí metí, tupeul íti cuí,cccmmcm¡ccini mí cíe luís chumes u cci curtís, lun ¡detí unísuntu ciesvi mico huidtu cíe tun pmci’uee-tcu dc fcc mna.hecini¡entnccíe Españuí. huí cutí tel mci cíe luí eseneití mítíciomutul. dci Esnundecci ereticiduí dc cctncu uuiteníuumu¡vuí. Luís‘Eras sigicís ci muí ¡hemutis (uímíes luí t muidiciómí venitt imuteiecncuuíiesnIel 98 se ¡cleuíti fictumí enín cuntí Esuptí—cíe 1 smicurtí ele 5ev¡ II tu) cíe 1 ucucres tu huí beliczuu ele ñuí tu bstmuuct tu, y’ cidini n cuí re.íIi duid tui Estuído, yluí tierutí híisíuuuuuuu, luí iueíuigmuiniuuch dc sucí climuutí ci huí cuí puintienuitír ti suris ni ímuífcstníemuuuiesuciui¡tuín¡stuusfenaciciacícíe sucís eamuí puis, sc atreve aIguiemí umiucí— e ¡tuipenales(sucí puisícucín ccciicta luís j umicinus cíemuí tu pmcccitutui tun cícíe muí íes!luí metí ini tící buisietí es Mccii tj tui cii. cccii t m u 1 í 1 cx cíe- mm isdmccicines.uuecuí cuy-un: luí tierra es timid tu- luí muí ¡ti es tu pdn¡cuí y cccii t muí huís mucíey tus nc ríenrus ccii ciii itíles cmi Muí mrcue—pervenstí(cíelu ch cm si mu ch umeltí tu tu i n fl cíemícítí nc rieti— ecís, tusu huí tutestigcía mu csut sumu ¿[ umelun, huí bití sicícitui 1, tui «ti frictuuí i smtu» cíe luí suun cune) Percí ci 98 tui mhuién huí pucstcurtí cíe ci su imite hecttu unhesfruí mucesescmemruí suculune nuccíní el cielcí cte emuscíñanuicuu<níy d mey-husands,percí ha uueti tcmd de estuis cuuícíbitiniatutu t tu—cuí muípítícemícití u’cp meseuít tucí cus lucir ci mí tic ini— cuí 19 141. Quizás simí-tu de ¡1nístmuí emití muí cmv cx —

íualisuuíuu eciéetccc ele luí (‘tuse 1 iluem’umi—mcicídemaciuí, presiva de esta desenumuexicíncíe las élites cciii ciu .tu muí intuí cígítí puít ni ti, ccciii ci es ííruumci ci cíe csutcus E-sttícicí huí ccciiipumnuíciciii entre luí Instituíci ciii Li—uíícuíuícmínccs iuiftntut ihes, puistí del extreucicí cnsuulzuu— hume de Enseñuunzuu(en itt e~cíe hítíbía cíuutí i mídisco-

iii entui tu luí denig ruccidii ccciiiplet tu: y (‘cusLuí u> ti hule precienpuíciciii pu>m el «linoblc¡uuuu nuteicínalci)

tI nutununcí esenilien cinte luuuy qute cemnuin cciii siete y luís Altas Esecueltísframucestus: mciíentmuís q cte es—llaves eh sepcuhcm’uc del (lid, hítícer uuíorim tu Dccii tuis din gítín sunus esfuucrzcustu cretír fíuncícíuíuunmucsQcu¡jnite. tirruijuir tui ucitír eh cuceiuíy-cm de Colóuu Sin cíe éiite puirtí eh tistuteiní, tínluehití creuubuí. suclíreeníbuurgcí. cnuíuícu luí si tcmuueiduu iarnrccieci pemní¡tía tucdnc, huinanistuis ¡uíeiepcnd¡etites, cuya cuche—prescimmii m cíe mutis étn iccís. se meenmre a nutro, x mm enín eh Estado sentísutil nc rd¡ recta,a truivésEcu muipa: tun/a Lo neuptí es nucídentía,sólnu uíoscítmcus cíe ha eííseñuunzuícutí ivet’sttamia.suní uncís ciii u<cl estís<mc>’ ci «frumetísuuí>: y sc pomuemí luís 13 itt últiuíía obsenvaciómí,mutura conelcuinci 98,espertínzuís cuí la suc inución cíe los problenítísdel Adeuíuásdc 1 cus iuíccuuíveniccítes señunlundeuscuí huí

íuuíís tu través cíe scu ‘<euuropet¡uietnimuuí.Eh elihenía cotístruccinínpuíhíticní—eííiturtíl cluibcct’ticiui pum musdel sigicí xviii se humee tíhícurtí tui cucho más di-ti— inteiec<utuhes criticcus del mcuícienutcí, cuiben cluduismciáticcí. yum qcíe líara preugrestín hay qcíe reí cuí— seubre luí mumucluití cumpuíeiduud uíícíciemuíizuidora demían a ser lo que s’o,--uos, eh¡muui nuum luís ciememuccus esasmisuííasélines.sucíbre5cm pmncpiuu ccunípneuusióntífnictmncís, sercuí mcuíueccscíe cutía vez. ucciq omm los del pncuyeetuímuidertu¡zadnurdel quetantcí se jume—vuuítures- pragmuitiecus ele luís tinglosajuimies; eh <ahau. Si los- cluísiftcuunuuuscuí témunincus similtírescuuíuí bici cíe esemucití, del cicle se uucusuubuí tu mus a los típlicumnios tu icus cli putucdicus guidinanos.uuosuífraíucesuueluísuíuíventuí atuos tintes, se pmuupncnc emucontnuímeuuunmsecumí qcue se <ruina cíe aboguidos.tíhuirtí ecínící menieuícinín pumma eh enícíjuuícní mítícicí— cíe pmuífesioííahes Ii benuches nc de esenitucres.den tu. procedenciaprovinciana,aunqueafincados en

N ci es preciscí iíísistir cuí luís euinunuuies umucon— M undricí, y cíe buise tugnumnití rentista, No estámívetuientescicle luresentuiba cutía reaccicítí de este viiictuhtiduis tul empresaritído iuudcustniutí. ni puine—uipuc. Puir un ladcc. su (‘tui tui de retuhistiuní, en eiemtuí cen ecuuínucerhuís pruchiemuisde huí pmcíducc¡uínncfcínuuuuí iuíevitumbie citícicí el cuí fccqcíe nuncisutí cccii del uníuícicu eccuuudmiccí: ni siquiera se euucuen-

POLITICap

104 •JoséAlvarez Junco

iran entre ellos escritos ci reflexiones sobreas- nismui nc el vasquisumní. hin cutros, pnírque vanpeeccus concretos del desamroliní científico: ha siendoatraídospon nitro tipo de pronuesareden-Ciencia es un uneno referente mítico, un amuna tora, estavez del pueblo encendidocomo clasenetuinica qrue tímnojuir cccntruí eh gobienmucí. Y suní ‘u unu cuumíicí nacuníuí: luí revucícucicín nubrera Dc ahíprenícuptuc¡diupon luí ~<cuesticínsnucial»tieneuuítís qcueel nacinínalisuuicíespuíñnulistul sc utihice ecumuucíque ven ceun cl miedo —nc huí esperunuzun—que armunmno’uihizuídoruí tutuma ceuuíneuíerluí mevucícicinínles inspira el movimiento cubreroque enmn sohu— y los separatismos.Es yuu huí pietutu iciecíldugitíciouíes concretastu problemuis itíbecruiles.En tutu— muuuciouíuí.liscuuumenitictí, tniuuífuuhista, de masuis,cloechnus casos, sc encuentran incluso entre cutís pensonificamcínPniuncí cíe Rivertí o Franco. Y cíeexpresionesumbiemtanuemíteuunti—modernas:enuntra sucí tisociuicicííi con estuí pumpel ccumítmummme’uuchcucicc—huí sucíciedací de muistis, ecuuitrul el ancuni untíno de titímicí ‘u enín ch réginíctí fra muquí istuu vichen sutíla producciónen cadenanu de las nuevasurbes desprestigioy susproblenuasactumales.sumí umima ( Lily Litvak, 1975: G cuillén. 1994). Sialguien i muipuistí tu Espuiñun hacití untí segíumíduurevolución industrial en el primen tercio del si- BIBLIOGRAFíAgio xx (ha de ha electricidad, los teléfonos, losautos y aviones),semuí mu qutizuis cus eníp mestínicus, A mA sc-Os, Pedruu A mu Icímí ci ti 86<)): Diucu/cc u/u’ muí 1 cg¡gui u/u luífui udtimental muí emite vuiscos y cuintultunes, nc los e— (i¡mn’tu’Éí u/u’ uih’iucm Ni ittcid.

scuitas qcíe cretímu luís u ESA y E SADE. o luís cuí — Am VA141:7 Jd Nccc. 1 aid 11994>: “(jencias- «idaíes e u Lucínitíetc cus Esucicicus Uítuicicus: ci íícícicuumcílisnícuecumuicí teuuutí eeuu—tólico— puctcmntchistuus ccuuíío A cunós qcue duiuí cmii mal’, .4 mcm’ 14- @-So

primer códigcu huí bomuí1 en luí lii stonití del país. Am AS IV Ji-Nc O - tuusé ([995).’> Luí muí venemQn cíe la di tierra

Los ¡tu teheeccítíles dcl 98 no sólci uío ¡titerviencti cte luí 1 ncteuuemuc]eimeiujiS ¡ mu/luí [¡tui uit/u cm. <tAu premisa.>

en estuis pncícesdus,si ncc cí ue ncc pul rece ej oc les ,\ 5 ciii suduN, Beuuedicí U 991): luuíucu¡kíc’d ti’uuuuíuuííuuí/llux, Nmmcxxi.

iuítcresen. Yuink ‘ucuscí.ksuxmsm-umc>Nc. iuutuuí ,\ [ 95k): \‘¿ui/cuccs Un/din Nuchciuuuu/icuuuEsta si<cuuícicín explictí qcíe el nuucionuílisíuío Unix cmi ‘5 d cicutina

regenemacionistuneníticcí. europeísta,tuviertí tuin Asucssmí c.c u, Litio (199 It: ~td ecuniusnucí y <¿u gduercci civil-’. <¿mu

cortuu vida pci hin ¡cuí y cli entí pumsnc tutu rápiduu— J- NI Jcuxcm ti- ni) ¡listucuia u/e t~í/iuiñut X A A IV’ luí ema

mente tu tu nun segnímícití fuise. cj cíe se huí líauuitícíni ¡<tu/mn’luuma m u’! Secc’uuiuí u/c’cuíuiuuuíí lucí Nl cid tic], Estituscí n ‘cuí ce

u-asíieisÉa, en luu que luí uufirmuíeiómí nuceínuuitvhisna ir. 69 t ?9 (> t 1992<: « [ci iuistcunicugcuíiítucíe luís itt—iSt-tíxx-iu síu iuusicíadoptó tnunccsmuís hucuncci oguíbies con ci resínc cíe eicíuu,utusmuucuí c n F ~ícuiimuí’. ilisicírium (‘cmiii cuum/uuircuumu’uu, 7: [35-

Europa.Paraconvenirseen untí entidadenulee- 54.

tWa defendible, Españase presentabaen esta Hm ss di uit-tíau’ tic>, A nc] 1 dx cíe <[959): S,c!uu’n’ el ccuunicuuíuc/i.suuuciversuduí, netnírnauucinu cuí puimte luí mincílcígití mcc— n.s/iuimil, Muidnid, C 1 dd’’xN-’ui - Jcut’cti ld’uíuuuui ) ( t dJ93) JI uuuulisuuuu’ Si> u’s!iuuli’c ¡tutía—mántica, como una personalidadexcepcional

luí ls, Buí recluímu <u 1 A xcucu,que se movía en ría mundo de valores distianní d’cím.m.u:v, Uvnnia i9~fl) Bu ctumuus Y tite t.lniv. lites>

al de luí nucudemniduid(es decir, distintuu un Euro— Dt-:i ‘usc’mí, Ktmni (t 96ti) \ cchcciuucm/í’cuui ccitt! Sciuiuu/ (tuuuuíuuítíiiucu—

puí): cl nurundode luís cneuueiccuíesturtístictísde tuno ¡¡ciii: Ami Iuic¡uu,u’r ti/ti //tu ¡ uiuu/iu/uu/iu>ui.s ci! \uu/uuticil¡ií Niu r Preisval cur bumuuuuo (Cervuintes, huí mísí¡cuí), no el ix xii mus.Judío ti 985):Lanupuucuíu’.SucHe!u. cinc! /t/cuí!¡¡u, di’—

íuíundní de huí téctuica y eh pmagmuítismcí (cinte [cuíd Blackwelt ancí Deuuietí,

mnventencUtís). Es el cccntextnu simplón, y muís u st loan 1> ([99<)): cd’entec and uíenipiuecy, u 9t>t)- [936

uuguesiy-cc, en el que se yi virá la tuirmucciuímí nuí N uuuouuculLuje- gruuuicuuu amud kegiouucul‘5 ccdiuuuiaiisiuusReecuuí-

cicínal del p mi muíer temcio del siglo xx. En él, la suducedl— E Latíncm & 1’ Pcesucío Ehiiu¿í cutí’! flcu u-cm’ ¡itideologiun nuícion tul i stui espuiñuuítu, hejuis cíe es<~ ~‘ u mi—uiu’u/i-(’n’tu/muu’i S¡íuuiut, Lcííuctues, 199<1: 33—4<>.it u Ni-: ti. 1 -mcxi ([987): Ncc! /ciuc.í chic! Acm! /utucuu!i’ccui, it lícuctí,vuuiculadui a pnoyeetnísdcninerático—uuunidernizuu c onudi tmniv. ríessdores, ecímo en eh xix, se huí convemticio yuí en dimití su-uit>, Lití Ii ti 999)- N’uuu/nuui¿u/i.suíc. /ime Ruíuiul\ mí y/ti—

untí bazuíde luís fuerzuis cníííservuíduímuus,conuní se - u/u’nuíi¡ u-. Hanvuací tiniv. Press.u.;1411.tc>. R D En].) tI 95<))- A-tu//tau u/lcr! Nican’ ¡mí /úíumcí>ic’dciiiostrucrul sobre todni e mu luí G cmernuí Civil de ‘lucí /mrcupuilciqiu-¿u! /‘ers/ícc¡¡un>, u ciad íes.Acadeiuíe ‘ces>

1936—1939. dii :iimt’~N Muitmncí <[994>: Muir/e/> cu/A-/,mnuuu~t’íuiu’uut Huir/u, ¡iii!—En estís tres déctuduis, luís élites cí-itietus here— /ícmc¡um, ccitt! Oi’quuuikuu/¡uuui /uu tu dciuím¡uucuuuliuu’ Pu’iv¡un’c’iru’e,

derasdcl 98 han ctuupezadcca penderinteréspor t.1nív. of Cluicancí

el espuuñoh ismuiní ecumo p ncíyecto redentor.E-ii tui— Ii AY 1-:> canilcm 1 vi. ti 933): Lssucu.sciii ‘u ccl umi,iuu¡uiuui, N muevti‘u uirk, M aeníit [tutu.gún caso,porquese eucíbaneanen cítros pmoyec- HAYis, Caniton1 Hl [960>.‘N’ui/iuiuicc/isuuí: .4 Rc,liufiuiuu, Nuevatos nacionuilistuis alternuitivos,enumo eh catakí ‘u cum k. Macíuíuticumu

POLITICSfr

Elites y nacionalismo español 105

It - 1? ¿liad ( 97 1>: .1,, U Lii crO y>/ Es’, u su Aladir,, <tui -¿sí; t’Nptlns/a ea 1 t;qka er,ví. /823—!834. Mal rtti, 1 ti —

Spsi¡i. Berkeley 19 ¡jis. l’ress.1 It>LtsIf\wN 1-nc 1990V Xis Oías ti,:

4 ;Yísisusli.sííf s¡fiir 1780. Mossr. Geurg (1975): 1/te ;Víshioslkísisíí uf 1/1<’ Mtigst’.s.(a rabíiclíe 1.’~ 1’. i’íh,iítsl syut/íslis,u sud Albis Alsreíue¡¡ís ¡a Óeriusuy

1 itctii,wss-í- Nt. ¡ - x R.,x xi ti-le 1. )Ftisj 1 t>831: 1/ii’ Im’i,ai,u, uf Pía,, ¡he Xa¡uí!í’ía;ií k1’íí,rs iiusuí ¡/, xl, TAOui Reír-E, Nuevti

l#ítl¡tisíi, ( tímbrúlgc 1 1 ‘í tít k Fertig¡tu,>, u. M¡rs.sI:cv 198¾í~¡síuiil Vi c’—csiid¡iOííi.s u,, Nt,!jutía) Nt íssi (íeorg 1985): Xís¡ui,a/i.suí ii/it! Sí ‘uslii Rís¡íeeiii—

al ¡tui-upe. 1 1 rliii/tiutfiii e .—i,,i,lvsis uf 1/it’ Suela! 6:/ii tutu ‘1 bat,riíial Sexi,iílii itt Altílí ot ¡ tít upe. Nueva(u,íi/>usif cutí 4 Písr,uiít 1,í sajo tuíiíííiíj (¡it Síííííllei ¡úíiív,— si k Fortín.

Ní,tiuíís, (tiníhí vio II 1’ P si xi Staulox- C. ¡991): ~Naíiou:tIísuí Rcgíuu¿tiisui tulit iiixsi>x,.I. 1987) 1/u 1): it’tuut> ti (Áil,iiriil ,NiIju,íci— Micioírttiuutiiií¡a u Spain”. diii, ¡ial <¡1 ( u,iieiupuríiit

lis,,,, 1 .s¡iclies cUico & 1 insta ¡listín ‘(y 429—491iSAACS. 1 (tiroL] It cíO, >i ¡Huís uf ¡líe ipihí> Gis,,,j, lcIe¡iiiiv Rita ¡ it Biír¡¿t dc 990): uStíhre el ugt’ cíe los íiac¡tít>tilis—

íííd 1$,Iiuiesf (Hísuqi-. ¡ itírírírcí L.’B. mus e-ii ¡ti histeutí eoiiiempoitiitoa españoltír. ¡liii tau,<ini it.]. Nl. ¡984)- «1 tcí<ceteres [el utteiolt:tllstno español. ,Soi-líil. 7 I0~—’6

1854—1874-, iritis ,Il,iíus.3 ¡ : 1—22. Rio, Itt. ¡(urja de ([994): “It, ktihlesso dii prueessus cíeJi ata .1. U. ¡99 i: lIl.sítvlti tie ¡úsptiñíí. .\‘ Y IV. La Frs eansírcíettoií nttttou:íle en Espagne :tu X¡Xe sideler’. Rt’—

y el Seyi’,íurí Ih,iiuert Iii’. Madrid. hsptisti—(ai— tite ,Pfli.siitue iii,iilirtii’ el tsíííteuípuiisíiíie, 41—2: 353—361>pe. Roaa.SN. Steiu. e, al. ) t973i: .Ntiiiiíii—I3uiOliíiq. .4 Ferie:: uf

K,—.i>, O:ttii-. ¡(¡te ) ¡96)): :\í,íi,,,íiíll.sííe Itítídres, I—Itítelírusou. R nt-uf (tuipcirit¡i-t Rí>í’rifvlí iffft/ ti iitliti Rlb(iutjití¡’/ív<tít ¾.¡ laus (¡944): Píe it/ra iii ts’tíii,íííi,lisiií: <1 Síittlí- it, Ix uf <iiic,l,iit-sI Mutiles. Biítrsteíí &. Sio¡s.

()ivqiits ttiii( lAti< /t¡i uíí,ííl Nííes-í York. (‘rOllen. Sí.tn~—W¡víso>, Htcglí (1977) N,iiiiuií.s tutU S’iriies: ‘lo ¡9,,—Kít iN, ¡-1 tu (196’) 8 ríiíuiítílísííi lis Aieíiííiiií¡ ifni! I1i.sit>it, t¡iittí’ ¡ff11> ¡¡it’ O;-iqiíís o! 8 isis,,’ tutu 1/it’ Pi/ii lis ti Ni,—

Nueva ¡ci sus ¡3 8 iii Noii, nl di>iiti/kít. i3íscíller. Wcsls ci’ ¡ tuiS.

Kiut t\. It ini (1 31~8, -‘\ ilion ilísisí . lite ¡tít. Luí-ml. u/ Su— Sr-itníí.Antttonv [Y (¡979) 8 nt ii,ííuílisuí ji, ¡ti,’ liueu) it’!/y

í-itíl .5to iii ci sal II Nii~ t 8 ork, Maemitltítí tít:

1 Lee. (‘eíiíííí-v. Nites-tí York 1 ‘resí¡‘reis. SMi, ti. .-Xtíthoiíy 1) ([983) lItio, ti uf Nniiii,iíuihsní. Nttova

5t( •I’Ni [ \lodcsií (1 Sai ¡>8) llrsi,’íití Ót’itei-t,¡ iii’ I’is’¡í,íñíi. Yttrk, Holttws ami NicícíUtíctrití 1 tpctc’í Mcli idi’ 30 i~Ii. Ss¡ítít .Ant)hony ¡3. (1957) lOe 1 Huí,O Oriqi,,.s sp Ntiíiuíis.

itítía (¡973) .1 ¡iii St tic t3ui[liíig tui’ jale ¡>eniphortíi Nítentí Yiírk. B¡ttckss’etl.N:íiiííní¡tsíííí tasi ¡lic Si tic lije (‘tuse 01 Spain--’. en Vit...iíz. [‘¡erre (1 984ts ¡-Sitido. nació:> s pitia en i-lsp:ííta y¡)tíet/tíl,,s ¡ ~ PP <‘ ¡ l—rtttre¡ui’. Lsttfíl¡ti.s tít H,sis,’cít Sffc fil) ~5 ‘9 7—41.

ttN/.. Jtttiit ) ¡9v’> ¡ os í:acíoíí ¡tintos en [-lsp¡tña.Inri í~ei>— Viti >5f t)i<tA ks~tis. l’rttneiseo (1980) ¡liii í/ííí so:pecio-ti comp ir íd t» ‘¡uit ita ¡tít-itte frOil. 7: ¡ 97~ ¡3> luí jitii-letlffuilt’S c’S/itiiit>li.5c’tt Oh ‘iii ti ibid líbín’íí¡. ¡SUP,—

[ti ~-5K. ¡ tu (197~) ¡ ¡It Úbfit 4 ti t4t/¡it.lhii¡—I,ii¡ii.iiiVtiI¡Sfii li/ii. Mttdr¡l. Sinhí XXI.¡fi S1tí,íttslí ¡tít tal liii \iísi:t: ¡ nL’. si texas ‘resí. Wt-:ttí-:ít. I-?ííyeít (¡976): Pt’íístí,írí tuis Ji tui ¡tun u ¡Vii’ Minh-u-—

L[titktkvxs \‘ tt*tjie ) ¡968, ¡ ib f ciiii u f’sitii’,tiii’t>s. (‘ita tu,,— iiiziffjflfi <4 Rííi’ííl Fi’íuíts’. 1S70—¡9¡4 St tuloil t.. 1’.

POLITIr4y

l(Y?

La protesta a sc>ci ologia List o ricaa proles t a eucomo política:es prí ucí petimenle la protesta popu—generalización liii’— -la acción colectiva de

que empreu (len los desva idos pava re—y eXDI ¡ cac ¡ o fl efl ¡a mediar las i nj tisticias. (onvert cIa cii tinac recie ile iiicl u si riel etcadctn ¡ca destie los etiíossociología histórica 1 sesenta, la investígaciolí sobie Lasada y presente)llena. en estos momentos u tiveis ¡cí litci’eiitin¡ iiiotit>gj’cilicci cUYO problema noes la escasez cje hechos sino el eNeesO (le ellos

R nle. 1 Lft5 Petra poder iiiaiieji í esos lícehos

c tu y íeííe co nsid erar et lgtí u cts uncí ílízací otíeslíístcirícas ¡tinto con tina teol it que Ii ordeneci ¡ Liii Li rgtívn cii to explicativo ej tic pueda con—1 vasta rse con La e vide lieja. Las e clic i ali¡acio íes

Rod Aya sobre la protesta coiis¡steiites colí It cvidcncietp tibí ¡ceicicí describen acciones etu lectivas. ¡ u [cli —

cíolies políticas. ca peicidcides pci va cid na y eo Ii —

1jací tíce¡o u: Leo pt ~ o Nl o~<~ >s<>) ce rl ad ci me ile x o po rt Li ni deteles tic éxito -

Definición

ero antes cíe las generahizacioiics bis—

¡ cSri cas. nl gn neis cl clin icí ojí es ter ni i —

tío lÓgicas. (7 u a íci ni ev acci c~~í que Ití

u prende pci va aiea ¡izar meteis coní ti nestiente ci

C5 tUiI5I1 t’slc’t¡it4i. (tictlejLlier teciolí colectixcí

ej tic se ciíiprende cii contra (le oLjct ccii te es

con Iroíí 1 cící dii. Y e ucíl qn ¡er accí (nl coleetíxa (le

co u fro ni aei ¿u q tie sc cuí preii cíe pci va rení cd ¡ci

ííj tísí ¡cias es pro esta. Ad eníd s. leí protestct es

‘uñen/a cnn ud o ir> Uige daño tísico a pe rsouí cts o

jí ¡-op ¡edad es: es ¡‘upu lar cn ci ¡íd o i vn pl ¡cci coííí o

pctrtic~antes a Icis desleivo Fccicios. Y es ¡¡ante

CLIciii di> tío es su ííci oii a dci por 1 ci a tít o vid cid n ~—

buen --—lan ¡ os] es insíl ¡gente corno resísteiílc.

Según esteis cleliííicic>nes. la sociología líistó—

rica esíndicí prineipaliiicnte leí ¡natesla ¡¡(tít ii/i/

pupa/tío u iu,ulcu¡te, pese ci cine la iiiclyorict de It

protesí ci pop ti lar y igl lciii te ti o es ole iítí 1iíiavor parte cíe la protesta popular x íolciit

está a st o rizada ( inel ti so o rej uest acl a) dcsd e cl

gobierno o desde la oposieióií. Los sociologos

bis tóííe s Ji ci bIci ti más sobre motines ci u ti fi sc

les y revneltts de hambre que sobre peticiones

o tn ciii i 1 esí 1íci o ¡íes o so b ve g Lierr a s de gnerri l Icís

Y terrc)i isnící temí bien irás sobre protesteis

ci biertas e] Líe obticiieii pi. bí icideid cinc sobre pro-

testas eííctí bici Lis (ct)iiio ir ti viii u raciones ab—

Rud Asia. Aijil’írt’psliígx— I)epeir)mct:i. Lii-flyots:ii <ji Aijus)ertlttijs.¡‘uhf it-it u .Stutií’í(ítt¡. ¡8 </995<. II It<iIriíi í¡íp ¡ti //?)

lOS Rod Aya

sentismo o sabotaje) que escapan a cualquier Intencionesdetección (Scott. 1990). Dentro dc estos [imites.sin embargo, los sociólogos históricos han pro-ducido una rica evidencia empírica sobre las a sociología histórica encuentra queacciones dc protesta y las intenciones, capad- - -- leí protesta es selectiva cii su ob¡eti-¿¿des, y oportunidades de la gente que las lleva yo porque su intención es reparara ecíbo. Escí evidencia refrita la teoría volcánicci daños específicos de los que se acuscí a persolicíso del big bang dc lci protesta popular corno una privadas ci ciutoriclades públicas, no sol venteirerupción de la ira cíe las masas y confirme> 5Li ele tui golpe todeis sus IrLIst raelones ni recons—expliccíción est ratdaica como «la política lío r 1 ruir radicalmente- el Estado y la sociedad. Aeíuíotros medios» (Aya, 1990). la ev-idciícia es cíbrumadorcí. ¡ slcíse eoii deteni-

miento cualquier estudio competente sobre laprotestel, observese lo q tic dcc sobre ej nién alcí—

Acciones ca y por qué, y se verá que el objetivo es siem-pre cLensado de 1 ujeistícia ele viol-ir los dere—

- dios que reelcírncxíi los que protestan. La- omencemos con las acciones colee— violacicin de derechos (a leí Ii bertael, la propie—

uvas de confrontación que definen dad, la protección, la soberanía, la subsistenciale> protesta. Leí sociculogící histórica o la remuiieracioli) constitLiye el conj Lilito de

las contempla como selectivas cii sus objetivos, agravios que la prolesta repeireirá níediaiile elmetodiccís cii sLís técnicas y oportti nísteis en SLI ceistígo ci los ofejísores Petía coní prender leí pití—configuración temporeil. Su objetivo es (conio ¡esta, por tetntdx los soeíologc>s liis¡ciricos empie—regla gencreLí) personcís o cítítoridades ci Icís q tic i~etu por Icís reivi udieciciones ej nc leis ¡liotívan.sc culpa dc i líjusticias espccíficas~ su téc¡íicei es Deirse cneíítcí de q tic las reivíudicacioties sonun proceso o estreitagema esteindcLr —cl trabajo violacioiícs de lcs derechos 1 rLi pl ti ras del coíí—dc las mi ííoríeís mihíteíntesz y su oceision coi ¡icide t rato socicil> stígicre ti un tipología coíiv-c¡i entecon la aparición dc los aliados o del estínínlo, dc las acciones de protesta, pero toca un par detolerancia. debihideid o coletpso del gobierno. tciiias espinosos —ideologící y violeiicici—— quie

Para explíceir por qué la protcstcí populcír es ííiíígtííící explicación cii térííí líos cíe i ntcíícioííesselectiva en sus objetivos, metódica y oportuna puede perníitirse ignorar.en sus técnicas y en su configurcicioii temporcul. En primer 1 tíga r. la tipologící. TiIly clcísi flecílos sociólogos históricos coíísidereín ¡cts i ntcíí— las accicílíes de prole’steí de cíctíerdo cciii los cíe—ciones. capacidades y oportunidades de los par- rechos reclaíiiadcs. Si los derechos recícíníadostici peintes en tanto lo perm tau los testigeis pre— ení rein en conflicto con los correspoiidícntes ele—sencícíles y leí elocuínentetción histórica. Aquí reclios de los riveiles. Lcíicnios tiíia piotesicí tuní—elícuentran que leí intención de los q nc protes— pc/ jura: si los derechos reclamados ftíeroíí esteL—tan es obteíícr o níantener las coscís ci las qtic blecidos di d isfrLítcídos pero lían siclo revocadoscreen tener derecho, no poner cl mundo patas o tisurpeicios, tenemos la piotesta eeac-¡ lea: y sicírribas; ci cíe ticuien leí capeicidad de acttíeír coíí— los derechos reelameidos son derechos ciii uiiieici—certadamente gracicís ci sus propios recursos, su dos pero afiii no disfrutados, tciíeinos leí proLes—organización y stí conocimiento práctico: y qtíc leí pruaet ¡¡a (1978: 143-47).tienen leí oporttíííidad dc seilirse con leí suya Como cLin lq tíier otreí taxonoiiiia. el esq nenícígreicias a culiados poderosos, ci leí Icíxitud olicicíl cíe Tilly eleLsificcí, lío exphiccí —--cínneltie Fneilitcio ambos a la vez. uncí genercílización bistó rica persotia 1 sc) bre

Esteis geiieralizaciones —sobre Icís acciones Eí¡ ropel, ci seí ber. qtíe los ti pos de protesicí ca—de protesteí y Icís iíítcnciones, capeucideides y reicterizcín esteudios en leí fornicíción del Esteidooporttínideídes que leus inotiveun y coíístri flen—— y ele la orgcuííizeícíon ecoiíóiiiiccí: leí proiestcípueden peurecer ext reiñas e incluso perí-erseus a los ccim petítíveí es el ti pt~ pre1íoiídcieinte cíiites delectores formeidos en leí teorící volcánica (cuyo 1600, leí protesicí ¡cactíva It) es entre 1600 y-

imeígiííeurio causal de cígresión cruptivcu debicleL ci 1850, y la protestcí pruíeictivct clesptiés dc 1850una frustración inscíportable inipregucí [cinto cl (1978: 148—49). Leí piotesta iccíclí vn (fu ¡icleiíiien—periodismo conící leí ciencicí socicíl), cusí que con— teul mente niotines anti—fisccíles y rcvtíel teis cjesidercíremos el arguniento más cii profundideid. hianí bre) reivi nd cci viejeis clerechítís cuí coííi va ele

POLITICS 9

La protesta como política... 109

las pretensioiíes dcl Esteido y dcl mercade, mas para ver que lo souiietidos ¡cura vez nícuní—vn íen tras ej tic la proLes! a proeícti x—a (básicamente lies ta u deuíía¡idas soeicuí crente rad iccí les ci mciiosla mcíuiifestcucióíi y la h ííelgci ~íasniiie leu existen— que los i íitelect tícíles revolucionarios pongeLlícicí ele tales i ííst¡l tíciouíes y veeleímeí nuevos de— esas palcubras en su boca. Los ccííítrcuejcníplosreeh os dentro de el 1 us II p redoni fi ~O (le lis ci paren Les constituyen la iii cjo¡ cx idcuicma. císíníaiíifestcíc,o ríC5 Y lis IiLielg us pone de manifies que consideremos algLiiios Casos ciouide cts si-Lo el precloíííí uiio ele los houiíbres de iiegoeíos ~ t Licícícuies revolticioiicirieis pi opOFUOii~Lfl ci losde los ti Li ‘elcucí tcts. Su los tipos dc pro Les a sígtíc u desfeí yo reciel 05 1 ci o pcirí ti nidei cl ele exigir lo quelas íeiideiíc¡ cís ele 1 pode u x el c leí p roci tuecí oíí 1 í q tiicre uprcítesteí coní petil ix u ( pcíí e ¡ení pío, cts u evel tas Los rebeldes de la Revuelta C aiiípesília luigle—él uíico—i ri bales y lis o ticí i -u, ele bcí iíderu~ís) ele seu ele 1381 y Icís de la Ci ucrí a cíe los ( etrnpesi—berícíu restu rgi y ecu ci ¡íd ci 1 cis go b evii os y’ leus eco— u os Alemcines dc ¡ 525 cxi gícín la ci bol ieióíí detío iii ci s se cci leí psct u - Leí lii sioría a ciucí 1 parece leí se rx’iduní [ii-e ——pro ponicuiefo conmLi tei y ctset>iifimar t ci 1 prcug u osís. bre’si cício uíes de t rcíbeíjo servil pci y ti u ci rení ci dc

Obsérvese q nc fo ruiías peirí etilcires ele pioles— ertiauicipaci ón--— perO i’espetcubetii leus rescrv-astcí pLiedeui pertenecer a ti ptis d ilereíítes de pro— señoricíles e iuicltiso estaban elisp nesicís a iraba—1esta cuí sil un cío íes cli fe ven íes’ La Ji uelgeu o la civ cii el 1 cís ci cci ni bi o ele salarios (Omcí u [1906]manifestación pueden ser proactivas, reactivas 1968: 64, 198: Franz [1933] 1977: 123-25). Loso co nipel it i Vas (o las tres ci la vez) elepeíí d ieíí ci o cl drinos revoItt ej ci ncíri os scíeícíles cci iiio Job utI e leí i u tened Ii —¿5 teí pticd e lía cem varias tecla — It II Y flíouii as M Unzer al ecu nza ion sólo el una r—mac-iouíes sei bre cli lere u les objet i vos si ni tultátíecí— ti riel -——con iiiás efeet o sobre leí liisto mi ogrct fíeuuiieíí te2. Leí gLuericí ele gcíerrihlas o el terreirismo ti ííe sobre los sucescis—- - Siclos irás ta rele. caííí—pueeleíí cíct ti r ele leí uííisuíící uíícíííe reí, pero el nio— pesiti os rebeleles e u leí E reíííeieí de 1 289 relí tíscí—liii cciíti—fisecíl y íei u-ev Lielucí cíe híaííí bre sólcí pctc— mii pageir cts renícus a 5L15 selicimes. sací neciron yele u esicí blece r elemeí ud cís recieli veis (y desctpei re— ejne ni ei ron cuígti ríos cetst i líos a u uiqtic reí reí xci.ecu cci si por conípleícu ci II í el onde el Es Lado ueí— iii rero u a leí gen te. y uío iSC5i licitO ti ci uíad ie,ci ci uící 1 y el unereciclo ecli pseí u ci leí sociedeid Icíccí 1) ni i euí t reí s q tic cuí leí R tusicí cíe 1 9 1 7 elejciro u dey cuí leí cíettícíl ideid está u píáct icccnieiíte ex ti uit cus pctgeí r cís re tít cís dc 1 cís t ier reis seno rí ci les que

Ahí o reí leí idec u locící - [ci soei ci loicía fi is Leí ¡‘iccí sc teíí(ciii cuí ci ¡icuido, ci nex o u ciro ti el resU> Ci 5 LiS

e ííctíeuí t reí co u q cíe la iii le uicíci u de leí p mt cstci cíl cl ecu s, scuq tueetroíí y- q není ci roui ci gu uíeís ci eíehci s.pci p tu leí y vi gileLn te es leí o bteíí e ti u de dereelíos, pe reí císesí u circí ti ci iiitu y poecí ci Fis <oc ícíeici lLe-no ci bc~lir ci o rdeií scieiopcí híticcí existente e ilís— fcbvre [1932] 1972’ lOS 1 2(~ Keep, 1976 208—9it luir uíío u nevo ½e tucíííd ci leí protestci preten— 2 13~. Lii 1 ci ci nelciel, los scííís—c nltít Les ercín ci u xi—de proycc Leí y cci iii líios rcíel iccí les e u cl Esteucící y i ci res del gobie mci qtíe exigícííí 1 por st¡ ctieiita)eii leí sociedci cl, los iiisp i reí cl tires scí ti iii tehect tucíles peíuí bcí rcít ti y ci btu ud ciu te; y 1 Lis t reí beijeteltires lii—

ev LII Lic di tía Fi di5. Ii ti OS soniet icí Lis ci rd iiici ri cís. cicrciii Ii tuelgeí pci r set leívi tis iiiás etí tos. licí reí ricísctuveí iclecí de tina bucuicí stícieclacl cs el st al uis ¡Tías ecírtos. iiíe’jcires ctíuid ici~incs ele 1 reíbajcí yc¡au. ¡íe yo si ti ini Li si i e i ci ( M cío re. 1978: 351 —52, segtu rideid cuí el ciii p cci ( R tídé. 1 959: 200— 208:3 7t». Lii tu u eí pci leí b reí, i lis clesfeí yoreei d os y 1 Lis M ciore, 1 978: 368—7 1). ¡XII í cl omí cíe 1 Lis elcsvci lid lisiii elce<Lucí les tic tíeui clist iii t cís cibje ti veis y. ccíuíítí iii ten Leiro ti div leí x- ucí leí cuí ni u ud ci (ccímci cuí leícci usectiencicí, leL prcil est ci ci níeuí nelcí se distecucia (líiuící dc Teíipeiuíg y Icís i’novíííí cutos COiii u uíus—cíe leí vcíngnareliei i cl ciii ógi ca - leus) reci bici u ord cmies de los ¡mii el ecl tía les mevo—

tI u ci breve refe velí e ¡ ci ci 1 cís líecheis ¡leí ptícdc lucio uící rl cís Li cii, 1973: Bentcí u. 19921sustit Luir Ci leí i uivesí ¡geicótí eeiuiipeireLtiv-a, percí Si leí i nteíición ele la proesta es fu uídauííeuííai—ci ¡it liii Ci los lec lores a ccíuii píobei río por sí iii is — uiiemi ¡ e refeínii i s ¡ a Y ríO revolnewiíeu ría, ¿ por q tuéiiios. N ci elcheviet cosici ríes cipieci ci y que Icís re— leí Ii istcí rieL de leí p rotesía es teí u viciie uit ci ej ticbeldes ccíuít reí leis iuíí pcicstos pí’eteuida ti i uíípeel ir toelcis Icís cccsos citadtis eícuuíííílcíuí tíuíc¡ euiormeej tic se ex í¡cí mí mí new i.s i ni pues tos: que los su ble— cifra de Viet mas? Leí cuestión mio tieííe u uia res—veicícís euí las uevtíclteís cíe liam tire ~ireteuidcmn puesta fácil y exigiríet ciii trettcuclcí en 1 tígctr de Liiio ti ictíer cl pci ti vencí icí ci ci tun ji cci ci j us leí: o que exigtío peiricufo, percí los lecicíres deben cíbservalos h cid gtí ¡st cís píe teuíci ciii (couiío regla) obwuíer lo el tic es cibx-io: enetud o 1 cís í~ies Li veí recidos seseu leí nos tíícís alteis. íííeuíos lícíreis ci uiiejorcs cciii— uíieui pctrei defcuider sus derechos. stí seitisfaccicítíelicicíííes cíe íreíbcíj o. [‘ercí ptíel rían tener proble— significa Liii Ceiiii bici -——de peil it iccís, cíe sistenící

POLITICA 9

lío Rod Aya

político o de sociedad— que perjudicará a los exice recursos níateriales. oru~anización social yintereses ereadeis ej cíe, a stí vez. ptíecieíí teííííeí r coneíci íííicnteí esí reitégiccí. Me cx ¡ihicetie:represalias. CcíeLndo la preitesta gelíercí violen— Las capeucideucles (leus fcírííícís cíe preitestel qtie leícia, la mayen-leí de leus víct;i’nas ocurreíi cnt e gente pcíede ciii picar peircí exigir sus derechos)quienes protestan, nei entre los peiderosos, yet scííí prcígrcimas ele cieción eci[ectcvcí que pcíseeíiej nc 5cm leis sica ricís ele éstos ej tííc¡íes eciuscilí la proceeiiíííieiítcis cípereítivcís estciííclcíí. El ecíííj ti ítcíníeíyor peurte de Icís ninerteis y híeridcís. De igciei.l toteil de icís ~írcigreiníasele cicciórí ceíleeti veí qcíemeincra, leí vicíhencia íevcílueio¡íeírieí que císesiíía leí gente ptíede pcílíer cii nící Mící cii ¡iii cíptírcí esa níílloííes de perscmneis se debe pri íícipcílníeííte su rcpcrtcírio. Cticindci Icís mcli viel ucís se tiíicíí ena Icís nuevos dirigentes cíbsesicííícídcís cciii el ~ici— defensa de scís dereclícís, íící sc eiesbcíea¡í -—sí—der del listado y con el cambio social, no a los gimen el gu ióíí ele uíí deterní i naelcí repertcíricí.rebeldes qcíe buscan repeureieicínes ( Melseimí. Pcnsemcís en [cmque estcí sigííilica. Leus icirmeis

1 992). Leí coleeti Y izcíci ón de leí cígricuItu reí cíe cíe pro testeí de¡íoiii lii tel í n¡cuuc’rw (iii ci ¡ in eleStalin. por ejeniplo, costcí más vicias q tic todas icís ceírnpcsi ííos-) iiicmti n iii ¡ —fiscal, rcvtíelta delas bajas de todos Icís beligcreí¡ííes en la ~ O Líe— liciííi bre, iran iest iei(iiies lítíclgcís ele t ieibajeí yrrcc Mundial, mientras que el Gran Salto heucicí movimientos sociales son progreinícus dc acciónadelante de Meicí tuvo tín ceiste etún ¡ííeí voy. cc~lcctiva —-—cictí u ,d~ieles eolície¡í íes e{ue ¡ee~ tíie—debido sobre tocí c~ ci Icís ni tienes pcir haiiibre ren fcínei cís, círga ní¡aeícíii y ecílícíciní icílt ci p¡cíe—(Conq tmest, ¡jI 986] 1988: 4, 306: Heríísteiíí, 1984) tico iara cli rigi rías. Lcis leetcírcs seíbcíí cii ciciéLos rebeldes íiuiíc-a eciuseun carnícerícis semejan— ecímísíste uncí miieinifc-stcícíón, Luía htielgci y tuiles. ci ti ííe~u e se cip rox i ira u ci ello ctí ci cielo ci ir bcís Iii 0V i iii íent o scícieí1, hiero Ii Li ti ti ci /ac’qi)cnic’. Liiibcínd (is sc en zcí íe.eiu cii ciii ci iz Líe rreí ci xii1. iii ci) iii ciiiti—fiscal o tuia re y tic1 tci ele hicí iii lííe. 1 ei

Pa reí ex pliccí r leí vi ci leííci ci flOpul ci r, 1 os scíci ci— ¡dc‘qaúrY siglí i fica cítie icís íííihicicís eílcieeiiicts seIcígeis hiistóriccms señalciií primero scís cíbjetix-cís ren lien y se cii ¡‘íeíítan a Icís seliores. cxigeíí eeuu—estreítégiccms y smi bóhiccís, scísteíí iciielcí ej nc bios, jtírcu u violeíícia si ¡icí ci bt emíen ci ncí sal is—aqtiél lcc const ittíve taiiteí tu na cifirírcición ele n— feicción. preid ticen elciños híasteí e~ tic eíbt ieíícíí sustenciones ecimo una sanción de sus elcuramídas reivindicaciones o semn rcpriííí icícís y lucgcí vtíel—Leí ej nc intentccn hacer es elescifrctr los significcc— ven ci [a obeciiencict. EL níeítíií cíntiliseal sigtíedeis ceid ificadcís cii eleteilles espeluziiantes —y tun guióií siiiiileir. percí cii este cascí el cibjetivcíenclíeíítreííí qtíe la vicílencicí populcír (si bieíí 5cm los reecícídeídcíres de iíííptiesl Lis ( icí los se—atr(iz y espaiítcisei) está m tíy rc¡ t imíizcídcí e imita ñcíícs, ej uieííes pcíeden 1 legci y ci eíy-tieiar Ci los re—típiceimente los ecístigos tradicionales que infíi— beldest cuyeís instalaciones son arrasadas x’ agen leis a uteiridaeles (Deivis, 1975). Los lecteires eícíienes se cipa cci —algcíneís veces cciii restílta—comí un cierto gnstcí por la seiiiiotica y uuí está— chis fa icíles. La revuelta de lícíííí bre stm pone ci ticmago fuerte ptmeden ccmnleír cciii [ial icír cíbtíu dciii — leí ge u Le ( pri u ci¡íeílmííeíí te mii tíjeues) se i ¡iccítít ci dclte meuterial de investigación en estos casos. peumí x fuerzan su venía ci precios por elebeijo de

eís cíe nierceicí cm t. - Fi liv. 1 986: ‘Vii cmiiipscimi. 199 1Leí niciii i festetci ciii (dciii osí rcíci ciii ele itíe rzeí lío

Capacidades tica), la huelga (peiro concertado en el ti-abajo) yel iii cmvi iiiíeíí lo socicí 1 (eníre ni a iii ie ¡it ci e u u tiiii—b re ele u u ci beise scici¿i 1) scí u rcí liiici s feí iii iiici res

- ero uío beista cciii las inteiícioiies lic»’ en ci icí (Teírrcíxv, 1989. 1994).pol it i ceis pccrcí expl iccí r leí prcm testci. Pcir icí ej nc respecía ci Icís recíí rsos imící tenci les,Veamos ahora las capacidades peircí lec cirgeinizctción y el coflcícivntenici práctico cí nc

cíctciar concertetelcímemíte. Ací uí leí scícicílcígíeí líis— cciii víerteuí los eletííeuit Lis ele reperiorící cii ci¡í—tórica eíícncíí t reí ej tic leí protestec es nietodica cii ciotíes vivas. Icís socicílciccis hiisl cívicos lieíuí eles—su técnícei y, so b re t cielo, resuit ci dcl lucí ha] cm de etí biertcí ci lgcí cciii cíbv io ej ti e seil ej c¡íící <cci rielleus mincírícus militantes. ¿‘Por qué? Poreíue los íícicíící heiberící cmcultadci: icís el tít! ¡ircitestan iicim cíelcís de leí preites Leí elispcin i bies esí Clii liii creí— 50 u 1 cis misereí lii es cie leí líe rící si uicí 1 Lis Ci ti clcid ci —

mente agrtípaelcís cuí lo ej nc Tihlx’ (1978. 1 986) míos si ttíeíeicís. cciii 1 Lis ícccu rscís niciteriales, scmciei—dciiomi uíeí rc’/nn-¡ arios —-—co uij ci iii05 fcíctilíles cíe les y- es t reí í é ci cos umecescí iicís pci reí leí cciii ci b iiici —

alternativas yeí enscíyexdas—, y peirque coíívcítir cicítí y obtencíon cte uncí satisfacción Lcms ciclelos elementos de repertcírio cuí cipelones vitales prcitestet¡í deben abrirse cauí i tío 1 uchicí íelcm y pci—

POLITICS y

La protesta como política... 1 II

ganelcí —---Icí etícíl sigííifica ejuc deben te¡íer armeus seicicilogíce histórica es dítie leí protesta dependey dimíercí. Debeíí permanecer uuíidos ci les líecrán cíe la ciycicicí q nc recibe ele cíuííigcís y euiemigeisped cuzcís ——1 ci eucd sign i itecí q cíe deben tener tíííeí —alicíelcís que ay-udccíí x- cípc~vaíí y ciponcuitesestructura de uíiandcí (cicinqtie sed i nloruíícíl> pci— ej tic el ndciíi. se rinden ci se dcrrtím bectí. Qtiieiireí rcccíííí penseur ci etel tié! <is qtíe les civ tuciauí y qtíiercí ccíuíípreííder leí preitesta ¡it> puede cíix id ircastigar a aquéllos ejne se inhiben4 Y ¡menen el Primííer Mcmndamíiieuí¡o de (lic>: la (‘nííícilcwmíuq tic saber lo ej tic estáíí hiaciccícicí —leí ecuicí síg es cl Rey. Si eíííparcjcínios las ercíuíoicíguas cte liiii liecí ej tic debe u seí be r cÓiii ci ciicci tízcí u lo elche preitesící y 1 ci cu ltcí peil it iccí verciíí cís ííuííed u itej uicre u Lcí s q cíe p reí cuele Ii pFLitesí el r ½ ¡ cicílez iiien te leí licí utcí. Leí p reitesí ci viti preigí esl i llícciii cíe escís recí ti sítos eiel~eráii acíquii ¡ricís ci cíoiielc uit> tiene cuuiiigcis peiciercíscís, 5~lci eiidifligdiSele cii FLí uncid ci ¡mciííceu ci rreí u ecu reíu - peide rciseís Preigrescí tíícís cicí ide tiene eiiiiicos po

ti- uíct vez iiícls. esecíneicí r etí” ci uícis ejcní pícis ncí elerosos o etiemígcís ciébiles ci cmi beis a lcu vez.es lo uííí Sflici ci ti e lía cer un esí tu cli ti e cmi pci reí lix’ cm, t1na ca uscí cíe leí prolesicí (cusí cciiici de leí gcíervel)síncí sólo cm aíícíuí te de icí el cíe seria Percí las es la espeueuuí-zcí de vcuíccr y icí ej tic cílimeíítcí escí

1 ust reícititíes O íd ci scí ci bcíceu cíel ¡ sI siempre ely tu— esperanza es la cítísemícicí dc ¡iii pcíeicr ej cíe se ledciti - 1 ~eiccii it vn ti ec vertebici 1 cte 1 í ctterrei ci el rcsisteí. Leí uííejcír pruebei es ci bse rvei r lo ej tic cíe u—ccliiipesi ticíe! ci cíle iiiciii es 1 ci él ile x mli it ti í dc cílecí 1— Fre e cmcííídcí ——greicicis cii cci un bici cíe poder cii elcíes. jueces. pciscceicros. hier reí os x ci itijerOs ri— gc~bieviic>— la protesteí pierde repenti¡íameii teecís q cíc 1 ex iii picas y uiioseluetes e itící tuscí FC— 5Li5 ciliados fuertes geitíec eneíííigcís enérgiccís.y

el tu ¡ ciii1i í cís ca iiipesi II Li5 po bies pci reí el A ej cuí, de mí tmev-cm, los samís—ecí 1 cii les so u ini btuen

ííícívuuííucuílcí II ¡ itíz [1933] 1977. 28!. 287>. L-cís ejcííí pící. al ser ccittpleteííííeuíte clcpeííd icuites dclsauis—ctilcitles u tíeltuyetí ci ci ríesciuicis. tcíidercis. cm— peit rcmuietzgci cíel gcibiernci. Lcís jacobitícis. del

l~reseírios (el rey ele leí cerveza ele I’eíris creí cm uííísnící nícícící ci tic i ¡iccirpoícuioii a los saiis-eti-act u y ísta) u u ci festo mu les, u tel ecL cící les, fcí ííci ciii Ci— 1 ci t tes cci iii ci scíci cís e u 1 793. 1 tís expci1 set FO ti dericís púbí tetis } iscí leí ricící ci5, ci ti ííq tic 1 cís fcu uieit icos ti cuevo cii 1 794, y e tící tícíci 1 cís 1 eruíí i ci ci ricí tíos dc—qt¡e dcíniinaii leí ¡idi) cci del vecineteirio de Peirís vn beiron ci icís jaccíbitícís pcrsigeciercííí a los seitís—scííí pri ííeipci 1 mente cíe dci se íííeci i ci> Leis ccím tu— cciicii Les —--—e vi eletie ci ríclcí s ti i ni pcítetíci ci y s ti iii—

uildades cam ¡~esinas rtísas ercítí íírL~pictarieis ele pcipttlciridcíd— (Ccíb b. 1970: 119, 334—35).cicís te ícics dc leí lotciiid cid de leí tic r reu, y etící tíelcíse cipropíarouí del resio enire 1917 y 1918 líicie-rcín q tic pecrt iei tícisetí tcíeieís 1 cts fcí ni iiicis, t ciii tcí Explicaciónpeircí diseco reírse el éxi leí ctiiii ci íicíncc cci iiipecrtieq tu tcít iv cíuíí e u te leí respotíscí bu ideíel cii ceuso etcreprescí hicí s (5 lícítí i n, 1972: 1 5<)) ti ¡icí y ci t reí vez (ómcí cuiceijei n esteis ge nercíl izeteicí —

es el fuerte y tící el debí 1 cl que prcitesla. cíícís. y --- íes hiislórícas cii tín argcunietito cx—uííás fuerte ( Rcíííuííí. 1993; Voskanip. 1994). plica tivo? Lxpliccír leí prcítestcí es cje—

Aquí leí seíci ci 1 cicid iii stó riccí descubre ci lgeí cíe el ti ci rlci de leí sil u cm ci ñu cíe ej cm iemíes pro les leí nextracírcí inaricí títerés: la cheise cífecta ci las ccípcú ---—definicia pcír stís i ííteííciones. ceípeíeicícícics ycielcícles íííás ejtíe ci icís iuílencicíííes. Leis grupeis cípcírt cínicíades— pa rtic¡ícicí del su pcíesto (elctííií bcí ti vcís cii ci iiibos 1 ¡ci os ele las bcírricad a 5 principio dc racio¡íci 1 icícíd> de ej nc le u geíí ¡ e cíe!úciptíeelen tetíer leí níismííeí conipcisicióii scieial, tal del uiíoclci cine cree uíícjcír peira alcatízcí r scísccínicí Tractgcitt (19851 ííícíest ra en cíeteille --——cha— íííececs. tcuiienclcí cii cuenící stís ecípacieteicles yveí ¡ídci eít rcí clci yo mííás cii el cítcí úel del tiiecrx síu ti. tipo rt tin id cides. Lcís lící IIeízgcís scíbre 1 cís cíccí c~nes

de protestci se sigcuen (lógicametite) ele los dítiecíteiñeuí ci Icís iiteiieícities, ceipeucidaeles y opeirto—

Opo rtun¡dades u icí cides -——clacidci ivir seiptíesto que la geuíte ac—lila como lo heice con objeto de lograr lii queelesecí bcíjtí lecs eoííst riccicítíes daelcís (Aya. 1994)

cís íííte¡íeícíncs y ecipercicicicies pcílíti— N tíest ro objetivo tící es cleereteir cóuíici cieberícíííecís peircí eíct tmccr ccincertcídeumetite cx— cotístruir sus cxpliceícicíííes Icís scíciólogcís híistó-pliccíuí cii buetící mcdida lec prcítcsteí, rucos sí no ecídificar cómo expí iccín — tící reecí—

pe rL> u ci ltí sciii eíeuí te Vecí nicís cilio reí Icí s o pci r— uííeíídci r u Ii rimé cid ti teó riccí. sincí reetínocer elttí nidades de éxitcí. La lección ej cíe eííseñeí la el tic císcín.

POEJTWSJ’

112 Rod Aya

Los lectcíres c~ue piensen que este articulcí iteipacicin uíiiliicír es st: prupia rccoijlpensa [28 4.14). cutíItt Pendes lesiactí ¡cus reccíuflpdíistus itjclividtt:ties cíe ¡tu cicí—aduce evidencias sólo para ilustrar una teoría y ladanía y ci prisbieuíta del gorriSta ti ¡41 ) 35-46. 60-65).

sacrificcí leí descri pcicin fren te a la expí icacicin cnn ndtí icís ccíniandct n íes esparí aujos ctmetjcu-¡cu íj cciii castigar

están en leí cierto, cíunq tic el sesgo es intencící— a los coliardes (287). y cuando Brtisidcts dice que ¡os ¡iOn-

nal. Leí evidencia tiene sentido sólo a leí itiz dc Psi-ss eneníigíís scjuj tigres de peupel c¡ue descrtcín emitido les

una teoría que gobierna su selección y organi— viene euj gauíiu cutí icOcil tiípciííícitud y sitj ¡icícior culgttujiít4.¡26).

zación y sin la etual es inecímprensible. Lo que (johb dice que «¡tus pequeñas minutOs le íjíi¡iiaujies

salva el argumentcide una ci rcc¡ 1 círidad vicioscí revoincicina ricis», de Icíce a vei u~ic ¡íou~í bres donio uij uclí u

es ej nc nuestra tecíría es ceintreistable —leí cotí— dominaron cada sección de París t ¡ 97(5 ¡ ~t (iíuarentcu y

treievidencia pod ría faiscí ricí. M ejci r es ejcíe la ocluí s-eeeisses par veinie iííinj tires cttla uncí sigííi¡iccí u íj

teoría sea explícita y se examine críticamente ,í<tcteo de sc-ins-ctu¡outcs de 960 en una citultící dc 6(5)000

que no que secí imp1icita y se as u mci acríticcí— liabiteííiies --—tun ííji¡iicuujic pcír cada litiO ha¡iitttu:íes. Sc¡iatij:icído el «niOviuiiierjt5íí ns-euioi cíe Pamente. crujíí pretil la le 2000 ci 3000 sta u ciiicus reycilitei luíar ios

cíjtií1irciniciilcisí-ijitt~jiicts cje ¡cts cuícuics ijíi erctij curtestutttís tít

irtuhajcuciíires sittci «tuiiiigcicicis ctritsitis-, iuíí¡írcsorcs- cicuicires

NOTAS de íecu í rcí acícíres y periiilisicus.í (lOSO: 7=07 iii.

Gracias a Gloria Marime-, Dorado y a t.eopcíidcí Nltís—

cLiso por ¡ci mvi lacicin petra este eíniícu ¡ti y a Rosanne Rut— Hl B LI OC RAE lAten, John Wiersuíjtu y Frank dc Zw—ani píír critictírití Li itt

se rsu citi previa ti pci rece si ti ci ci pc-ira icíje cucad diiiicci pe u-o cii ti A í o, R <íd ti 990): 1? cf/: it /t líq fi íu<ilíutiíí~ts ¿iííi/ Crí ¡Ic’í-fi ‘e Vis—

soieeisinos i nccu-dei ¡ al lis bcuj ci -‘ 1> rotes la sí, e ti Fue it - ¡ct¡teu¡u¡ si /eu tui’: Stuu/ii-s’ <it, ( St ic’e¡tf - 7 ltt’<uii -- ¿it ti! ii! it/u i ti¡ A uíj sicr—Soi~ia/ His!sin, cd. PetenN’ Siecurtis (Neis- Yíírk: (itunicuuíci. ciatí,. Spiííhí:is.1994) 59 ¡—95 A x1í Rol (¡994): «Nlcukitíg Seujse Lii Revíílctiitjujs cutid Co—

leírrciw Icuicíni i ncu iba/ulía-es ci leís forin cus ele ¡itt> lesí ci ¡ cciisic Vi ti ¡ cuice: FI ‘-er Si tice lb tu cid ides” - ej Tííííu site—níniui—objeiivo <¡994) (cutís: Lss¿ut--s- ¡it Huí:í,n, <4 It’reíuii- 1-. Bucssc’t’iulit el. iojcu—

Cctííviene distinguir tres significados de ícu’<uluic’icítu —--de- da Verni1ís, 251— i 65.. Anístereiauaí Spiíi¡iciis.fuuiidci en idruííiuicis cíe lux ene/Oit cotíici un inieuaict le re ,iiz ir Bt-:stcix Gre-’or (¡992): Muuítf tui,: I-lucs: ‘1/it’ Rei/ xlníívsti ti relpi cío, reíd iccii y si- ititeti Icí ca u bi o le Es la cicj ti cíe scící e— T¡tpei’ Yeta II/u u ~uíSí iii!!: (‘/uií uf. ¡ 934— ¡1)38 - Bcrk e lev Luí i—

útil ejí térniincis le rc.íítlt cti¡u ccinící tui reipucicí j icijeal y ‘ersiiy cit ( síjiorjaicí Press.vicilenicí ectínhicí de Estalcí o de scícielcíl cc,íj íutdcpetidetí— Bi-:t<NS-t u iN 1 iíoíía us 1’ (¡1)84): ríSutíiiuíisíjí. Fauiiiíie. tíncí (‘iii—chi de si esa icte ¡ci inceuíción iíjicieíl, y eta léruijitios de sílcurí— tíese Pcus tíjis (Srcuiuj i>racctreuiietjts dttriuig ¡iíe dírectíejí7n conin tjjia ticílcuilcí ceiiiipai por el ¡moler cid 1—si ido sutí Lecup Fcju xx itt)» Il,i’uuy sud S,ít-ieí t. 13: 339—77.penjnieic~ cíe ¡a iujicticic$tj inicicíl ct cíe scí resuiltício ( ouixuene (‘cmííuu. Rueh inI ( tcm7ti): T/te ViII/te tutU f/tc’ Vciqtle: ¡‘fc’ui-/itambién leer estas dcli n iciones de cuírOs adel un le ncí le Píípuí/iíu ¡‘Pufes! ¡789—1820. Ox fcírd O -ford Li tjivcrsi y

izq niercia a lereclí a smc, de derecija a izq nicrd a Nti se i>res.iraicí le pregunícín qud is cutía revíi¡ctciiiuj ~y resptttjelcr qíte CcíNc>iuicsu Rtítícri [¡9861 (¡988): 7/ii’ Hít,íist <uf Sfio’ui:-:

u ti inten lo, cutí ecu ji bits ti cin u beil a ¡¡ci—-- sino cíe pu-cgti iii cír .5,>tIc’! (‘ii/leí’! jis síu iii t sitj 1/it’ Tu íísu’— Liii it luíe u .0 íj cl u-escóñí ti /lanuíír tu setiiel an le u íj Len 1 ci - c:-í ni buti ci btu it-ii ¡tu — - - -si ArrL>si -

respotíler que es chía uex-cticueucití (Aycu, ¡99<). t994(. Dosis, Ncticuiie Zeuuítjuj (¡975): S’ueit’t y suí/ (tít! lic iiu I:ifi’/iEl ctrguuíientcí .qcíu es smnípie lógiecí síituacíotícti -——¡cu Muí/tu;, Fiaííí’c Sictuiftít’d Calif. Sícíuífíínci 1 Jííiversiiv

lógica íe dos sil tíneutínes en ¡ is que las perscínas pueden u Press.unurse a la acción calceuva ci qneciarse desctiigacius (es litAN!. 6o it ben [¡933] (¡977): Dei’ dciii sí/te Biíuítn¡u/¿uO’q.decir, o bIcis v:un un los ti cocía uncí par su lacio> En la ¡¡lii el. Darní sial 1. Wissenseiía¡li clac Buciígcsesi¡se¡ícu Li.pninnerec sittíaccón. les geine ciniele- u íes rccciííipc-uses colectív ci it-: u Y u— W i-u (¡973): 7/it’ Tu tija iny Ncel u ¡uiiíu tít ti’ ir! tít’euu icutt -

que sólcí se puede u blener a iras es de ¡a teeton etílcel iva New H u’euj d ín ti. Ya{c Uni sieí-si iv Prcss.percí le ¡ti que lisfrutcurcíij itt ujitstiict lauiict st puriueup~tn ¡<tu-u-. Icílatí U II (¡976): ¡‘líe Ruís-s¡iíiu Ríií’luífluí,: A Saudíccínics si ncs lo hacen En ¡es segsiind-s sjtctíejtin ¡u gente itt Mit sí U ii/ti It si ini>. icitadres Weidejafell ancí Nicoiscitíquiere adcquds reedtun¡íe’iiscts iiicitstdu lles quid scí¡tu se pcucleii Lt-:t u<ulvutí (iccuuges [19231 (¡973): ‘liii’ Cutía Fu-tít uf ¡789:cihiener parlicipetalcí. Leí lecírící predice c¡íue tu tiente ¡icítiu— Proa! I’síuii ~ít Rí.uuílusisiuíurv I¾’tuuíí’:’.Ticutis jtít:íí Wbiue.cipará en el segxu uiltí eciso (esití es esta ran i ocitis u nt) y Nne’> Y tíOs t anilíetía -eludirá leí pariici¡ícucíi5uj cuí el pruníeííí (es dccii ~id i cuíjo Ntt-:tstuN Rutie: 1 1- (lot)?): Reiiilui!iutí dliii Óíuííucií/e: Oui ¡líeirá pci r s tu ene ti leí) Pci r qué’? Pci rq Líe pa r.t it h ¡ene u it> (mute Qiuja’ s uf !/íc -1 uííuí’íu iíííu <Ji, su - lí/í’ iii it (¡ti Iii1/su -tft 1sf -

desecín de/idi, pcurieipeur cuí el sec’cííícicí e-ísct uijuetíir.ts que Ciiicuítut Luiusierstuy iii’ (ihiceigo t’re,-s.puedeíi ncí lícueeric> cuí el printcnct. Sitj recumpensas iuicii’-i— Mtiíittuc. Baruingí it ti ir. (¡978): Jfqiistu’i 1/ii’ Suc-Oíl ¡lisies u!

ducíles no hay ciccióuí co¡eciisicí tOlscín [¡9651 ¡97¡ ). [cus O/íc’clieiííc’ sud Reíí,h. Whiic Pi,uuujs Neucí u York. Slittrpe.cnílicos dicen que esta teoría reduce el acli visnítí scícia¡ ti O usos Manenr [1965] (¡97 ¡ ): 7

tui 1 síjut uf (u/Oíl ii-e It-—

mero cyrix sois [‘cutí el cu rgnnien It> le que leí geuite sc escci— (Ifni: Fui 6/O’ CrisIs’ sud 1/it’ 7/ii <ti i tíf Cii ííuíps. 2c¡. cci.q nea si de icídas Larnicus va a ctblener ¡ti qcíe desecí —y. par (ti nílíricige it as.. IIarvcí nl ti ni xci sul s 1 ress.temía, que ¡ci accitiuí cti¡cciivci reqcuiere recttuíipeuiscts eíidivi— Os-riN. (‘kiries ¡9061 (¡968>: 7/ti Ñu tal Rtiiil¡ c< ¡381.cintiles— es eíííiigcítí. Apeurcee en Iueu’ciides enciuiltí ¡u ¡iat — Nítescí Yííí k. ¡ lcuske¡¡.

POPJTICDJ’

[a protesta como política... 113

RA Ni 1 N - O nesí ¡ 993): 1/it’ 1 ti> uíu/c’: .1 Frcutth R su ii/tít ir> ul. ‘tít ti Ni Si>> E - R ( i 9t> ¡ ): (‘ust rítuis huí t ‘ti,» iii ití. i .ct 1 cines.idu48-(652 Neícvei York, NL> rto rl. Menlin.

R toul. d’ieíírge (1959): 7/ii’ (‘rtuí-1u/ luí t/íí Fíeuit/í Rt’i-u/u,niuui. liii cviii tuis [400 AOl ¡989): 7/it’ ¡‘c’/ri/íiiiuuuí’sitíui U’tír: ‘lbsti sícíní OxLíírd ti ni vcrsi iv Prcss. (ruíui¡ils¡ e ¡¡tiMes Truuuísls! líou. El. David (irene, (hicagí>.

Ru iií-. jcuuuíes II. h ¡988): l’/íu’ííu-iu’s st ((u-ii Viru/eut-s. Berkeley: Lhuiivensijx- iii (?iíienígít Prcsstjiiiveu’siis- uf ( cílifítí iii i u res” Tui.ix. Chanes (¡978): Irsutí >,lít/ti/izíttiííuí fi> Rc’u’ii/uíf ¡un.

sc-ui,s~-mí. Siujícuuj (¡989) (t;i tuis 1 (‘bíiiuhi-/í’ rí/ t/íí’ ¡‘í-suíe/t Readittg. rvictss. Atltiustíti WesiexRu’t-ri/afisuí. Ncueva N cuí k ¡<títípí iii iv. (heunles (¡986): 1/it ( tutu uturiií.s I’u’c’uíí’/í Ccttjjhniíe’e.

Sc’í [cintes (‘ (¡991)> ¡)íu;uuíuuíu!íííuu sud tui’ <Ints uf 1<ss/s— Mcuss.. Harvcurci Luiisenstty Pre-,sfííííí-c-: l/iiluisut ‘1uauust t u¡uís Neví Hcuveuj. ( tíuití.. Ycu¡e Lhuíi— 1kM tci>i-—í- Mttrk u1985) —Ii uuíuc s rif 1/ii’ Pííuí: Dc’tsuuu-íiííaíífsversí iv i>ress. ti! ití irÁ lrut¡ — (‘/5 s.s ¡‘tu tít ¡tu ((fi ti iii Ríe /‘sil.s it, tu 1 uqss, pce—

SnxsiN ‘Tcitdcín h ¡ t/72( 1/ti itdiíttut/ (‘(s.s.s: Ps/ititaI Sse/u— (/ría r’f’luu¡t- ¡548 Pu itjeeciutj N 1. Iiniticeictn tluíivensiisi/iic/3’ tu 1’ííí.sííuuu- u iíu tu Di it hípíuíq S<iiief y: Rnssiií ¡910— I’uess.925. Ch ¡ it rl (ix ¡<inI 1 ni sieesii si l>ress. Vosut A MP II eitk (¡994): « W hen F’aihens Reinen-el Scuíjs:

lxt<tíuísv Sudíje> t ¡ 989>- Dt’uutiui-uiít-v cinA Disíírí/u’u: Puftitesf (?iuiuilici Rescíiííinííuí auicí Cíunuiict Iisccuictiiiun luí Fcur¡y Mci—i.iuzd Puí/fttc tui 1< uu/í - ¡965— ¡ 97=OxLctrci. c)xftind Uuíisien— den> Ecu upe Ríír ti (‘cuíj¡lici iíj (ieníííctuly-. Freunce cííjcisiíy l>ncss Luígictu~d ííj lije Suxiceuiuii (eniarv-í. [iii TIte Ví/ruiltí sí u/ii’

rAt<ifiu\s Síciuíes (11)94>: Píuíu’í-í- lii :X-Iiii’i’uutc’uít: Srtc-ial :Xlrii’t’— I>c’tí.seiuuíf; í ecl Síu rl Woií¡L. ¡¡—48. i-¡ítneuícicu. Ectniupetiuíinu’nfs. (<ii/ti; tic it’¡iuti asti Vii/Wc-. ( uuuibnudete ( uní— t níscí síts luistuiniebridge njx crsuix 1 ress.

POtI!I~A

115

Reflexiones sobre Levantandoel mapa

la lucha popular de un bosque

en Gran Bretaña, - a Historia es un bcísque de un

1758—1 8341 11cm cíe árbcílcs. Las bestias salvajesccírreuí pcír él, lccs parneus se esecíndeuí

treus sus reutiicís. ext rafitis pája rcís catíteití cmi suscopas y las fícíres silvestres florecen en sus cla-ros. lodo es coherente. interdependiente. regu-lay.. y ¡ cciii phiccucicí! Podemos expliccír scís rccs—gcís partieu la íes, ciesetíbrir tiiccaruístiieis ecínsalesreecírrcíítes en st¡ cvcíltíeióuí y stííiíinistrar des—eripeicítíes gícíbeules cíe sus cain bicms. Percí pcibre

Charleshuy del eceílcmgisteí ci dcl Li istciriadcír que persigaccít alcigeí i rccoui str ciii, vv’ seceiculí ci r y explicarcci dci iii clici. ecíelcí ele uííc¡í tcí. ecíd ci cci ni bic~ cii tt ti

l r~ucí cíccí ciii: j - R u ~ u B í~ tictí) bcíts ejcíe pci rt ic cuí ci r: leí 1 cíccí res le esríereí crí s u ecu—ni i lío. Leí liistcí ria bvil ciiiiccí desde 1 750 hící stcí1830 cífrece icinicí densideid forestal cciuíío leí cíectíalcsqcuera cítrcís tres etíciricis cte sicící de ctícíl—q tu er (itFO ~Ciis y, pci y tciii tci, descí fící leí red t¡cei ó ti

a exphieacícííícs síuíí pies. N ci obstatíte, mereceuncí ex píoreuceciuí etí idetel císcí: el pemisi 1 bri tá ti iccítiene i tiipcírlcineia teutílcí elebiclcm ci ci qtíe ciccirrióelenírcí ele él coííícm ci stu uuíflueííeicí iii cireuspeurtes del grcííí bc~sq ue Ii istórico. U tící clii nade—reí cíe ti viciad pci it iccí 1 cícící Ii cuí cíe iii cts cts scí rgi óetí Ci reun Bretectící. quizá pcir priiiierei vez cuí clni unelo. cuí ni isnicí ticnípcí cí ue se prcíd cícía cítíaud cts t rieti ‘zeieici ti cci reíe-te rizad ci pci r leí cciii ccii—

reucióti del cci pi tal, se cíce le reí beí í ci proleteí rizeu—

ción y ex peunel icí sus poderes ciru Estaelcí beliccí-seí. H aci ci el ex ten ci r, leí pci rt idi pecci óti Cii Liii ciserie de gcuerras a lo largcí de tcídcí cl u u uicicí,Icí etnistrticcíc’iii de tui greuuí iííípericí. lcc ccmuí—quisící ele lejeuncís niere-cielcis cemn mcuíícífeíctcírcusbaratas. y la expeirteuciótí cíe icís íiitídcltispci 1 iticcís bnitátiieeis ci hiera rcí rí Icis vidas dc pue—bicis etítercís en Ecircípei, N cirtecmniéricci y el restodci íííuuíeicí.

Mi iuivestigacióíi ele icís últimos veitíle cuñosficí al reí vescudo el bcísq nc tic Icí pcml it iccí bri tel uiccídesde 1750 heusta 1830 sigtuieuídcí leí pistcu ele leípresentacómí de reivindicaciones populares Eseitineraricí tící neis acerca ci los níamiecuíticiles de leípeilítica exterior británica, Icís peuntancís etc lecsitítrí uds ci ííe<csticecs ci las ‘zarzecs de las tíegeicia—cícítíes niitiistericcles, percí revelcí cecrcícterísticasy ecíííex iones que otreis caminos ignoran: la pro-[títída a ti íq nc mdi red ci itífluencia ele Icí ííícívihi—zelcítín pci ci leí gtíe r reí en el cci rácier de leí

c’Ittii-h=s ¡‘uit cenen Ñtn Sííuclies tuL Síteicul (‘lícínge. New Selícucíl fctn Síteictí Resettrciv Nítesicí Y’íínk.(‘it! 1< h-nt n’ S’iiífeíftunf. fi ( ¡%)q di-íuttfriil ((1/> 115—147)

116 Charles Tillv

política populcír. leí intensa cílteración de los icristicas hacen cl ¡cscu¡ííen beisteitite esq cíemáti—repertoricís cíe 1 tichia popc¡ lar, la greutí iuíflucuicicí cci.de los enipresarios políticos y el precedente en A pesar de sus Iiniitaciouics, la evidencicí es-esel alteración, y niuclio más. Lii inícírmes ini— icídística establece un declive susteujícied en leíciales de esicí investigacióii sc clesteiccítí repeti— prcipc~rcioui dc cucci cítíes vicmícuiteis, teules ccíuíícídaurente esas ca reicterísticcís y couíex lOuieS, si ti cii cuci cies ecín ¡ reí císi los de pci bres. rcyerteis desuín¡nistrecr un mapec generetí de cReus o reviscur cazeidores cciii gcicírdas forestales y cípalea—leí adectiaciótí ele ese níeípcí. E-sta será leí final 1— uííieíí lo dc (reí beijeucicires reííegecdcís desde ci prcí—dad de este ensav(í. xuííí adci uííeííte 1 789 cuí acielcítí le —desde nicís ci

Recordemos el destino que eleginios al ce>- uííenos cl 75¾de todos Icís sucesos cuí Icísrnienzci. Nos preguiitá ba¡ííos so bre Icís ccii bicis priíííercís afícís hcístcí cl 1 5 ¾ciii va uíte la décadaen leí ltícheí poptula y britcíiiiect tiente ecírrien ce dc ¡830—. Di reus retuuiioncs ¡icí phcíííecíclas <cuí—que hace deníandas colectivas que repercuten l’rentamienlos en los níereados respuestas noen Icís intereses de otreus pci sonis entre 175<) vi cuentas cii cts recepeicíuíes cíe el guía (a ricis, lié—y ¡830. ¿Qcué cucurrió’? ¿E cíuíící ecu ííídcm y dón— roes ci vil Icincis. etc.) fI cíct cueu cm irás el tie 1 císde? ¿ Pcur ejcíé ciccírrió? ¿Qcie co ííseccíencicís tcí— icícidentes y icilenteis, cciii cííía débil e irreccíletrxci? ¿Qtié i ir phiccíciones (teuie esa experie¡icici ci isuiiinctcióui despciés ele ¡ 801. Lcís actcís ecílee—pa-ra leí hisccíricc britáuíiceí en genercíl? ¿Y petra ¡ i vcís de represcílicí. resistencia y ccínt u-cuí físiccíla. lii st ci rí ci e tiropecí 2 Y pci reí ti t¡est icí cci iii p retí — cii reet cm pe rel icio ti ni cuclící de leí ini pcírl cu líe ieí c~ t¡esión general de ¡os procesos políticos? Estas lícíbícín adquirido en las déceudas dc 1750 ycuestiones motivan los tres viajes distinteis dc 1760.este ensetycí ci treivés del bcísqtue un tá uíiccí: cíuící Las cíccí cines tící violen teis. i ud i recteis. ací uíící—para rcííícicle leír leí tíecrucí tiva liist ó vi cci. cít ¡ci pcireí ti it ci ricí s y pre¡ííccli 1 cid ci s cree iercí u ni tic Ii ci ir ciecínsidercír cts ini ¡ml iccíciones dc esa reuíí cídelcí— ele 1 ci ej cíe nícngcueuba u Icís eveuí) cís vicíhetí icis.cuon ncírrcíti vcí cuí leí fttuideiníeíiteicióii cíe leí 1 tíclía Retuííicííícs ci u 1 círizcídeus ccíuíící elcceicíuíes, cere—popular, y ciii tercercí para exeumíncur las imphi— mcm ííias religicísas, ccsccm bleecs de parrcuquiet y

cacuoíícs de esicí ¡ristra experietícicí cii el creci— ueu iii cines ccííícerteíclas ele cciii t ri Lun yctites llega—m¡euíteí cíe leí peilfí ica neicicítícíl de íííascís y de leí rcí n ci cciii ven irse cii Icís [ciííciaíííeíítcí de leí (cír-eleniocucícicí cii geííercu¡. iii u laei ciii ele pci icicítíes lícícicí 1 769. e i ud tíscí

Gcímcí reccí releí 1 c~rio de lo que elebeiiicis ex— etí brieron ci tía aííí phicí prcí PO ucicítí cJe 1 cíelcís Icíspliccur, cl Cucíd reí 1 ofrece ciii res tu uííeíí etíecuití— stíeescís cx pci rl ir ele 1 789 —aleaííza ciii Liii niá—tati yo de icís eeuu bicis cii lees preipci rcio íes cíe xi iii o de dos tereercís peines cíe tcídas las [cirmeisel ifereíí tes tipcís de Fornías de Lacha entre 1 758 cíe ciccid u cuí 1819—. Leis íetíííicuuíes dc císcícicí—y 1834. Esta inanera de líresenteir leí evidencia cicíííes ideuitificcídas <por ejení pío, la Sciciedcidtieííc Ii cniteíci ones si iznificcíl i vas: Icís ceitego rías cíe Icís Defeííscírcs de la Declcircicióui cíe Dere—se scílcípauí, ccuííící cuí cl reía tíveimente pequeño dios. ¡cus Ch tu bes l—ieíííí pelen, leí Ascicicicióuí (ci.—número dc mit itíes que fueron reretí Lcidss ci leí tólíca-1 fuerouí cada vez- más importantes. sifuerzcí pcír los cípeunentes. ej tic cípa receíí aq tui bietí ecín leí excepción de la cci iii peifící ele huía ti-no corno míti nes sítící cornci cíccí otíes violen teis. ci pacióií Catól cci dc 1 828—29 n cuica. scí Lirepci—La a usetícicí de su b—epígreifes pcír Icíeccí izcíciólí, set rcuíí las prcípcírcicuííes dc leis císcí iii blecís tuca —

grc¡po y eístuííteí occulccí leí específiccí desigcteulelctd ¡es. Qircís retíuíicíííes ¡ufubliccus (ci uíieiittclocon que cícoíítceiercuíí leus ca ni Lucís en cl ilcuen ces crga u izcí el cts por ciscíei cíei ciiies, pe rcí ci b ie r t cus cuínicheus de la política britc’íniccí. [cts prcipieis for— público getíercíl) geiuciroíi uííuclící iiiípcir¡ctticiet citras evolucionaron, de modo que leus eieíiicn— partir dc- ¡800, y en l 830 jugaron cm peupeltos de lo q tic 1 legeiría ci ser leí íííaííi Festación iii pcírtaííte cii la cxprcsicííí cíe recleitíieícuouies.—cuna prácticcí ecusen te ccuiiicí tal en 1 760 peucu Mientras tcuntcí. Icís eleccicíííes fI tícttueí reutí síuelcírarnente delitíeccdec en 1830— emerce en retí— utía teendeneicí definielcí en futícicití de les histo—nicínes pcíhíticcus, eleccicínes y’ celebraciouies les— ricí peirí címen leí ria y ele leis sctcesicííies red lesti vas de leí déccícicí ele 1760. LI cettálogci subes— 1 .cí s ci [reusbrtí tas iud iceí¡í u u cciníbio ciecísivcítii’cíÉí encírmemetíte leí luectuetícia cíe Icís cíe leí prcivoceieióui i iistcintei uiecí y leí Feslitiesí Ciascíííí blecís y leís lítuelgeis, minimizeíuídcí ecín chicí vicíletíccí ci Icís rcciiiuc~iies pleíuíecídeís cciii cibjetoleí pcrtici pcíci ó¡í teiteil de leus treílucíjcídcíres en la cíe hacer púlul iccís pcisiciotíes cctlcctix-eus seibrefcí rumí u 1 cucicíii ele de iííeí u cicís. Tod cts estcu s cci rete— cuscí ni 1 cís púluí ictus.

POLITICSt

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña. 1758-1834 117

Cuadro 1Ocasiones de krmas de lucha, 1758-1834

Otras

Acción acciones Mitin Asámbtea Mitin de - - - - Total Nunieroviolénta nó - áct al -oíniaeaaswiarn» Zh~i~s Otros

758 85.7 0,1) t),0 ¡4.3 0(1 0.0 (1.0 ¡1111.0 ¡4¡ 759 75)) 0.)) 00 83 83 1>0 8.3 999 ¡ 21 768 694 21.6 09 18 (19 ¡ .8 3.6 ¡ Ot)t) ¡ ¡¡76<) ‘54 ¡94 119 .r,8 3.0 ¡5 31) ¡001) 67

¡ 78t ( 74.3 i.) 0.0 2t).0 11<) ¡ .4 ¡4 ¡ Ot),t) 70¡ 1781 4s3 69 3,4 37.9 3.4 0.0 tíA) 99.9 29

¡78í) ¡54 ¡9’ 38 S¡ 9 5.8 ¡.9 kt) 999 52¡795 ¡57 ¡3t> (1.9 S~ 6 6.5 46 2.8 itíllí> ¡1)8¡801 5 364 11.0 [64 ¡~t) t) ¡ ¡8 ¡(llíl 5=¡ 81(7 ¡ 9.1) 83 3)16 22.2 93 ¡2)) 4.6 ¡(1(1(1 ¡1)8¡811 ¡6.7 [((4 2.> 313 ¡88 ¡8.8 S.l ¡((02 48¡8 ¡t) 5 63 3.9 66.4 (mCi 82 11,4 ¡1)1)0 5~6¡8211 8.1) [5.3 4.4 4(11 88 ¡ 39 95 ¡1(1>0 274¡828 ¡ 2.6 ¡2 2.2 7.6 482 ¡98 84 ¡1)1>0 595¡ 829 ¡98 6-4 11.8 2(1,1 2’~ 9 2zt6 u í 999 ~4¡¡831) 311.1> 5’ 5.3 ¡82 ¡21 216 4.6 ¡1)11(1 ¡¡641831 ¡1) 47 9.9 469 64 ¡73 3.8 ¡¡1110 ¡645¡832 [3.2 5.3 22.6 394 7)1 9.11 3.4 99.9 ¡iii1833 ¡II> 77 5,7 476 88 ¡60 3.3 ¡ 1)(>,i (í74¡834 8.3 4.1) 59 420 64 269 6.5 ¡ ))1>.0 ¡(154

- ¡tule u ¡ ¡ 6.4 66 8.2 34.9 ¡ ¡9 ¡ 7.3 46 999 81)88

N ¡ ‘27 532 663 2826 966 ¡ .399 375 81188

c¡e¡irttcitctj. dehenctuciictí. desfile. iiíaiiifesi:neiuin. htctc¡íxci ettíicínnreijcua.

¿Qcié ciebetímos expliccí y en icí nees? Cciii cii— u-caleza) cci el tecíc rci: respuesta ecílectiva a frasesci cíuícís cii cts cíeeísiííííes cíe expíesiótí pú bhíccí cíe ~ pcrscuneijcs ele oluicis tecí t reiles ti tít u-cus espeelcí-reelcuiiícicicuiies ecilecí i vas. cuiecutí trcí¡íícus grci tícles eculcis: desí icuzcí de leed rtus pci r represeuí Iaeicuuiesv-curíeíeicíííes cii ci tímechios por los etícíles ci ceuíte iuíscítisfeíctcírucís—-esíueciculíííeíííe leí gc¡ííe ecírrícuice— eífi rina Lucí Celebraciones y otras reuniones a iniciativacicuííaííel as. c~ tuejeis y ex píesicunes ele apdivcu. A u— popular: vítcí res, ci bcíchíecís ci cípecí ccliii cnt cus ecu-íes cíe 1789, peircí ccíiíieií¡a r uícms eticocíl retiros lecti cus cte figtíreís uciluhiceis o stís ¡ uc¡uíslmortes:cciii reiccícíclcís cíccísicítíes cuí Icís qtíe leí getíte celebretcioiies púbhiccís lucir iuiicicitivci íucííítuleír es—cci rru cii te pci vii ci ¡mo cci ciii ci ci iiici s cíe leis su gLí ucuí— pci ti leítíecí ele evetí icus si gn iii cci cl cis (pci r ej e iiipl ti,tes iii tereice i cm íes cotí tutu-cts perscí ti cts: 1 cts elccci ci tíes dc W i 1k es), cciii cuí hící reiccís. be bici ci.

clcs~mhicgcuc de sim bcm 1 cus pciu-lid ci ricus. [ciccos ci rtPresentación de peticiones en asambleas públi— hiciales, cíe.. alguuías veces Icurzando la peírlici-

cas autorizadas (pci r cjeuíí luicí. cl Dící del A Iccílele íucícióuí cíe perscíuíeís ieiiueiítes: 1 ci uíííneícucíuícsR ege u te): t cílílcí ele pcís c tu ci pci r ni cclicm ele y it tires. ‘ci rzcmsei s, i riel tu yeud ci cii cid Lies cci ¡it reí 1 cís vetí leí—¡iiethiis. cticucjties y exiíibici(íui ele síuííbcílcus: cílcí— tícus cíe los pioímieteírios dície tící iltuíííiíícíbeíuí: Itt-ci cies ci si iii lucí ci ¡ciii tes cíe cciud i cIa 1 cus e hectcm reí les: clícís crí tve feícci ci tic s (pci í e jeuii ul tu u ti gleses cciii —

císustetícicí cil cieshile y iurciclciuíieícicsui cíe Icís cciii— i reí irlcítícíeses. tircipcís lix cild.5 ele íííulutares)ci clii icis: 1 euuííeí ele pci rciciíí cuí las ejeccícicíííes pú— A laques contra oknsas u ofúnsores popular—bíiccí s: cii cid cies ci dccii cís i rcíci ciiies ele ci mcuyo ci mente identificados E) ir 1 iii ti ¡ ga liii cisiccí cii scí—íu rescus p cies 1 cís cuí leí piccí t ci: set itt t euei cutíes ci i iii— uící nl e) riel iccí 1 izcí ci ci n ci des ¡ u ¡cciciii ele s liii bcí—~ureccíci titíes ci fi g ci reí s u(u luí i ecís ( íuor ejeííí luíti. 1 cu 1 cus, efigies y ci íuu cm pucci íd cíe ¡ u uci ¡ u s p ú luí i ecís y

POLITICSfr

118 Charles Tilly

ofensores morales; alcíejues Físicos y verbales a En lo que respecta a la nobleza, leus terraJe-malhechores visteis en lugares públicos; derribos nientes, la burguesía y algunos grupos privile-y saqueos de casas peligrosas u ofensivas, in- giados —especialmente las congregaciones reli-cluyendo talleres públicos y prcístíbulos; devas— gicíscís y Icís greníicís— desa rrollarouí cuirastación de tiendas y de tabernas cuyos prcípieta- formas de acción: mítines. banquetes etesfilesríos son acusados de trato injusto o de violar delegaciones y presentación de peticiones A ncla moralidad pública; incecutaciouies ccilc’ctivcís seur de tcídcu su peusterior impcurta ucia, estcts surde comida, a menudo unido al saqueo de loca- mas de acción fueron raras antes dc 1789 Desles comerciales y,o a ventas públicas dc comida pués de todo, como máximo sólo una peuscinipor debajo de los precios de increado vigentes; de ecícia cinctíenteí perteuíecící ci icís clases gcubeíbloqueo o desvío de fletes de alimentos; des— nantes: como la íííaycmrící ele cts cihigctic~ciícus bíeíítrucción de ecelcíancís; inveisiones ecílectixcís de ccrticculcídeís, dispcíííicín ele iii ti tiples íííedicís eletierras cereacicís, ci menuelcí incluyendo la des— ejercer el pocier adeíííás de leí fcmrííí tilciciótí detrcuceión de ecrecís ci setos. reí vundiecícicííícs púbí iceis. Pa leí el íesl ci ele leí

Sanciones de los trabajadores a los miembros población, podenios definir razonableniente leusde sus oficios: concencracicínes de trabajadcíres fcíriecs de aceióíí earacterísticcís dcl siglo xviiien varios establecimientos locales de un oficio; como I¡mitadas, particulares y bifurcadasmarchas de trcíbecjecdores sobre las cícítcíricicudes —un icipeiluíícn te Icíccíles en scí eiííí bi (ci. c¡clcíp—públicas en disputeus gremiales; apaleamientcis u teuuícicí fcíruíías y síuííbcílcís prcípicus cíe la releiciótíotro tipo de huníillaciones a treubajadores q~íe eíít re los cleííícííídcíntes y leus cmb jeteus cíe sc¡s ele—vulneraban acuerdcís colectivos; destrucción de mandas, bien actuando directaníente sobre cinaníercancícís (por ejemplo, seda en Isis cela res vii relciciótí Icíccíl ci iíísccííídcí ci cus i titermeel ci ricuslos propios telecres) de trabajadores cm nicuestreus pri vilegiadcms a ccum un uccír las Iuíeteíísicííícs e.u jetsque violaban los acuerdos colectivos autciridades niás distantes.

Ataques contra autoridades represivas: libera- Annejne (como sería de espercír> sus objetivosción de prísítuíiercis; resistetícicí ci la itítervención y freccuencicís relcítixcís varia rcín sign i ficcíci vcí—policicul cuí reunicínes y diversiones; resistencia a metíte de cm período ci otrcí. la gccííía ele fcuríííaslas levas; luchas entre cazadores y guardianes; de luchcc popular dispcínibies dc 1750 ci 1780batallas entre ecíntrabandistas y funcionarios receurdaba muchicí a las que habían prevalecidoreales; oposición enérgica a los deshatícios, mo- durante el siglo xvii e inicios del xviii. Durantetiiíes militares. leí íiiismec Guerra Civil. los encuetítuos curtííecdcus,

Icís nicítines y lci resistetícia cculcctivcí a leus in—Desde el punto de vista de sus iniciadores, cautaciones níilitares se multiplicaron de níane-

muchas de estas interacciones expresaban resis- ra totalmente inusual en Gran Bretaña dc 1758tencia o venganza. No obstante, muchas de a 1789; ese estallido de la actividad debería po-ellas tenían dobles lecturas, expresando aproba- nernos en guatelia contra cualquier modelo es-ción o reprobación. Pcír ejemplo, los espectaelcí— trictecinente liííeal de ecíníbio. a ¡oil ion contrcires de una ejecucicití podían ecítídetíar ci gritcís leí ilusióíí ele ej tic ncí sc prc~ei tíjcí ííingcína cíltercí—tanto a la victinía ecumo al verdugo, mientras ción en la lucha popular antes dcl sigící xviii.que los impulsores de cina iluminación podían Pcír otra parte, la destrucción dc cercados, lospasar rápidamente de la celebración en las ca- ataques a las casas de los eneníigos púbhiccus, laslles a la rotura de las ventanas no iluminadas. expulsicínes de los recaudadores de inípuestcís yVarias de ellas imitaban o parodiaban formas otras acciones íuoiucílares del perfoelcí de la U tic-de acción a veces empleadas u ordenadas por Fra Civil encajan fácilmente en el catálogo dcllas autoridades: iluminación, ahorcamiento en siglo xviii (Underdown, 1985: Morrilí y Wciltcr,efigie, brindis, vítores, satírízactones, estableel- 1985).uííientos de precios, incluso el derribo de edifi- Aunque a veces los disfraza con la erróneacuos condencidos. Ningcína poblección, sin euííbar— ctiqcíeta de níani/k=tacichíy / comd¡ o, Tu El círrisgo, utilizó nunca más que una pequeña fracción ha desecubierto una gama similar de foriiias dede estcus medios de lucha popular y sus rutinas acción en Londres a finales del siglo xvii. Liiespecíficeus vesricírcín de tui 1 cugeur ci otrcí. Los re— stm rica- ciescri pcióui, hcugtíercís. qcíeuíía de efigies,pertorios reales. por tanto, diferían entre las po- destrucción dc burdeles y eiteuej u es ci 1 cís t rcí lucísblaciones aún más de 1cm que la listeí sugiere. figuramí repetidcuíííemíte. Neus ííícíest ra la iuíípcír—

POLI7IC4?

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 119

ceincía de Icís cícíbes peulítiesís para leí éhite, así — ectcNcíes de los niunercís del cccrbóíí ecíntraecunicí los grupos de oficio para los írabajadsures Isis portazgoscírdincíricus y enfeutizcí el lugeir ercícial cíe las una manufestacuon en la cual «una masa deasaiiibleas autorizadas. «La táctica típica de las cientos dc mineros del carbón y de otrani tílticcídes tsiryíí. mícus dice, gente del canipci euícabezadci pcír un eapi—

«ccuiísisciei en uirgaíii¡a r hogueras en leus que 1cm y banderas emítrarcín en Bristol peur laleus leales se ernbcirvachiccbecti. se quenicíban leus Pcíertcí de Lcuwfcírd y se dirigiercín al Avtiii—efigies dc Icís lidemes xvhigs yicu de jeuck !->res— tcííiireiito pelucí preitestar ari te la Ccírpcircu—by ter j uuíccí cciii smi Lucílcus císcuciados tales ecu- ción psír el cultcu prechí del greutící y urgir amcm ulící pa rsídicí ele leí Lev de Lxclusióui cm dc ej nc teudeis las ex pcírtacicínies de t rigcí [cíe—

gcí y echicímíza seuleíííne. tos ecumpleañeis recules ran detetí idas», 1 negsí a beí relcírcun ciii barecífueron cíbvicís cíccísí cines pci Fa teiles matíifesta— y ccunicnz.eírcíuí ci desceirgeir cl grancícícunesí> (El arris. 1987: ¡68> —- ciii iuitentcu peustericí r ele resecítar de la ecir-

Ccímcí líenicís visí c~. ni cichos accínteciíííientcís ccl ci tina de leus pcrscuuícís dcccii cias en escísiíííilccrcs se jurcid uje rcín de 1 750 a 1 790 ecín dis— c~cccsucincintos smi bcílsís x- cii clifereuítes cícasicunes La — un enfrentanuiemíccí stí bsiguiemíte ceutí scíl—primícipeil cii nl cícicin ele Itís rcpertsui-rc~s entre ci decelcís de (Ilciucester y peulicías. y

re i necel ci ele Ccivisís II y fi ci cíles del sigí ci xviiiparece heiber sielcí leí desccpeíricicin de las mccr— — tiuía elecciótí rcíeleccda. cíe preulesteis (Reí—elias ctucísi—níi hita res, cícuuíeíc «neirinahuuíence ~ gers. 1989: 291—299, leí cilcí es dc leí peigiíiacímcítimíccdcís imííiteíbcímí bauieicis cíeiiestradeus. dix’i— 292).cliéjícicíse cii regimiemíccís. ecíelcí u mící couí u mí cci— De nucvs~ ncís eiicc~titraiiicis ecun ííílerccccícuncspi teití y- ciii cetí emite y ííícurclíeíncící írecs leus eolo— iuíuncdicutcímente reccíncucibles cii el repertorio deres pcurteudcus lucir cm ciluecticícraelcí» < H círris, 1987: finales del sigící xviii.u 5) En ¡o miel res, cío rante la ciéccída dc 1750 y Con eilgcina veuricución cuí re lugares, grupeus,cuí leus sigcíieíí tes, la úííiea traza cte esta feurnicí turcublemeus y cuccuacieuííes, estas feirmas de accióncipci rece cmi Icís ptoces cm ¡íes cci n peinecí rtccs dc 11cm reciereí n líccs Leí fin ci les del sigící xviii y 1 ciegouíía riiierc~s, cccrbcuííercís, te¡edc~rcs y cutrsus gre— comenzaron un declive desigual. Aunque pocasinísus para exigir ci sus e¡íiplcadores ejue se re- se desvanecieron por completo, la mayoría re-

reucteusemí. A cínej tic H círris deucumenca un suhtccbcín eccouiteeiiuiientos recreus cuí 1830. Cierta—pericíelcí de i uítensa politizcícióii, describe un re— mente, la ccscím blea sobrevivió en cus cíficios dr—pertcírio cíe 1 uclía lucí pulcur esencial uííente pcurrcí— tesariales hcustcc bicíí entretelo el siglo xixquicíl, peurtictílcír y’ bifureacící. Durante culgún dciii psi en leí década dc 1830, lcu

Igualmente, Nicheulcís Rc~gers desecíbre en el instauración de tina nueva Ley de Pobres rea-Lcundres dc 1715 griccís cii esuntra del uícíevo vivó los cutcíq cies ecuíítreu lccs ecísas de peubres yrégimen ¡1 ecnoverieititi cii el hcínq uete del cdc-al— Icís inspectcures de peubres.dc, cttaques cc~iitrci u mí predicecelcír eínti—Tcíry, Etí cílgcínas regiones, icís incendicís rcí ralesvíteures por leí liberación de la picota dc un provocados persistieron hasta 1840. El renaci-hicimbre ecistigeudo peur hícíbícur cciii t rel Jorge 1. micuiccí de los atetejues a leus peerjes en leus nioti—enfrentamientos callejeros entre Tories y Whigs nes dc Rebecca dc 1839 a 1843 (así llamadosjunto a una taberna Whig. hogueras, efigies, por su mítica y vengadora heroína, cuyosdesfiles, rotura dc cristales y el saqueo de un discípulos masculinos a níenudo lleva-ban ropaIcíccíl ele reunicumíes presbitericíno —la ej uinccíe— de mujer en scí lcubcír descrucueírcu), y la reuturcísencucí ele leí q cíe he cie,ícímineídcí el reperteuricí de irciqtiineís chi reumí te el couífl icto de los Plugdel siglo xviii— (Rogeus, 1989: 25-30) Los pro- Pots (conjura de los bitoques) dc 1842 (así lía-blemas y los actores diferían considerablemente níadeus pcírque los mineros del carbón de Straf--——171 5 ncu creí 1768 ni 1780— pero leí geinia de fcírdshire arrcíjcíroíí pcír leus bocecmineus Isis bito—actuacicínes dc foritílación de demandas que ques que cerraban los altos hornos) se desta-empleaba la gente en 1715 tenía mucho en co- caron conicí acontecitrientos inusuales y retró-níún con las de la última mitad del siglo. En la grados para su tienípo —pero se produjeron.década dc 1750, cuí los aleedeelcíres de l3ristol, La lucha popular cii ¡orno e-u los cílezíientos, laRcígers nos da cumenca de: bebida y otreus productos o servicios de mala

POLI7WfiY

120 Charles Tilly

calidad continuaron hasta bien entrado el siglo límites de las pocas formas de acción disponi-xx, pero en 1830 habían dejado virtualmente de bies: nuevos tipos de mítines. variantes sobreocasionar incautaciones colectivas~, ventas for- la huelga, diferentes exigencias en las nianifes-zadas o destrozo de locales. Si bien los clásicos taciones, etc, Incluso, el abandono de las forníasbloqueos y fijaciones de precios ocurrieron [re- de lucha popular del siglo xviii, muchas trans-cuentemente en Cornwall y en el litoral escocés forníaciones técnicamente disponibles y posible-durante 1847, incluso persistieron en Devon los mente eficaces —por ejemplo, los boucots masí-denominados «motines de subsistencia» de vos de consumidores o la obstrucción delihe-1867 —que prácticamente cerraron la historia rada de los canales de comunicación— simple-del género—, todos ellos combinaron las mani- mente no se produjeron.festaciones callejeras con los ataques sobre las La reducción del repertorio tuvo otra impli-panaderías ejue vendían a altos precios, en lugar cación significativa: que las disparidades cii losde proceder a incautaciones y a forzar ventas niodos de formulación pública de reelaiuiacict-(Charlesworth 1983: 108-111, Storch, 1982b). nes entre la gente normal y los miembros de lasLos enfrentamientos de los trabajadores con clases gobernantes declinaron, que la lucha po-empresarios y autoridades se reprodujeron des- pular se democratizó. La deunocratización ocu-pués dc 1834, pero ya rara vez supusieron ata- rrió hasta cierto punto por efecto de la amplia-ques físicos contra bienes, edificios, máquinas o ción de los medios previamente accesibles a losdueños. En suma, el conflicto no amainaba, pe- ricos y poderosos, pero no para otros., durantercu sus fcurmas más frecuentes en el siglo xviii el siglo xviii: el club, el mitiui públiccí, leí peti-disminuyeron, a pesar del hecho de que desde ción organizada y el desfile se generalizaron delun punto ele vista estrictamente técnico muchas privilegiado al ncu privilegiado. Pero también sede las formas de acción del siglo xviii siguieron producía vía creación de nuevos medios. tcclessiendo factibles durante años después de su de- conio la manifestación y el irovimiento social,saparícton. en los cuales los miembros de varias clases so-

Hacia 1830 prevalecía un conjunto clara- ciales colaboraron a menudo. aunqcíe fuesemente diferenciado de formas de acción para la temporalmente.formulación de demandas: desfiles de petición, En la formación de un repertorio cosmopolí-manifestaciones, huelgas de empresa a empresa, ta, modular y autónomo de acción iíídirecta,campañas electorales y una amplia variedad de podenios distinguir qrosso modo tres fases:reuniones públicas, muchos de ellos coordina-dos por asociaciones de intereses especiales y/’o un período de invención, dc 1760 a 1780. enempresarios políticos. Por término níedio, PO- el que Gran Bretaña vio sus primeras asocía-demos llamar razonablemente a estas formas de ciones populares seculares, sus primeras mar-acción cosmopolitas, autónomas y modulares: chas reivindicativas de masas, sus priníeroscosmopolitas porque taíiio el alcance de la ac- usos de mítines públicos para manifestar po-ción como los objetos de las demandas abar- síciones políticas, sus primeras huelgas. etc.,caban por lo común a varias localidades; autó- a través de un fértil conglomerado de inno-nomas porque los organizadores de tales vaciones;acciones frecuentemente las programaban y un período de eonsohdauon,principalmenteemplazaban con antelación por propia inicia- durante las guerras contra Francia, en el cualtiva en lugar de aprovechar las asambleas las formas de acción estándar de los níílinesautorizadas o las concentraciones habituales públicos, las manifestacicínes, las campañasde la gente; modulares porque la gente emplea- electorales populares y los movimientos so-ha formas de accion muy simulares para un ciales se conformaron, en coordinaciónamplio abanico de cuestiones, grupos. locali- implícita, aunque involuntaria, con las auto-dades y objetos de demandas. Como un corre- ildades.lato de la modularidad, el repertorio del sigloxix comprende un conjunto mucho menor de un periodo de eNpansión, de ISIS en adelante,for¡íías de acción; la uniformidad triunfó a es- en el cual estas acciones estándar —especial-caía nacional, La innovación continué, quizá níente las diferentes variantes de mítines pú-incluso se intensificó al calor de la interacción blicos— llegaron a imponerse como las oca-estratégica, pero esto ocurrió dentro de los siones dominantes para leí presentación de

PQ~ITI~4

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 121

reí vi nelicciciones. y leus Icirnias que hccbian pre- i ufrecuetíte a tuííq tic ccídcívící ncíríííal cíe ííísíst reírveulecicicí cintes de 1 80(1 entra rein en declive eipsivcí cuí gcíbierncu su ci cina cacísa dci veinte losdefinitivamente cíñcus dc la gcíerrcí, restu rgiercíuí cii 1820 ( reincí

Ceircihiuicí) y cii 1831—32 (refciruiiei). persí cuí ecun—

Percí seeííííeus etí idiacicuscus en tící [surzeurtodas j cinící disuííiíí uiyercuui rápicianíetíce clespcids deicís épcieeis cliferetí les cíe 1 tuchící pcuptílcur cuí sólcí IX 1 5.esícís tres uíícíuííeuítcís. El ti bcm piccís y ved les en leí lgtucil ej cíe Icís perteuíecieníes al reperící ricí dellucha poptílcír antes dc 1758 y también desíuués, sigicí X\’ tít, las nueveis [círmeusdc accicun varíec—y leí ccii icíccel cíe leí cuecudítí vcí rió de uncís ci cítros. rcuíí eílgcí en su cícu¡ícmlogícu, esmn Isis níiti tíes pú—Leis esícíl 1 deis cíe fcmruíí tu leicicítí de denicícicicís cii bí iccus petící presenteir reiv’i ncliceíeieuiies yet bicuí1 640, 1 689. 1715, 1 768 y 1 8 1 9 cii fi riercí ti e u el esteí bleciel sí s. iii cii creís el i arnoí-¡I 1 cid civicí mcl n —

cci vejete r. nsí sci 1 ci e u leí ec.u ti ti el cid. rcspcct cm cíe leí tetí icí su cl ciiii iii i cm e u Icís ¡sunci s cíe ¡urcící tueci ciiifcírmulación (te- reivindicaciones en anos mas cirtesccnecl. Lsís cutaq cies contra máqttineís qcíe re—creí u ci cii los. Den¡ ro cíe leí s tris iiicts cci ni pci ñcís, iii — elci cíecíí ciii p ecu u- Icís iii ci reIi cís ci iii e uíeí-¡eí cicurcís cíeelcíscí dentro cíe dcciii ¡cciníicuí tsís. Isis cieííí psis cte cus luecínes si ti tierrcí erecierciuí de hícehícu cutrecícei(in teicticcí siguiercin ua reicíl uimetíte lógiecis in— IX lO y 1 830, -hites ele desx—a¡iecersc rápicicí-depenel etites. depenel encicí cíe leí i ¡ítcrcuccióuí es— mente. Leí resistetícia a ha pcil cia u iii Foruííeucla yreítéci cci cuí tre Isis ciii cid cis u 1 cus e tic iii igcis i iii ci lucírcícreít i ¡ecelcí bici t ci cotí el es cci bleci iii ietu cci ele

scí leí mciv- scuuiieuiicudci u ebeiucmuí de Siutie let íííismeí cuí Leitíelies cii ¡ 829, y ecmntitícící cidesplegcí ci ncí in Icuiscí eeuu tu uiteacicutí cina ecusuí 1 reivás cíe grcí ti íua ríe del siglo xix ecinícurnie secli ticiciótí ci pcej cíeña esceulcí retluttesl is e csí su prcuelcíjersutí recírgan izcícusmuies si mi lares de leí lucí—nicilceinecis ci Icís eíccicm¡ícs dei gculuuei íícu iíaciotí u hicicí en cl ícstcm del ¡uctís (Sícírelí, 1975, 1 976) NcíLeí t rícuel ci iiiveuíciciii cci tíscí lucí u e ¡ciii ex p í n s~~ííí ti bs)cliii e. cii cci íí¡ ciii cci, 1 os iii cid cis ciom u ud titessiniplc¡íieiite esqtíeuííeííi¡cí icís e í¡ííbucms clee íd í í ele itíchící poptilcir ceíírluicíro¡í ci leí ¡meir y cuí culecí—el decid ci eiii re ¡ 750 y 1 830 cící s, lltei lii á u ci cuse ciiiLis ci cml rius. pe vsi ccíííí bid u

[¿stci íue ri cid izcie i ciii sigtíe ciiici rcuci cm uicí 1 izcíció¡í respcíud ie u ci cm si un tul ci neeuíiíeii te ci leus ceínn biosretrcislieccuvet: nítrci lícícicí cítreis desde 1834 ci Isis cuí leí esírcíelcírcí uicicicunal ele opcírtcuííiclcíciescírígenes ele ti ti ti Llevo FC¡iCrtcí ti ci, neí hiei cící cicle— pcul it iccí 5.leí n le desde 1 758 ci leí c rcííís [civiii dci ciii de icí 1 tic lía Reccí rcle iii cís cut rsus ccii bicis ej tic cíccí iiipci ñci—pci u tulci r eciní cm tui í ocísí. 1 cts ‘ci Fui cts ele cícci ciii rcuíí ci leí i iii ph cciiceíci¿un ele [cirincus ccusuíí ci pciIi teus,cci n lb ríííe cii teperl sírl ci pci rreíd tu icí 1, pci rl i etí leír y cm tciuícícn ci s y nicid u leí res cíe fcu rííí ti 1 dcióu de dc-lii [cirecí ci ci el el s iglsí x u’ iii [leírectercí ti cii recí 1 ideid iii ciud cus. Leí freccie íícici ele leí vi cuí cnciec fis i cci cuíeltu reí u te el pe ricící cm el e iiixeííci ciii, ev-cuí tic i sund — leí 1 tuclí ci psípcí leír dccli ci ci ciicm ríííe níen te leí po—rcí ti eu cíl gcí ti ci nicdi elCi ~CFdi cuí ci bsol tu tu el escí— 1 icicí ci ni 1cm ruuíccdei des lulcízcí ci 1 cís c rcupeís, miliciaspeireciercun síu va tite el perícíelcí cíe ecínseuliela— y alcí beirdercís cuí el couíl rcíl seubre las retí u ucílíesci ciii, y dcc liiici rcí u si cii ¡ficcít ivci inc u te elci ci n te leí cciii Hiel i vas. Leís eíscucicíci curies cíe intereses espe—expecnsión dci reperteiricí dcl siglcu xix Es ecsí ciales llegetron ci jtigeur un ecil mcichcm mas etní—esíicí las iííccícuteícieíííes cíe eíhiuííeuítcís se uíítulti— ruhio en leí cmrgeiuiizeícicííi u direccióui cíe leí pre—phiccírcun cii 1 cus eíñcís cíe ccl tcus ¡urecicis. ecmní o seíítacucííí púbhiccí de las demee tíelcís. Deteicí que1 766, 1 771—73, 1794-96 y 1 799—1801, persí el ci— las ceíííípeíñcís se cieseírrculleírcuíí ci ireuycur esecílcí yreun te leus últi ni cts chus crisis Isis desíi les y los cuí fcurmcis similares ci lo la ígcm de grau parte deletifrenteiní ieíítcms ííící si vcís cci n leus a u 1cm rideides país. iuincívacisíííes tales conicí uitievcis siiii bcilcis.llegeurcmn ci ecutivcrci rse cii iiicíclící más ccíííí cines. ciemauídeís, esísígeunes ci teicticas se exiendiercíííDespués de es icí, ci el isíííi íícícicíní y creciente ni cíclící tííás rápida y auíí phicinicuite de ci ej cíeííícírginalidccd cíe Icís icucheus pcur cus cíhimcíícís licibící euecírridcm elcurcítíte el sicící X\-iii.dc 1810—13, IX 16—1 8, 1847 y 1 867 uiicircei rcun el Leus releíciouíes cuí re la lcuc¡eí pcuptí icír y leídeclive cíe estecs ecceicunes Lcis reipidicus ecumenteis luolíticcí nacicmneil ternibién ccííííbiecrcííí. Leus culcísele precicís dc 1 8i5~i8Ni y- ele 1 828—29 lurcmvcicei— cíe cíeeióuí cirientacicís ci nuí úuí ecu prcíbleííícírcín icíertes respcíesús de Isis t Fa bcijcieiores. perdí —uícíteíbleuííeíítc utía cuccióuí peiiciieuite del Pcuí—ncu iiiceiutaciuuiics ele al i uííeíítcus. Del misííícu mcm— leíuííeuítcu cm del gcibieruici—— cupa rcciercuuí ecícicí vezdci, leus ilcííííiííeícicmííes fcirzcicias se preud cíjercuuí ecmn tu ncu freecícuicia ineicur. 111 Peírlaníeíítcí y scísamplianiciuce clurcínte los tienípcís dc W ilkes y miembrcís cídejuiriercmn níeuvcur ccíítreílidcícl en leí(Icircicun. 1 legeuron a ccuíí vertírse en cina [cuna cíeciótí, especialmeííce ecirnci cibietos de icís cíe—

PQLITICSp

122 Charles I’illv

mandas. Si bieuí cus trabajeideures sigcuiercuuí In— 1 Icír a leus rdprcíbcís pcuhiticeus. cts vecricís [sírurcíschanelo contra sus propios pe-itronos Icícales, Co- de humillación púluhiecí del sigící xviii casi síení-ncctarouí sus probleuíícís ecín leí peuhíticcí uícícioncul pre relacieuuícíbecuí ci los miembros de los oficicísiiiucho más cxpliei tcu y freccíenceuííente de leí que Icíectíes cciii cícrcus miembrcís del mismo cíficicí cilo habían hecho sus predecescíres del sigicí xviii. qu icuies se cotísideraba cuí iucíhles cíe visularLa transícirnicició u dc leus ucpertoiicis llevó ci accuerdos ccílectivcís. Lecs recuuíicíííes del sigící xix,Gran Bretcíñeu heíeiec cuncí pcuhiticcí íícícicuuícci de cuí ecutítreiste. sc centrarcmn scuturc las deelcíracicí—iiíeeseus. tíes ele los grupcus icucales dc scís íudísicioííes cciii

Una mi reicia más ci fcííído ci las greindes mu— reslueeccí ci Isis pvobleuííeus bajcí esmnsiclercíciónteucicmnes de cus reperteuricus revelcí x-a ricís rcísgcís peirleiuiienteíruct cuí ese mcitiieuítci, pero sc ex—sorprendentes. Aquéhlcís imphiccíron tun eeuu bici tenclícín eínipliaiiicnte a Icí lecrgcí del tocicí cl es—desde uncí uiiaysíritaricí foriíicc cíe cucción direeccí pecí ni dc preiblenícís, grcípos. relcícicuuíes y Icuca——el castico o la rectificación aquí y ahora, el hicteides.contacto inmediatcí con los objetos de la vepro- E-l puebicí británico, en suma, abandoííó nié-bección o de leí eícim i reución, leus i ííeeícuccceicínes Icídicís dc 1 cíchící populcír ej cíe híabíauí preud ucielcífísiccís sí cus deíñcus ci persotías y propiecieuctcs—-— rescíltaelcís beisíante a mencielcí. cii mencus ci esecí—ci uncc cícciótí cíccíní culativec y a brcuuííadoreímeííte leí Icíca 1, cuí feiveur dc un ceuííj ci uítcu uííás costcíscí yiuídi rcctcí, diseñeídcc peircí demost reír ej tic nicíclícus restri tígielcí cíe uííéccídcís cii Isis ecíccíes utící accióuigrcupos difercuites cipsiycibeíui ci se opotí ‘ciii ci ciii singtulcir reírdíuííentc prcidujsi efecteus decisiveus yprcugrcíní ci pci rí i cciici r. Tair biéuí implica rcuíí cinc) cciy tu restí lic]ci su ciecíííí ciici liv- tu ercí, cuí ci írejciv elecrecícuice necesidecel de ecínfia y cii leí ccuuicxióui leus ecíscís, coíít itígente En csíííjcu ntcu, Isis luriteini—cutre poblacicínes disperseis ci t recvds de elcíccí— ecus contesteutarícís pcrmcutarcíuí scus simples. tcus—menteis, eísocueícícíuíes y cugetítes peil iticcís. Asi— cos y segurcís ííícírti [cus y eízeídcíííes pcír tincísniusmo, [cíeron necescírios rcqnisitos scísteíncicí 1— guctuicies y rcíidsmsas uííeiq cuiííeís ele vcipcir qcíe ecín-meuite maycíres de ecuítici peucicin, prepeircíción. scí¡íí icín xcísteis cantideides cte ecímbustilule, ue—coordineceióui, pubí icideid y teííípcí Peir cítreí qcierieíií limpieza ceinstanie y estabein ciestina—parte, exigieron una red uccicití retel ccii dc las das ci permanecer en reparación la níeuysmr parleformees estátídeur ele fcíri tílecciójí dc reivi tídiccí— del tieuíípcu.ciones. Finalmente, implicaron maycíres opcur-tuííidadcs para que las autoridades y la policíapronosticasen, se infiltrasen, negociasen y cana-lizasen dichas acciones.

El repertorio elcíminante del siglo xix incluía, Paravolver a contarademás, un conjunto muy limitado de formas la historiaentre todas aquéllas que cran, en su momento,técnicamente factibles Aunque se podía haberpensado que una modernización de la acción - eamos. pcír tanto, qué historias nocolectiva pasaría por una mayor diferenciación, cuentan estos cambicís. No cuentanen uíííportcíuítes aspecteus ocurrió su contraricí: uncí historia dc ííícuderííizeíción, cíelas formas del siglo xviii variaban incluso más desplazamiento de medios de acción arcaicosdc lo que sugiere el listado previo en función dc e inefectivcus por otros medios irás dináníicos,leí localidad, el problema y las relcícicínes entre eficieíítes y peudereuscus; podrící círgunicuilcírse fel—los demandantes y los objetos de sus pretensio- cimiente que los medios predominantes en elnes, hasta el pu uito ele q cíe E. P. Thiompscuti se si iii ci xviii [tunci cuuíccbeín níej civ cinc scus scícc—pregcíntó exprcscínícuíte si leus ‘cneerradas scu res pcíesco que a unencí do cus cíctcures cciii —

(Rocí~¡h Mus-it) conslitcííeín ciii fenómetící cínitcí— seguicín en el acto ex lun Iscír a ciii t ra beijad surrío o sólcí era un nombre conveniente para- una insohidario, derribar una aduana. obtenerampliec vecriedeud de cíctcícíciones cívergonzantes cii ini cnt os ci ciii p recicí más baj ci, cte., iii ien —

vagamente relacionadas (Thonipson, 1981). Sus tras que ninguna acción singular dentro desucesoras del siglo xix adquirieron una mayor las formas del siglo xix consiguió nunca su-cíniforíí’íideícl ci t reuvés de locahidccdes. prcublcmeís, ej cuiercí 1 cígreur la expecteutiva tic cílca n reír cíepcíblacicuíícs y relaciones sujetcu—subjetcu. Desde forínec iííuíícd ieuteí scí s meteis. lampoco cueuí —

scu empico oceisicuncul cuí el sigísí xvii peura Ii tui— ca u uncí lii stcu ria ele cieso reictí, dc cid tu dción

POLITICSy

Reflexiones solíre la lucha popular en Grau Bretaña, 1758-1834 123

iiiipuhsivci cii ves~ucuestcí Ci Liii ecímbicí scicicil el pícu~uicu cuitovuicí cii eí qcue vivetí. Niuígnuicícxecsíveíuíícuíle rci¡uiclcí ci ciculcírcuscí, cicíelcí qcue elcíse, feiccis5n. iíístintcí ci lev líistóricei dcscci icíspreseuííeíuí cítící ecuiphicí cirgetciizeicióui. ¡íreíííe— iuucifciuidics uíícutcícicíuícs ele leí lucílíliccí íícípuleírehileicisSui y elebeile Y. peur úhíiiiici cliehícís eeuu— dítie cuccurríersuuí cii (ircití l3retañei cutre Icís cléccí—luicus no ccueuííeíc tuiicu huisícíricí ele —ccitíírcil scu— deis cíe 1751) y cíe 183(1, iii Icís eeícíseírcuíí lcimluciecucicul» cii leí ecucíl leí getíce ecírriecíle cíbcííídcícíeu iuix-cilttiilcirictuiietie. l.Jíící x—e¡ cicc¡íríelcis Icís líe—scus espereííízcís cíe custicicí ci ecícuscí de leí re— elísís. pcicle¡íicis ciisecruíir cutí círeicuí ecucuscíl cuí leíluresiciuí, visible e iiivisilule: sitící qcuc peur cl ecuuii~ulcjicíeíci, luersí cuí el nisítiieuilcu cuí dítie esteí—eíuuí¡ veivucí. mtuesireiuí erecuenies cieuíícíiícicís cíe lucítí cícurricuicicí uicíclie lícíluiercí pciciiclcí seiber cuícucicí tu citrei x—evsuc$ui cíe scuiícvcu lucí pcípculcír císí e~cíé resttlícirící,i La ccítitiuiuencet liisct’irieei sigííi—ccuuíío cyícícleslcus cdíuíeesucíuíes titulucruícíuíícííteí— [‘iccíe¡cíc leus uííisuíícís ecícuscís cci esuciíbíuíeícusuuíesles ci esas cieuuiciuicieis cuí foruíicu cíe ciereehícís leve¡ííeuííc e~il~e-’retites 1ucidríeiii hícíluer íurcíclc¡ci—lucís cíuiíplicis ele císí,cucícucuuí y rccuuuióuí, red tic— ciii ucscuhleíclcís sigííificcícivcíuííeuíle elislitíccís. Asícícílíes ele cts veslree’ceuuuies cii cíccescí dc iiuiecii— ¡ucues. luevmílcisciícis veulver ci ecítíteir leí líes¡curialuutís cíe eielcruííiuícícleís ccuuífcsicmnes ci ecurgius ¡ucí rcí iuíteíí¡cír cítící difícil ¡mercí ercicicíl cicílule cuí—íuíiluliccus y ¡ucuscís hucícicí Icí rel’uiruiiei íucívlcíuííeuí— pí-escí: ccíuísicícucív cítíd culícís ecisdus hícubiercítí ¡ucí—leí r u ci clicicí cíecírrir crí Icis ciu’ccíuístcíuíc¡cus del uíícíníeuílcu.

lícír sitveí ¡ucine. uíeíríeíuíctcu los eciuíiluicus cii leus si bien e ilcítíelcí e-cuuíípeírcur lcu cicle cicuurricS ciirepev¡suruíu.s cotuicí uncí hiesceiricí ele leí Jt)olt=Ia se uccíhicicuel cciii cílgútí etírso dccii cíe sclcessis c¡tueansurcí leí l’reccieiicicu cciii leí chic Isis uíícíclsís cíe ticiso) reus ci cílgticí grti~uci cíe l.:í duicicci lículuiercí¡uíeseii)c¡cis’uii cíe reIv-iuidliccicicuuies del sigící xix iureferiei tu.

lursuuiiox—ierouí ud cuiici urcí ‘ecíeluccí sitisí uuiuieux-a— í.e¡ ev culcución ele cts Iciclicis cuí tcuviícu ci leiscucítíes icules cenit> leí Luuicuuíciíiaeióii Ceiccihiecí y euhiíuí-uílcís iltustucí es)c íuu’cuhulccuicí y scí scilticióiileí refsuruííeu pcirlcinieiiicívuci: rceicueiduícleileis ci cx— liii 1

76(i. cíl ccíuííieuízcu dcl ucricudlcí dície veuiitiííisluresecuiies cíe: íc~-nIti/idtui/í’s ccu¡íiluieuiiíes. ut/tiJiiO)I cxcíuííuíícíclcí. el l’cirlciuiieiitcu cítulcivizó tuuíeu scub—¡mi?Iílit’a tu tlc’Íihi¡e/c.u /ti)/tu)l¿iPis sc culvielcí tecuilcí cl y-’eiieióií cíe cilíccí chíehiuies lucir cfoa¡-tc’¡ [290,8díccescí ci¡lc¡’euicecil c¡cíe elix-’evscis z¡culucus tcííicící ci hitreus ¡ cíe ¡ rigcí exíucuilcidc (scusíueuídiidicí cii fe—esícus fcíruííc¡s cíe cxhuu’esit¾i,ccíuíííí del esftuerzcu luí-ercí cíe 1766 ciesiuciés ele cítící cílecucicí cíe eíprcí—sí ugcu ti uzculivcí c

1eue cciii lueccucuíeieí scu¡ucícíící lii— luicícicunes po~ícíieíres sic ~ y leí reiterógreir dicte leí gente petrlicí¡ucíse cii chicís: x- cciii— etucíuícicí cíuící cicíiresíciuí eccíiic$níicci ty psur teiliccíeieííseí uicicuhius cuí leí bm¡-u¡¡a-ión tít’ u ‘Jases- sc íucíscu tu uíeí iecltuceióíí cíe i iíucvessus cuí re sus trcíbeíjeíclcí—lucir eíltsí leí cu’ecicuícc ciis;ucítíi bihiciací dc ¡‘ciruiias u-es eíscíicíriacííms ejcue cicpcuíciieíuí cid íííevecíclcu pci—uílerclcísisicís cci el secicí \¡Ñ líercí creiteurlos cci— ‘ci eíeiqcuirir sus eíleuííeíítcis> y culicí uiieuleí ecíseclící

uit> ciii cjcíííplcí tiiau del euitichti cciuiíúci bricá— ccuiuíeieticrcuuí cii ci scur cíe liiulcitervci. A creivésníccí. scí pícíguuiat isnio su eapeicielcícl ele accínudí— dc tcudeu e-l sur. especicílmetíte cii los sectorescicícisiuí peuhíl cci su sci ecíl uhicircicióui etícre elcíses tieltistriciles del Wesí (síuuílry. leí geuíte se cciii—es tíegeir lo e¡ ite la ex ucieííeucí íucíuíc ele nieiuuifies— gregí’í lucírcí cílcíecír nicihinsis y cíhuííeíceuícs, bici—tsu: el cuífveuítatiíueiuitu x cl pcligreí e¡cue suptí— cícuceur cl íueíscí ele ceíugcííííeíílcus ele greiiicu. utíter—slerciii iiiiiuiieuitcis 1 les ccuuiicí Pelerleucí, cts fe— v’euíir cus níerceicleus y hícíce y beíj ci r cus íu reci cusu-dices ciisccusicííícs reucciccus cuitie relciruiiistcis uíícdicíííle iuíciuííieieícicuííes (Chíecrlcswcirlii. 1983:y raeii ceiles. leí terrible eletenuiiitíeicióii cciii leí 89—90: Chieirleswcuríhi y Retuicícílí, ¡987: Heuvcercície leus gcuberríeíuíles iuriícíuíiecus lc¡clíeíveuuí cciii— 1978:114—127: Wihhiciuiis. 1984v Atuuícícte cus trcí—

reí leí iii ci y suviet ele escci s iii ti ci vcíci cm íes ciescie el bcij a elcures ccii lucí lucí u a nícuí tucíci cii gíí b i e ruíci ííeí —

ciuuibreíl cíe icuhítí Wilkcs licisící ch ecuhuííeuí cje cicutícíl y Isis ftuíícicuuícívicus icuccíles por scu pculíliceíElcuírv Htutíc. ccii te leí crisis, res trin giereí ti s ti duce (iii eeísi exc 1 ci—

Leí líisteiricí cíe leí liíehici ¡ucí¡uculeír iuriící¡íiceí cii— siveimetite ci ucccupercír el ctiuulr-sul seibre leí ccuuííi—re 1 750 ~- 1 830 ree cíe rcl ci ciii cl iíííeí x evsi itt ti ycu. elci y stu ¡u u-ecu ci,

cuí el ejcue ciifeueiíícs ¡ícíluleicicitíes ecuexisíccí cuí cutí Leí ecticucicí crisis cíe 1794—96 uícu sólsí liuzcí ecuilí—niomcuícci cíe ci piel ci cci iii lii ci ci iiibi e ti ccci, iii ccci leí n cicliv ci ¡idi Iii ci leí ecíseclí ci y ciii ci. reces ¡eS ti i ud cus—ni liii i íulcs esc vate~’~icis dc sciluerviveiicici, cíltcrcíuí Iricul, siuící cídecuicis iííípsuvtcíuítes reqcuiseís ele grcí—s cus el cmci uceíci cutíes, ‘eh cíci sí íes y cci reí etcvis 1 ecu s iltí lucí reí leus [cíe e cts ci uníci dci s Res cuí tó cii Icí ci cíeccii ccci veis, ele ni ci tic te ¡ c~ ute ti u ngciii ci cíe el iccs p cíecí e c¡ cíe [cíerec leí iii eíycí r prethifcreíeicíii cíe iii—íucícl icí Li ci be y prete ud ici ci. y e u cl preucescí relící ccli cci tít eíci otíes psi tutuleí res ele grau sí el e leí Iii stcí vi ci

POLITICSJ

124 Charles T¡IIy

de Inglaterra.. E-sta vez los bloqcíecus, cíprcípicí— gistrcídcu heibía hlcííííeíeicí y eiceplcS (etíer utící ven—cicínes e intervencicutíes directas seubre leus pre— niótí con leus ci cíelcícicuncus principeules. Leí ren uíióuícios de merecido abcíndaron (Bohsled1, 1983:42: cícciveló cíncí aycida de elcus ehíehiuíes dicíricus ¡uciraBcíoth, 1977: Charles\vorth, 1983:97-100: Wells. los pobres y la veííta de harina a elsís chelines1988: 90-119). Percí también preuliferaron los y seis dImes la piedra [6.356kilos]. Neí obstante,íííítines públicos. leis manifestaciones y leí cuccí— cuecurricrcuuí eíhgcíncus aped recíuííicuítcís uííencurcs ypación de merccídcus pcír cunidades ir ilitecres. es— reul curcí ele veuíteuuícus escí teuide, y cuí dicí sigcu cutepecicílmente la iíiilicia. En el sudcíeste, tícíexe cíe cutí grupcí destrcuyó leí ecísa y la licuielcí dc Wihlct,cada trece acciones de lucha relacionadas con ch carnicero (Pcacock, 1965:80-81). Si bien lalos cíliníentos despcíés de 1795 toíííarcín leí [sur— ecmnfrcuiitcíción de í3rccndouí teuíía peuceus rasgcísmcc ele mítines qcue dcmauíelaban ci ofrecícítí aycí— cíe cm mitití refeurní isicí cii L-cuuíel res, perteuíecícída a leus hambrientos. Esteiba ocu rriendcí utía yeí ec ciii gétíercí cliferetíte cci cte iecs i ííccíulcíeicíncscícurcí pcílitizcícióuí cíe leí huchcí por leus scubsis¡en— dc greuno dc 1 766. Las aíurcuíuiacicuuíes cli rectas cíecias cciniida, en ccuííl reíste ecun las elcuííaííeleís ci las

Heccia 1810 leí reorientación pcuhítica de Isis a ulcuridades peira q cíe coní reulcísen los precicus yccuííflictcís en teurneu ci la ecímida se h cubía pro— eíscgcírcíseuí leus scu iii inist cus, tcídavieí haluicítí sic1 cifundizado. Las luchas dc 1810-1813, que se predominantes cuí 1794- 96 y en 1800-Oh Enceuncentreircín fuerteuncuite cuí leus sectcu íes i n— eeuu bici, sólcu etpeírecucrcíui de uííeuuícra ííícírgiíícchel ustriales del ucine, esícíviercmn csc rcchcíuííeííte cuí leus ccuuíflictcus de leí déccícící cíe 1 810 y’ despudsarí iculcudas cciii destrcuccióuí de iiiaq u i neuricí, ele ese uíícímenlo preícticauííen le se desvauíecue—huelgeis y denicítíelcís pcuhiticcís dc leí cícíse creí— rcuuí.bajadeircí. Leus cíceicínes dc 1816—18 IX, ej cíe si— Leí pcíhabreí po/ii izac-ich-¡ descí i bcíjcí ligcreutiien leguieron cii estccbhecimiento de un cílteí círecuicel la híistcuricí de leus 1 tíchícís peur las scubsisteuícias,para la inipcurtcicicin en la refornicí dc 1 81 5 dc pcues éstccs tuviercití 1 cugccr desde el ecumicuizcí cuíla Ley de Grecnos, se concentró especicí ¡ metíte tui ecuíítextcí pci! ítieo ccuuiocidci, icíecíl y ííeícicunal.en Ecust Angí i ci. elcunde leus ci ríícuhercís cígríccul cís Leu accióii guberiicínientcih —mccii liveus ci Icís cx—destrcíyercín uíícídí cii uicíria agraricí. i nteuíteívcmn fi— pcurteícicunes. desvicí de scutíí i uíist rcís Icícales cuíjar precios y seularicus, cerca ron a icus meíízistrcc- Ictí-cur ele leus fcucrzeís eírtiicicieis, Leyes de (3rauícus,deis y marcharon sobre has ciudades exigieneicu i íícecpeícidcíd de hícícer cci níphi r Icís prcuhi bicicínesrectificación (Armstrong, 1988:72: Charles- ceuntra la especuhacicin— cícreivó cada crisis deworth, 1983: 104-108>. En mayo dc 1816, por subsistencia entre 1766 y la década dc 1830. yejemplo, la gente comenzó a cotígregeirse cii ha propeurcionó peirce de ha j cusíificeícióíí pa rcí Icísplaza del mercado de Brandon (Suffolk) hacia venga tízcís pcupculeíres contrcí molineros, pa tíacle-las u cieve de la meiñancí. Más o trenos tíncí rcus. greuííjereus. ceuuííercianles y ciciccurídaeles Icuccí-hora después ci uicuentcí y teunteus líeuuííbres cur— hes. h-~cur lccíílcu, ha historicí cíe las cuíurcuíuicícicuuíesmeictos: dc grcni ci y eít reis eíccícuuíes releucismncíd ci s res cii leí—

«llegeurcutí a leí picízcí pcírtccíídcu batídercís blecuí— roui dc iec interseccióui de Icís fI cuct ucícicutíes dc Isisuíícrcadcus cíe bienes ele ceuíisctnici. Icís u ntervcuí—cas y rojas. Wilhet, eh ecírnícero, que estaba - íentaies y los patrones dc ení-entre la multitud, he dijo a [William] Pevertt cuones cubernanplesí cuí trcíiísfcuruiicición. Ncí cubsícínte, cciii cl[un peóuí agriccílcí] qcíe iec pa rrcíqcíia les per peiscí cid í icuíípcu leus trcíbeíjeícieures ej tic ejercíanmutiría obtener la harina a 2s. 6d. si se dis— cíccioííes de represeulia ccuííl va c¡ tílcuies ercun accí—persaban, y pidic$ que una delegación fuese sados dc acaparadores y especuladores, bIci-ceun sil a entrevistarse con los magistrados. qcíeaban los trcíuíspcírles ele grancí, se uííccícíta—Helen Dyer, cíncí mujer ceíscídci, he liciluicí ciichcu bein cíe cíl uuííeuíccus y elcmcíuídcílueíuí lurecusís j císícuspreviamente a Wihhet que, aunqtíc ella no -sabía leer, tenicí un papel qcue contenící leis íííípuesccís íuúhlicauiuente. ca iiibiéíí sc curicuitarcutíecícicí vez irás hacicí leí ereeieis5ui ele si neliccílcís ydemanelcís dc leí nicultitítd. y cíue pretetídící leí viuíeuíaeión ele la 1 custicia iíícíuscriaí cciii laenseñeirselo ci leus meugistrados. En di estcubcí rcfcurmcí pcírhccíííentcíria (Chieírheswsurth, 1993).escrito: Ho y en Brandan Judíró Pan o San~¡re.» p rcugresivcííííente leus ceuííeís reícíl i y-cus ci leus scí mi —

(Peaccuck. 1965:79, cursiva en el curigiuícíh uíistrcus y Icís precicus se scíbcuveíiuícurcun ci leus pro—

A requerimiento dc la delegación. eh magis— grauííccs ele leus sitící iccítcis y Isis nícuviuííieuítsus re—crado Burch retiró Isis dragones que otrcu ma- fcirmiscas.

POLITICSfr

Reflexiones sobre la lucha popular cii Gran Bretaña, 1158-1834 125

Ese rescíhícidsí tící lite i tíeví leí tule Desde Ii ,íeíles res, cotí lvi bctyentes ci cuerpius públicos siniila —

del siclo xvi hasicí csuíííieuí¡cís dcl siuílci xix el res leí luriniera exhuccuisión visilule cíe Isis mili—gcu bievn ci tície ci neul Ii ci bici ves pci tu el icí sí cciii [re— nes pCi luí iccí s cuecí y rió hící ci ci 1 780. cci ciiiel ci cci titocci encící ci 1 cts ci prcu picíci cunes ge ti cía1 izcuelcí s ele leí As cueia ci ¿un Priul es¡cinte ci uní u veu rí sus ecmní itdsgra tío con fuertes iii tcrvcíícicuííes cuí leus níerecí— ele relcírtiieu cciiiietizcirsun a tísa y escís ííittiiies nciel os. excícíci iii etite í gíícc 1 ci cci iii tu leus ci ci 1 curielcicles só1 ci pci reí ele Ii lucící r seí lu re s cus cus cutí Isis p reí pi cus1 cíecíles Ii eílu icí u lucí ¡ cicí tu de iii it igcí y ci unen ucí ci 1 cus si ti ci tcí iii luid o peircí cl ci r pcibí i cid cid ci s cus pre fe—eleeteus cíe las crisis níeeiiauí te eeuu rcíles cíe pre— rcuíeías 1ucul it icciscucís, rcst víccucííícs ci leus ecírgcíuíícuítcus. veuitas En leus euñcus sigcticntcs. el geubicruicí —-cii rcípa—s ci lisi cl icíel ci -s y’ civ nebí fi u aíí de ci di cci ci ci he-ls [ci— cío ciii re ci bien cisen leí ejem preceden le dc 1 cts re u—

ir i 1 leí s psi bres Si el Pci rleííííc uit o - iusur scu pciríe, se uucines el e leí dii te y scí ~ureupící supeisició u eu leíIi cutí ¡ercc i tic í i tic-it1 ci iii cts cl cciel ¡el itíleti te hieie-i ci leís crccíci ciii de ccici leí cíier cci e ¡~ucí q tic ecu iii pu icseres írí ccii unes cii nicrecí cío, la ¡u> ci ¡ eecu cují cíe Isis cciii leí pri í un cl ci ci elel P iii u niciii tu esmuío y-cuz elecíe ce lisis cíe 1 cus 1 reí lucij cíe! ti íes la u egtí 1 cíci ti ti ele leí vsi 1 ciii 1 cid ticicicuuí ah tepi ini i ci cciii 1 ci ni cuyohas íííeí ti ci feicí ci reís. leí s 1 cíe lícís ¡ el teicutí cid cts cciii íur u deticicí cíej ci eh leus iii tu uíes iuú 1=1ictus e ti cus ci cíeleus stu bsistencieís peucí viet tu hícíbeu sectuielcí tun cciv— se exíuresccliaii prefeu etící us peulíticas. F-I ceuluier—síu cli fe retí te: si ti cl cid ci leí s ci piel íuutidí cutíes cíe cci— ti ci cci metí‘¡ti ci vicila u leus iii ¡ti lies. Ci cuy icí r espícísni ideí lucí biesecí cuccí iii lucí ti cid ci ¡ a s e u u sus de pi-ecl cus y- ci ex cii miv los ¡u [síu¡lies ele s cus cícceis en b ci secíy ele s ci iii iii LS-- 1 rcu el tu reí ti te iii tuclí ci iii cís tic iii liii y ele e viele uíci ci de sed ie iciii cm eje i uiiríumi si ciiileí iii<cg u’cíciciii cíe leí s e ciesCiii tic s ele s ci bsi sic ti eieu lucí! ííiecí - N sí tu bst ciii te. leí Ssuciccicid Atít i—escieí vis-en eh n nexo repericirící liculuicucí hlex-’cicheu uncís leí. ieu Seiciedeud Rcx-’cílí¡cionc¡ ticí, leí Sociedeud Cci—ci ciii pci. Es ci sí dicte ti ci ci luis lii riel ciii uíícnl ci ricí cii — rves p~>tíscí 1 de [ci ud u-es y- leí nucíy-su rící de 1 cts ele—te vii ci ti y ci. es i rech cliii e--cite veletei cutí cíe! ci eu í s cus ni cís ciseicí cící ci ¡íes refcu viii ist a s tít i í i ¡ci ciiiccitt sets ci leí q cíe recíl ni e ti <e se clescí vící IIci. si ccliii erecie u te iii cuí te iii u ~es ci ci ratuiente ciiici uíei cídeus,sietíelcí pcisiblc cuí leí (ircítí Breteiticí cíe leus si— tící scíleu lucírcí clisecutir siuíeu petrel clifujudir scuseh cus xviii y xix - u síu es ¡creí hin luic reí poclí el su ¡u rcugrcí ¡neus, s cus e¡ cuej .is y s cus elení ci tídeis. Lis treí—

¡í rocínci y ciii ci iiist suri ci el i st iii leí cíe leí 1 cíe Ii ci ¡ucí— bcíj cid cures su riucí o í~teI cus ecu ti liii ci ci reí ti eu percííiel ciíuc leí u- bcijsu leí ci iii e ti ci,- ci ele íuu tices tui e cii sí pci r cci ns pi—

reicícutí, percí scís su tídie ictus y seiciedaeles ele scu—ecu rrcí un cuí cutí teí tui luietí u cecí ¡ u ic Fi iii retiu leíruiieui te

Reunirseen público ci reuííirse y dcbeuíi u asuntos ¡uú bhiccus. leí¡uiteiisificcicicíui cíe la u uuiliticici y leí represióneígcueí ¡ci ci cii sí íííci ciii e tít re leí s recutí i cines heucí les

cts feutui cts de cieciohí dc tít> cm del tu tic— e i iegcu les, ucd ucienciii ct sí ---—i reí nicct unen le— leíveí veperc cívi ci i 1 cts tva ti u cualuííe tite leí ecípeí e cl cid del ~írti~uitu go bievii ti lucí reí el i iii i lucí F leííucusibi Ii ci cccl ele iii sísíu í ci s cii lev nciii ycts, le cutí ¡cutíes s tu bversi veis ci cíe 1 tigra rcuuu iii a-ii teríe rse

(hinsi clerení sus ci juí it iii pú luí> ecu ese e beí hiti cíe ci ciii rsu cíe leí 1 ege> hiel cíe!.bcí teí II ci cíe leí lite lucí íusuíu cuí civ cíe 1 su ísl su \ ix’ Más ‘Leí ti tcí en Leuíícl res cci uííeu cii el resleí etc 1 lucí15sic 5800 cíe tu tuesí veis eíchcí oit 1 y puecí feurmeis ele icís cafés y- icís teilucruicís se ccííívi vtiercíuí cii leuscícci ¿uuí ccíííí ci reí ¡u leí ¡‘ci viii ci ele ci seuní biecís ecín y sí ití gcí res piel ei icisus lucí rec eh ele beí te río1 it i eeu orecí —

casi cts e u leus cci ci hes leí ge uit e ii/su leí rííi nl cícicítíes ti izciel di y 1 u 1 cu¡íí u ele pcst 1-u FCi5. Viii re tan leí, 1 cuscíe reiyiuicliccueicuiics cii leí iiieíyor lucírle ele los itírnonts (ver tículcí 2). Icís c!ecci-cuiics y Icís fiesícísecíscís cuí ci viii ci cíe tescí 1 cucieuuíes y pet icucuties; y púhul cas pi culucíl císutía muí Isis íurcceeleíiles, Isis

it n ú iííercí y leí ni cutio cutí iiicti leí reí ti el decid ci t reí s íííodeheis u Ii u si í e ter ¡tu pciu leí 1 cus cícasí cutíes pcireíeldecícicí [Luí íícucsírcí íucuííící cíe íueurtictcí ele lcc reciuíueuuues ti itre libre qcue exceelíeuuí Icís ecílucucí—eléccíelcí ele 1 750 leus cutí uccus e rcípsís cicle emplea— elcídes de Isis edufuelcus púbhiceus. Aíutes el-e hcc uíía-bcí ji leus iii it iii cts ¡u ú bí i ci 18 veg ciia ríííe nle pci reí ve— sixci represi ciii ele li icí les ele leí siéccící ci cíe 1 790,seul vev scus asti íítcus era ti uíuíeuuí brcus cíe Icís cícíses los iiíiti tíes púbí iccus cm pe¡ccrcimi ci occí peir scí itt—cli rigecítes cii síus clubes y líaííej cíetes, eculígre— geur ecuisí iiistrcímcnteis en ccuíuipcí~as esueurdliííeí—gcí ei sí íes re igl ciscí s. ci 1 uciii cus ci [¡cicus pri x- i 1 egici— deis. pci reí iii civil riel F p tu bíicideucí y’ ci lucí)’ su en fcivcurel cís. cígetí tes del geibie riucí cci hes ccuííísí ¡uresicien— ele prograuííeus iucilíciccus bieíí slefiuíidsis.tes ele ci nc

1 ie uíc ci tu ci hect 1 el es y císcí iiibíceis ele— Tcí tui b¡¿ti dci reí u te leí décciel ci cíe 1 790, el Pci u—luicicíuííeuíce cííuísi iucuicícís cíe círistsícreííeís, eheeccí— lcíuuíeuítsu ccumcnzcí ci ser cubjecsí ele leus fcuriiucilci—

POUTICAfr

126 Charles Tilly

cicínes dc rei vincI iceicicines ceuhecciveis: lauto leus gímii- c~cíe los prsugreí nicís lucílí ciici ves ele luíCi tci [sir—poderosos locales etunicí (especiexímente> el íncu— lucí cte nicíscís y anti—parleímenteiríeís prevalecie—tícírea viercuíí ucdcícicicí scí prceíni tícuicicí conicí cm. cciii íííás íurcubeíbilidcuci cl ti reitíte icís ci ivisiciuiesdicíncís de dciuiecnelcis pú bliceuureuíte ecincerteiclas. de leí déccuelcí dc 1 790, ej cíi¡ci cotí ayueiei -[reí icescí.La ecutiexión entre leí consideración peupulcur y Ncís cuícouítrcíiíuos, cii este cascí. por Icí nicuicispeurící me ntcíri ci ele Isis tem cís, pcirti cci hecrír cii te cii cciii tunci ycrs iciii uuíeis reíd iceí.h dc leí Lev ele Uelcur—fornicí de leves eoíí trcivevtidcis. se estrechó mci— uíía cíe 183 u cciii leus tralícujacícures uííeívihizcíelosclící. Después de ISIS, con leí relcíjcícióuí de leus eiciqtiirieíieio ííííeu xcii sicuuilicaliv’anicnie uííciís cli—couutrsuies típicos de ticunpeís de guerrcí. los uíuíti— veelcí cuí lcc peulituccí uícícueíuícui y- ecuíísidercí blcuííeuítclies rcfcuruíuisícís círgeunizadeus por císsucueíeusunes sc etuiles. Este escetícíricí peiclící elcídi y leí expeitísiótíir ultipliccírcun, por lo qcuc el cílceíuíce ele los ceurcís cíe! uuíitin pú bhiccu si cl lurtucescí revoh¡ucisineuíiodescírrohlcíelcís pcuv esteí viet se cmi phd cuicurme— itt biercí erecíelsí utí sistema cíe seubercíuíicí peuptulcírníente. Tcíntsu esunveucar ciii mitití loccíl petra dis— viet ecierlucus legisícítiveus leucciles. rcgicuuíeiles y tía—cutir un solsí etscintei ci incrodcícir ese asuticcí en cícutícíl que níonopcuiizctba eh elercchicu exelcísivsu cileí cígenelcí de un uíuiciuí ya preigreiireíelci se ecínvur— dcl¡ berar sculuue Isis císcuííícís ¡múbhiccus Leí luievicítiercuíí en has Ieuruíícís más ccurríeíííes cíe cicír pci— iuísisíeuícicí cuí cl nísuuíopeuhieí pcuvicíuiicn Icivicí dc leíblicidael para ceuruseguir cl eí~uciyo popcílcír Ci ciii elelibereición pcibliccc pcudícc fácilmente hccber pío—progreinicí: Icís rescul cícicínes, icís íuetieieuuíes y Icís uíícívideu tal sisteíííeí excicusí vsi Ccumtu señeilcí leíneiticicis de Isis peric’ueliccus pcírcíiehaunencc a los ex pericicicí ele tuucuchas reveul ucicutíes, iciles etuer—discursos dc los miembros del Peírlcíuííento. peus legisleutivos ci menudo restringen y eítcíe’aíí la

¿ Qc¡é eutreí ecíscí peud ricí hící ber occí vriclo? huí ci — cid vi dad pcuh it iccí ex treí pci rieíuííeuí leíF~ Ci Cii it>gcí y sicgitíetiucus tres esceííeíríos cchccruíativos: Ccuuiteíi— ¡ursuiíituverha.ctoii. Rexol cucicin e 1 uíveneióií. En casíu ele (‘cutí- ¿1 uíycuícicín? Leis el istititas vcí ricelcídes del uííi—teíícióíí venicus ci (1 reutí Bieteulia eíprcíxi nícíuíeleíse ticí pci bhiccí- cuí Grciui Bretcí ticí adq cuí rteucuui scíci 1 ecuccelciv del sigí ci xix eseííci cuí ni e ti te cciii eh es cci tu teu lcgeí 1 ci pcirl ir ele icís lii s teuviet s cii li-el ci—mísnio reluertoricí etc leí lucha popular qcue lucíbía -¡ciclas de ascíiuíblcas csuíiííiíuiiciríeis, ccuuigreaacici—preveilecicicí cutí sigísí antes: leí preselí teícióíí de tíes religisuscís greuííucís unerecítí lijes y eheecícuuíesreuví ndiceiciemnes cuí el nícírecí de ascii bicas íuú— pcírhcííííentcí rías. Nsí cubsí atí te, es psisi ble ecutís—blicas cicíicurízeiclas. celcbrcícisuncs y cuircís reíínisu— trííir ci partir de esas luisteuruas ciii csínj ttiitcu dcnes de círigetí pcupcu civ, cíteuques esmuí va ofetísas ~ itístil cucusuííes uds el ifereíícicucias, ceísi ccir¡mcurcit 1—cufenseures designeudeus peur eh pú luí cci. sauíeisuííes vsi. ceun medisus y’ cectícíhes ele represeííteíciciuí se-de los trciba~adeurcs cotíl reí leus ir embros de síus hucíraela psur locculideides, grcupsis reí igicuscus. ciii—cuficicus y eíteíqtues ceuní reí eítitcuridcídes vepresciras. cusís y fcu ruíícís de preupieclael. ecucicí ci uucí ele cutísParcí sctpcuiicr leí Ceuuiteiíeión dehucíreus peusí ulcír ecuuíectado jerárquiccuuíícnle cciii cetítreus icícící—también cuncí represión esuuítín tía scuíicicuí ce cci— tícules dc peuder a í reivés de vedes cl ieiiielcí res. Leípaz de impedir que los trabajadores extendieran lucha popular dentro de tun sisteciía senic~eciite5Lis re tunu cutíes de ohici su ci leí cucti vi elcid psui it iccí t su iii ci rící ciii ci dc el cus leí rau cts: g tel ííslcs cíe Ii cts ycudycícente, pci reí hiuííita y leus servucucus rehigicíseus, ceucul icicucíes entre scctsírcs csurpcireii vos ci esecílcílccs elecciones y las ecseíníbleas comcínitecriccs y regicincíl o neicicuncíl. ci bien tuicínicubras pa reí cuceipeuz de prevenir cíhicínzas iii terciccsistas cfecti- Icuier preemitiencia dciii rs’ ele leus ci iferecítes ni—vas ceuntra el régituictí Csuuí estos suptuesísus. cícíi— veles ele ecíelcí ecur¡ucurcueióii. Dc uicuevcu, cl ceun ti—zá. peiden-icus tccníbién eoíístrtíir ciii mtindeu dcci— netuce eurciíuecu preiporcicuncí iii tíchícis cjeiii1ultus elemonóniccí en ch cual proccdhniieuítos diecicuclíes- este género de peuhílica.cos como 1 cís eencerradas y leus Ii u ni iii cuci cutíes Temí biétí juciel rieluuios ci prsux i lucí y Ii cies1 reus luí —

públicas se han introducido cícciveumeuxe cci leí vencicunes ci leí que cíccírricí rccíhiíiente: en lugarareííeu peuhíticcí —ccuuiio de hecho cuecí rric$ cuí del uííitiuí púiblico. ci nci expcínsieííí y’ regcílcírizcí—Freincicí cutre leí Restaci racióíí dc 181 5 ~ ha Re— cicín cíe 1 cs pel¡cicííícs ej cíe hící luieteí resí rítíguelcí clvolución dc 1848. Un nuundsu así hubíeí u pu tu- elerechísí cte petición ci los cuerpeus acutcuí í’¡¿dos.meuvielsí uncí psíh it iccí pcupcí ¡civ cíún nics segí ega— perdí qce Ii lía biese ccuuivertieisi cuí cuuící especie cíeda peur cícíse cíe lo que fue en recíhicicíd Ii ¡utulul uea plebiscito y cutí ci eííeuesteí ele cí~uiuíueííí 1ícilih edcl sigící xix cii Grein Bretci~a. coíítiíiucus dii tunelsus lucícía el Peirlaíiicnteí \ el «uí.

¿ Y cunec Revohctciciii? Ncí necesutaiuiíus utn1uor— bieíuící h)espcues ele tcudsí ci u reí n le lis “remudeslar leí set ngre y’ cl tvsi n cír dc 1 ‘reí u cicí scui o u iii~i— cci un ¡matías cii l u vsi r ele leí ci beuliei ciii ele 1 í esel uit—

POLITICSy

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 Vi

cid, de leí ciii emuicipeccicítí ecíccíl icec y cíe leí refornicí cicí s cene reiles dc leí 1 cíe hící lucíjucí leír 1 ciii d reí mciti—pcirící íííen leí ricí lccs pci ici cutíes íureíli fercí u-cutí ci miles. cecínente ecu tuisí leí s vi fíeccís cciiiseecí ti vcts dc ciiiEtí escís ci recínstamícias pcíd rícuííucís scu pcuncr cíncí cebecí. Fui 1781) la cucciótí se cetítró cuí 1-sudexcí cisión ele hcc peuhiliecí públiccí unaysur sic leí dicte (Sceurgc (ieurelcuíí y su Ascuciemcióuí Preutescemuite, yreeíluííeuítc se iinptisci cm eíeteruííincídeus seguííeuíccus cuí cts iii cuiticcudes a uíticcílsíhieas sic Lemnel res. teu—ele leí íusubicíeisííí sití derceíícu ci veulcí ceunicí leus dos elleus resisí iéndeise ci Icís ecuuícesucuííes e~ cíe scjeuruíemicrsís cigrícculcis y leus tejed tires mccii cucíles. hícíbici ti hedíci ci Isis cemícii ictus cci ci síIuj el ci ele cisc—

¿ Ssuuí cícísuscís esteis csíucccíicícicuuíes? N su leí stín. cci reír eh red cutcmuíuientcí ¡iiilitar x- el servicisí eleptues ci culící cíe iii su ci cute u-cm cts iguicí ti lucílucí bi hielcicles Isis cecteil ictus i viet tícleses. J ciii Isí ceutí leí iii civil ud—

ci cst cus escetí ci visís cii tevii ciiiveis, síu etí ti st y cíeeiciii ciólí tui ás ci mciicus si mii cuí t ciii cci cíe leí A scuci cccici ti

sirve cm deis ituipeuvící tites preuptísil cus. l’vinierei, tíos cíe Ysírk sh i ve y scus íupcí netíles. esící scí puscí lacíy cid ci i ci ciii u Cci F leí cti fercuicicí ej cíe mii a u-ecl u-sin el e uceme u ciii cíe la p vi uííercí greí u su rgem ti ízeíci ciii ¡ucí reí—uiuitiii publuesí í cutí-cts preicciecís íuohíticcms: feieihi— ¡uemricuíííeííleívieí desde leí mítuer reí civil. Bcieuici hucírleleí tui uit uuiz í s tuite u-elcmsi sta s juú luí iccí uííeuí le visi — ele leí s cíce i cutíes iiiel cucici cts jusí y ti su reí cutí ecu nsu site—luies; se tít u ccii í vsi tu cci ti ti lucí u revisa ej cíe íucícl icí u-titi e ti ci est rcucci ciiies e itice ud sus pe reí etí u tic u —

n foruíí ti r cíe Isis s tu cescís ci cm tící ci ccsí lucí b lic el cid ci clier ciii cciii ciii cmiii pl i su cm lucivci leí ti 1(1 lítí Pcileí y ecu—Isis p vcu”u ci iii í s piu lici ecís: pusí pci -cisí uicí Fsm cutía- iii su ele leí dii te ci ci cíe ííe viiici tiecíerci leí ex el tisi ciiicml leni u tus í ti pci t rcí ti eízgcí. cmiv- ucí rcuíí ííucmí sct¡ es ele leus cci 1 cii iccís ele leí pci 1 it 1 cci u vi cci ti iccí. E leíel ii-ecl ci iii cuí te cii Pcmvi cm inc tu tcí sin e ¡it isí tííeterse exp cuscm leí y cuí tícící u iiiel cid eh el histctci ci ci leí y sí1 cuí —

el cmcísi ci cl su tus ¡ casi luíciii cii le cuí s cus píeurcugeími— cucí tucuptulcur. ¡uties icis ci cuiiuííeleides veieiheuviuíí yvecs. cíe. Seg tuud su, prcgcu ti leírse po F el cié leí s ciii er— cii sc cuí ¡e rcíuí ci u rcu tite el icí s scu uve e~ ci id ti ercí cci iii —

neituveis no se nicilcriculizeiu’ciii es íeíuííbiéíí iuívesti— huelcuite etuiles cíe iiíterveuíiv decisivciiiieuitc lucírcícciv icís eciuscís cíe Icís eeíuíuluicus cicle cíccuvricveuuí: cielcuier leus eíleíqcíes csuíícvcu cub¡ctivcis ecilcílicciscci cii ejcii ev ex¡uli eccci ciii vellid cm liii pi iecc liii Ci selee— 1—1 ci ci ci 1 807 leus refei viii ci cl síu-es cíe uncí tic] ci bectíci ciii e uit re lucísliii Iidci cíes Fui este eciscí. iiici ci scu cciii Ireecíe neicí leí reí eij cíei sí ti ele- leí s ley-es íuecí cii es

cus setícilisus Lucusejcieítis cíe eilccíuieitívcís qcue cie-cí— ciuiliccmts’ulíccis. l.eí etílvemelcí cíe lvicmííchcí cii leíbtu sic tufrecer icicntificciíi femelcires preilucibles cuí tlííisíií í 80 í ). jituilcí cciii ci nícehicí íuucuííuescm eleci gveí ti cci iii iii su cíe ve ¡uevisir isis: el e recie tite lucí— Pi ti cíe eíuíí ph icí r 1 cís cíeu-ce Licus ¡ucuí it ictus cci liii ictus.eler dcl Paríatren leí. i tu psis icicíu ele ct ti gobicín cm hící bici ti pites ¡su ele relieve el cts tun itu Si ti cm beíregísin cci y 1 cuccí 1 ecíel ci vez iii cis cuuíercisc í scub ve geu. e u 1 807 leí gcue y reí y eh u-ecl el leí iiie tít ci 1 síel civ- icíccscíííí bí ecís lucí ucicí 1 uííeííte etc] leS ti tu tui cts. leí urdí he cci — ecu uisti t tu icí tu cutí esí ini cuí ci lucí reí leí 1 cíe hicí fltí lucí leírízeteucíuí qcuc clebililcí ci peítvcuuícmgcu hucuhíticcí sic elcídcu qcuc cl crulucí ucírieíííueííleírisí Whuic csícíbeiIsis te rremleti icat es y leus uííeíest rcís ci rl escítí cus, y leí iii Idi leí u cl sí —cciii 1 reí leí u-es isíe tícicí cíe J circecreciente s tu lucí tel i tícícicí n ele 1 ~ispci luí mci cutíes ccc— III—— leccii izcí r el serv e i sí cuí 1 ¡igl cite vra cíe cífi —

icíhiecí y- elisideuuce couiieí 55)ldl lelos !gcucíluiicíite, cíeuíes ecilcilíccis lícísící cl cucícící ele esursínel. ceímííduclic Ii cís esluce cuí cmei cutíes lucí ccii tus pheíusi ble el ch geíb i cviici Ii cibici cciiicccli cl sí xci lucí reí el se rvi ciciesq ci cíncí tripa-rl i leí ele iii vcuueío¡í etí ti ssui icí cícicíci e ti í viet ud ci - E-s leí vez leí cicciii ci ecu íísi sti sí e ti cíe—y cxpaíísicimí e~ nc preuptuse ciuites esín la O cierra leceucicínes. dccci reustís iii ititíes ele leí clase ~iii—

dc leus Siete eíñ cus y leí A u cl sí - m íííe i iccínec ecu tui ci ucí íítc e tui leuí seis ci ci ííe¡ cíe ci leí hucusí re iii frcícc ci ciscíleí diii cíe leí ud su ele leí iii vetie i ciii - leus gcíerrcís coíí iii cmii u cibrcí s ciitu-e Iucmsc i cl cures. reí ti Breí ci fi ci peiscíErau ci ci ceutiusí leíciii ele leí cci ti scí hieldci ciii y 1 cus suc reí crisis ceutí esceiscí iii civil ii-etc iciii lucí ptt leí y.

eí¡ tistes cíe psis tgcue rreí. j ciiitcu ceutí leí eícelercíci ciii E a ! 828 leí Euiucí uíci pete ¡ci ¡u Cci tól iccí sc lucí biciele cutí ci i ud cusí rieti i ícici ciii bcí seid ci cuí leí cci ticen — cotí y-e rl icí sí e u eh cciiici cíe coiíi beí te ele ciii iii sí vi —

1 reiciócí ele cccliii cmi cii iii su lelcííí cte leí cx lucí ti sisí u - inien cci seme i cuí si ti p rccceleuutes e u 1 rhcí udci - y seesící bem esín vi rl cuele> rcipiclemnien te cii el cenirsíleín tsí ele cucí vini ie u tsus ecu iii si ele ecíní reí— iii civ u—

Los católicosy la política nuieuítsus cuí (ircín Bvelañcí. l)cíííiel O’Csiuinchl y

s ci Ascuciemci tui Cci tsíh iccí. ele uu ci lucí nc. y el ecuudccíe W i íuchuiiseeí y stus Cl tibes Brtttiswick ele emírcí,

cus tres perícideis dc intensas lítelícís ttuiccí a Isiela tutía ganicí ele peul iticeis retfsininisiasscu bre leus clercelícus de Isis ecítóhiesus y pragiiícíi iccus ecu brietielo eh esíueícisu eíít re címnbcísdicte sc tiisericuii cuí uícíesl ro ccii cíicugcu cxc renicus, surgeciiíuarcuii leí eemuiipcí fía cíe mitilíes.

—1780, 1 807 y ¡828- u9.... escí unen has tcíídeíí— peíieisuuícs. uíícmrclícís, íua ¡ifíeccis, y fcívuuíacisímí ele

POLITICSfr

128 Charles Tilly

coaliciones que marearon los movimientos y supuso para los gobernantes Luritánicos la fu-concra-nuovímuentos nacionales del siglo xix. sión de la Reforma y ha L~mancipación. VolverEsta vez leí presisín poptí Icur cont ri bciyó ci leí a esututar la híislcíria es recsuuítcír las íueusi bihideí—aprobación de una legislación largo tienípo re- des, sólo algunas de has cuales se hicieron rea-sistida. En suma, entre 1780 y 1829. la accisín helad, y reflexicínar sobre las causas que selee-peupular respecto de leus derechos católicos, que cuonaron esos resultados frente a otros.siempre níantuvo alguna conexión con las intri-gas parlamentarias, estrechó esa conexión. Du-rante esos años, ha confreuníación católico-pro- Haciala explicacióntestante realizó la transición desde la venganzapopular seubre individuos estigmatizadeis. a losmovimientos de níasas orientados hacia el des- - omo muestran estos ejemplos, hu-pliegue a escala nacioncul de apoycu en femvsur de - bo tenias concrelcus y formas de ac-programas parlamentarios rivales. ción específicas qtue tuvieron stus

¿Qué otra cosa hubiera podido ocurrir? No preupias historias, sus propias polítkas. No obs-se olvide que Irlanda se alzó repetidamente en lauite. muchas de esas historias ofrecen pareci-insurrección abierte-m entre 1798 y 1803, que leí deis de faíííilia que las insertan en una historiaresistencia irlandesa al gobierno britániccí y la nícís genevecí de leí icuclící popcular. Ceuuítem picudasayuda francesa a esa resistencia promovió la en toda su amplitud, has diferencias entre losintegración ele Irlanda en ch Reino [Anido, lo repertorios dc leus siglos XVIII y xix sc ajustanecíemí agudizcí e hizcí todccvicí iiucís proLuiemncíticci a Isis principios esq cíenicítizcíelcus cuí el Cuadrcu 2la disparidad entre los derechos políticos de los Nos encontramos con medios autónomos decatólicos y los protestantes. Ncu se culviele teuííu— ccccióii desphcczcííudsí ah présteunísí Frecuente depoecí que en eh trismo pencudo Gran Bretaña feurnías que imitan seriamente cm dc ¡‘nanera salí-fue perfectamente capaz de imponer un ecínírtul rica a has auteuridades; ha asamblea en lugaresmilitar ssíbre las minorías disidentes de sus cci— públicos simbólicos sustituyendo a ha agresiónlemnias. Esas deis líneas de causalidad hacen contra casas o perseunas desacreditadas, y teudapiacusibles los sigcuientes escencírios cíl terneilivos: uncc hemvgcí serie dc nicuteiciones ciecisiveis. F.n lér—-primero, enfrentamiento arníado entre Gran muuíeus que ahora nos resultan fauriliares, formasBretaña e Irlanda; segundo, constitución de fcíc- parroquiales, particulares y bifurcadas de forrnu-ciones del tipo ejue ocurrió con Wilkes y ha lar reivindicaciones dejaron paso a formas cus-Revolución Americana; tercero, una fcisión aún mopolitas, modulares y autónomas.mas intensa de leus temas irlandés, católico y Obsérvese lo que implican las lr~insformacisu-reformista conio base de la división política bri- nes (parroquial Fi cosmopolita) (particular 7:tánica. y la consiguiente desviación de la Enían- modular) y (bifurcado Fi autónomo): retratancipación Católica del camino del movimiento un distanciamiento decisivo de ha efectividad a

cescicunadaseucial, para venir a ser una cuestión ecurtcí plazo en favor de la acumulación de es-en el Parlamento fuerzos a largo plazo; describen una disnuinu-

Hubo otras posibilidades también: una aní- ción de la covaviación entre grupo, relación,pliación muy anterior de los derechos católicos tema y tipo de acción en favor de medios unulti-bajo un rey más indulgente eh éxito de ha Aso- propósito de presetítar reivindicaciones; coní-ciación Protestante en 1780, ci una tan nume- portan, por térníinsu medio, rupturas significati-rosa nuovihización de los Brunswick en 1829 que vaunente más agudas del confinamiento en losleus ministros, el rey y el Parlamentem neu se hu— lugares y rutinas de las relaciones seuciahes coti-bieran atrevido a contemporizar ecun O’Connell dianas; se basan en comunieacisuuícs ehabeuradasy la Asociación Católica. Al considerar estas y cii la coordinación entre grupeus y poblacionesalternativas comenzanios a sentir ha importan- distantes; sugieren una acumuicíción dc ha me-cia de lo que realmente ocurrió en la confinen- mona política, de leus símbolos esimpeintidos, decía entre la Emancipación Católica y ha disiden— leus preugramas coniunes, del conocimienící tete-cia irlandesa, las consecuentes ventajas que los tico y de la organización para ha accicín ceuhee-refeurunistas obtuvicreuuí ah embanderar eh teííící cci— íivcu ci tu uucí escemia mayor que leí local.tóhico a pesar del generalizado anticateulicisíno Estos caníbisus sustantívcís dc repertorící tuvo-en Gran Breteiñci, y tcuun bién los pehigreus qcue 1 tuercín cutí desplemzaiíuiento decisiv’cu heucicí leí íd—

POLITICA9

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 129

Cuadro 2

Priucipios contrapuestos de los repertorios de los siglos xviii y Xix

- - Siglo’~¿edoe~ - ‘ ‘~- - ?. ~‘ 4eM4*¿ - -

¡ - Liii pIco hect ten le peir lucirme del pcuehicí cíe ¡tus ¡ 1-ni plecí de mcd isis u elatix ctiiiCtitt cicí tiiuisituitis eleuííec!icis n ci ruuíciles ele acci ¿iii sic ¡cts cící leíricleicles. ciccicí n. ele un 1 iptí reíreíuíícníe. si ctigtt tía vez, cutí—y-cí ¡‘cíere-u ecunící caneaitit’eu. va sic hurmei dciiluet-ei— lizcício pu>’ le-ms amíiiuí’iclcucies.dci etutuicí címící eisctuucicíii. sus]tuierci teííí¡usírcíl dc ¡cts¡urerrcuuci i i vas cíe leus ci cito ricleicles en uisí iii ¡u re cíeleí ecuuuicuuiiclctel ¡siecil.

- ‘Y (Xi icemic reicisi ti espo tulci ucd cuí las residetícicís de 2 Preferemucicí peur ¡a accicín previa mente ¡uha tíecícicí1 tus niel ¡ tice bu ¡es y cuí ¡ cus eseeuicirieus de síus mal— y en ¡ 1>5cmres pci bí ictus y sibiescleucles cííuíío ci n tílesis sic ¡cts sedes y síiii luculcis delpíisler ut:¡uiieii.

3 Aun1u1 i su íussí de ce ¡eiu reicicí íes y eisa iiiblecís púbii— 3. Ormíciiiizcicicíti cleiibereídeí ele ciscíniluhecis petucí leíecís eutuliiriieidets ¡ucírcí leí prescuiicíeisíui ele s~tuejeis cirlictilcici(uii cíe ele ííeííídlcísy cieuuíeniclcus.

4Apcmricicíui tícítujicucíl sic luís iueurlieipciiites csumuu 4. i’círtieipcíeieírí cuutiutí níieííílursus sí rcpreseíílcííulesmuí ciiilírcís tu represe n leítites sic grn ¡ucus cci ¡¡ucí reí— ele iii leyeses especiales. cííerpcís pú bhiecus ecutísí u —

muyos ccuíusuuiítucliis sí cíe ecuuíitiuiidcisies mucis bie’ui tciiclcís y cussucicicioiies uecuisireicleis.

sjcte cíe i n le ‘eses uicictiecí leíres5. [cuisleuícící ci etelcucir ccutiirci eiieuiiigcís Isíccíles cii— 5. Descifící divecicí ci Isis viveihes ci ci cts cículsíricleícles.—

veclcíuíueuííe ¡íeríí ci cípeletí ci íuculrcuíucs peuclertíscís cuí especicíl ci Icís citiutirisieis¡cs uícícicuuícíhcs y scuspeuucí leí ve¡icurcicisíei cíe ¡itritticios fuiercí del ejiceiuí— tepreseiiieiuiies.ce sic leí ccuiiicuiiielctcl ¡ciceil y. cspccieíhmeiite ¡icircíleí reíircsetíicicicíui ‘tu- ci ‘i.s cii uuicírgemí cíe ¡cts ciculcí—vicie i. síe

(u Acicipeicítí uciteremelcí cíe un siííítículisuíísí viecí e 6. Despliegue de prcigreinicts ¡cinas y siníbsílsus sicu rveveretí te cuí fo ruííeí de efigies ¡urcicesieíiu sIc 1 ci— muiení brecía ecím útu ceiles ecutuicí ha ndcreus. ccii curescus y- cibje-ícus ritttctlcs pelucí cifiruiíeiv qcuejcís y dc— y lícínceirteis eserulcísmeitisicís

7 Ajuste de Jet euccuííuí ci et’ecíuís¡eímíeueus y ioceu¡icíeu— 7. Pve¡erencici por J’uívííicís cíe cíeciuimí feíeiiniencceles peiví icuhares. ircíuísferibies de cutící ciu’cuiistciííciei y iuíecí¡ielcucl ci

Silreis.

8. Resmuníetí: parroquial, particular y bifurcada. 8. Restunien: cosmopolita, modular y autónoma.

ciecí del uncuvi uuuienlcí seucicíl: hicicia descífísus scus— cién y la parlameutarización ele leí forní tu Icucisínícuíidcus y’ susteuítoscís esíní Fa las emcíteuridecdes en dc recicímeucicucíes. Cciii Ireccuencia crecietíte lauioiíi bre cíe peublacicínes dc~’fa vsi recieleis su cínie— gente, i ud cuyemíelcí leí gente ecurriemí te aet ucíuíelcítícízcící ci s. ucíei ci leus cíes ph iecwcues ele ci peuysí pci reí csuhccti vecmetí te, di vigi sí sc> s demciii elcis cii ‘‘ci rlci —

¡uveigrciiii cts y cl ciii iii el is lite ti ci rticcu icící cus, heceicí mení tu, cm pci vlcuíuíeíít ci ricus i n cii vich tící les su cm cci rgcusla exprcsióuí cíccí intuí it ix í cíe veclia. cituiclad, uíú— púbí ictus uíacicuneíles. Lcís ¡ucídercuscís heucemies yurercí y ccuíníursuunusíu cuí nciiiíbre de leí cacíscí. leí ecíroncí ¡ucrel icromí iclieve csuííísí cubjetcus ele IcísFsísieí chící ecu iii ucí rUt ¡ucí u e mide. cusígncm r creciente reiviii diccí ci cutíes El len-tpo ele leí fsí rcíí tu hcíciciiiiuíí pcíriauícicí ci leus cii “ciiuuíadtdi res, u nccrníceliemrieus de denicíuídas viíícu ci clepetíeler irás escreclící—

- etuipresaricus pohí¡ lecus ¡—e neultren le, i nipleccí níetí le de luís ritmos de Icís discusicutíes pci rící—u tící creciemute curie miicíci ci tu cíe leus fcu neicínem Fi 5i5 mciicciri cus y ele leí ci cci ciii tít> bcrn a tiuctí leí ¡ - Si bicíítícícícuriel hes y ele 1 Pci rl anicui 1 tu híeuci eí leus iii tereses 1 cís ciscí m biccí s ¡ cuccí les itt leíu í ¡ci chis cci les ecutiucí 1 císcurgeimiuzcící tus púbí cci íííetite, cciii cci 1 síccíles eouíu cm tí’ardn-uea cts su gLí evsin prsupcurcicuuícuíído el icugarti cící sí uicí íes pci reí iii cíe lucís cleun~iud ci s cliii gíelcís ci Icís dcileí vi—

De icírtiucí uííeís geríercí 1. leus greiuicles eeuu bicis deides uícmciíínales. lis cuí c iii uzemeicunes ele Isis tra-en leí 1 cicii ci pci pci leíy iii cci r¡usí reíuí leí naciorualiza— bajcid cures leí 5 a ssuet leí 5i íes de iii te reses pci rticcí—

POLITICap

130 Charles Tilly

lares y los nuitines pfíbliceus abierteus a todos los bargo, no es difícil raciemnahizarlos couuío conse-habitantes (o al mencís a todos leus ciudadancís cuencias de los propios procesos históricos querespe/ahl es’) ceubraron creciente impeurtancia co- alteraron los repertorios briteiniccís.mo vehículos de la presentación de reivindica- Cuatro procesos convergieron en la evolu-ciones. En las décadas de 1820 y 1830, a pesar ción hacia repertorios cosíííopohiías, autóno-de cus reiterados esfuerzos gubernanuentahes pa- nuos y modulares y hacia leí nacionalización yra aplastar ha Asociación Católica, las organi- paulamentarización de ha acción colectivazacuones de encuadramiento de níasas a escala Primero, la expansión, fortaleciíííienlo y cen-nacieuuial adquiriercun tan isí presencicí legal ecu- í íeulizacisíuí dcl Esceudo britániccí. eíiiínen leída peurmci infl ciencia peul itica. leí gcíerrcí, prsupeurcisunó una v’euitcijeí peulítica cre—

Este haz de cauíí bios ccuííciene cclgcunos ele— cicuite ci cudícíehlcus grcípcus qcuc icugrarcun hícicermentos iííesperadeís. Eh abanelcincí de leí efectixcí hlegeur sus demeitídeis directauuíence cíl Pa rianíeuí—acción directa por ha incierta y ceustosa acción lo. cuyos poderes fiscales y reguladeures auuííen-indirecta sigue ecínstituyendo un enigma. Los caron década treis década. El aceescí a los peude-dos repertorios coexistieron durante niucho rosos y explotadores locales resultó por tantomás tiempo del que puede explicar cualquier cada vez níenos feictihle y efectivo. Las luchasimagen sencilla de un cambio de oportunidades en torno al coste de la vida, por ejemplo. den-peulíticas. Sobre ha base de has ideas convencio- varon de las cada vez menos efectivas itícauta-nales de uncí treunsición de lec ccii cuuíidcmd cc leí cismes de grcuuío y- fijeición Icuecíl ele sahecrisus a leísociedad y de lo Isícal ci leí neicioticil, se podricí surganizacieíuu cíe falibles para presiouíar cii Peur—haber esperado que las asociaciones de inteíeses haníenící en hlívor de Leyes-de Pobres y Leyesparticulcíres desplazeusen Icís ascímblecís Isíccules ele Gratios. En el preucescí, el Pa rlcmuííenteíautorizadas mucho más de leí qtíe lo hicieron ——--crítico ceun todas has decisiones relativas a leus—parece corno si ha protección legal y eh prece- ingresos, gastos y personal dci gobierno— ocu-dente proporcionado por los derechos firme- pó cada vez más espacio en has decisionesmente asentadeus de Isis residentes cualificados a políticas. La creciente veleveuncia del Parlaníen-delibercír púbí iccímente Ii cibiercííí propsurciouíeí— to. cm síu vez. euumeiíló la iuuupuurcccmícicm cíe leusdo importantes ventajas a aquellas asociaciones elecciones parlamentarias ceunio detcrníinauítesque consiguieran ahiarse ceun esas asambleas, in- dc la política pública, occisiones pava debatesfiltrecrías su perscucudi rícís peira qcue cídoptaseíí cuuícm psuhiticos y sípsurtuniclades pa reí q cíe los clefemíscí—posicióíí pú bhiccí. De formcm simi civ. las ceímpcí— ves de cemuscís hicieran públiccus y 1urcuiiisivuercmnñas ehecisurcíles cídqcuiviero¡í importancicí esutuicí sus progreimeus.ocasiones para la expresión de preferencias Segundo, la capitalización, conierciahizacion ypolíticas entre electores y no-electores por igual. proletarización de ha vida económica uíuinó las

Las sorpresas no acaban aquí Lcjsus de oscu- viejas redes de patronazgeu, debihicó las organi-recer los sucesos locales, ha nacionalización de zaciones greníiaies locales conio base dc leí ac-la lucha popular incrementó realmente en ahgu- ción colectiva y dio a los trabajadores erecuen-nos aspectos la resonancia de conflictos locales tes incentivos y oportunidades para agruparseejemplares, comeu la destruccicin de maquinaria a escala regional ci nacional, y promeuvió tinaagrícola dc 1830 o ci procesamiento de los jor- alianza (aunque fuese ceuntingente y tenuporal)naleros de Tolpudóle en 1834 peur juramentarse entre trabajadores y capilaliste-is en faveur de lacon su ssíciedad de címigsís. Por último, 1 rícínda cípcvtcura clemocrci ticcí de leí ¡ucul iticcí tíacicutíal.surge repetidemniente en leí 1 ttchcc poptí cmv britá— (‘surcar leus hilcus y emvergeuuízeí y púluhicemicíite. lucirnica conio una fuente de temas contenciosos, ejem picí, fueron preicticcís etí yem eficacia se rcdcujsíceumo un Icígeir demude leí cícción cculecciv’em se ccímífcuríííc los grcu pos Icuecíles de ííícmest reus perel ie—desheurda sobre Gran Bretaña, esímo un campo remn su inclinación y capacidad para negociarde pruebas peircí ha respuesící gubevuucímentcíl cm coíí scís oficiales cícuerelsus semíariahes a esecílala movihizcíciótí y’ la Icucha popuicur y cotííeí cm eeuu tuniteiria.estimulo para ha resurganizacicín política. Ah co- Tercero, eh creeiuiiiento de leí población, hasmienzo dc estcu investigemeicín ncu esperaba ceupar— ni igreccisínes. leí uvbauii-zación y leí creemeisíuí decríe con ninguno de estos hallazgos y no líe níecycurcs curganízacíoííes preictuctiveis tretusfeur—encontrado en las historias disponibles uuiiigu rící ííícureuíí los vítuculos sociexies Isuccíhes de tal fcuvuneíreizón peurcí espercírios. A teurcí peuscído, sin cm— ej cíe ofreciercun ventajeis peuliliccís ci los acceuíes

POLITICS>-

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 131

e-em peuces ele crecí y. uncí iii pci leíy. cuí cercí y su iii fi It reírse ci psiycí ele leí rcfcu vía dci Pci rlemíuueuít o. Leis h is tcu—cci císsucícucíeuííes y- eíseiíui luicas flexibles y eficien— ríeís previas cíe cuí rsus grcípsus y 1 tuecíliclades cefee—tes 1 .cms eísemííubhecís, icís euseíciaeicíííes y los ciii— tarcuíí ci scus emuteuícii niietitos esumpeirtideus de qtiéprescurí cus jucílíl ictus juísupsurciíuíie¡ riun cus mccli cus era pcusi ble, deseable, cidecuad sí .y efiecíz, ecuííí supci reí ccuííectcír y esucí vsi itía r sim cílíciííecíííuence leus por ejeruupící, leí prcutcccióuu históriccí qcíe el Par—euccícmuíes de ti utuieveuscís esuuíaisuunerací cus disper— lemnieuíccí lía bici ejercielcí seubre tus tejed cures descís cíe íuerscumueís. Se gcíuerahi¡ó tící sólcí ha idea Spitcíhficlcls íes inchiuíuí íííás que cm leí uncí ycuríeí desí ti ci lanibién le ¡ hící i lui lidasí y leí dccli vidcid cíe 1 tus detiicts ¡ cccl ores ci jucíríiei par cli reciamentecutí cm eche rcíciciii si miel i ccii si ele ciiicm red ti ccci cuncí 1 cii leí pci1 it iccí tieici sinaí y ci red cm uncir Leí i uute rv en-de: cl tu lies jutul it iesí s ci si ti atí beriucímetí i cii - l’ci ¡ítem leí represi ó ti c-eum sí

Cuarto etetíl cci ele leus 1 ini íes uncí recícicus peur la peruííisi vielecel seleet veis etel geuluicriucí ccínahi-esí tus elsus ;iri iii e rius ¡urcueesius. y cuí esun sí ciii te ‘¡ci reí ti ha- 1 tu cii ci psupcí lar e u cie rící mcclid ci, cci iii suiííterecccicímí ceutí icís eícucsividemclcs. leí hiuchící puiptí— cii ci ecíscí cíe leí elertugeiciótí ele Icís (Yinubu,tathntleí y e ¡cli iii ti ití scu jurcí picí Ii isí siricí cje erceuícucís .1 cts leí- 1 egeí 1 izc-íci da pci rei cii el e leus 5 sici cdciclesccliii híecrí idas, reccíemeleus. uncucleicís, puceecíetutes y cíe A iii i gcus ciii u mii ci reíti leí fcíud cuci sin cíe císcucícícísí—cusís sí leicí íes tít e s ib vcu eeuu al cusí u ele císcí ni blea s ¡íes de ¡reí lucí jael cures juú luí i ecu ni crí le a-tuisírizcícicí s

públiceis, niciucheis. pci ucísumues. clelegeícieííícs y ceutuisí vciíiecílsus sic accisín esuheel iva ---—teí uítsí le—císcíctemctíuuies de i tu lereses especiales peircí leí jure— gcu 1 como ilegemí—--. Esí cus eleuííen leus ini bricadeussc uit cící ciii cíe re iv- i ud le me u sities’ E csfcue rzsu reetu— ceutí st it tu ye rcu mu ciii gigcí mu tesecí ejercicio cíe cípu-cuí —

tu-cite lucir ci> gutit,’au sunduecíltis getí erales y clizcíje colecí i vsitu cicígeis getíercíles ele u miii sí emí la eléceicící dc 1 830 Ni este eiprctidi’zcíje cii scís ccuríseecíeíícias lue—desecí tlsei etí pci ríe cii el xc líe teí ble preigrel tuicí ele teí ti vii ci ui uncuííeti te cii leí niis ni ci el i teccie$ u. leíleí plcítcu fuiviii cm ele miitiSis y cii leus reccie vel cus cci muí— cuí reus pci vtcs emí leí p veseííieíci sin de rei s-’ i ud iccícicí—pa vtieisus cíe Isis iii u titíes 1 is insurrcccícuuíes su- mies -——acuteuriclacies, fuerzeus rcíuvesív’cís. al icielcís,tic cuí leí uíecís síccí ru-idas e tute 1 8 1 5 y 1 820 LI ele— vi reíles. etie ni igeus, tui ¡ci ííes, psis i bIes beneficicí —

rechísí cm recítí i use pcmcííiecímííecíte cii mísutuubre ele visís— ecpremuci ercutí letín luiéíí ele sus luicupicís cub—cm tící císí icí a cíe tui, icí 1 cci ni sí se eje reí sí e ti jets eléccí— se rvclcici míes y cid ci placicímíes Obsérvese. lucirdeis ele 1820 ~ 1 830 se bascí cuí Isis ccífrcíítccmn cuí— ejemuiplo, cónucí leus (:1 titíes Brcuíuswick (auuli—ccitcí—Isis, u ti cecí isis cíe--~- e uíj ciicicí iii ictí cci. y cci muí lucíñas 1 iccus) dc 1 828—29 cíelcí ptcm rcuíí lo tau cm s cíe sí vccuíu u —

lucí lii cci s sívgcí muí ¡ci ci cts ci cíe se remciii cci tu Licís leí Lección y cígi 1 ccci otí ele Icís qcue lícíluicí sicící pícuuíeícídci liii Wilkes y 5ti5 lucí y ¡ i cl ccvi cus, leí Ascucicí cisí u Cemí síliecí. Y temí b cF ti cciii qcié reí—

pielez la N cíevcí Peul cid cmdq cii rió eficcucia cii leí[cusprimnersís tres ccuuughcííííeremdsís dc cemín Lucís etitícciicicín ele mciii ifesteintes. Es más, leí 1 cíehía

cciuíst y fíe reí mí el ecu cmvici íue vii u tu Isí deterní iii ci— pcipci leír cci iii tu iii leí pci 1 it iccí ti eíci sí tícíl. y lo h izsuu-suri - Eh ereci iii eti tui cíe 1 Es 1 cid ci. leí cci pi cecí izeiciótí cuí ííueuíos de cci eít rcu incinc veis cli st ¡it ci s:: 1 9 cxi—y el cci iii lii sí el ciiitug reí ficcí ni iii ci veulí el e feu y mcm gieííeteí q cte leus gsu be viicintes ríegoeicíscíí. acruel cíeeceuuiícu cii ivei las esuuuel ieicuiíes parcí leí efectivielcuel fuese mcli rectcutííeiite, seí lure eciesticínes teiles ecu—ele 1 cts fsurmííeís ele luresetí icícicimí de reeleíuíueícicuuícs uncí leus derechucís pculiticsus ele leus íuuiuícurícus reíshiccisíchíescas y crecirtuuí icís eeuuuslicicíííes beíjcí las gicusas y el trato dadeu cm los peulures; 2.9 estiííí tu—ej cíe leí s leí viii cís dciii sí mícímí cci s dviii ie rsucí mdci— leíuídíi esfcícrzcus represi veis iccí es cci uncí leí¡ iv ci iii e rite cli ecíces. N ci sí lísíciii te. leí ci dci ptemci óíí ci rgcí tiii-cíe i sin de leí N cíevcc Pcu hicící, ej cíe cuy i ercíticíe leí gcíí ce ci las cci iii iuiaííccs esumudicicumíes dc scus lírcípicís efecícus durcíciersus siubre leí surgcíni—e feeliv’ el cid ti ti suc mii reí pi sí ci. tui ej i reeccí iii ecu iii — ¡emeucí u gcíberuíeí m ci~ leí 1 cii iii i smsi tieííi PO ej ue¡ud ci mííe tite cciii scie ti te Dcliidci cm e~ cíe Isus cemní— cciii icí rííucí lucí ti leí cíce i sin csuleetiy-a 1 eicah: 32)lucís csm rcucscí uemhcs sc ¡unid tu ersuuí ceutí el isciuítcus trccuísfcurmcíndsu ceuuíexicuuíes elcurcídercís cutre cli—vituíísus cuí clifeme lites seelsí res ½uegisíuícs. en ecícies feretítes grcupcus ele íueírtici pemuites en iuíteveíceióniii sí un e muí sí ¡ os 1 xiisís y Isis fvcícecscus cíe cus veis ercí — cci icct i vcm. cuí espcci cmi etucínel su se fcu rnucircin cii iemíí—lucís euuuumesí ci set cusís euuvicí tucítí uííeííscíjcs cci uítveí— ¡cís entre segíuícíílcus de Icís chccses el irigemítes yel cucuricus ssubrc Lis esuiusecueiicicis ele cii verseis actívusícís seilideus de las [ticesele leí gentc ecírríen—ci ecusities: fue cíe este iii sud ci e~ cíe e it ve 1 8 1 5 y te, cuíuncí cii el cístí ti tcu ele 1cm reílucí (‘circuli n ci; y

1 8211 huís luccí mies sic 1 cci cn ptu esí ci lucí mí des i rcíye nel sí 4) (iii ás reíreíiii e tite) ge tíercí riel tu cíelí cts y’ recíli —

iii ccc¡ u cicíri cm ci e rieti leí iii emil reí5 iii cíe lucís cíe sc s uíecíííí u eíítcus entre Isis psíel erosos comuí su los ej cíepeirietíses cuí leí iuícícusevicí císistícímí a recíííieuíues cii gíucmrsuuí cuí tsírncí ci jcíhrí Wihkes, leí Emcmneipcí—

POLETRC8y

132 Charles Tilly

cucun Casciliccí y leí Reloríncí del l>avlcímentcu. De cisín. sí etc ccmbccs cm la ve De hecho, Isis uiicuve—vez en ecíeu¡ídsu. la cíecicín ceulecí iva psípcíleí r cciii— mii cuí Leus seuciemies Liamí crecielsí y uííe u gtu cíclsu con

vi b cuyeí cm tu mí ej u luí so rescí Itcid ci: ciii eeuu bici cli ree— el císcemíseu y’ cci kl ci de leí pci1 it ¿cm dcc cci reíso y acité u tico el e leí est rtíet u reí ti eíei eííící 1 dc lucí— Leus miicuy-u iii cuí seis scueucí les t reí lucíjcí ti ecu ti ceutí —

der: Jet expansicítí del scufrcígio ci csuiííereieíiites y ¡ ucmeliccisuuícs ej nc les seumí iii hieren Les, cina res¡ucc—

fabriccuntes cjue estexiuleció leí Refuvm A ti ele leí ci su ahucuvd>. cítra cciii ics1uec¡ sí cm scus rcsuitemdeus.1 832 les cli su ciii pescí psi lii iccí ej cíe ucí ticci hící tuicící Ptí y leí ej cíe cml ceñe cmi apoyo, leus hicieres leí gcíuucítíoste n Icíd ci Leus eeuu bios en leí s fcí ría cus dc 1 cuclí a lucí xi mii izcí ud ci eh mii ú it i huíci ele ecucí 5 vsi femel suies: 1 .9pcípcuheír tutu scíh su ecunsí ri ííersuuí su bsi inieuile— el u úmííercu, 2 ) ci csunupueu¡íí iscí, 3.) ci puestigio.mente leí p reí picí 1 cuch cm pci pcilcu si u su ej cíe leí iii— 4’9 leí ciii i si cid : si ecucí leí u ie reí ele esí sus se red ticeluiéíí cmfeetccrsí n 1 cís psulíticeus cuí ecícící u ti su de 1 tus cm cersí. eh mii su vi mii ie mí tcu cm bsí rl ci Leí ecuesí i ciii ele leícispectcus nicii cicusí cídeus. íuíí icí cid fcu mí ci síuicí ele ciiici iii ciii creí cmiii luigc¡cu el cid sí

dicte cmi cu lgc¡ ti cus ci recíuistei uici cís leus iii civ’ i iii i cuí seisse beuícfi ci cia el e sífrece y tu mí ci ci ¡ucí rietícicí ele Ii sí—mciceneidccd en ecíeuíítcí cm scí surigetí y feurma de

Movimientos socia]es vielcí —esíueciechíííeuítc ecuamíelcí tus iii hilcíntes bus—y man¡ festaciofles ecmn itt pculseív tu neí ideíí 1 idetel vehigiciscí. él Ii ca su

se xci cii pci rt le tui civ— iiiictítu-cts ej cíe cuí sit rsís cci ssus—especi ci liiiciii e ecucí ud sí Isis mii iiileí mices ci rg cuy-cuí

eudeííícus couuienipla y la i nieracciómí dicte el tema afecta a t oclcus Isis cicídaeleu tisis—- ele mitre hec polis i cci rcí liii ari cm y leí ele líce Ii su cíe ci cíe leí e~ cíejcí secí ecu mii pcirl idci psi y tu tícícsuiifrsutítcíción públicet en leí itiven— íieululeieión lieteruuge<necc recihuiuentc refcíerccí esce

cióuí luritáuuiccí ele Isis ni cuviní ieíítcus seucicíhes y 1 cts d¡cíejeí. El cmcímíícííteu de leí uííihilcmuíciem se ccuuísigcueuíueunifcstacicíuícs. LI mí uíícuviuííiemííeu seucicul esunsiste bieuí mcuvi hizemnelsí cm leus íííeuícus esuinprsuuííel deis.crí la orgesnizeición detibercíclee y cistentoscí de cuí bien forí-nemneicí ecicíliciciiíes cciii grcípcís ele pen—ciesafísí scusteííiclcu ci Isis posicísísos cuí míeuuíí bre ele seiní íemíteí siíííi lar. Auííbcís cst ci iccicís u-ecl cuectí ecl—uncí pobleició n elesfcsveurecicieí que vive bajsu leí si neccsemricímíuen le teuíítcu el iii vel ucd isí ele ccuííí—jurisdicciótí ci leí infl uctícicí ele eseus poderoscís ucuní iscí (¡ííeeiiclsu, peur ejetuipicí. cuí leí cl isíusísicisíuiCom peurta leí mcuvihizcícióíi de gremuid es grcípsis ci sufrir pci ci 1 leí cides y eh cuñ cus psi y leí ccitt set) cuí iii su

de personcis cuí isirucí ci ciii ccuuíj cluilsí de elcuííemuí— leí tuiiidad de la pcublcmeióii tu ele! ¡urcigvct nieldeis cm treivés cíe vemunisunes, destiles, uíucmuuifeslcucicu— Psur su ejcue respecta cm Isis resultados, leí ~uvc—uies, pci icicuuies, lemas. smi btulcís. ecumités, estrcí— sen tcícicíuí cíe reivi ¡íd ieeícicuííes u’csu 11cm rneís jurcí—segicís ¡urcíeicííííaelas íuúluhicaunencc y sic ros suíni— tiemble, en esuííjcu tílcí cii ¡uvese tícicí cíe si ciiici ¡íd cuSlares. Si scus emcuísurcs lo emífsueemn hacicí cts cmculeu— iiicieieracleis. iieucicíeicisuui íjcuiistct tite y’ cuusuíuevem—

rielcídes uíeíci cutí ci les pcuelem cus leí iii biéuu leí tiucí rlsu ci ciii cci ti i cís cutí t ci videmeles tu tít reus emct tures lucídie—

íuíovi miemíto uícícieuíícuh. U u uíícíviíííícíítsí seucuccí reuseus. N ci sutusleíuíce, eseus dxitcus lleva tu cm leí ccísup—geena Iuerzcí cuaíídcí leí percepción cíe los cubser— teíei ¿iii ele los líderes, leí ruptura de los íauueiliccisva dores, 1 cís ci cuteíriel cides y’ sus 5i ¡ucí nc u tes es leí y leí iii tegretci sin e ti leí psuh it cci vcíti tící ricí, leí ecu cmlde ej cíe cí cuictíes a peuyeín cl níoviííí iemíteu ecutíslí íes] tice a scí vez eh atremel ivcí del miiduviiii entsunyeuí uncí iii eisa ti tu uuuc rsusa. ccitt ;ursuiii e sicí cm, cutí u pi ¡ci scu s potcuíci ci les beiielici cmvi íus. E cus su vgcí ii—

dcc y digncí de tener cuí cueííccí. e~ ue está si ispues ‘tcltuics ci tcudcus leus niveles cieeiiccmíí buicuicí ¡ucirleca es ecurrer eh ricsgcu de rcut’npcr ceutí leí reititís cíe sLís esfucuzcís cuí cuecíiccí u’. ccutiípciiscm y y íííící—pol iticcí pci reí i mii pci 1 scmr su prcugretun cm. Leus i nsi g cuí esteis cciii lucid i cci cunesnicis, los hecíícís. Isis rilcuemíes, Icís nicírchicís eliscí [)ebemíísusci islitíguir leus organizacioiues cíe Icispl i acídeus, los mn it 1 nes ele iii ci seis. Isis prsi mí cmii cici miisí xliii i cuí leus scíei ci les —cciiisi leí A ssucicícisí mí Cci—iii ientcís militantes y ch cíeceso cm Isis ¡ucd isis ele Icíhiccí— ele leus niciviiiiiciitsis seucicíhes —leí seriecomuniccición cíe incusas cucíííícnícun esa ííuueígeuí sic desafícus—-— csuííí sí cemies. Si tuicuí Isis líderes de—su bietí esurren ch viesecí del íidicu leí y de ej cíe- Isis uiisivi uniemítos ssícicuhcs sieunpíe íírsucu ciii ¡uve—elcír cuí cvi dcii ci cm si leus pci rt ici ííeííííes cmpci u-cee ti de se tul civ ci scís iii iiileí jites ecinísi cmii icí cus y cci ¡‘tip vsi—fecto ccuuíísu peuccis. ínsegci sus su descíííicluus cutre uííei isísís, es reí u-su ej cte ci tící seilcí suuga¡ui/emcicíiisí—. Leí es 1 remtccicm cíe ciii iii su vi iii ictí ¡cu seucicí 1 tic— iii a cite u gcí y ceutí ten gcu ci ciii seilsí iiicuvitiiieiulsitic su mcixi mci cfectcí cinte leí iiini i mícuíci ci cíe dcc— seucí cii - LI es [cme v¡sí lucir Ci ti mii cci cciv el cmlcci ncc y leícicí nes sí dc el ci veis su ¡ucí rt ciii i el cides ele íís sí vrce— iii iii leí u ci ci esí tu free tuemícicí líevcu ci leus caí p rescí—

POLITIC4y

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 133

ri SuS ludí lis ictus ci ííegsíci civ etucí 1 ci cutíes cciii sívea — dccc sureí 1 y pci reí — pci rlcisne tít cmvi cm. y res civ- tersí ti 1 cístít ¡cícísities e xis temí les. crecí y sil ucís ti tic veis el su tiche lucí ehbis cíe escí ci biccí ciciii - Tcí 1 cciii su cmlcciii ¡cm rsuííex u sse¡u vemeicus y cciiiccl civ ci ticí s su rgeí tu ii-cíe i sumies ci ciii rever s cus mí vetí 5 cures leí s ciccisí ¡íes cíe Isisceutí tít veis cm 1 reí ves síe vecíes ele cies iv’ ist cís. ¡ -lst ci iii tu vimuí te ti tcís ssíeuci hes y- icís cciiist y tice i cutíes ssu—es leí veuzcítí ele ¡cm l’u’eecucuíeicí cíe císuuuubvcs teules cicules esuíulrcírrestcmreímu cts sulujecicunes chite cts dci—cci tui sí - fi-e,t/ e í ‘cnt/it -i6¡í ci oitbtu lucí reí leus cieletí stu— ses el ir igeíutes y- 1 cus ci tu tcu riel cicles cujucí ti icí tu Ii ci Iii —

res ele cutí ciescífisí lícírlieculcír 1.-a pemrcieiíueícisiuí cmi ícícíhííueuítc cm icís iuucsítiisueleis cieuiicmuidcms ele Icísnieivuuuiuetuitis suicucíles tívtíicterci ci tuiciseis eliver— getites íeleiiivcuiíieíule ¡uviveisícis tl~ peucler: ejtie tícíseis y- cci muí tui ciii les sic ge muse. 1 )esclc 1 cucuutí. escí fcue eu-cm tu tui ás cície cutí ticí ñcid sí ele si esecí tite museis, cicleIt: cute cuccurrisí cuí (Atan Bveteiñct eh grcues su ele leí getí ce ele s ci ccii ecusí rící estcí bcí cii

Deist- u cicle mciii cci 1 tus cl escí Isis el cli be reuclcí s. uucí— clescie ue reí su cci ti cli cus. ejcuc cli s psuuí icímí cíe tuiecíisise sitie u íes y sus le¡u eh sus eeuu ci leís ci ssueiemci ciii es le ccihes cuelee tuciduis cíe repci rcíci ti ¡u. ej cíe s cus cíce u sí—e’ íííí íumcliii e ti el cus cciii memies u ru it esmci s. ev cuí cíei sí mící— cíes cmiii e mí ci za beí mí el síus1 cci p (ib 1 ecu ej cíe esc cm beí turumí ci tíetuuccís y’ beurvettiecis e’- círluiiueíricu lilcír cítící sictíelsí íuíeíííiíículeíelsís peur círribisicís sití eserújucí—ccli ci p mcci set lucí ¡‘Ci su ¡í vi iii evci ci ¡ucí y e i síci cii leí Isis. dicte ucd icí ¡u ecu tices u titíes u cuí psusi bies su líe viii —

iuistsírieí uieieicutueul ele ( reí ¡u Bremeilící —- su tucící cicuscís. [-Iscístulujeeiiuuies cm icís eieu’cíciuíelcts psujícuhci—e cící 1 ej tu iey suite í—-- - ( ‘i crí ciii í Cii sed ti ti pciesi e ver res se tu icie rcucí iii ci s freccie ti ces tu su e cid ud su leícm hgsu Jucí vecicí sí ci cutí uníiv i tui ictítí í ssucicí y ci leí ge ¡ile ci ci cm ci beí cci mit reí sí b es i vcus 1 -cíccí hes, espeei cii —

sivecmtiuzeieicíui cíe cutí iiuuiviluiieuitsi scíeicíl cii leí Scí— íuietite ecutitucí reuuegcmsisus cutre sus pvcííuieís bicis,cicelcíel ele l>cirtideiricis sic leí 1 ev sic l1)cueelícus siuusí ecícuuíclíí ehey-’cibetmi eieííícmuícleís ci Isis eleteííleí—L’cíuieleiuiicnlciies c:rccísleí ¡ucír isuhíuí \\ mikcs. sí cuí leí chiles dcl pcucicr cícíeicícícíi. El uúbhiecu reehíeme¿cí ele/- scieieieisííi Pvsuteslcíuite sic Cccii ce ( ,curclcuti. Leí Icíles cuicísus iíegcttix-’os llegó cm ser ducís ertucicil ~-‘

cígiteucisící eititi—cseleívistcm ele Li sic e mcli ele 1780 y-’ efcclivsu cuí leí tuieclielcí cci dície eseus cuicicus luí-ci-cíe Isis címucus sígcuucí iles dicte cítuucísí ¡u mx Isis uncurcís ceelícíuí ele fcuuícieuuícívicus cíeícisuuícíies: lícubsí uícuuíuc—¡uu’oie-e¡ tures cíe Icis elesecus esi,íluleeusi is c¡nliei¡ucí vsusos cipui¡ieíites clcuiiíci sistí guiluieí’íiii capaceS cíeccíes u ecís si iii i cm u-es cíe iii civ i tui tetiS sus suid ¡ciíes lisis— ci Ii ci rse cciii sus cci tites leí leívisís ssí b re leí beise clelieí’iuuíes. Niu culusieuíuic e-lucí ls~ muier eviicu’iuí tule cusi— puitie-ipicí >ci cncíiiiíicu ele ¡iii cuienuiecí es ¡iii cmii—bie indiccí cicle el cuteitite leí eléceicicí cíe 1 ?(iO eh cecí»: y Isis ~ursipicisuííieuuítuuuus del ¡íúluhicsu 1 cuvie—tíieux-tíiu¡euílcí siucícil cucí ctuíeí fcuíííící ¡‘cita tu ci cusetíie ¡‘cutí tuiletés cuí ci sietcelíci ci iíieuicslcit’ 3-’ set esetí—sic hícceer lusuiímiecí. uíuiemucrcís qcue cuí leí de<eetcict cíe elíescicís.

1 830 fcmersíti iii cíclí cus los iii leyeses di feten tes ej cíe A si i fereticicí del set el cuesí cíe leí cciset cíe st ti fcí ti—

se cciii fi cci reí reí ¡u sic ese ciicusí sí 1 )c ececiereí sí ecu ci ciciii ci vi ci ci el ciii suvecí tu ictí mci cuí efigie cíe ciii muí u —

leus íiudices dcl eeiteilcugei de I’’o,uía.s de> lucha nisíre>. leus icíeticcus del ííícív’iuííieííicu seucicul res—Ci lucí ree e reí ti ¡it> ¡ ¡u rí iii e reí ve!. iii leviii ile mute tiicui te psi miel icí ti ci 1 ci 5 CCi rgcus ele iii cm tic reí el cíe cíe tule:dci reí ¡ile leus ci ñ sus ele leí Re veul dcisin U reí u cescí

• Seuuuicis niciehicus(lucir cjeííuph ci, cuí ¡ cís ecu tui íd íFcts cíe uefsuviii ci cíe leí • N cuscí 1 reus (si Isis su bjetsis cíe ti cuesí reí cuí cuí —

I-cíííclcuuí (‘eírrcspsuiicliuig Sseicsvt Peites ti Citití cicící) seutuisus icspemcibies e iíujcíslcíííícuíle eles—iii cís 1 ejsus, el muísuv¡cii ¡cuí cci ssueicml ti cmei ti lucí 1 scíleí ¡‘ci vsi reei ci cuslhegsi cm esicír eiuuuphiettíueíulc chisptuuuibhe cuí Isis ve— —

tic rísí ricus uri ¡ciii iccís cíe eíeeisities cci ¡ccli vas cíe • Lxiste tu u ¡ u rin e ceutí se uscí u ti teincí e tít re tutu—cciii ¡reí ticcíei sí u cies ¡itt és sIc 8 5. De leí viii ci s iíuu i — ssi í rcís y Isis subjetcis eje mí ut:st res emiesíci ciii -

¡civ ci comí o clist i cig ci icí ci í itícíje cíe tuieceituicos • 1 -lstcí ni lis fi rmííeuuíc tite ecu iii prci tuiciii tIsis y síu—ecu tici ¡‘sud tui y ¡íc rleeei ti uisí el tel civ mííeccí iii sus i sci liii micícluis y iegci lestu ¡cci. cuí íu escí tisis ¡usí ¡ it iccí s Li vil ciiiictus ecuíuiti Dei iii isííusí tui cusísí ci cíe leí 1 hegeicíci ele cutí ci tui cuí —

ciii ¡u W i 1 kcs Lcirei Cecí rice Cci rclcuíí. Cii vistsup— 1 iccuel de vcíeileraíí tes su cisus si u elereehusí cm vsíteu,líe y W y vil 1 W iii i ci tui Wi ¡ be¡’su re:e, ¡-‘reí mícis 13 ci r— lucírí ci cmvicís ele ciii cci n si isici cci ci cutí cís e cecícutíesdeis. l<rcícícis Place Wihhictni (cubbett. Henry lucí viet uíuc u tcí viets esí iii líes icí cts. eh síes pi iegcue eleí-!cunt, Richard (cirhilc y Icíhítí (ieist imu~-entaron liucíscís clisciíuliuícmelcís ciescílisí leí cmfiruiícíeitiuí sic Icísesílcciivcí y eueettiitileitiveituietulc ci iuisiviiuuieuilcu eleises elsutíuitieítices cíe ejcie cilcís íe¡írcseuucembcíuussuciemh íícícisumícíh csuuíísí cutící vící rcuciuíemvicm sic lite— cisieecicicleiínetitc ci leí íícíeicííu. íkstsi tcmtuilíiécí iiui—

setílcír vceleimuíeieícuties. ¡uliecíbcí címící emuncuicizcí Icícíscí ele vctugetuííei ceutítres1 cis tui civ ni u e ti isis scícieu les se cciii fi esíu-cm reíti ecu— leus x’ cuí tuercíelcures cíe leí vsi ¡ciii 1 cml ¡ícípcuí cmv. Leí

tuisu [suviii ci s cíe eíeei ciii cuí cutí ci cub i ecieiciii pci reí— e xlii iíici ciii ele tutuicí cíct. csusíu p vsi¡iiiSti. cl isei pliíící y

POLITICSfr

134 Charles Tilly

legalidad reforzó el desaficí al declarar que los cióuí est reitégiccí, de su eeuu íírsuuií iscí con cutí cciii—disidentes ercín cíncí fcuerza que debicí ser teííidcm j cutuscí ci rccíuíscrito cíe deuiiaiielcis. 1 ud cuscí des—en cuenta, una fuerza a disposición de su vcu- ¡unés ele su elisculución legal. su conexión cciiiluntad colectivcu, uncí fcuerzcí que se man cenel rící u íua caun pafía uucicioncíl cxi Isusa les ceun vi rtió cuídensreí de los catucíles legales en temuuscí cuí cuantsí cutí nuoclelsí subligalcuvicu pa u-em leí esuuíslil cucisín dclas autorideudes estcuviercíuí dispcuestcís cm uíegcu— reivindiceiciouues mii cuy difercuí les. i íuchcuiclcm ha deciar, persí que hieíí pod ríaíí recurrir a tíied isis vefoinící pa rlcímenteurící.antiparlamentarios, a la acción directa ceíncrcí La manifestación coStó en leus íepertsurieus denículhecheures i ndividcucíhes, o irící uso cm leí insu— lucha pcipcular britán iccís esciíeialuuíeuuse de leífrección abiertec. De ahí leí tencícideud con leí que misnucí feuríiieí que el níciviníientcu socicul; cíe he—las autoridades trataron de bloquear a los uno- eho, como eh instrumento iuídispcuísable de losvimienlos socicíles cotícretos y’ Isis medicus q tic unsíviíuíien tsís scucicmles. Ii uicí mcuuiifesteicióumi ceuta—emplearon en sus cíccucunes. íícurtcí eh recutíirse del ilucraehcíuuíenle cuí tu ti í tugar

La configuración del unsuvimieuítsi ssicial bri— visible y siíuubóhiccmmeníe ini lícírtamí te, desplegeimí—«mico en la década de 1820 avanzó incluyendeí cteu signos cte compromniscí ceumpartielcí en lanumerosos eleníentcus recu rreíutcs: leí crecucisímí elefensei cte eihgcineí reiviuíd iecieióui ci las ci culcurielcí—de asociaciones visiblemente dedicadas a la tiro- des, y luego discílverse (ver l-’civre, 1990; Lin-msucióíu de uíu prcígvcímcí peirticculcír; leí eelebrcm— dcii berger, 1993; Ssuuíí inicí. 1993). 1-cís uíía nifes—ción de recunieíííes pá bhiccís peircí deur ¡ucí bhicielcíd ceteicumíes ticiuctí ní cuehícís va riatítes: esutí sí síual progrecína y dramatizar la extensión dcl nuarchas a través cte las calles, cein ci sin cliscur-apoyeu público ceun q cíe ceínceíbcm, leí preud ucción ssus, cciii o sun cíditauuien tsus ¡ursípisís dc cíesli íesde unaííificstos, panfleteus y osreus texteus en re— cales esuino cunifsu rmes, trajes. panccmrtccs, clise—presentación del programa, una búsqueda de ñas, músicos, canciones y coreo de eslóganes.publicidad cuí los pericídiccus y otrcus medicus de Ceinisí uuíeuviníieuímcus seicicuhes cmi ni i nicmtcíreí. ctspretiscí, inelcuyenelcí pevisídiccus ovgauuizemdcus dcli— manifesteicicines exprescíuí tu ticí ceutiíbi míeícióuí deberaclametíte peircí ese propósiscí psír Isis pcurti— ííúíuíereu, u uuielcíd, vespetcí bi helad y’ ceuuuupucuuuuisociarios del movimientsu; el envísí dc peticiotíes ci cciii cítía ceicíscí, deuuíde sus sigmísus dc i ti tensoautoridades públicas —y especicílmente al Par- compromiso y gran valíes compensan hastcí cier-lamentci— a meuíudo en coínhincicióui ecín peir— tcí pci ntcu la liuiuitaeióíi del u úmersu. Dc mí tíeveí,lamentarios partidarios que usaban las peticio- podeuuíos encontrar precedeuítes de la níanifes-res como ocasiones para forzar eh debate sobre seición entre las fornías de lucha del siglo xviii.el tema; la organización de marchas, desfiles, Durante has crisis de subsistencias de 1795-6 yceremonias, cenas y manifestaciones. No todos de ISGI-2. los residentes locales desfilaron oca-los movimienteus utilizaron todas estas formas, sionalmente por has calles mostrando signos depero en los casos de la reina Carolina y de la su inquietud, conio una hogaza en lo alto dereforma del Parlamento podemos verlas a todas oua pica, en lugar de realizar ataques directosen juego en sun meumento u títro. contra molineros su panaderos Ese desfile di-

Aunque los í-íampden Clubes del Mayor rigia la protesta contra has autoridades leucalesCartwright, y sus sucesores has uniones políticas más que consta leus mercaderes y fabricantes dedc 1817 en adehaííte, también sirvieroíí de ejení— ccuuuuida. De feurtací sirnilcur. icís tuiarelícus meisí veispío, la Asociación Católica de Daniel O’Con- en honor de la Revolución Francesa a vecesnelí jugó un papel principal en la integración de podrían considerause casi- o seníi-nuanifeslcíeio-ascíciaciones dediecídas ci ciii propósilsí específu— mies. Los vítores. abcuelíesus y seulicícís a líeuíííturcísco en ch movimiento social britán iccí ci escalcí de los candielcílcís ci eheceisutues al Peiria uiietuleunacional. Cuaíídcu los reformisteus londinenses taííí bién csunteuuícmn cílgcuuísus eheníenísus ele lasemplearon tácticas de movimiento seucial en su manifestaciones. No obstante, [ci nuanifesceccióncampaña en favor de leí reincí Carolina líiciercuíí sólo llegó a ser cutucí fornící cstcííídcmr cíe fsíruíí culcíun empleo público relativamente escaso de aso- reivindicaciones públicas ca Cran Bretaña des-ciaciones especializadas; en cambio, confiaron pués de 1815.en diferentes tipos de ascimbleas previciunente E-ii Laíiccusluire los traheijací cures ecutuuctíza u-cutíautorizcídas. La Asociación Católiccí y’ sus reen— ci tírgeinizcír inemuuifcstcíeicuuies cíe feurnucí reen rreuí—carnaciones hicieron ostentación de su base de te en 1816. Ya no cesaron Por e¡emnplsi. ci 27maseis, de su escalcí nacional, de stí esísurdimía— de íííeíycu el uuícmgistvcudsí Ra 1 ph Fletehier iíífcívnuó

POLITICA)

Reflexiones sobre la lucha popular en Cran Bretaña, 1758-1834 135

que leus manifestantes de Bolísin habían exluibi Políticanacionalsisu cutící icuiuzcídera ecubiertes cciii ciii crespón lú- e internacionaltíebre ( H () 42;” ¡51) Luí septiembre sunec greuíímtulcitcud diseurrici cm creivés ele icís ecíhies de Beul—usí tu ccv reí st retuielcí cutí ci cci rre leí sí cíe psi rcecbeí leuscfi cies sic cutí scuhelemdsu ni ci ricuielo dc licutuubre y ele - tu eh Icírgo perisídsu cícte va ele 1758 acutíes címícucciucí meneliga nduu peití, y huegsí [suesrrsu— 134 isis ca mnhicus cuí el Estemelsí, clja von cii ¡ití. Esící vez í<letcluev iiiterprets’i leí eme— ecupilcíl, leí elcuuicugreifíci y leí líistc’uí’ieíci ciii cci miisí ciii iii cciii su de «mielic cuí izcsr 1 cts ciii pre— ele leí 1 cíehí a psupcílcí y cíccí iii cii cid ci se eouuíLi mí cm reí tuseis cci vil al i veis cíe emq cid leus bien cii s pcues luís a pci reí ci civ pie ci vii cci tui bici ci gvcí tu esecíl cm y deccliv’ icí y iii ccli cm tute scís ecu tít vi bcíeisities leus tíceesí — ecle-cí nc-e u acicí tu cci en 1 ci in ccrcíeei ci tu ecu ieet xci -

elcícies dc los psi bres. y icuííí luiéuí peircí uuucustrecr ha Aclemeis, dichícís sra íísfuuríííaeicuíucs incíemeiítci—tící í tu reíhezcí íucícleu ¡urcíu-ecli suscí ele leí vides dci sol — reumí leí ven 1 cíjeí escreí lógica y leí 1 berteid de mci —

elcíelsí cciii sí bieccí ele cli scí cíet iv a cuí rcus cíe cci istcí rse uíicu brcí ele 1 cts cmseuei cccieuíí es ccínsc i tcíi ci cts fcí rineul —

cii eh ejéueitcu — —it ciii uncís uuicístra y scu síetisí hacia tiuctile. espcciahniente de aqctéhheis qcíe dispciiuíciiiesleí ~ureulés i ciii cuí ci ru-uíjci y su efigie cii tící—--—>’ ele ch ieíí Lelcís tícícicí uícíles ecu miisu beises pes reí leíM tuuíger. 1977: 173—1 74. cimatucicí 1-1 C) 41; 153). i titevaceicín colectiva. ¡-‘sievcuíi esas císciciacicunes

Fui cléccí ci cís ciii te visires Isis bvi táíí iceus lucí bici tu 1 cís cícte tu icieyo ti q tic Isis scm cts ticucí cutí ecics sedes 1 rsu icí sí leí s cfi cies dc Leíreí Bcí te. i’eí mn Pci i tic. vsi lv ercíti mcis crc¡ci cm hes cuí lecs eleccicíties pci rl cm—y m cuclí ci s u it veis l’igsí veis púbí iccís cuí cíeS sus pci ti — metícci rícís; 1 cís q cíe i tui pulset veutí Isis cci un icícistcíalcs ele veíuga ti! Ci, percí nucdieuuute leí ccuíuí tuitící— ccííuípclitívcus e un vsul cuercíreutí tuicis iuíteuíseímeuíteciótí dc uí-neigenes. ciccicíuí y creimídes tuuciscis Icís cuí icís cciinpctñcss eleetcí reiles a sj cuienes no mcii icucíccii les el e Bcíit cutí es cci bcm u cl reuuncí si ¡ci ud ci s ci ele reelí su ci u-citcí: 1 cis q cíe clicreí tu cm leus curgeí iii ¡ci —

tecí ricí sic el cíe la cieS ivicí ci cl bé i i cci del go b e vii sí elcures pci 1 it i esus íuucí u-sur inci raen ele cmc-e-iciii estrcí—lía bici círrcí i neicí ci cm cm ge tite cii ticuuu pci q cíe di — tégiccí y- cmii íuuu ecrcu tu leí fciruiucccióii el e formeísfcí n chía uí s ci dciii ci ída pci u-cm ci cíe se vepeí reuse ~uú— ¡usul it iccís ~usí¡-si—¡uctrIa¡nc’tí¡ cirios, en l’sírm as talesbliccímnenme ese ucd eculuisí meiviun entuis seuciecies neicicinecles. cain pa—

Du vemuite Icís gra mides Ii cuelgas del textil dci ñeís peciscuvias a greití esea leí y 1 lainadeus peur tutíaecigsislón en cl círecí cíe Mcuíieliesíer cuí 1818, [tus ecucilición pcupímlcií. A síu u-ex esícus cíctivideidessupe rccri sus ele leí spi uit inq ¡iii ¡It’ «orgeín i ¡es reí tu cm une retiuctí 5 cirotu 1 a cuí iii¡cíci ciii dc 1 ci ucires de ven—leus 5 reí bcí acícires icí brihes cuí desfiles uuueísi veis y nicin Icucales. en Icís tichas nacicutucuhes solure psu—meiveluaron soleíuineuuience de ¡res y cuatro en der y puulíl cci. LI lis ¡urcueescus cígud izeirsin elfondsu a creivés ele leis calles ele M cutíchester, tutía esuníl icto cutre deis ceuuícepciones y orgesnuzcício-táctica que ycí heibícítí miii izecelsí Isis sintomerosuu; lies etifereníes de ha peulíticcí ncccieíuíecl: uíící quecii u tice claret ní anifestcici sin dc tu únicreu. deler— licicící desea nscmr el poder fmííichanien lejíníente enun u nección. u tui dad y valía. cl recíncís ¡circuí leí dis- tun paelcí cutre eh régimen y el Pcmrlaííucntcu ycipí i na y leí ssíb rieslad ele leus listelguisteis (Hall. sucreí cl cíe los crcísabeu cm esuuihos ecunicí i tístruníen—1989:452). En eh rcsteu de Leitíceishire. Icís tucín— tsus sic sin pueblo ssubcraíítu.cias, bectielcí is ~ ata úeíes ecuiutenic,udeu esq cuele— Etí leí medidcí euí q cíe leí psuiiticeí peupuicír setsís femisos de cejedeures Ihegarsumí a ser ccuííuphe— cícucicínaii¡ó. las reiaeisuuues eíít re cl asíbieriucí bri—metí tcus Ji u bit ci u les en 1 cts mci rchess surden ciclas ci 1 ciii ico y eh res tcu del iii cm nelcí sc: cciii vi rs ie ro ti cii

través dc lis e illes. Si luiemí estcm ccci ucseió ci re— tutu tcmcí cíe couí 1 reuversia peuptuicír. Cuando lacsureleubeí en cii gcínsus ccsíuecl sus 1 cís meuveheis ccmsi guerres emlccmíuzsí la vida Isuccíl cuí leí gcuisa de re—¡nihilcíres dcl sigísí xvii. iícucicc ¡818 lícíbící peícli— ciutauiuieiulo cíe uuíilicicms. ~uiqcuecescsueieíivcus. cíe—el sí ccídeí scí iii e dc nícíciuí: se esteulucí estcíndecri— ucícisín cíe impuestcus y csínfisceicicíii cíe veserveiszatíelsí y redsucicuieisi es utí iuístrcímenco generecí— cíe alimeuutsus petra heus militecres, cíquéila se cciii—muien te pacíficcí ele leus meuviunienteus seuciecles. De virsicí dcírecuíte hargsu tiemnpcu cii utí eslíi Mci eleesa fcuruííec, leí gente ecírricíite fue adeupíemiudo leí cts luchas locemies La políticcí auííerieccuua tcuvcímcmiii festeución coincí tutía fsírmíící tusurmal ele pre— cm icígeir ini peurtante en Isis ccuíífl icícus relcuciomucí—semita y vei viíuelicaeisuiues D durciuite Icís cléccideis de deis cciii Jcuhn Wii kcs cuí la elécadeí ele 1 760. Ncí1820 y 18 icís uncíuuilestacieuuues y leus msíu-i— substeinte, Isis asunl cus ex tcrieíucs getncirsuii ííícuycurni ucuiccus seuciahes prsuh ifcreíreuuí cuí la pculít ccc bri— veleveuncicí en has luelucís pcipuictrcs custensible-táuiuccí. rente ceutí leí expeinsiótí dei 1 vii pcricu, las guerreus

POLETCAp

136 Charles Tilly

napoleónicas, la creación del Reiixsi Luido con petitoria o las c-c-Iúhrueiíh-u dc las elecciones co—Irlanda. la intensificación de los intercambios mo formas de ejercer presión política. No obs-económicos y de luoblación entre Irícmnda y tante, sus maniobras tuvieron ese efectoGran Bretaña, la formación de redes nacionales En segundo lugar, el pascí de las formas dede acción ecílectiva y eh giro general de la lucha acción del sigící xviii a las del xix Icívieron unpoptular hacia el Pecrícunuen so y leis cíu tsiviclcides grccuí esuste pecrcí ¡sus comítestateiricus reales y peuten—nacionales. La q uemeu dc viudeis en la 1 ndicí, leí cicíles. Los ciudeíelcuíísus británicos abaíídcuuíeíroííesclavitud en las colonias y la politices con un aníplicí abaniecu de- incercíecisínes que ercínFrancia o Bélgica generaron mítines. peticiones, níuy fáciles de ejecutar a escalcí local, que apli-carlas a los periódicos e inflamados panfletos. caban recompensas y castígeus directamente a sus

Más que ningún cutro, el asunto irlandés objetos y que a mentido producían resultadeusinteractuó estrechamente con la ¡usulísica intericur visibles a los participantes y a la esurnunidacíbritánica. Los católicos irlandeses hicieron una local: abandonaron los ataques contra los cerca-cuestión urgen te de leí E-mciticipcicióti Ceutóliccí nuiciutos, les destrcmecióii cíe pecíjes, icís ceuícerrademsen Grau Breteufucí y leí niovilización irlaíudeseí y’ cusreis actucíelotíes efecti veis peurcí scustitcuirlas porssubre leí cuestisin inclinó leí beilectizcí lícícicí un uuiedisus de expresióíí que ofrecícííí menores rescul—compromiso en 1829. E-sa ratificación de la agi- tados a corto plazo y en la escala local a pesartación llevada a cabo por una asociación de de requerir grandes preparativos y coordinación.suscripción masiva, a su vez, abrió el camino a Esos medios de expresión, cídemás. limitaron enuna agitación acrecentada desencadenada por grein medida quién podría actuar, en qué occisiónuniones psuiísicas, organizaciones de trabajado- tu en favor de qué interés. Leus mitines públicos,res y otreis aseucucicícines en la ceímpañci británica Icís meirchícís petileiricis, Icís h ucígeis euuuprcseí peurpeur la refcurmcm dcl Peirleimenící. Un geubieruisí euuupresa y Icís teicticcís de leus uuísuviííuienteus ssueucí—que líabicí concedido can lo ci utící orcucmnizeicicín les cuí eonjuntcu dejeirotí ccl pesícíaje rcureíl ——cinade mascus de ecurcus, ecímpesitícus y jsírncmleros ir— ¡usuluhación tsudavícm en cmcumncuítsu y prescí dc ciuicílandeses no tendría uuíás reníedio que pernuitir nuiseria creciente hasta níediadsus dcl sigicí xix—que sus paisanos ingleses, esecuceses y galeses sc sin uiucelios efectivos ele pvesiouícív ¡ucur Isis sala—orgauuízasen también. Eue así ecímo Irlanda se risus y los empleos que realmente necesitaban; lavengó de su indeseado servicio como laborato- supresión del destrozo dc niaquinarias, el con-rio de las técnicas británicas de represión. crol de has marchas y ha abstencióuí de provocar

Permítanme prevenirles por últinía vez ceun- uncendicus les privó de la palanca que tan bientra la lcnteícióíu de interprctcír leí t rcmnsformncíeióuí les heubící servido en sutras oceísueuuíes.de repertorios csuuuío un progreso expedito —e] Más generahuííente, cl declinar del viejcu reper-irresistible ascenso de la clase trabajadeura, la Isírio expresó una pérdida de poder colectiveí dcmodernízacion política, la democratización o los trabajadores de ciertos oficios, de los clientescualquier cosa semejante—. Dos aspectos de en ha relación patrón-cliente, y de la gente cuyoesta histeuria impiden seuíuc’jante interpretación, bienestar dependící de la presión uuisural a peque-En primer lugar. ha historia no se basa en un ña escala de scu comunidad II ncuevo repertorioprogrescí clarividente sincí en una lucha en me— diii ventajas desproporcionadas a la gente qcíedio de la niebla. Si bien algunos ternas como la trabajaba en aludes eunprescis, íuerteiiccíc-i cm císcí-Pícitaforma l’supulcur su Isis Derecheus de leus 1 n— cuaciotíes especicuhizeideis, disfrcmtahem de derechsusgleses Libres diersun cierta contincuidad y diree- locales de propiedad y de conexicunes couí losción a las reclaníaciones populares, la mayoría organizadeures politiceus. La vida orceunuzatuva ende las alteraciones en leus repertorios ceuntesta- general se estaba desplazanelsí es esa direccióntarios surgieron de maniobras tácticas en lascuales muy poca gente reflexicínó sobre ceumbiosa largo plazo en los medios de acción y nadie Basesde la lucha popularanticipó las consecuencias a largo plazo. Wilkesy sus seguidores lucharon dcliberadauuíente con-Ira scu exel cisión dcl Parícitacuito, contrcí la cítiso— --- a experieneicí briteiniccí cutre leí cléccí—rielad indiscriíninada y por el derecho a criticar - dci de 1750 y la dc 1830 cufrece va-la política del gobierno, pero no planificó dcli- liosas lecciones a los investigadoresberadamente el establecimiento de la marcha de leí hucha poptular en otros hugetres. Mi inves-

POI>TPC#É

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 137

tigacisín ha subrayeícicu leus exíuliccícisuííes de la Leus repericurísus cambiarsun eoíuusí consecueiicíeiaceisílí euuhcti vcu lucíptílcír cuí cdviii i isis dc 1 cuchía del empreuíclizeíjc ecuhecci vcí dcii tvcu dc vígielcus 1 mu-—veurías csuííí bincícicunes sic- comprensión e-orn— Ces estrcíetcívccles.pci utielcí y’ cííususieisííí ecíleel ivcí en 1 ugci r cíe cetí— ¿Qcu dii cípuenel icí? Es evidetí te que un uclícissícítí ssueieíl e impimíscí irvcieisuiicíl—. No silisccínte. individ cusís suíígculcsres ecdqcíi riercuuí veecterdcis.líe híeelucu uds ccíuíccsuuuííes ele leí ej cíe el velcíscí esuuuí prelusísínes lía bi lielcídes cii eh eu vscí ele ciii—eeuuuíphctsi de leus hiuclícís íueruííite cuí sí eíuc cm reír ci pu tueup~iv cuí leí icuehící ~-cíptulcírNeu síbs—

sí mci cíe cci¡ide míeici y’ ci tuicivil izcmci ciii psi it iccí de i cinte, los teperl ciii cus y s tus re lureseti temei sities cci —

cm rvi beí cm ci beíjsu se refiere: ele hedí su. leí ev ide Iicici reucte risttea s pci lemuccetí ci 1 cís reí eíci cutíes ssie i alestui tuesí reí ci cíe leí cli sícímíeicm cmii ve leí ecu uicieuícicí ecu— e tít re idení tel usles cuí hect i veis cuí ciii ci fsu ruíí ci su ni u —

idi ci tucí y leí cícciciii colees i vcí se iiicreííí eíutcí ecun leí y ci ecu iiisu sitie temítes el icí hectsus ssí tu mí lucreu cesleí feurní meiculí ele tu cueveus veperteuricus cíe uuucívi— uící ci cts vsuees icíel i vis] ucíhes sitísí ci leus ceutí veuscí—mn ic u teus scue u í les Cci ricí r leí scsi ci dcl 1 div ele timí cicunes cuí tve ecunj cmiii sus ele pe iscílucís vclcíci ciii ci —

cubre vsi eles tice leí su i cíccí cut civ ecu ni icí ci cciysís pre— elcís. tAu elidí ci ie y cci ii¡ ciiit si cíe peirseutí ci s cci peiz cíecusís se liabí iii elispeurcísicí peurcí distribíuiíla pú— lícícer detuianel cis esunjííntcis esuíustil siyc mucí idcíí—biiccímcmule s ítusfi¡uu cts lucícílcís icicciluiciute eeuu— ¡idicísí pcuteuueicml. Leis islcuítislcíetes se cíetcucíhizcíuípci vticl cus ele í custícicí cíe ci nem fcínní ci ni sic-lío iii ás en leí prácí iccí: cci nt ci cii leí i tuteieíc-ei ón ssuei ci 1iii ¡ucd i ci tu s~ cíe cstcm y cuí cutí sem leí ¡u cíe re cutí cutíes rcu ti cící rici cci muísí cii leí p rt í~u i ci ex ~uuesi ciii ele ele—viceurectnetcu es cící círcíelsur qcíc clencuncicílucí la cci— maneleus Algcuness istentidemeles enuergeuí prinei-vrupciciii g ci beumící uíue u tci 1 y ex u cuí ci ciiicm re ftí uuuuem jucí 1 uíuen te ele leí i muícreí cci ciii ssuci cuí vsi liii ci viet cuí ehjucívicínueuíta viet lrciheíjci, eh vecineletrisí. leí esetuelcí. leí preicticcí e—

Eh ci uící lisis sí e leí cvi ele u ci ci ¡u vcíceei emite cíe Ii gicuscí, el pci remí lesecí su leí ci tui i steí el. miii cuí lucís ej nccut rcus cm gcí res 1 vécí n sc 1 cís vefere mí cicís) ci ¡usiyei c~ nem cuí ucís eniergetí prí u ci pci 1 mcmi te cíe leí cíccicí mí ecu—u’e rsusutí fuerce cíe ci mccl fcu -ci cíe 1 repevtuu risí. lcesi v’eí. Psi y cjeuuí u su. leí ide iii el cid cuí chic o i muí —

ucues leís isí ecís ele q cíe: 1 9) cl ciccrvcí ele muí cclisís pvcgií ci tun clin ph i ci ci lucí iiiecu sic reí eíei cuuíes ssíeucm—vi sien mes y p cicli cci sítus ele 1 cte Ii ci cuí hect i vcm Ii iii it cm hes cuí leí chécaelci cíe 1 820 y’ cm ccci se esín vi vti ci cuísicuiifucci¡iveiineiile leus cuceicínes qcíe eínpleei leí leí beise ele esumílicítusís clescífitís cmi tisiluicnutí brilcí—geuíte petucí cíieíuiifesteí u cleuíícmíuclems. 2’) iici ssíisu es luiesí: ele sulrsí icícisí. ¡n¡e¡nuí¡eí tIc It¡ 1-- niehí Po/Hiccísíu ciispsíuíibihicieícl cuí Icílíltí cície ecííísueiunieuíteu y cíe .S’iuuekpoul sí 1unriichwio cíe 1<1 ¡5Iti¿¡ Ccuo/utc,hícíbi Ii dci cl. si ¡usu s tu iiiu síu ci e ucd riucící cutí cuí icí cuí — el esi cutí cursi ti idemit i cl cides ecu miipci rl deis Itt udci iii cuí—

¡ icí cicles esí ci bheei el ci s y releí cusí íes scíeucí les cciii— temí une tite en leí circuí ci ¡ucí 1 it iccí púbí i cci -

ercí cus —cciii síus cuíííí pci u evsís 1 reí bcm cid suves, ceutí Ecu n cuesí ruu ecíccíl sícci cíe )—‘ínnto.s’ <it Lic lucí ci pci—leí s ci cus suri eteí eles 1 sue:c¡ les. cciii 1 ~í psilucí u. cciii fem— rece mu eeuu sí fcí viii cid ci s teuuít su leí s icleíít i demeles vcí —

ciiií i cus, cte. —— ol ci vga lun 5~i íd así tI ve pert síricí geus com su leus específiecí s. si bien est ci s úll uncísexusiemite stuluve sulrcís cílicí mí clix is hiipculéticeí— fcuruííeís cíe icleuítideicí peuhiliecí y-cuí gcíííauídcu lurdí—ineuíte supericuies. 3fl el accí u su e mínhia iíícrc— íuiiiuencicí cciii el tienípeu. Luí sentidcu aíííplieu.muíe ¡ítemliii e mime cci iii sí íes ciii cid sí ele 1 m cx ~ucviemícíci cci el cm idi ti sicící cíe t tu cml izcícícm leuí leí s tu ¡urdípi su re-ele 1 cíe hem ecuííu pa-u-ti elci 4’’) Isis pu u tic u pi ti ces en leí ¡ucrc sívicí dc feí viii cts de prese nl cmei ciii cíe re iv’ i ud1 cíehící ccuiccti vcí cciii su ci ntenícuí te Ii iceuí pedí cueñas ceccusuuíes. N sí su bstaííte. para ser crIs pícciscí. Isisiníucuveucícínes esuinsí peirte ele su iíítereíccióuí es— re-perlorisus pertenecían a peures sí eeinjuuítostretiégiccí, huercí seulure Icíelcí esící cuen rrc en leus uiiaycives de idemíl icí acles Deterní itícíde-is vcuti tíaslííuuites sic hecs aetcucceicíííes existentes, 51 eclgcmnas pertenecícmn csincvetccnicnte es grupeis cíe tresba—cm escí s ¡ ciii sí y-cid sities líe u-sl cuicí tu —esíueci cml tremí te j etel o res cl ch in is mii ci síficisí 1 cuecí1. si bicuí Isis si cm cuí—cci iii sí ecu ¡u seectemí ci cm ele ir eíscíci ci el cís ci cci míesne i cís cli cts y leus cmii cci ii el cicles 1 cuccí les leí iii hui éuí leí s tít iii—

vi si Liles cii muí cuí5í5 íucí reí ci lucí lucí rl e. pe reí 6.’) cl Leíbcí tu cíccísi tun ci 1 iii cuí ce. A hgcímí cís fcí viii cus espeeifi —

ecu uscí y vescuí sescí su cíe leí 1 cíe lucí íusup cílcí y leí cn bié¡í ceis ele re cmiiisities pCib1 iceí s vi cíccí leí vsi u cie rlcíssi epe mude ele ex) Isis cci iii bicis cci leí sí víccí n izeíei ciii y’ intereses ci cuí cid cli niel sus í 1 u cy ti cii Pci y hemuuucuítsí,en las ¡ucusuemtíuíes ssíciemhes ele los eonlcuíciicíítes percí tcmíuí biéuu ci ci tuencís cíe pci bs. cm scus rivemíes. cmy fu) Ii ci ct cuí eucines y- cii tercie i titíes: ci 1 eírgcu ¡ulcizo leus ah cesides y ci leí peul te u ¡ E sicís esuuíjciii Isis cíee ti leí est u ud cuí a cíe ci lucí rl uní icí cid es peul it icas, de— icí enti el cides iii te recuuu ccl tíd í s ciii retid i cutí ti el e leífi tiicí cm es íd psi u 1 í tuugeí tui ¡ci citi ¡u del pcidcu. los 1cíclí ci ccii ect i xci -

pemí reulíes cíe í epíesicín sí pctm si vicicuel y leí pre— ¿Qcué apreuíclieueuuí lun igítíemíse cutucí mal ni elesemucucí eh. u tu isis ilicícicus su euucíuí igeus psíteneieuhcs. rescíhsemelsus peur i tute ¡ íeeisuiics es decir. teucícís Isis

POLITIC8fr

>38 Charles huy

rescultados posibles ele leí cícciótí colectiva cmi cl cinc! Ccírpeurcu ion A cis, y’ teucisí utí m cunelcí deeje horizontal, todos los procediuuíientsus posi- otras acciones.bIes para presentar una reclamación en cl cje LI esquenía es vadicaluuucníc sinuphilicadeír alverticcí 1: dciv peur scupcuesco el cícuersisí íierfectsu entre to—

elsus Isis pcírticipeííutes en cítící prcsenceícisííí deRESULTADOS DE LA LUCHA l’OPLJ LAR reivindicaciones colectivas al ugnor mr eh siguíili-

A ti e- ci í- u e; it u u u< u si N casltu de los líderes y Isis etuipuesal tos pculíiícsísen leí idcíutil’icación cte iitucxAs psusubihielades, cmlcmli hect y leus csti tui cíci cunes cuí Isis cíes xc rl i ccii y

t-’5IRMÁ5 , hcívizsuuutcci elesccticlaiidsu el tiusuelo esunísu esas eveu —

DL 4 cucícisunes va rícítí cuí cl cuvscí de lis preupias ccc—t’RL5LNTAC¡5iN cismes eeuntcsteseuricís. y cuí sim pli hect y has uclcici s—Dcl e,R Liv IN DicAcucuNuis ¡íes cciii terceras peirtes —ahicielcus. euíemigcis.

pculicící, pectreunes y feinuilicis reticentes dc leus ac-tuvustas poteuucíahes— ci seilcí Isis ceihecíicís ele leuscícícures. Además. rescíme Isis veuhoves de icís feur—

Leí gente escemblece uncí gradeiciótí entre Icí unas cte cmccióuu ecuní luletas. cuecíicisí es bien scgcuroiuutrínseeanuence desecuble O lucí desecíble —betie— cicle leus líecrí icipauí ces meidificcí tu scí veuhsuraeisíuuficios y costes intrínsecos, podría decirse— ci las de diferentes eleníenios de eseus fovííucís de ac-posibles feirmeis ele cícción dispuesícís cuí el eje cicíuí: desiuctés cíe Isuelcí, tutící uuíarclícu de trabaja—vertical. A los posibles res u 1 tetelsus de] eje bcuri— cicíres desde cl Seulcíuí 6 remicíl hicísicí el Pu viet—zontemí les cís ribcíy-en a) vculsíracieuuues desecíbies mncuito poclící iuuel cuy esuvecír ecutísígneis, retmuuirserelemti vas y bj lurcí habilidades releiíiv’eís en (cm— ceutí hicieres feicuicuscus. en fi-crí teirse cu Isis peivicíníen—ción de lec foriuucm de cíccióuí que seeidsuíute. E-tu ta visís, reumper vetítemnas, pegeirse ceutí hcu pcul ideeleis células de les tuicíl riz (peur ejem pi~u, 8 B = cuncí y mn ucheis lucís esuscís. y- ecída elcuuíentcí cciii tetí (cisubida sesiarial ceumo vesulscídcu de cm iunnoní, scu prsipicu cetremetívo su repcílsicíuí. Simí cm bcí rgci.3 L = a bsulieióuí de leí eschcmvitcmd esumo rescíltcídci leí sim phíFiccicióuí isígrcí Sres o bjcl iveus escuucia les:de uuua peticióuí) reside el vemzonauuíienteu ecuiseul c¡ tic la lucha esuheetiva depetíelcí de cina ccím—(aunque sea implícito o equivocaelcí) sobre la prensión compartida; que cualquiera que sea harelación entre forííía de acción y resultecelcí. Ese peubieceíóuí. leí sitcteucisíuu y leí veleeeióuí cciii 01 veisrazonamiento causal incluye obviamente essi- acteires. la historia anterior prcíporeiona sólomaciones dc las reacciones probables de aWc- un conjunto liuuuimado de medios colcetivuis parados. enemigos y cubjetcus dc las demandas. El presentar las reivindicaciones, helciendo invia-razonamiento causal permite el movimiento en bIes ¡ruchos ¡nedisís técniceínícníc fecetilules yambas direcciones: ele las formas cte acción pro- posiblemente fructíferos: que las coínprensícínespuestas a los resultadeus probables y de los ve- de esos medios cambian esunminuaníente coniosultados deseados a has acciones apropiadas. resultado del aprendizaje colectivo.

En esta conceptualización, los conjuntos po- El aprcndizc-úe colectivo unodificó las orienta-tenciales de actores cooperativos comparten ciones colectivas de la gente hacia cl pasado, elmatrices, una por cada oportunidad de acción. presente y el futuro. Respeeccí ah pasado. dife-Las mectrices ceimbian ecínsta,ítemcíu te en Fuuu— remites coiuj cutuisus de eíctsuues pciteuieict]es cíecumn u—ción de las cípsurtunidades y capacidades eam- laron y recrearon nuemorías coinutíes de quejas,bianles. así como de la observación de las lu- interacciones y resultados. Respecto al presenme,chas de otras personas y. especialmente, de la ha misma gente puso de moda definiciones depreupicí expeníetícicí cíe los actores peucencicíhes en luís preublenicís cid itales. ele las cunieuucízcus y lasleí formulcicisítí ele reelamacicunes. Leí gente opeurtunidades. Respectcí cuí ftítcuvcu, pvcíximeí yccprende y emctúa couujuntcímeííte sobre lecs iuicxtvi— remiíeutcu, couísírcuy-cron luistsírias seí bre pcusi luili—ces cambiantes Lina y cutra vez hemneus sido ses- dueles y probabilidades de escus mismos prsíble-tigos de icís ricccs, i rvegulemres y dcscírticíuladeís uiucís, retos y opeírícuíuidacles y scí lure scus peupehesanalogías dc esas matrices en eh derribo de al- en los distintos escenarios disponibles. En su—bergcues, lcc imueccuteccicín dc grcííícu, leus eíícíq cies tiucí, escí muteilule ccumpreiisióuu couíípcírtideí cuuuicícontra piquetes coactivos, los vítores a la reincí eh pasado con el futursu. y peur ende constreñía -Ceerohincí, Icís ecíuiupañeus peercí elercígeir las Tesl leí preseuíteicióuí de rechauuueícisunes cuí el presente.

POLITIC4t

Reflexiouíes sobre la lucha popular en Gran Bretaña. 1758-1834 139 —___________________________

Ysu mu sí líe cxiii i cuí cccl si es leí un cid cii miel vicí etí mice p— uiucuí sus cci icící nelsí ciq ciél heis c¡ cíe 1 rcmnsmuí it íd mí lucid—1 cucí 1 ecíd cm vez cicle rechí iii ci lucí e títre bemuíu lucíliii cus ficcí scí Lucí u-sl i uícucicímí y etí in beí tic ud sí eíqcudí1 cís dictey nsu líe prcuíucurcicuna dci ev ielenci cm sistemci dcci lírescípcuíi leíu cie y Les fsu rau ci cíe seube reí u íec íuoíu cílecr

1icirci ecíelcí cmuící de stus cíuiuexisuuics: síu euííbcírcusí. sí cíuíícuícíícmlueíuí cciii cleificir cts peuscímucís sí leussud sí ehsí heí mí fu viiici cl sí cl ciii ciii si s ele p vi míe i pisí tu u-su luiedí eme

1 es cíe leís cicíses ci cliii i uucí limes. [-Isíci es—ci fin. Ircítegicí ini plícixcí ctejecbcu ituulucínes las acciones

(‘cmi tu leí cx peri etie i ci Ii vi tcí tu iccí i ittst reí repet i — cíe u-e lurescí í i ci euit¡-e tu-cm iucij cidci íes y vceitisis cm uuíe—demmííerí¡e. leí iuuíísuv’cucisiuí ele Isis veíucvisírisus succí— tisis cítie se elcsbsurclcíseuu y hheccíseuí ci lev retícís cíervc p ri ííei pcit muícuí ¡ e emí Isis muí circe mies cíe leí s eme— Isis pu-su íuieteu vi sus: feí vsi mecicí leís s cuí ic it cicles lucí iii i i —

1 cucícucutíes cxtsceiíles,1uuur leí geuicveil ecuciuielsu síes ci Isis liemírsíuies cii cieuíuíusu cítie scíeeíbem icís

emigc¡icíu ihexcí leus rcutiííeís esuíísucieleís uncís cíhicí cíe mutílucís eeuu u-em díc¡ieuues síecuíueíbeíuí ecciii1utis cerecí—leus 1 uit i les leí mii iiicures cíe 1 peiscí cl su (ittcutí ci su Isis elsís, ciest y cm leí u 1 cís uiucí cicii tucis ele leus cci pi temí i stc¡ 5

subsc rv cid tures sí leus subjecu is ele leí mccl ci íuicíei ciii x cts i síicí ti a mii íti tu es ciiie cli tu mí si ci mu puigmci uncís siccxlii líe mu ssu ni rescí e iiicii gcícíeiciii ciii le tu miel cid tu ci — muí cuse ¡s Leí es 5 ciiegicí relites v’eu ¡‘tu íícisu musí, muí cís suci ciii cíe cciiilvi u mute u ciuí mí me ¡ íecuí sus cusí mies lucí reí iii cii cus, y si luietí eeitiulusirmcí icítihiecír tus elereciutuspelíscír sitie esicí tuec¡rríeiuclci cuuucí iuíuísuvcíeiuííí cíe luís lieticisuiíeurieus ci reÑihizcí y eusu’tíís lilusus elePc tuse iii lis cmi eh ci suu muí bu-ti sic Be ííjcmiii iii E reí ti k liii ¡civ’iiiel iceccí sities, leí tui luid tu iii ¡sí ~ícíe leí s cuce u cutíescuí Wihkesice cutíte el itssu cíe eeielíremcisuíícs dcc— dicte eínícuící¡eílíeíuu leí estvcmeiturem exuslemíle ele íucí—teureules 1ueiveí fsuu¡cmv guimeus ele --Wihhces y Liluer— cíer y [uvi u piccl cid les rescí liase mi un cis cci st síscí s citecel » etc Isis remí sic tices creí cisc ú tu ces. cii lec ceutí cciii— sus íucí rsiei hedííes - cml tías iii su tic iii psi el cíe ecunicícuule recuecitin del susiluieviiuu ci leí hlegeucicí sic lícíicí ci u-ecl cuci y icís fsíííuíems sic- cíeeiíímí uiucís es—1 si vsi ( cuí rí=e(idi vslomí cii 1 >ei viet mii cmi leí cciii cm íueu luce iluecus e i líe u seí ciicts ci cept cmlihes ci s cus elemcii —

pci ici cm uiucís iv e i y ecu sí u ree iii i 1 scsi cmici cures, emí leí tuis muien cus eííuí e uucizcí eicu res 1 )c 1 ciiis mii tu tui sud sí ej cíehíuísl ilicicící dci \-iuuinñ¡q ( /iro!tw/c’ cii híeíiuitsu cíe leí lícueigeí ciii lumescí ci euíííureseu iuvcseimislíó ele scusleus: ¡uemlící¡eíclsíu’es ele cuíihiíeír Isis fcu¡íeremles cíe scms cíeccís ele veíígcíuízcm e iiiliiiuicleieieici, leí muíeííuifcsceí—ccciii cm reíd cus pci reí ex prescí r -ci clescíccievetcu cciii leí eion perct ió gui mí pecute (le scí pcii gveu inuiecí ciiciecuuísleuícm y slcpsurte¡eieíii sic Isis Meirtites ele ‘Feul— esímíl’sívuuíe mescíh¡eílueu íííejsur esteítuhecieicm.pcuelclhc. N su uíluscíuuie. ci lgtumicts ucíuísuveícusícíes mící Simí emuílueíugcí. cicíelsí sjcue isusícís Isis peirtieleisííreteíust icín 1 cmiii o Iicícer ti lucí u cíex ci iuiel leí en 1 cts cíe-tui bcx mí estrcí téwcamente. leí cemucílizeiciotí y leíci efe mí seis ele leí s cutí luívi siete1 es ecu iii su cciii ccr mí tu e y-sus red cueei(iii 1cm y- ie u-o ¡u cus vsi leí cl ti - Leí s ecu títcstcí—cicle ¡u sus ci leí ceutí set y cli fmi mis Ii y scu mii cci scmj e: eh leí visís gem uieu mci ci serme mí su repe ti el ciuuien te, ycí emeicí íu—etisiciulcuso clespli egmie dcl u miuuue í’ su 45 clii reí tule las 1 ci miel tu cuceusicuuics y cictucí cuouies ej nc Icís cíutcuvid ci—ecíuiupeutí us cíe \\ ilkes ilcusircí este iipeu cíe iuíííuu— cíes lucucliercící elifieiiííueuítc iííííueeliv, y-em aprove—vete u ciii E n ecu í íq cmier ecmsíí leí iii cm y su viet cíe icís cli áííelcuse ele prececí etites p reí psi rci cutí cidcus pci:icuxeclacles cies upemrecieísuíu despcués ele lurexes leus euccuíuuoelemeieuuíes de Isis psuciersíscís a cutreus:uvcuelucís 1—mi sicuiercíl leus leí vníeís scuíuerviviemítes síesalicus. Eíí ha priuííevci ecítegícuria cae cl cusoele iii lev mcc u sun ib¡ i cute mí sí¡ fcue miel ele leí ciscícicí— reccí rrcíu te cíe leís suecí sicínes ci ci cci vizeid cís pci reí leíci ciii cciii e xi leus Ni 5! bies lucí ucí cm mí su ci suc vcu el e 1 cus re cutí i Ñu pci luhiccí eeuu su miieuccídsus. fiesteis, ej cecí—:ícivt¡ciíu imites cuí leí u’civimiciiceieiuíii: leí c~mn versitímí ceutíes y’ eheccisumíes. lucí reí iiicisc mciv ciptuvcu cm lié—cíe cís ele 1 egící e isities cíe 1ic ti ci cutucí visís cuí tui ciucheis rsues psu tutu leíves, su peisi e isuuí a xiii iii tus psipci leí vessic miici sets. leí cii cuí ti ~uli cemeiciii cíe 1 cís ciii mci mies sí cci muípu-su tui i seu cciii tui sigrttni ti5 cci tutu cuy-crí i el cus:lucí iii iccí s. leí ecu tite u cisítí ele leus miiciii i festacm cm míes leí cci nipcu ña ele leí reíti í tu ciii titi cies-ir ci IIcccl cmgreucucis ci leí Níueveu l>suhieieí. cuí cumící épeuecm cíe vetísíx ~tda re[uvesucímí mlcusírcí scu—

Lis ¡ííuísíyeícueímíes cuí cts tusulíticcís de lcuclucu Iieicíílcuuuemíle esící eslí -itecutí Lii Ii se umícicí cci—¡cmiii luiéuí i 1 Lis lucí ci ciii ¡u vcuccs su cíe ecu mí cciicucumí tui cís 1 ccciviet cuí cciii t teuíuicis 1 m cuí “ uittueu cutí cíe cci un pci—scuíih y ci icírgísí ¡uleíítu: leí ecíííeílizeícisííí y- es pecili— ñcms ecuíítvem leí esehax mt cid deuít u o cíe lis i culesicíscemeicící cíe leí Icíelucí lucíluculcír gremeicís cm leí itutercie— exustetíces, Icís ciemucuneicís de leus ¡surtí ilersís elecicíuí emítre cicuuuamíeiemuítcs y e¡culsuvíclcieies.A Ircívés qcuc Isis prcuíuicccívisus clestritiamí scus ¡it cípicus sri—sic ¡sus tres ecucívísus ele sigicí dicte lieuuicus esercuscí— licícisírcís clttucíuííe leí vebehisítí ele Sxx ¡iii. y leí cíti—dci. icís eículsírielcueles y- scus cígemules uepresm veis ves— 1 izacióuí cíe Isis dxiteis ele leí A seucí memeulí ( [ciscihiccílucí ticlic veimí sc leesiv ci muí e tite ci cli feme tices leírmuícís de iucí reí j císí i ficcí y leí cmgi teíci ciii lucí t íuuc el leí cíe cutí isí—cíce u ciii ej cíe e~ cm cmies les clescífi ci beí tu ccii icí mí cm s tu ¡íes- tusíl it iccís o rieti tcícl cus ci leí cm mu u clsí rmíí ci s. 1 )echis íususici ciii. cetic -cii muue tite vectímuí pemí semuielsu ci cii he-ych su. 1 cts tu mii cuuíes pci1 it i ecís tu mlii tui ecu mii cuizcíelsí

POLITIC4fr

140 Charles Tillv

ci tomeir fcuríuueí el círcínte 1 818 coino eívgamímzeícueu— pecís eíuíterisíves ci 1 800 ceutístil cuyercutí scíitsus lucí—nes petiteuricís ej cte pcudíeííu el cídir Icís rcst riccicíties cia leí políticcí neicicmncil ele tuiciscís. Cueuiq ujercíde la Ley de Reuniones Sediciosas dc 1817. Eh qcue sea la conclusión en ese aspecto, la expe-derecho de peciciótí prcupcuvcisunó ciii resq cuicio riencicí bviieiuuieee cutre leí década sic 1750 y’ leí cíeallí donde eh Estemelcí había tcípsuíícucicu cuí ras grie— 1 830 secututra sucíueisu cuuí ejení tulcí lun uucipeil eleteus en leí tui tiicí 1 ieu del si s te íuícm po 1 itiesu. De esscm ci ¡ía tu-cm mí sucísí ti cl cm rcude reí ele tu tící vicicí tío hít iccíform cm miii ncucioscí. leí i ntercíce i ciii estrcm tégí ecu cuí — psup cm leí y reí cuí i veumeuí te peurroq ti leí 1 cm sus reí s custeími-tre csuntestcítcívisus. ahicídeus. riveules, cuíem i cusís y cicíl tuiente nacioncíl. Dtiraiíte ci siglo xix, hasacítoridades cíltercí tccnteu Isis repertsívicus de itt— freecuemíces referetícicus el tíresnie leus 1 tuchucís Icíeculeselia peuptílar couuicí las est ructurcís de cupovtcu tui— ci pcírsidsus íucuhitieeus y psudercs ¡ucícisínahes. hasdades políticas. couiexisuuues cutre hes mcivihizacióii Isucemí y’ icís uuucí—

La intercícciótí estreitégiccí gemicró el canibicí uuisubucís pcmvhcímeii savias, leí cci uífi víuuaeieíuu cíe Isisdesde dentro dc Isis reperteuvisís dc 1 cíches psuptm— muí iemnbrós dcl Paulcmmííeíulsí ecutiici cítusugacisís yIcír. Desde fcucrcí. el cemíuíbio cuí el enícurno seuciccí ceumísejeros de leus cieetcurcmdcus vecuicuuieiles. leí ere-de has peirtes emífrencemelcus y ele leí icuchící poptílcír ciemíse íueírtici ¡uciciótí cuí cieccisuuícs csííuípetil iveis,teimbién pvsueicíjcu iuuípcuvmantes alteremcioiíes en y mii cíclícus otucus ejeuuipí sus cesliunsítiiemiu leí creeieíí—las feurmas de leí lsiruiuculacióii de reivi ndieeícisí— te paríicipeucióii cíe leí getíte etírriente cuí ci ejer—nes. Fluí las ci rcuíísteíneieís peirciecula res de leí eicisu del peucler a esecílcí uíacisuuíeíl Si bieuí mícídaO remn Bretesficí de leus sigí cus xviii y xix, leí uuucí y-di y lucí u-cc ci su cm hes ssu be reímí icí ptí ptu leí y lucí luu a s cuí gi sí supci rl e del cst íííí culo cii eeuu bio cii leí esí rcí el tireí sic cii leí (3 reí ti Brel ci ticí si el sigí su xix. eh cuííí iii íd 1 itílcuportuun ideides peuhisicas y cuí leí sirgesnizcíción cíe el capitemí y la tievvcu, iíícicuseu leus iervcítenmeiutes y

varías de las pecrtes en ccuuullicceí, sin culvisicur Isis Isus ecipiteuhistas clebíeuíu ceumísiclevar icís mcl mducutíesiuíceíusivcus i ¡imiuceliecteus a hacer reuvmnel icacicunes euít re sus prcupicis i mícereses y icís clemt miel is ej sucde lcuchcí, surgió dc leí capitcshizcicióiu de leí ccci— esteutícíuí ciirigieuídsu cuí Estemelcí cus cubí cusís síu cinomía y de leí expeíuusióuu de cutí E-stcídsí sírieíutcm— cuizcielsis, leus ecítóliecus irla uucieses sí Isis ~cbtcu Isisdo ci hei guerra Sin cuí beírgcu, eh capi temí isíuísu y el cmueuuí cusís cte la escleixitcíd.crecimiento dcl Estado neu son uxuuvctscmles; cmi Dichtu de cutro uuíodei. (ltcu¡í Bretcítie-u lucí biciotreus circuuístcíncicms cuíccuntrcumos movim ictuteus crecudcu leí ci udademnící, cutí esumíj íuuutcu euusuríuuc—populares, inuperios en descomposición, resuvgi- nuence ampliado de dereehsís y obligacionesmieíítcu religioscí su clegreideución cumbicuutecí cotuicí rccípusucecs qcme cínícítí cl Eslasisí a Icuda cuíucm cci—feucteures incidetítes cuí la estructuma de opeunicí— tegeii-ícu de íueÍseincus dcli nielcís íuriuueiíueihuueui tenidades peuhímicas y en leí sírgeunizeución ele leus puir la residencicí legal cm iargsu picízcí dciii vsi delpartes enfrentadas, y a treivés de éstcís cii los levritcírisu del Esteido. Leus dereclícís y subiigcmcisí—peutreunes de ccuuífrcuntación. Leus rin iversemies de míes se referiauí cíl servicisí ni iii lar. lvi btttcicióti,mi formnuleicisíui. si heíy algcííío. se refieren ci leí scmfragieí. recuííisin, císcícicíciómí. preicticcí meligicíscí.transformación de repertorios, y por tanceu dc la cíceescí al sistemíía judicial, penas legales, bienes-lucha popuicír en sí mistuicí. ceíuuísu uuící fctne-isíii leí y ecsuíisimiccu, ceundicisumues cíe sra beíjem y- cuí rsísde las ecítercícisunes en la estrucí urcí de cupcurtcu— císpeeteus siguuificcitivos cíe leí emetiviciací hucmuíícuuía.nidades políticas, de las ictentidades organiza- inehuseu después cte 1832, desde luego, escus de-dccs de los peírticipcuuítes y de leí histonicí cueuiuíu— reducís y cibhigeicisines sisicuiercítí siendo tveuííeuí—hcrtivcí de scus 1 cíeiíecs colectivas. cíamente desiguicíles p mr í Isis hícumuí luyes y las tui tu—

jeres, leus eíclcíhteís y Isis uítuisus. leus pucipieta visís ylos mísí preupielcírucus leus iuuicus y Isis si rvieiiles. Isis

Política nacional uísubles y Isis plebes sus Isis pvcitestantes y Isiscatólicos, los atwhic mnos y leus disidentes, los

de masasy democracia británicos y Isis ¡vi indeses, los enípleados y loseicsemíupiecídos. Siuí etuubargísí. (3 van Bretemñeílía bía eveuhcucisuncíclsu de cuna situteiciómí cíe gcubier—

or supuesto, peudemos discutir si ha uuo relativamente indirecto en cl siglo xviii, enRcfeiriuia ¡‘reutesteunte, leí Rcvsul cícióuí la cície leus muuagistveíclcís, los ¡íá vreíccus, Isis tcvrei—1 uugiescí, leí Ercunda, cl Mov’imienteu letuientes y Isis eeinsejcis icíecí les se cíccípeí beiuí sic

Patrióticcí Fi silandés. la Revsulución E’ raneescí. sí ha merycuv pemí-te de Icís elecisicunes y leí aduuículguna otrer cíe leus greundes mcuvihizcicieiiics cursi— ni st veición gcuberííauííentcuics etuuí ecunsidevabie

POLITICSy

Reflexiones sobre la lucha popular en Gratí Bretaña, 1758-1834 141 —________________________

ci ci teu u tu tui ieu. ci cutí cusí bicvii cm muí uchí su iii ci s cli mectcí cíe uícicís ej cíe cli ercí mí 1 cugeir cm clescí rvsu II cus lucí red—cuí el dicte el 1>eí viet muien leí y Isis fcm u ci ciiicm ritus ti ci — elcus ciu reímime Isis sigí sus xix y xx - 01 vecs creí x’ce—cieuuícíles ejercícílí cutí esuuítrcul ceuícreil uuutuchísu cucís teuvucís hícícicí cumící cicucicudeinící cxtcnscm y leíuuteíuscu suibie el eu muí iii uííicuuleí cíe escís clcreehsus lusulíl iccí uíeíeicuuícíi cíe uíuecsems peiscítí segtureiuuieiutc

y tu liiicucící cutíes cm Ircívés cíe leí esuhsuuiizcieic$ui y leí elesesihcumitzctcusuii,Isís cciii bicis cuí leí cccliv i si cid j cm el ici cii i usi reí ti eh ssíeicí lis uuueí cíe Estemeluí y leí reveuluei cin ecu muí su

mí espereí el cm cíue mu ¡ e bi e mí el iii tivi tui mccii su Ii ci ci cm ch ci fi viiisí Beí rvi ngt ciii M cutí re u cíce 1 icmuí lucí ( M cucí re,a cuí cugsítui cvii su: red mice iciii cíe 1 ciii te visí ruíucuí te ¡ 966). Escsí siguí i ficcí ej cíe emí 1 rcmy- ect suri cís ecu miisíe mí cm vuíut=tícíele y cm cmiii ti su mii su cíe Isis J cueces cíe Pci ¡ leí b vi tá mí iccí Isis est i gmííeí s cíe scus sírigemíes cci iii teí—cm lucí miel címící cíe leís c-jecct ci titíes, ci ¡cutes su cuí cci vee— lis 1 cts y- esí ci listas, IIega mí ci clefirí ir lía stci leís cli lé—cliii Si ti teus eje miiph ci u-es cíe cutí sus ecu cutíssus e rí mii tuici — u-cuí ci cts emí huís cíe reclícís cíe ci ci cl cid Ciii icí bcí setel cus

hes esíluisí cutí esíueemcíccuhsí el¡scueissurieu hucící cídície— cci leí íuvcuíuiedíe¡ei. 1-isící siguuilie~t itíuuibiemu dicte Isislisis c¡cue lcugueívsuuu litar su sitie ¡usísirieíuí ceumísicleueív ííveciíuitcmuules ercucicíles ele leí pcutílue m u icicíncíl cíeleí ¡ususiluihislcíci cte cheliuíc¡cuir cuí eh fcutcureu. ciiierticí— uuicíscus ½‘ele cícící eiíuclcíclcíííicu iuiuplí tel u iieicuyeuíliveis ci ci ¡ievseecueiciíí. ¡urisisimí Y slcpsuvtcueicíuí cm teucicís y- ecíelcí cutící cíe cus gemid a- icuies ele mutemíscísceulsutuicis. scmsi it iteicítí ele Isis ~Qciciu’eiictsicíecí les psi y sic uíuem ud cus psi y lucí rl e cíe 1 cts ci cm cci u mcl mcles cstcml ciiesl’ciev¡cus cíe pcilicíeu teucticícicís ci uuivel neicisicicul, scubue scís súlícliscís. síeuii1ite e~cue \ ixatí emuí¡ucívc—emíccuvceísleís leimilsí sic leí 1iemmvtihhei rtulítieum’a csítiisu cicícus esmuí cmuící eieclivcí vesusteuící m ½ecítucucielcícídel ecímítremí cíe uíícuhtitmmsies. cte ‘Fcíelcu cstsí es leí cíe uíegsíciemcisíuí lucí y pci rl e cíe e st is sfi lid i isis. es—esuuís¡cu¡cíeiííií cíe cónící miii l sicíelcí Ncíeiiuíicil cíe— juecicíliiíenle ecucuííehíu cts cieiiícíuisicus del Esteíduuceslicí ci huís muichísus Itiecíles cciii uíuutcmluie fueecuen— ssishciyet mu ci Isis pcícrcuuísus e interiuieelicívicis estem—cicí. (‘suuulcíelcí cusí leí híistcívicí scíeuící ecuííísu cutí luhecicítus peurcí eticcícízcír eíiveeíeuuuíemíie ci cts c-uííuícu—uíeírucíciíííí cíe lucre ci¡ute5i5)IE el icvietlciui emelcucí— uíieicueles y Isis tisigeires.hizcícisí. Si mí cuíulueíuruí leí i rcíuíslsuruuícíeisíuu cusí leíuuí— ¿Qcté es leí ciemuísmc¡cue-meu? LI mící íucuhítieeí muememsu—luémí cm huís eicuclcíeicííícís iuriteíuíiecus cutí cíccestí míemí ele nucíscís y cmuící ciímsietdciuuicu cumíuíuhieícleí lucíu-lucí y civ ci tutía íucíiieu’cí ¡irculceteut í í cutísís Jcízgcí— esiiistutcuvcui tít gcírcmííuu¡cíuí lucir 5! muíisuuicis cucicíel tus ej cíe e u-cutí pci u-e i cii uííe u ¡ e u u sic pe miel ie u ces cíe eh cm sícreícia: éstcms Li ciii c~iex ist i cl sí cciii ¡u cíííuevsu—leus tiveuuíieís y rivcíiislcícles cíe mies í preucescís seis lívettiias y heití mícucricisí ch prsugrcitiiei ele mííu—ecu ruecí sus psi r cl clii cus u uuecusí u es [)usu ciii cuc mí cm cíe— eheís cli cteí el tu reí s lucí ticulis 5 cts Pciei ciiisus 11cm uncí r cíe—reelisis cci títsu ecu muí sí cu ííbí u «cíe u íumí es y ssu muíc ti — nusucreí 1 mcci ci ciii sí st cmuu ci psi lis iccí e tu leí ucd icí ci cuíuiíemileus dicte esíuítieuie: le> tílicí cicueleícleíuíící ciiiipl-i u

lii uuuisuuucu iipcu cíe explicememcuuí e~cue sc cítuhiccí ci címící eicísicíciauuicí igcucui, 3’) ecumíscuhicí subligeí¡eurieíleí trcíuísmemcuíí cíe Isis ueíuevituvisís del sigicí xviii cm ci leus eicucleícicíííeus scíiíre icís tusuliticeis y ci licvsci—Isis dcl su(Thsi ‘ix uciucee extuhicar tcmuuíbiéíí leí ciun— ¡ucíl del I-lsteídsm. 4’’) lirsiceceióti cíe Isis cicuelcíelcí—

liiieme ciii dc 1 e u cm el cid ci mí icí y leí mu eíci sucíecí izemei dii tisis cciii t mci cuecí sí íes ccvbit reí viet s ele Isis císieuí tessic leí peuhulme í íísmíucíheív: leí ¡escílcucisííí cíccmuíícmhccci— dcl Esícíelcí N tunecí lía existielsí cmii susleuuucívem cíe míe asicí cící su mies sci time leí s tu cíe v-cí s veleme-icí míes pciliii ecu ¡ue rfeececíuícn te ele muí suercí ti cci. cml miuctí cus ciciii me scubeiu¡tus N eículcívislcmehes uueíeisumíeíhes, cuí cl greuuí e. persí íusudcmcís ci bica y leus sisteuíícmsíuíeíueeu 5ld 1 is uuneuícízcís y- ci lucí vi cm nielcicles cci muí — lucí lis i ecís Lii scsi riesís lucí y s tu cipvsux miii cíe ¡ ciii a escusbici u ces evecí ci cts psiy leí ex 1ucciu si ciii sic 1 1 ~steme] sí y’ eucml reí erule visís Psi y ceutí ve mí ictiei cm, psudemcusleí cci íui temí i ¡cíe iciii cíe leí ccciii su muí icí - De hedí su. Isis íueíí seí y cuí ecíd ci cutí su cíe ch Isis cci uncí cm ncí y ccvi eíb ledeis p sueescus sc suu leí lucí iii mí: y’ císí p tueele verse ~ícíe va sic ce-~r ci (mii uígcu mí ci) ci cm uusí (csuuuutules a), el eecimuisí iuulerseeeuuuuietct cciii leí 1 cuciucí ¡ícu¡ucmlcír y etíuí lsivuuici cície 1100 describe cítící tircíuuicí fcíscistcm ceutísu ¡ vas leí ruíicm s cíe ticgsuei eme i ciii emi turcucescus 1 ccies ciii ci ci cid cusí cmii icí cmiii pl icí e gcucml it ci riel pci-si siuícciii su leí iiietí v¡uci u-eme i ciii pci vei cml ele Isis cci ccii iccís dcccicíuues cib Ii geítcuviet s ci p reí teccisí mí psilis iccí.iv leí ud eses cmi si s te mii cm lucí It i cci lun t ciniccí su leí iii— un ieuitras ci cíe 1 01 1 clese ri be cm n ci ecu cm si —cl euíueucreí —

ecu cii hielci dci viii ci ele 1 l>eí rl ci mii e tít su e i ci e¡ cíe sufí-eec ele rceh sus ele ci sídci si cmii icí mii cmi,’ sic—listo tisí sugííu hiecí e¡cuc eh clcsemrrcíllsí cíe hm sigcueílc5. Psur scupcucsteu, t sícleus leus ecíseus recíles

psi iii iccí ti cuci ci rieti cte muí cm seis y cutía cutís1 ¡cl tui u m ¡uvese tu cciii y-em 1 cures iii te ruiucclisus cíe leus ecu cuí vsi u ti —

cmiii iii ci clepetíd ciii siemíí ¡ile y cuí ismelas pat íes de clicacleuves. t)esdc esí ci peus¡íeet i vcí. leí psuhiliceíleí ccii tic ci e tic it cíe leí ex lucí iiSiciii ele 1 cci tuica lis mci íuecci suuucí 1 cíe miicíscí s y- sí mící cia el cid cutí íeí ci iiiluí icíy el Escemel sí. si tui e mí es e ierl sí dicte cci cutí cus 1 u ~í cciiist it cm yemí ecu ud ici sities míecescí rí ci s líe reí ci sí s ci—u-es cíe ¡-Itt ‘ti lucí se ¡u cid cuí ereí tu si miiileí íes ccii ticí Ii ci cci u es ucí reí leí dciiiCid leí cici: e cíe miucís, leí dciiisí—

POLITICSfr

142 Charles l’illv

erada requiere cíncí relcíl ivel igcueíldecd cíe les esumí— En sttnía. leí dcli n ucísumí suuíí plcuiiemíte tisis 1ieriiidición cíe ci cideídem mí ~í, cotí stí 1 seis o bí i geccsuvi cus y te cciii ficcsr ecu uncí detuisiereil ieuu cu tutu su stcíuuemproteccidin fretí te cci Esteid 5í. Lucí 1 it iccí cnt (u ;-nedhhí cnt que i tuccí vpeu reí utící cmiii —

Préstese ateneicítí cc isí ej cíe estem ccincepción no plicí ci udacicinía igcmai ita vicí ej ue ecumícesle cm scushace: no ccunsictevec ha igucuideud generecí de íuue— lueuíeficicírios ch clerechsu cíe esuuíscuitcí vituccí leí titedicus o ele su psu rscmuuid cicles ecu tuisu ti mu eviten sí cíe y’ preutece iciii fremice ci leí cíce i ciii ci rbit reíricí dcldeíuícuercucia. Leí igualelcíd se teficre scíiamcnte cm Esícíelcílas demeindeus del listesclo sobre uncí perscuncc, ci (‘eímcí en el caso de la ciuclcíelcínící. esícís re-de ésteí hacicí eh Eslaelcí, cii su ecíhideucí ele ci tudes— scílceídcms pcuecleuí ser preudruciel sus tucur ¡uds ele ciiideitio. A peseur cíe dicte incita cm ha búsej cmedem dc prsuceseu. si hictí 1 sídeus Isis preucesos rehevemuitesinstitucisuuues c~ ue ga reinticen resulteucicís clemeu— pci recen i¡íchcmi y u mía clesuuuil i teirizeición scusl cítícialcvcít iceus, uní est i psi hes tui ngu míes i nsti tuci ómí pci vsi — ele leí psibici ci óti Lic ííC reí1 y leí 5tt huí reí i íucmci ciii cíeexilar c-surnci un icusací definidsur dc leí deííuocra— Isis iiíilitcíres cíl control civil. 1 a experieíueiexcia. 1 cunsurcí eh cremtsu clesigcuech ej cíe recibeuí dicuicuies ecureupecí scígicre cílgcmnas lii 1usítcsis fuertes en re-no seutí ci cudeicleimisus. ecsí esuuíísu soelcís cts vestrie— lacicín cotí cts beises ssueia hes sic leus csíuuípcíuícn—ciones que pcícelan scufri y esutí respectcu cc leus cciii— (es ele la eleunsíevemema:suitas obligatorias y ha protección frente a la - La protección de la acción arbitraria delcícción círbil reuricí del Esteucísí. 1>eir scu pcuesto, uío Estado dcpcuuelc ele o) leí scu lueurdi neuciómí cíered uiere unec eeuu uuíiccccicííí intel igetí te, peus ricí—mí sní sí, 1 egitiíuuicí cid, leí icid cid tui p veis periel cid- t)e— leí s fcuerzeís ci vnuadcis cml etíuí ¡rol civil. Ji)ja teóriccí y’ ciii píriccmíííeuíte a bierící leí reheícisííí ecícíhicicunes cíe clase cuí icís ci ue Isis a mili—de les el cm cíe--y emci ci cciii íes ig cící 1 cícísí ccci tusmní u cci gcucís psudc vsíscus sc cii leí tu ecu mí releí ti y cm—genercíl. leí ettciicicíii dc ci uie¡íes tící ssín cicuelcída— ineuite ituermes percí íuuíiy ntíiuuersuscus seg—nos, leí justicia ssucicmí, leí conícuniecucucín e iííntmníe— metí seis de psibhctcicíui (psur ejem lucí,reubles otrsus veisgeus ci cíe alguncis personcís ~ burgueses y reí beijcusí cures) cci tus igcu iencl oelevan cm veces unsepeivabies de la decíisucrcíetci. císí leí eíuíí pl icíciótí sic scís ci mítigcueís íurivi le—

Pcur cutreu heícisu, estcm concepción dc detuisuercí— gicus y ga remíitícís.cia u/mino que cmii sistenía peul itico ncu es dcíuísu— ~. Unos comicios regulares dcpctudeíu ele u)

leí s ci lucí rel iii cíe icí mí cíe leí s fcmerzeís cmrííí cid cuserático en leí meclicící en que los dercehícus y has cuí ceutul vcu¡ civil, h) cutící iuíupsusicióuu liseetíobligacicínes políticas dc los ciudadanos variencii relación ceun eh género. leí reiza. la religión, eh general ssíbre cl pemis (freuule cm, peur ejcuíí—dirigen ncmcieuuícml. ha riqueza o cucíhetuier cuStRí ~lcu. rcíítems estatales eululeuiieicis cli rcctem—conjunto general de categorías, y taní psíceu leí es nuenle de las exportacicines). e’) represen-tcmci ciii reí ci civ ci ci leí 1 cuscí siciii y eipciviaeiuiiien teunící en ccucmntcu grauídes uuucíseus dc perssuncms tribcuta ricí -

sujetas a la jurisdicción de ese Estado carecen 3. Una ciudadanía igualitaria depende de u)dc accescí ci la ci cíelcíelcín icí. Yeuuelcu ad mí niás lcjsus. gírcí tícíes ccucmíiciííncs cíe clase ci uc i miel cuyeíííecuíiscdereí el mandato electeuremí y leí preutección leus peiclereusos, ¡u) e vecícusumí y- ex pci u suciiifrente a ha acción arbitraria del Escaelsí comeu de sistemeis chectsurahes.cuestiones relativas (de gradeu), reconociendo. 4. LIna numerosa cliudadatíla depende de u)por ejemplo, que en los grandes Estados denio— uuíeí imíupcusieióíí fisecm 1 geuíevcml seulute elcráticcís leí unereí existenei cuele Peurícímen Isis Ii ini— país, ¡u) ci un ph i cts ecící Ii ci cutíes cíe el cisc, e)teí las ecuuísulteis y ci nc leus agentes del Esícído ec rccíuíeíínieííssu eíirectcu cíe creuíucíes cíecti—veces ecumeten iííj cuscicicís. 1 uícícíscí leí a ínplit ud yleí igucílcíad, despcíés dc csidei. tieneuí sus lun ites: vcis ni i 1 iscí ves entre heu 1uíululcmcióuí heiccilcciaiido Pacul Peterseun (1992: 151) propone «ci cíe Poeiríesiiisis scupsímícr razsímíaluheuuíeíute dicte leíccueleus Isis ci cudeudecíisus, i tícicuso los uuuás jcívcííes, fc¡erzcí releuciveí sic estos femeicures ci uutes ele leí ele—deberícco poder vcítccv sí pernílcirse que scís pci— nicíercctizcícióuu también cífectemrá cíl tipo de cíe—el ves su tutores vcuteuseuí peur ehhosuu,dclue reesímícucer nisieremeicí ej cíe scurja ——pcuv e¡emii [ulcí.cicle Isis sis-que Isis niñeus ej cíe serícín ehev’cídcís cm leí ci cuela— tenicis cí cíe cmneujauí pniuíciíuemh miuctíte cm tícívés dcdeunia seuberetíicí lucir 5t¡ prcupsíestcm ceuveceuí dcl leí scmbsurd iuicucicíii dc leus uííihitcu ves cien vacicí cíe scurazoííado acítsu— interés psi lisiccí que exige su civ— ele vrcí leí cuí cmiici gtuervei - de ciii ci tic sí heme i ciii muí iii leígcumenco ——dc cdii Icís volcís cídieicuuiciles qcuc su su etucílcí cmier cml va ca tíscí emeen lucirá la íursuíeeeióuíproptuesta císuguucí cm los pemel res y’ Isis tciteives—. y icí ci tuiplituel incís qcue leí igcucíicleícl ci leí csuííscmhtcm

POLITICSJ/

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 143

su luí igeu ¡ sí ricí, un i ciii veis ~ícte leí fisecíl icí aci iii tevisir ci ciiici eírgcí mii ¡--ci ci sin psu hít iccí reíd icemí su cm ciii su mu—psi y sí ssu leí písí muí cuve reí leí cciiiscu Ii ci regu leíy y leí cl iccíscí i legeí1» (Ccii ley 199 u-3 1 2).cimuiphituel de leí eicueicmeleímííeí elcjeííídsu leí iguculdeicíy leí pvsulcceicííí cii u miel sut cuacióuí íuíás muucíerta. A craxés dc la íureseíícícm caelcí ‘vez ííuás visible(‘cunucí lía seruemiad sí H emuísíuelev K viesi, leí cictuisí— del íecacueiadcur ele imíí 1iuestsis, el seurgeuulsí vecicí—e u-cíe u cm sí tuercí de ls> rin ci lucí stci cite el i lérecí te en 5 cii— teccicí r. el cci uncí íidccn te cíe 1 ci u-ti i 1 ecicí, el piej cuele¡cm y’ cuí II culcmncící esutuicí rescíitemelcí de leí eliferemí— ccucrciuivsu y el iii cmii lurcí del Peívheíuuícuuísí, la geuí—ci ci e títve leí esucí 1 ici si mu feche reí 1 dc 5 cmi ¡ci y’ leí íe cci rrie tít e cíe 6 reutí 13 retcí ñeí cid ej tuivi sí cutí cciii —

vemnsisí rmuí eíei ciii ele 1 lisí cid ci Ii cuí cmii clés heej’ sí 1cm í cid sí el i recí sí ecu u el Es tael su muíetelusí uiucí y sur delecímídí cuistcí frauícescí ele leí cléccíelcí ele 1 791). La que lucíbící ex periíiucuit acící desde el pevícuelcí ve—cíccmc-m sun cíe cutí ci btursíercíe i ci ce tui u-cm Ii ¡cid ci Ii tul ciii— vsi 1 cmci su uucí vi su ele 1 440— 1 660 Est ci vez leí exíue—clescí y- cíe- cutí ejé mcileí s tu beu reí iii teicí pu ci muícuy i sí ciii nc neicm si tiró.éuí <lcsi s tui cm y-sir cuí leí cucíííuhit sud u i~í ucucíctícícíel ele [sus bmuteiuuuecus c¡slc¡tuirieueuui ciii deciente sen—leí cicíeleídcííuicm. dicte Ci 5tt ½-e!eeutidlti~si i la iuiecir— titiiiemitsi ele Iu,-iíítnidud cm íici½ésele veitercideispsi rcici ciii ele see 1 cures cci iii líe tutu u sus cíe leí lucí tuici— iii¡ evcmcei ciii es cciii emucuí íes del isí cid 5i. leí e ticí 1 ti sicióuí pcur uncelisí ele 5Li c’!ieLIuu/! unas tilo cii surgcm— ev it sí ci tic un cíclí cus cíe cli os ci gred iereí mí cm leus pi—ti u zeieiouies lucí reí leí cts e mí 1 ugem u cíe cii i m crecí cid) mí ej cueces ecucí ci u y sus, ecuclic reí mí cm los reecí cid cid tiresele iiiúitiíules ci ducís isucemies ¡u mu í síu levenies ti psis cíe H cíciemíelcí su sc cm muera ti ci muía vi uuuicmítsís reídcíe psul iticcís El s is ce tuucí s cuizcí fsu mícisu mící ele su viii cm cci les: lucí y el ecu tít reí vid leí mí eíei su mucí Ii ¡emc-idii ele leíbeistemuite dlístítiteu u-’ icílercí cunes gicíuí elesigcmcilcicid ecíiieiecícícm y- sic leí vícicí ccii iclicí miel ncucieiíicihí¡c’ícus ve mí cusís gceugráfiecmuuueuuie seíucíveíeicus t 1< riesi. la uuíluiéuu Icís Icuchías y cts resistencicís ele Isis lun—1990). támí iccís cci uit reí 1 cts ci cuí curiel cicles. liii cl p reucescí.

En Ci valí Breteifía el 1uvcieesui ele extía mísicímí leí s sihuligeieieiuies cli rectas cmii re 1 cus só lucí iccus y elsíel Es 5 cid su tu vsi ci sí ci e ci su vuííe i muípci rí ciii cici lucí reí Estemel su emiccíuí ¡ci vsi u leí ci cii 1u1it cid y leí iiitemí sielemelleí ei císlemel ciii icí R cecí telciii sus ej cíe psi y <‘¡tu/<ídtt ¡tic! s ci ficiemí les esuííí sí pci reí íuucu-cecí el u su muíbre eletcudcí viet emíteííciemíusus leus dci educís y silul i gcícisities ci u el ccci ciii icí. Al miiis miisí ticmuí ucí u~ cíe ci uící reycuí ci—vcciíírcíecms dicte cutuemí a Isis igetítes del Esí acísí y’ ciciii y- ci mící iii tiuctí scm muícuy-ii i ¡eíci síu muí iiicciv esleí —

cu cutí cm cci tegsu íicí cíe pum somutis cte fi tu ietcm e xel cusiy-em— hcííu crecímiel su ci ticleicí ciii sus freí neeses cii cuí vsi 1 cid ciuíucti me psiy scí cid set u peicímí lecucil cm ese u ni síu su cíe 1 (‘ciii cml cíe leí Ni ci tich ci. leí uecmcei sí mí ecu muí reíEs semel sí - 1 titre 1 7 it) u 1 8 l u e seis cicteclí cus Y subí i — 1 cid su cl leí es leí lucí crecí fiel di ci cid cccl cm tisis Ii rí ¡Ciii iccusccmeísíííes sc uiutíitipime mm tutu eculuicí resulicícící ele la cii lnglecterrcí. Esceucicí y (icíles.lucí rs ¡cmpcmci ciii cíe 1 1—sí mcl su cuí emes iv-icí cicles béliccí s ¿ Es es tcí leí dciii cíercícicm? 1—1 cícicí 1 750 íueíclem susLeí gcíevreí 1 cuvcu scus eleescus mííás visibles ecu leus elescriluir íuicccusi blemuienle ti (ua n Bu el ifía esímuisícímbiceis dci servicisí muuiiitemr y- leus inilidueslos El 0001 uuí sisleuuicí íusíhítuecí p ítem u íhust í elcie mcdii—

cuí cii ele i muí pcm es Isis veccí cm dci si sus císcetucí i ci, etuuncu psireí bem ci miel ex igcucí dcxisicí mi cicid mcl muí icí y cciii —

líemiusus x-isíeu, cíe cmuísus 17 uíuihicumíes cíe hihurcís cuí scílscís sólsí íuaveieíhmuíeuíte x-uííeími mutes u eíejcíciieus1 791) ci cemsi 8<) ciii1 Iones en ¡ 8 1 5. uti cm tu mcii leu Ci fis teicicí icís y lerma tenue tu íes ej cíe el í s ft cii es beu ti al—dcl 371 tI, cuí cutí pevícuel su cuí cl ej cíe el ceuste de gící así cotuicí cierteus pruví legísus cíe eícuclemelemíuicí.leí vicicí scubisí cuí ceuruící cmi 45¾[cus iíuííucuesttís cíelemuíás ele scubsiciuiei~mlcs s uN ~im’utiudluis frente cmderix-eíeisís ele leí gsíeíreí cílecíuízcíu’euíí cutí nivel leí cíccisun eííbií retuicí cíe> lstcielsu L ¡ t’eelucielci cii—exsmcmeííelimícíricí: ctprsixiuuuemelcíuuieuute el 35¾sic leí luiemísiótí cíe leí cicucieíelcínieí ¡idi íd síslí i tauiccí cuí elp reíd dccidii leíleí 1 b vil ciii cci sic mí íe recí tícicís ( Ni ci t— esecísdí elecí síretel su cíe 1 cís e leccísímíes paul cmi e mu cci—iíicus y (Y Bniemí. 1976: 0. Brieuí ¡ 988, 1989) ricís siuíem ¡uit bieíu cmi leí tuieclí cucun de Icís releí—

1 serv iei sí miii lii civ. iiiel ciicl ci leí clefen seí civ- i 1. se cicutues cíe leí íncíycu vící cíe Isis tui mí cuí tesis ecící elex lucí ud ici e ti síruííemíí ccii e cíe leí muí ismíu cm leí y mci - Cci— ¡ ~stcid o cm treuvés de ricí leí luies u cii mciii míes y 1 cuecí lestuicm u-es tu uuíe Liii cl cm Cci Ile y: csuíuíci Isis .1 cueces cíe Pci ¡. ej cte el isí u cuí cíbeu u ele

cuicimí ci ci teulícuin ía cuí el ejercicídí ele sus peusucteuuíes«¡¿mi U vemuí l3icl~tn~i euuíuíeu cuí cml u-cts sii--miisles ele ci cutcunisieícl estemícíl

psi lemuei cts. fcue leí u u st rcuce u ciii ci rmuí cid ci b í sí 1 sus II ci ci cm 1 835 (3 reímí 13 rescí ñ ci se Ii esbící cice recí dcicícus¡uicisís del Esteisící i m ¡tuis freecucuute expeu men cm 1(101 e iuícicuscí cm IGl 1 ceuíífcunuuíc suuucí cicísicí—cicí ccii ccli y-em cci muí ~tt ¡lucí u 1usu y leí el císe tu ti liii ~ielo cl cm n icí mííás Ci tu luí Ci lucí-di leí ni luiéci i miel isecí ti lule—u-cm ci fiuícmhes del sigící \ ½¡ ¡ ¡ eciunmetuzcís del St (‘leí nietite nicís elcsigcíeíi 1 legcí a geizeir ele cicreelícísxix, mí su el creí beej’ su cii ciii ¡ í mli vi cci. leí porte míeneí a cíe u-e tun uculí. císcící cíe i dii y fcíviii cml cícisí u ele recicí—

POLITICSfr

144 Charles Tilly

maciones cuí Esteido —si bien leí exclusión de la clirícun ci písuunsí simí ni uigu ncm duelcí. Aún cciii tcídeugran mayoría de la población del sufragio líizsu y escí nuestra tesis sc níantieuie: incluso en loscuestionable la consulta sibligatoria——. La Ley días del iníperio Britániccí y del Reincí Unidode Reforma cte 1832 ííeí incremeiutó cii greííí de (3 rau Bretatící e lrlcuíída <cíproxiíuíadeimentemedida el electoremelcí, ci pesar de desplazar la 1800-1945>, ci gobierno que regia Esesucia. Cia-beise de represemílcíción del tevritsurio de leí Ceírlcu íes e 1 uuglatervcu se tíiamílu vsi cuí cuhcícumucí muiedidade Privilegisí a la peublacisin y la riqueza. No separado de los demás y, dentro dc sus preupisusobstesnte, leí 1 cuclící peuptulcír de los secciuta y- citíccí límííites, sigíuiiiecíl i vaunen te ¡uds clecíusíerásicsí quecíños címíterisures líembicí i mícremeííteídsu scustemíícieml— Isis elemeis.mente leí ci cídeuclcímuicí mcd Limite el cstableciniien— En uíueí cml reíd ivcí siiíiplifuccícióuí, T. II. Meir—to de ncumerossus cemiucíles, Lucí cíideus císcíciacieuuíes shucíl 1 dcscvi bisí teucící el prcucescu sic demnsícucmtizcí—de muicíseus, caní ha ñas ehectoremies y- eusatii biecis pú— cieííu ecutuusí cutí uuícuvinuicuíteu ele Isis clereclícus civi—bEcas, a través cte las cuales inelcíso aquellos les a los políticos y dc éstos a los sociales (Mars-desposeídos de derecho al sufragicí habían rei- hall, 1950). La feurniulación de Marslíali neusviuídiccudsu coleecivamence ser escuclicíelsus di ree— cngemñcí de deis uuuanercís i mpsirtantcs: priuííersí, cuítameríte por los- -aget~tes del Estado. El preugra- suplantar una enmarailada mezcla de derechosma obrero Cartista ele 1838-1848 deunancló uuía civiles. ¡ucuhíticos y sociales con una nítida suce—amíulieícieín dc leí elemsíereícicí juor nueclio ele leí sión; y segumíelsí. cuí cimitir u unieroscus receurtes deequiparación: sufragio universal, voto secreto. derechos —por ejemplo, la represión iuuccsiva deeleccicínes emnuemíes. peurleumetí cci nos emsccicmrieíclsus. 1 795—1799 y icj derrcutem del Cetrtisuiio en leí ciéccídessupresión de leí cxi cuetucicí de un veul cítuien ccíemli— dc 1840— N ci cubsteunte. el esqcuenía de Ma rslieillficado de preipiedací petra ser elegible y- dístritcus hleíuíía csívreetcuíuíeuutc la cítetíciótí seubre esímuucí hemnelectorales igc¡cíles: leí exigetucicí dcl 1111 (con ci emiternaelsí huistóriecímeuíte difevetítes éuífcssis reía—su pciesto cáciccí de qnc Isis súbditos bricániccus livos en leí auííplitcud de leí cicudadcmííící, cuí scuya disfrutasen de cierta preutección frente a la igualdad, cuí sus salvaguardias fuente a la accióncícción círbitraries del Estcmdsu). El msivínuie-ntcu se arbitreuria del Estadsí y en el control de leus cm—derrumbó en 1848. pero su programa se convur- dadanos sobre la política y el pcrssínai dcl [¿sta-tisí en ley pa cíiatincmcííeuítc ci través dc cts leyes cío Les híistsuria britániccí de los dos últiiiieus si—de 1867, 1868, 1885, 1918 y otra legislación glos ilustra la perogrullada de cine los ceimbiosccuunplemuíeííteínicm. A treivés dc leí icuchcm teunící dcii— cuí ci ceurcicter del Estemelo y de leí cicucleíclauíieítro cocííeu ftuereí del sistema peuhítico, la címplitud ceuuuuportcímí ciltercucisines cii leí extensión y ccirác—e igcuculdeíd dc leí ciudeudeunia se iuícreuíícntó ceutí— ter de leí cleuuícícreíeueí.fcírune la csunsu Ita poptílcír ——principalmemíte ba— Ující vez reccíuíocideí ha iuuipsirtaiucici de la cíe—jo la forma de elecciones periódicas— se fue tividad militar en la traíísformación del Estadoregcmlemrizanclo y’ leus ga remntícís legeshes se exten— bniscíuí ico, dc la historia dc O reimí Bretañcí 1 reuius—diercuuu en leí misma medida. cictude cina del icususa ursuííucí. Etí tsídsí eh intuido,

Las moyihi’zaciones militares continuaron lun— los ejércitsís cínteinomos genercílmente imiluilienchanelo el Estado y extendiendo el ámbito de la la denuocracía, incluso cuando coníatí el poderciudadanía durante el sigicí xx (Cronin, 1991). en nouuíbrc de preugramas democráticos: [o lues-Ceun la prsuelanícícicíuí del sufreugio fcíuueni uucí en eeuu elisuuuimucmyeíudcí leí proteccitimí de leus cicudeicla—1918, (ivamí l3reta¡ici rozó la catecuoricí dc 1111 nsus esíntra la accióuí círbil va ricí del Esícícicí y’,(en una esceulcí más diferciucicíelcí. quizás 0,75. esmuí freccuejícicí, bioqtieeuiuclei el ecírcicter defití ili—0,80, 0,6(5. t),75), en tu ingútí ecíso u nel cietíísucrcícia vsi y deinideir ele leí cotísulící peupulcí y —eíiiculcuii—pleno, y sin eníbargo insólitauuienle democrática dci o falsificando elecciones, ignorando o iíiti-cutre los Estados dc su époceí (Cycutui ¡u, 1983) unidemnelsí Pcmriaíííentsus. evilcmncísí cl eeuuucrcílDesde entonces has principales niodificaciones público de sus actividades, etc. Sin euuíbargcu. enhan consistido cii címpliexciones ex cíntiguos esi— Cuatí Bretañec la milicariíccciótu del Estacící favsí—dentes de leus atítericures colemias y ~í umící emneuí— reció imudireetemníeíute leí denucícreícmzcícicín. i¿stsitos de leus servicicus y retribuciones publicas a ocurvicí a través de las luchas y muegocuacuoneslas que tienen derecho los ciudadanos Sí in- que genevó, has cuales fortalecieron la ciuda-cl uyercu¡neis 1 viet n dcc o icís cci lo uí i as luí u [u¡u me~ís cíe eí cmii icí y- s ci bsí reí i mucí veumí lcu cid i vidcid ini 1 it civ ciiuit rcíníecv en les cvcilticicióii de la elemsuevicua lis cciii 1 rol parlamnenIcírucí.puntucucisunes cíe leí clemeucracicí briscin íd í se hiumí— El procescí ecuunemizó cuí el sigicí Xvi esumí leí

POLITICSy

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña, 1758-1834 145

scí presión de Isis ejérciteus pí-ivados y los easci- dencia y materia cte reflexión sobre el significa-lIsis fsuvtificcmdsus ele sus gremndes sencíres psur par— dci ele leí 1 uehcm poptílcí y.

te ele leí cli neisí icí T cid civ A efeel sus p reteticos.ecmím md en el sigící xix cciii ha cl imuíineíción cíe N OLA: Este ecrtíecuhcu cufrece un bsírvcídeív cípe—Isis pi ej cíe ecu cíe Ii ‘<sus Leis cm ri s seucrá si cci un en — u cus clisi tui cmicidsí cíe 1 cís cci ¡íd cisiones ele Popularte clivi gi cl cís fcme vícís ci rmuí cid cts su au¡ercí tu subte— (uní su ¡ ion ¡ u (ji-cuí /3r1 uñí. 1 758—5 834, íííí libícímí ensicí cutící gveí mí psu reicímí del presuptuesítí ~ de iii un i tíemí te pci bíieemei ó ¡u’ Leí A- a/ ¡onu! Ñ - ¡ene-ecl cutí cmi. muícmii í cmvi e vsi ti g reí u libersci el el e cícei ciii en 1-oc,> idul ion finccuícisí tu cuetící lucí rl e cíe leí iii ves tu —

lvi ci ud ci y leí s ccii ciii icís y’ ciis fvcu tet ron cíe u o gaci ciii cíq cuí vesefí ací ci. He cídeitucecdlsu pemscíj es cíeencirmuie ~uuestigiuucci ci uutericur -~cí pescír cíe «Deuuíocracy is ci Lake». e¡ cte cupemveeerei pvóxi-c¡cme ciesp cies ele 1 660 tu su vsi iv mereí tu cm clis tutuu ev muí cutí cuí ce cuí cl Ii brsu ccli teme1 su lucí y He rvick Cli cicíe 1 muícuí sur tusudie y cci lucul íticcc imite visir——. N tu ci bs— ni cmii y Reicí A ud rcws Iiíe’ .Sociu¡ Consí ría t ¡oitleí tite, leí cciii ficícíza che 1 cís cíe miels cm rineídeí s bri — «Dentocrue y /87<)—! 99<) 1 N cíe y-em Vsirk - Newleimuiccís cuí eh Pcmvieiuuieuu tcí cuí leí refercíice cm su Yci rk Liii vevsity Press)4, el cíe es cm micí vísíeuíí ve—fi iicíuicieicicíii y cubaslecí unmcii cci -—-—dicte híatuicí sicící viscucla ele «Of (Di ificicís, Lemkcs emiud Denueuercmcx-sm,cutí císcícílsí críliccí cuí icís icuelícís que ceumucícujersun CSSC Wsuvking Peiper 152 (1992) y de «Scueialci leí uevuu 1 cici uíuí cíe ¡ 640—— stu bcu reí i ci sí pci tt i ccli mící— Nieivciuuenls cus 1 listeiviceill 8 pcei fie Cl cist e rs sufmiucule Icítulsí el e¡evetisi esíuuicí leí miucírmuicí cii esucí— Peul it cal ¡>evfcuuiiemnces». dicte se pci luhica reí próx

vsi 1 ci y-ii ele l’et ricí uuiemí luí Resreuspecí i xci unen le muíci cneíu ce cuí cl Berla-ls’ r- Junín u! cJ’ Soc’ioloyi,

íuucdcaprecieuíse 1cm impsuísemncieí de escí subor— u mucí vusucí mí revisemelcí dci CSSC Wcirk i míg Pemperchiuíemeisíuí ¡ucircí leí psusceutsuv ereeíeicíii dc leí elenísí— 162 (1993) dcl misnisí siccílcí.ercícicí lurileiuuiccí.

l’usicescus pareuhelcís cm éslsus tuusucí cujeucun scíborcli uueíei sí tu iii iiileí y. y e mí ecu mísce miciicicí lirsuu’nsuv ercí mí NOTASleí elemiucie reícid. cuí cl rcstem cíe E uvsi lucí. Allí eteumieleicuercují uds cléluiles, ecuííícu cuí leí Peuuinsuicí 1 béviccí cfi’> 7.< [<sic eut’iíecí¡cu ¡u uteeiu3 cii INi’ 14’omkiíic¡ Pcu¡ícr

en leus Bemiecí íes, Isis muí iii teuves ccci íci uícu mcis sí lucí— Suriu’s. iítiiíi. ¡ Si del e ‘<íd >d enicí ¡síu Sicuclues cuí Suicicul5¿ lící nge>. New Sciíuíuu¡ ¡ u Sos,, ¡ k ese ¡cii New Yuurk ¡994

sucucumí beíureueus ci leí cieuiisieueíeiei hícísící tuiecí cuí— ([eh). Su títííisí origliucul es Ru—/ic—u ¡¡cm’ no Pm>iiulcii C’c,cot’uíífcu,ílucícicí ch sigicí xx. Bu leí Petuiiisculci ibériccí. el a, c;~ Ruhuiiui 1 ?5S—IS ?4 LI le, ilínuí ingles --eciiiteuuuicuii’-

clcbihilccuuiiemitsu cíe leí uíísucícírqcíicí ci ecítíscí ele ha es ver¡icicu cuí espafícul cuiuiutí -ludí u-’ vi suite este es cl sino—

ccuuícíuisíeí cícííuohecímuieeu y eh scmbsigcíieíítc stuugi— ~ lilas ¡iruíxiiiuci eesiiisuuiuuei’ así euiiilui di uileuiciscííieuítsí de eeuuelihlcus mííihitcíres cii leí receunquiscel ec¡etfvoeo ¡uareu nu¡nibreír leí cuceuciuí colectiva cíe cuiniromuicí—

leí peuuímíscíící ciuiuí ver ¡a ¡mmii <¡<huí’ icmui cueste uíiouuumgrdficuí ¡íarn ¡lía nie¡orele laciliscí leí iiuterveiicion mííiiitemr a cuiupu-ei-muun cii use cíe clic-Los iéu’uíiiuuos cuí Li cibírcí tic 57sí leíugeu de csídcu el sigí cm xix. muí ictí c reis ejcíe cuí Isis Ti¡lo,lleilecicíes teiuils~ leí dcecíeiemicicc del ceuuítreul cuscuincí— N ¡¡cl 1 t ¡ te, ímííuí ‘‘iuírnot¡i — eui¡icmtícu diversas aculo—

rící y leí prcumíísucisíti ele leí resisteuícicí uniliteíu heuccíl íes: recuirricia eciííutuuíiiarcuí rectiiieuíclím ci ¡ci gente cíe tallercii iculieu que luí Ii, u en tui miliiu peibi¡euí.

freuí te cm leus 1 cures is psiy lucí rte ele psi lencicís v’eci u cts - - <¡ci ,¡ Y u liii Llicasio ¡íuu r 1-1 ni-ve rul t liii vcu4 lv l’ress

ecuinsí cl i un líen su vcmssu fcívsemieeierciii de íuía íucreí ¡995>

ecneílsígcm leí iii1 vuumíu i si ciii cmi peulit iccí ele leus un iiicci — Tv’ - ¡¡cl 1 ‘i i it tílicací cm 19951res. Se isí-, <-o>it ¡-¿¡rio. las ex periemucias ibé vicci ybemicámí iccí scíbvcmvem mí leí i muí peuvíci tucicí ercícicí 1 ele leíscítusurelincíeisíuí uuíihiseír cm leí slenucucycíeucí. BIBLIOGRAFÍA

l’cuv lecíilsí, leí ex periemícicí bri cci n iecc dc 1 uchcmpotículcír. pcihiticeu míeíeisíuuemh cíe mecscís, cicudcmdcínící Rumí uscu-í u. isílítí ¡983>: kio¡.s comí> 5’caccím;uuutii u’ 1’cmlitic-s liiy dcíuíeícueícicí mísí ci brisí cl eccníiuící peurcí ch resto f’imí=y/cuuíd¡mci WuIc’. ¡ 7911— ¡Sil> dcuuíibírisige. Heirveursí tííi—

cíe Isis pemises ecu vsu ¡uccis: se 1 ini it sí ci señ ciiciv cm n ‘-c¿sety-Press. (¡955): «e eiícier ¡1 uucus-e¡ucí¡cl u nct Ssmm iii a—Wcírneui mmi E iiy¡us¡u Rismis 7911—1 I>cí-sí

senel ercí ci 5 veixé s cl eh bcuseí cte. A ciii ecsí, nc cmii ¡lucí I’m’c’’-cuíi. u 25>: 55—u ‘‘ ¡9911> -Tiie M viL ¡it i líe Feíiusemíetersí imuipc~vteíliie, cutí ejetuupisí qtie leus siemneis uuiuic iuícísí Rismí: Woíiieií u-, ¡‘u cmtcm—Ciui,eíís< luí i?íie’¡isb

u sí psuelleí mí i g nsurdir, ci n eciscí e rcuei cmi en cl ej cíe Coní nicí n it y i~ui¡ it es 1 79(t ¡Sil). cuí ¡icurrie ¡ B A pplew -

íuítevscccicuneíbcmuí el erceiíuuicnlsu eempiseíiiscem, leí ¡time & iicui’Iiuie 5) tess csls U cmuifrli ¡luid 1’<il¡i,c> mil ¡lic’

expemíisiómí esteiceul y leí peívticipeceisín de ha geuíte >lot 14 (lIc Dcímumccí’cc¡c¡ Rc u cujuilloil Atímí Aducir t3uuiversi¡v¡mt ½-uieluigeuuíPress. (¡99’> --¡líe Mcmc:ul -?cuuíiuuíuív euuíci ¡líe

ccírvueíítc en leí psuhumíccí mícíemcucíeíi Pecrcí nsiseu¡ reus. ~iss’i¡í¡ine tul ¡listsuuie:i¡ SÁuuíiext -1 ce-ocmI ¡cf S’cíciiil (lis—emeieuuuás, sirve csumuucu ci uící ¡ursiftttícta fcuenme cíe cxi 1 u i ‘ím ‘65-284,

POLITICS 3’

146 Charles TilIv

BcícuTuu, Alem <¡977)’-. Ecisisí Rucuis ti ¡Le NciriL—Wesi uit isíLuí 5ie~-euissuu. ccl>’.. Oído ouu¡/ D¡ucuí’ul¡r ‘¡u Lcum/í Mcíc/ctuuEngicíncí 1791)— t St) ¡ -.. P¡í~ ¡¡tic! Pm-cscmím- 77: 84— í e)7. £muc¡ícuuíd. cttu-iibridge Ceutí bridge ib niversiiy l>ress¡983): c-Pcupuicír Lcuycíiisní cíuisí Pculu¡ic \-idí¡ence iii iLe Nl i ~eeíasi-reínk ~1¡974): --A cuitnpeurisciti tít ulie iiisseutis—

Nsirmii—Wesi cíf Engícumud ¡ 790—185)0». .Soc’icc! llfs(omí. 8: teiclicítís cunsí Csu¡ieetive Acticutí Nicucleis> cut Preu>cst: ‘he295—314 (rice uit i líe Wcirk ing Cieusscs uit Lcuuíeeus¡íire. [3iígleund:

Cunní rwxeutm vii Aiídrew (1978): Socia/ Pu’cíu’sí ¡mm cm Rural ¡ 793—1 830-. <RS() VVcít’A’hmcí Pcc1u’r ¡(>5: presciíieuslci cii leí

So¡-c¡ mi lIu¡ Spcílícul ViI/asían o/dic Ccupuíin Sívimuq Líiduu’— u’ecunisSui arítíal de ¡ci Aniericauí Scccicíismgieal Asscieici¡iuuií./íomicrs ¡4 ¡8311 ¡831 u uscrpcusil. L)e1íeírmníeni sut Ciecigrcip— *> ¡977): c’Psipcuiar Prsuicsu cuticí it» Sapuesciouí uuy. U niversiiy oi Liscm pcuoi II ismorical Geogreípiiy Re— Ni neieenmh-cenmLíq- u cuicasLi re. u -Inglansí: A St íusir usee-treh Set íes ti ¡ >1980) «iLe [)evelsípníent ot ¡líe Ilíesíries ot i>usuieci and Repreccitin-> tesis si ocio ra ¡ míoEtíglíslí Rut ti Preulcí un un uuíd Ssueieíi Prcuieci ¡7110— ¡utí¡u¡ieetdct Uuíivcrciiy tiC Mic¡iigeuuí. *11979): c- M ecuscí ring1850 A Ccinírneuii» lcmoruíoi o] Pcoscíííí Suíudic’s, 8: ¡01— Rcpressisuui cuí Puiptuicir Preumecí >íy I-3uug¡icli icuclices tít ilieII ¡ (¡983) cd ¡mm lucís of Rural l—’roicsí ¡‘u B,’ircc(íí ‘ecuce iii ¡líe iuudcusirieíi Rex-cíituiisuru——,11is-iccrjc’í,I Nícilumcds¡548 191)0 t síndres. Croorn Mcliii (¡991): sAn Agen ¡ - 76—83 ~)¡981 a): «53cm mciii otus Cci ¡ Lcrings iii u~~u necus-da tcuu liusismí cuí Sitíclies siC Ríírcu¡ Prcuiect iii Britetin hite Euugiauicí. 17511—1 831$-. cuí Lcícuise A TiIlu & Cliii ¡es¡751) i 851)> Río cuí Ilis(orí 2: 231—240 (1993): ccl-m’uumn ¡líe 1 uliy cdc dlc,ss. 5’cmflici ¡<¡íd (cmllc’c-iirí ,lc flouí Bcserlv-Moral Eeeunsimx sít Devcíií ¡su ube Pculiiical Lconciniy cii 1 tuIs Seige *198 ib>: -‘Scuprecsisuíí cut Pcupcuiar CííiLenungsMeiticLesier ¡ 79(1— ¡812» Scíc’icul ¡¡isccírí- ¡8- 2(15.2 ¡8 iii u ngicinci 1811>1—183(1——. -lmuíí’u’ic-mímí Imcíu¡mmcml mí! I¡qccl ¡lis—¡99) ucTiíe Spaiicc¡ Ditttmsuouí <it Rusíts: Pcipu¡eír Dicitír ¡tu u, 25: ¡¡¡—141).

Leinces un ¡—ugí-incí emuisí Wei¡ec 1750—185<)-> Pinol HLs’ccíu’í C) BusutIN. i>cuiriek 1<. (¡988): c-T¡íc Pcu¡iiieeíl I-ecuuiuuuuíx cít5: ¡ Brumislí Taxeuiisuíi ¡661)— 1815>— l:cmcuícmímmií Husmou’í’ Rcm’meíí.

C?HxRiE:suk-dimu-I-Pi. Andrew. y RíNcísLí. Adriauí i. (¡987): 41: ¡~32 (¡989) cTiíe tuíipaet siC ilie Revcíiiuiiciíí cutid Ncu—«Mcurcíls Meírkcic cutid ilie Euíg¡us¡í 53 u cmssd iii ¡ 766< P¡msí ¡uííleuuííie Wcirs ¡ 793—iSIS ciii ube Lcuuíg—ríííí Ciu’suss-ilu cít& Pmc’s’ú,ím, ¡¡4: 2(111—23. ilie Britislí Lesmuísitíix-s-. Rcí’ica- ¡ ‘- 35395 (¡99 leí>: -‘ilie

Ceíiivv itídrí (¡98(1)-” Eig¡íleeuíiií 53 eííicuu Englislí Reucliccí— F’ciciiidauicuuis cít Eciruipecín iiuclcisirieu¡izeuiisuií: I-rcíuíi líelism betcí re Wi ¡k es>- - Tmcu nscuc-i mcm s of (lic fi omm, 1 H(si ccric-cu 1 ¡ ½rcpeet i‘-e sí t ube Wsur ¡cl.> J m mío mci! of ¡¡¡.4< miii-¡tI Sc mc-ji lic>—

Socieí y

3 ¡ : 1—19 (¡984): «TLe A¡isit¡iecisus siC (liecirge iii: qí-. 4: 288—3 i 6. (¡99 ¡LI’~c Pciwer Wii¡í i>rcutim: he SicumeLoyeíliy-. Rcuvei¡iy cuncí iLe Bu muslí N tiucutí 1761)— ¡821)» cíííd iLe Lcsííícíuííx. 688—1815--. leclarcí iuíeííígíureí¡ tiuíiver—Risc & Pías-cuí ¡1)2: 94— ¡29. 11986.0 ¡cWlísucc Neititun? city eít Lsuuídcín.(¡cisc cítísí Ncuiicuiíeíl (‘cunseicucusiiess iii Bril dii ¡7511— i 831) Pu sesieR A. j. (¡965): Bu-cocí ¡mr Blmmod: lYíc Aqccííicímm ¡<ioí.sPost & Pcu-s¡qmm. ¡¡3: 97— ¡¡7 ) 1986L) c,TLe Peulilies cmi it, Paul Amíc¡licc. 18 ¡6 Lcmmidcímí: Cicilleutuc-,. (¡971): --‘¡líe Re—Liglíieetíslí—5icnicírx’ Briiish Husicurx-> Jc,uo-mial of Vi-liJO siulí cuí’ ilie bielcí in Feusí Angiicí” cii U. Nl. M iutituy ecl..Stu,dics 25’ 359—379. l~ 1992>: Vi íc¡mmis Fc¡í ¡¡umíq uit \cííicí¡m 1/it Li¡clc¡ices ommc/ Omlí¡m Eísoí.s. Lcuuícíresv. Keuteí,íkeu. (¡974):¡707—1837, New tiaven. Ya¡c L ni~ ersity ¡ ress. Y uliage Reídicalisní in ¡ ~ascA ng¡ a. ¡8110—51)>’. in iPO.

CuisuxuN. Janies E (1983>: ¡cPsuliltcs Cl uss Síu tíciture cutid ulie uicutíbabin (wiilí Al. Pecuesuck). Ram-cuí Dcksccíu-uccmic /uí ¡‘<¡tic—E-ndcuring Weakness cít Brimislí Scíeu ti Deníoereíey--s Jcííum it c uí(lm—d’c-mi(urr Ríi(oi,u Ntmcveu Ycurk Hcíiíííec & Mejer.n¡u/ of Sca-ial lIi.s-corv. ¡6: ¡23 ¡42 (¡991) rut: Poi¡iic-u of Pi Fi RS5iN Peucíl E. ) 992>: sAn uiííuíísislect I>ro¡ícu.seí¡’v l)oc’—Marc’ Fvpormu/ccmí. 1-Vot. scott’ chic! sos ¡It muí ¡ im-úochclí—cco ¡ícs/os. ¡21, mí’’ 4: ¡51—174.inri Vi-haití ¡ cuadres. Rcucíiicdge Reic;u:Rs Nielícíleus (¡978): ccPsupculeur ¡‘rolecí mí IIeuriy iieuuisi—

FÁvR u- Pierre ti 991)>: cd ¡ci Mcumiifc sc cuí mu Paris. Presces verícutí Lsuuídcííís’. Pcusc & Pmcsccii. 79: 711- ¡1)11 (1984): .ciiicde la 1 ocínd utucín Nci ¡ isínale des Semenees i>ciliiiqcies. U rban Oppcísi ticuuí icí Wlíig culiga -cli» ¡ 7211—60-.. cii Ni cír—

Hsí.í. Rcuberi (í i 989>: c-Tyreíiitiy \‘<tuí k itíd ¡>cu¡iiiec. ILe uteircí ieíecíb & Jcuiííec Icíesíb. clic. T/mc’ Cmi ¡mí> of Amiqlcí—1818 Surukc X\ tve iii ILe Euígluslí Coitan districí’-, lmu¡c-’u-— A¡í-í¡’ríccumí Rc,clic-cili.s-míi. Lcuíudrec. c;csurgc Alíen & Uuuwiií.notíomai/ Rc’i’i¡ai of Social 1-listo, 34 433 471). (¡989): Vm¡lmiq.s ¡¡ud (‘¡cies. Pcqíuí/ccr Pcílicic’.s’ ¡mm ¡tic’ cíc¡c’ ¡¡1

HÁisísus ¡uní (¡987>: Lcccidcoi (‘rcííucls ni ¡líe RsIcyui of Clíorlcs Wolpolc’ cinc) Viii (uxteursí. Cicíreuiciuin Press (¡9911):11. 53 aníbrud ge (ana bridge Unís crsíix Pi ccc. c-Crowsl cítíd Líesumule in ¡líe Co rslcmn R tuis-, en Ecklían

Hxvit:ís. Aiíibtuuiy (¡975): ‘¡lic ii-muy ¡‘tic! c/ic Cíccíi’c/ ¡ti -VI ¡cl— Heliuíaíiih. ccl. T/mí Ti—amis/Ji ímumucimmmi cmf 1 c,limic’cil (iu/iíirs<G<orcjiccni Euic;l<níc/. lcuíciweí, New Jersey Rcuv-’tííeun & t.im— lúuiqlccumd ¡clic! 51cm míícuuí < iii ¡/is ¡ccii 1 ¡c¡lutc ¡—¡mmli C’uíílííc’í.ileficid. icímíslrcc, Cermetia Husisím el Iíísiuuíute ud d>xtcíu’d thíi—

K iii psi, Hanspeter (¡991)): -- i-cslcraiicuaí and Piileíri,eítiou: iLe vcrsiiy Prcss.Necherlemnsis cínd Ssvii-zc’n¡eínsl Ccuni¡ucmred-s, Acicc Pcíli¡ie’ci. Siuu:uicís. Weuiter i (¡973) 1’uíqlís/u llu¡uíc¡i m cuuíd l¡íclíu.s’Ií¡ccl25: 433—450 Iiisc,¡c/¡ms’. ji is’umíc/i of ‘mc mci! d cmmmfiíc ¡ c/amhíq c/ic 1’’1í.sm

Lmxuuu¡Ncirucsíícuu. T¡icíuíaeuc (1993): ccPculiiis¡eíc cíe rae ci cuemisín Duc’c¿ch of 5¡ecm¡’cut III s Louicimes Ni eMulí ¡mide cleisce’ =Berlin cm vaní la t>reniiérc O cierre uíicundiaic-’. Scsi iii iv, ¡ cci Leí ¡e (¡993) ¡ í d (iT dii seis ce d - círsí re ci ciCeutíes. 12: 47-68. service d -accucil-’ (,cuicscs ¡ ‘ 69 88

MÁR5H-5u.i., ‘lH (¡950) Cici-c&iu/mip <imíc/ .Sccu’icu/ CIc¡svs (cmi Sí cuse ma. Rutien D. (¡975>’ chic P¡eígcue cít ¡líe Bície i.ciceu.smc.bridge. Caníbridgc 1 luíuverstty Press. ¡ cílíce Rctcíníaí címíd pcí¡uíu¡cur Resisieuííce ‘mí Ncíriiierii Fui—

MÁrcuuss. Peser. y (1 Bucuu N 1 eícriek (¡976): cc’reíxeíiicun iii gí íiísh. ¡8411—57-u, luí/i’rmícclioticm/ Rc’iúci-v ¡cf’ Sm/cc! Jlisicns’Bri iai n a nd France 171 u ¡81(1 A (sumparicotí tít iLe Scí 20 61—90 (¡976): ccTbe ¡ialiccuíiciui as I)cínícsi e Nl i ssisuííeí—cial and Fecunoní e t neudenee cut ‘laxes (ciliectesí tsír ¡Le tu LI rban Discipline ciad Ptipcular Ciílí tire in Ncírí iíern(enírcíl Ccíx-eniirneuits» J¿uííi-micíl of lúií¡-cqic’cuii lúí-o¡ímumíuic 5’ igiamící. ¡855)— ¡8811>— Icuuímuííí/ of Smic’iccl lli.ucuu’í’ 9: 481—¡-1 iscory. 5: 601—6 mo uí)9 i 1982eu): -=P¡ecuce¡su Reníeííítíer ilie I~i¡’iií cuí Nuiveiaí—

MeiRusice. J. 5v W su vi e u ti >¡985)’«Order cííísi Disc~u tíer : (omulilcí Ssmiidcíriiy cuiad Pcub¡ic (ircier iii Ssmííu¡meruíder mí iLe Euíglisb Rcvsiluuiouí-.. en Anu¡ícuny ¡—¡ciclíer & u uíg¡eíuad ISiS— ¡911(1’-. en Rci>aent 1). Slcírcií cd.. Pcm¡mí¡lcíu’.

POLLTIC~fr

Reflexiones sobre la lucha popular en Gran Bretaña. 1758-1834 147

cíííc/ 5’íísmmcímm lii Niums-ic’u’uíilm—5 i mmícíí í ¡ mm¡j/íímmcl icíta— ]eciuí Niccuicus cd. -yicíimí-s’ummemiis ¡-‘ccpií/sm/ít’ss—i d’iíiuu’u’i¡’uicu—ches eromitiu—i-leiiui, ¡982W: -- Iíuu¡íuci ci t esiusuis cusí Cciii’ Smíc/cmlívs xvue—Xixe Siceles. ¡turS» Nicuicuine. (¡985W: V/qscíuiucu i>ioiest: ¡-musid ¡>cisc tuse muí/aa mees iii i Le Sumsul¡ií’esi Sh’us-c<a’sí. isa-sp l>¡’occm-sc’s flc¡qt t’coopccí-ií-ocís Níicíeu¡crucí (ixtucrs>siacre iii ¡867 illm/ccim 14 íes) í í4 Yturk. Rcícsel Ssiee F’ocitaclcutiuiii. <31986w: ——t-lcut’sípuaui ‘<‘icí—

iiu<us-i usos. ¡-it (¡96?>: ‘Tlis’ AIciL/<í51 mml ilms ¡ mmí>Ims>i Wcci’kimicj ¡cuice cusí d’cu¡iecive Aciioíí <mice 1 7tit)—. Sm,¡iíui Rs’sí’¡ci’u’li

(‘(¡<ss Iucuuclres. 5imu¡l míe, 9651 -‘ u uíí’iis¡í ‘i’í cíe 1 Iuiiui 53: 1 59—¡ 84 <3 i9Stila): ——Sirtucisural (la-cuage -uííd 53’smuíicíí—íuísííí cuatí Suuhíer ixcliosuu \iuaseuaíeui>s betumie ¡790—- ¡Síu/lo 1/cita ita Cute u Bici miii ¡758—1 834—’. 5 88< ttmimkimicy I’cujíum’.1/mm of clic’ Sc,u’/u’iu ¡¿ci mfmí <umcu<fc mí/ 1 cífíc,íum lIcscum i ¡7 36. (¡986ev Tui’ e i<uitcmitiumíis />u’c’ííslu C -íuííbrus¡ge Iiecrvcird

(1971>: --‘tIme Nioi u) u euíííoíuus cii ube t-iíglu—.li t3uíiscuciux Pues-. 3 198?euh: ——‘[lic AmiN u-. mii 1 cupiulcir dci—

c’rcum-í-s1 luí Clic ¡Llg¡uieeuautí 5 suitucí s ¡‘osi sí Pc-cuí cc/ u>)’ llecuíve \i¡icíiu 1 cn-oji<-cco Joinumoi o! Ofmi’dícicumal Rd’—‘leí—) 36.> ¡972>: --Rsuci.li Nicísie’ 1 e lviii> mii uuí’i mus— luí seduid’/r 3(1 ‘‘3 ‘‘9 (1987Li: ——OmiS dic ¡ ¼— 5’cmuíuííw—<milIs>: ¡:cuíucícmmíiús ‘cid smi s e sic-. mioma 28> 31’ íicmucs. lii 94 It)í ( ¡987e>: ‘¿Tweuíus i e <mc u’í Brimiclí411)7-5>: Wfmic;s cciii! Ilmmmcmu <5 ¡lii 0< iíjimm cmf ilí¡ !?fcuc 1 ¡¡u d ‘cuuíieuíiícmuí— ( 8 SC Wcuífciuicc Píi¡ms’i > ¡ >88> -cM/crea—Nííevsu Ymcrk t’:iuai¡aesuua 1) ¡6í - iviscuies cíe u¡uuiauiiiaiuciii el deiíg. 1 lícuí Re Ru usihuig Nimucleetaila C eííicmrs Ssícicí¡c’í3ycí¡uiuluíiis cii -\ii’’leiítí’e’’-. <li-jis iii ¡ci ¡fi i’hc’mc-In’ so e iíeuiiucc cii Buí> \k’cl¡iiauuia icísí SL) ttcrkcissiu,. ecL.5i’icuicvs Scmc udc s 2 ¡33—151.) í<fls) -—1- ueliueetiiií—5’eiítsurx- 5’uuc’hcml Smi íc¡ uit ss —1 :NÁ’uii’mii’Ic <íiurmmccia’/i. Cccuíilírisiííe.muid/cia SacieN 5. lis» Siriugg¡c ss mili isul ( ¡cus?» Scíc’/ci/ 5 aiiiiiridee 1 iiiuxeusiiv t>ress <31989>: ,-Csulieeiive tituletaílLsiccíc- 3 1 3 ¡6» ¡95 u>: <Riíic-.ia Nl ILsie ci ciicirissmni. ce iii Etursupe iii Pci speeiive’-. cii Tesí Robert dictrr cci..Qiic¡c¡cies ieftcsucíi’s cucuía¡ílúiíicuauuiics- eua ¡acc¡mucs Le í-’/c,/u’uic-s- muí ‘iuímu’¡íí’¡¡ Newbíiry- i’eurk Seuge. ‘<sil ¡1 (¡991)>:GuiE dé te iii 5 ¡ <cicle Sc¡utiuiii crIs /c t lisa ¡mcci’! I~eur/is. 5 ‘ocí’c-irmc¡ (¡¡pdo! ¡¡cccl li,cccipccccc S/cOcí 1.1» 99>)— 199>)mecí/e síu. II mute— ¡:isudcs cci Scíeííees Scíeu dey >1991): Cisfcíicl. 13) uelssse¡l > iú93cii: ,ci>ruiuuí NI íutiíív 1cm Meis» ~vio—(‘ii.s/míc<uu ííí ( cmuuíímícmm icícís¡u’es. ‘<leí liii i’uess ¡íilic’eumluauí tic Cii cmi Bniicu¡íí ¡758— ¡ 834——. (SSe iVo<’lc/uic¡

‘iii mc - C¡í mies /I> >-- 5’ta¡Ieciive Neuctíuí iii t tagicíuící euuid ¡‘¡<ps-u ¡ >t) >199 u u> ¡ ímí’íí¡ms’ícíí R¡-mscdiui/c.uis 149’ ¡992 0»—Aiuieniccí 76~ ¡ a

75 cuí [icítí 1> ¡ elííeuí¡í telíer & Rl— luid ki’ceksvcil *4 l993¡u~: -c(’cunieímiicícus Rejíeu’tciircs luíciacírsí Nf mssssl¡ ¡Sí cuss u ecl Ji o lí¡mc’,m ( c’tuf tic u ¡míííf tic,— Urecul Bu itcíuí 17>8 ¡83—> S’mcc>suf S’sií’<íc’¡’ iim?slimím-. ¡7: 253—mií’u’íí/zímcíu,uí I>¡í s(c* uit’ <cuí jímí ¡mime mmc <mmm Rc’m’cmlicí/c<ui 2815 >9> íe> ——Suací ml Muix-eumíetiic su» I-Iccicuriccuiiy S¡uceitleNuicí-cí Y muí k Sc uclciíiie ¡ isss II tm2»m 1> cmnm ilmííuiWc,u¡cvm <‘ltisicrs cii ¡‘muliuus mi Pcr¡íuu’iaic<iices - (88< Wcíci’im> J’¡cmu¡-cmmm R<rmmlííiicmíí Re <cliii \1-isscuchiíiseiis \ddtssuui—Wesley. ¡62.

¡ <>79>: ‘-Re~ueu tumul cs cml 5 oiiisuutcmcui iii -Niuienuecí síus> ISni— tJ’uuc:i<uiciss \ ti iS si >1985>: Ru’i’¡’l. Rimo. ¡moí/ Rc’/ac/l/cíui. ¡<ci—¡7—1) ¡5,))-— cii Ni uscí 5 / ud & ¡culítí ¡1. NIedaní— 1íiuIcui- ¡‘cm/ini s ¡mili! d <m>imm<’s’ luí ¡lia¡/íitic/ ¡ tmt>3—l 66t) dlct¡irsi.

lis— ccl.. ¡lic Oc ímímuuímí mcf Símí mimE ti ni ‘muís <mis d’suíía¡uric¡ge dileureííslcííi [‘uessN-lsmsc:ce’¡aícsuics SN uít¡íícm¡í (¡cfl>1>> ¡¡mss >Aiid tui Scitiic Wu-uus. Ruitmeu 5 ¡ >1977>: I)í¡íri/í ímmi¡l ¡)/.sumcss ¡mí Y<mi-k.slmhu’t’.jausuul Wli’m) tus Siíus¡í i>tiiis¡a 5 umuí¡eííiimuua- 5 RSt> 1-Wc’— 1793— 181)’ ‘u <iría Bcíiiliv/ek iuísi/ttiie iii Hisuumuje mi Ruhiíuí; ¡ ím¡ídm í¡í ¡95)> -¡líe 55 eh mí> d uuiíceuitic,ií ita seucrelí. t luicaursítí ¡ml mit k Humillas> uek u í¡uuí Ii

u imclícceiiuli d uía¡ííí 5 uiíe. cuí ¡ atuse 5 u lis Sc cliecrie» > ¡i)78)’ cd cmmuuaiíuíe Riucis ci i-uíulíueciii¡í d uuiisui’m Liicíl ud-—¡ cl!> sc¡s 5 l¡<s C ccuiflii u <mimíl 5 muí/u i icí¡ ic Iícmmm ¡Seberís- !jmíIIs’i/mm <m/ clic Scms mc!> fcmm uit Sníclm mí/ 1 ¡í/ímmíum fis/omm 37

1 <lIs 5. í¡clcmt uau i 5 mee ¼¡t>5í um Buí muía d e cies iLe So— tí8—72. (¡929> -<1 líe i)e>eluímíuíicni sí> Clic 5-ti-ludí Rsuu ml

cuí \-Iums euuíucíi’- uíu ¡ ii-íes 5 íímuíu muís! !cuuí lii un Selicueer l>ruuieicuí tal ud 5 u tul Pitílesí ¡7(N) 1 Sil) lnítmoídl cfecl %dmí mci! 5 m íííimí m <mmmd c/ic’ ¡‘<mhimmc íí/ (1< ¡luí (mm A-Ic,¡lt’¡’ii l’í’íisciuií Scuuclit u 6 ¡ ¡ Ci 1 3d> 498>)> cSuauial 5 uuíífluet atas!Rmcm<<imm u tmiaduus 5 intuía Ituliía > ¡ >8 hp --Bnicislí C’ucii— ¡‘ruimecí iii ilie 1 aulisia d uícíuíiussus¡c cíe miau u íuls Nuíue¡‘lucís ¡595 ¡Sil 5 lsd) it ¡al ícj ¡‘ím¡ms’m ~5>. »> i982e>: teeííilí e euatuíu 5 ¡5 Rujuiiiudeu -— ¡cciii ucd ci! I’í’¡ms¡utíl uimm¡/uu—‘ t’rii)duii 1 iii, muicící cuasi Rící mi d’o¡lceiuau Actisítí lía 1-cusí 9: 5>4—531) >1983> límsuíi’í’s’c’cimmmm. llís Vr/u/síu !ú’’¡m’m’líiims’.-\uieií u iiacl m ¡ue>5 lucie 1>1)1> ¡9/>0— l’u’¡uscuuii í’(ucli<a íd>: 295—1810 5,luuícecsierA¡aií Ssíticuív ¡995>>: —Scucia¡ Fruí—

4 I~uS 35 - Spc’uktui- Y muí Nimuisí 55 cilícactí E¡ec<isíuas. lcd. Clcuss d cuíít¡ícu culis) Ccíuíscisííusíícss iii ulie i¿iíuílis>íSíu se> s <ci Succí u> Mos’eiíme-iiis-- 1’al’lcs O¡’nnoum Oc,¡a’¿c’¿— C’cuíuua¡vssucie 17>)>) ¡885>»- cuí Micis Reesí & R<iger Wells.¡u 47 4(ít 4-8 llosIl [lc—uaiií.icía>ííc dii íd/lis cít Ilie cci» (‘(¡mus 5 umíifli¡ 1 cuuíí/ ¡‘4mmcd’s( ¡mm u/mc’ ¡útíc¡Ii.slm (‘ímmm¡mmí’í’s/—

uiro~ie mía i c sílcí cii tu-- cuí ¡lis isí 1 e~ íuíc ccl l’4’cmíí’m¡ii/ím— ¡/s’. ¡ 71)0 1881) 1 ucuicires i—’íeííík (‘cisc.mmm ¡mmmcumm cmmmcl ¡ cmmmcuíc Ilmsucmm m N síes u ‘u- unía Accusteiiicc Wuui.i-sa-is Simie Ic¡ss uncí d>54>’ cc \idírcu¡s. Meurkclc cuííci ilie1> cus > (¡98~> - [le u íuulcli es 4) ‘CaS> a ¡tuis >1788>-- cii Luic’¡is¡i d u uisscl mí ¡766» [‘¡<»i dé Pi-u’ss’uui. 11)4: 56—73.

POLITICAy

150 Pablo Sánchez [eón

parte y a comunismo por otra. El método de de un pasaje de su níaesíro ~«nuí enj’bqtw c’o¡u¡-Nl oore se define por cuna arricsgeídcm navegecciómí parul ¡re> puede lleí:ar a nací-as ycníewalizae’íonesdentro de la sutil línea de seumbra que separa el hisíeirícus» (Barrington Moore, 1966, citado consociologismo del historicismo: ello es posible en énfasis cii Skocpsuh (1991). pág. 377 dc la versicinsu caso, en cierta medida, gracias a cina cíguza- ingleset)—. Dicha interpretación favorece elda capacidad inductiva, pero seubre todo cii ‘<ir- abandono de ha individuahizcíción de casos híis-tud dc su compromiscí con una explicación dci tóricos. percí, sobre toelcí, ecínusí tuateiré de de-cambicí social en leí ecual los factcures eceuíuómi— uíícust reír, Skocpol olvida q cíe, parcí ecunvertir leícos y pcuhfticos poseen un peuder cmnalítico rano— peuteíucicmhidad ele ese desidéraí uní cíe M cucure cuíble en función de contextos históricos esluecí- acto, hay que superar primero algunos obstelen-fuccus. leus teovícos.

Theda Skoepsmh y Filen Trimberger son dos Las razones de la distorsión en Ilivor de hasalumnas aventajadas de Barrington Moore. Jr. reacilaridades hay que buscarías fuera de la re-En ellas se ha desarrollado un interés por la flexión puramente nietodohs’ugica de la autora: esproducción de generalizaciones abstractas aphi- en la niatriz teórica de la hipótesis de Skocpohcables a diferentes casos, en un intento de elevar donde se fragua eh desequihibricí entre genercíli-a un nivel «intermedicí» las explicaciones bis- ¡ación y especihicacisín. Sc predica qcíe leus revel-tórico—esíncretas y cm leí vez esutíserveur utí pre— 1 ucisutues ceunfeuríncín cuncí patita ecuunúmí ele caní—tendidamente sano escepticismo respecto dc ha bio social porque sc explican por utí nuisnio«gran teoría». conjunto de causas y dan 1 cmgemy cm un tui i smíí su 1 ipsu

Con un retuovado comproniiso en la compa- dc resultados. Sin embargo, la lógica del mííode-racióíí de uncícroprcucescus, Sk cíepol defiende el leí no períííite prcgtmííteírse peur leí relucida cuí veempleo combincuelcí dc los métsidcus del c<cíccícr— has veivia bies (Sámíclíez León, 1992): ¡cts revuelteisdci» y de leí «diferencicí» dc Stucmrt lvi iii parcí ccmunpesincís cotul ra Isis señcíres lucir el cciii crsui elerelacionccr ha siíigcularización de los cccseus ecun leí 1 cus reccursos ecsunóinicsis rcpreseíutcíuí «ciii ííúchcsíagrupación de las analogías en alguna pausa dc tensiotíes subyacentes». No obstante, peiracomún general. A pesar de la apelación al per- qcue tenga lugar una crusts reveuicucionariem tienemanente diálogo entre la evidencia empírica y que producirse una qcíiebra «espceífica¡uicnseleí apliccíción cíe modelos teóricos, su princijuecí tusulíciccí» cii el eípeírcutcu de leí bu rocracicí cigreuviatrabajo dc macrosociolcugía comparada de las del Ancien Régiiííe, pues los Fstados son íuia-revoluciones está guiadsí peur eh interés por las s’¡-oes’íc-í¡eí ca-as ccuyas ccuíutradiccisuííes muí teruicísregularidades causales en la historia La autora peuseen un valor causal indepeuídiense. Cuandodedica Los Estados y las revolc¡siou¡ss sociales cmiii bos fenómne uícus co iueieleií esleíni cus ciiile ci lucí(1984) al auuáhisis de una «pauta getiercíl de icís crisis rcvolcmcisu¡ícmvícu.revoluciones ssuciales>u a partir del atucilisis couuí— Durcutíte el iuroccso re’<culcucieíneurieu, leus Lstct—paradcu dc tres fenómenos de revohuiemon social, dos demuestran una elevada capacidemel delos casos francés, ruso y chino. El empleo dcl agencia y a la vez son objeto dc una tvansfor-méteudo de la diferencia permite distinguir aquc- mación radical que se expresa en un salto hacialíos procesos históricos en los que ha ausencia ha centralización, ha burocratización y el mere-de algcuna de has variables impidió una salida mento global de ha estatahidad. En esta cotícin-revolucicunavia a ha crisis del Antigucí Régimen. suon sc desveicí el verdadero principisí articutia-mas en esencucí estamos cuííse una estreutecia de dciv de toelcí leí estrategia: cuncí tesírící ele leíinvestigación surienteuda lícucicí leí preuducción ele nisuderuuizacióui. bien cície cuuía míícuy estuecíficcí,an ciiogías. esencicuiníciuce peuhil ieisteu e ini ~uvegmícideicíe utící

La afirínacicín cínterisur se deduce cuí pcrtc dc visión mueca ti va seubre cts peusibilielcídes versícíde—que a posteriori, en un artículo monográficcí, se reimuiente 1 rcuuusfsuvunadeurcms de leí revolcícicítí cuí cljustificcí que les esuinhinación de compa recciones tcrrencu social. En ella, el Eslemelsí ‘<ieííe cm ciecupar,positivas y negativas debe terminar en una ge- el lugar antes reservaelsí a leí sociedeid y susneralizaelén sobre las causas y el sentido de un conflictos de interés rescíeltos en umí proceso defenómensí huislóriesí extremo y esceiso coíuísu leí ceímbicu social. Eh meudelsí esuuícibe leí capeuciclacírevolución scucial (Skocpol y Scumers, 1980) ele agencia autónoma del Esícído en leus gremndesSkeucpoi hace semejante apuesta presa de uuí lurocesos de caníbio de mííaíueva novníatu’<eí: esíncimcu cuptiunisuno surgido de la interpretación lógico desde este euifeuquc díuc ecírezca de senti-

POLITICSk-

¿Autonomía estatal o clases fragmentadas9. 151

dci leí prcufcuuíd ización en leus clilevemítes ecíscís síu— desde arribeí uío ssumu sítreus que ha uuícueiernizeu—ucileires ele reveulcución, pcmcs ha auuteujícíuuuící estcu— cicín: incís, sí cuí ci cecssu de leus revuil ucisumuestal lucí dejcídeu de ser cutí feucicur variable peurcí scueicules éstcm se entetídies conusí leí líipertreifia cíecciii ‘<erlírse cuí címucí preuííiseí cesíruca -‘ un ovele n psulítiesu ceuít ralizcido y bcm vsuercmti¡cu—

Luí Re ííu/u/ ion ¡vot-u; 0/2<>le (1978) EIle mu Trim— ci su, cuí este eemssu musís mii cuy-e un sus cmi el dc leí in su—beuger jureseuilcí cmli míísuelchcu peura ciar cuemíta dc deruuizctcie’uii inesuuuiplel a, cuí cicrtcm mecí ida fvc¡s—leus

1ursueescis ele cci tui bici ssuei al de leírgeu cm iccímíce t reíd ci, uncís cuí fi mí y cmi cci tío tui ccl icí ci ci pci viiy deq cíe lucí lucí mí sicí sí es cmii cid sí cte leí visu leuíei ci esuice— ciii cm nci mm ci idecmi Leí cíes ivicí cid ci cjt ó ncliii cm dctivcm lucir a bemjcu simusí dc la aeeisííu iuielepenel lente Isis bcm vócra seis tui ihita res y civiles es capeiz dedel cípcí rateu del Escasicí - lriíuuberger desecvveuilcm el ciestvyu ir las bases cíe leí ecristsmcvcmeia, muías ecírceeecu muceluscí sic btursueveíci cm ele W e tic y cítsurgeí ud su ci del pci cenei cuí (y leí l cgiclin i el cid) dc cm tící rey cuí cm —

leas iucu rc’uc mcm t cts cm miel di ciini ciciii seucicí 1 y- ci ncm 1 izcí mí — ci ciii s suci cii pcires s tiste muíciv cmii clescí y rsul icí econci su 5tt s íususi liii el cicles cíe cm cci ciii jucíIII i cci: muícts cst su uní ecu seí stcíí i elsí: leí descuícuv iii ¡cmei diii lucí PUl~t r sc —

sc eeuu piel ci cciii cmii ci Cci uíecliemciii liucí rxíssem ele 1 cís ñcii ci 1 ini ile s ci escí ccipete-id cid cíe 1 Es t cid su - y elcl cises scueielles: leí e¡ tic cli stiiigcue ci ci mu bu rócreis cm pec retel ój i co resultadci de leí inicie-ii a-cuí cutí simmci esele cutí lev reí temí ie ¡ile es s ci cli stiii 5cm tusísicicímí ves— leí scu bsigLí ie mice i uíess es bi hiel cid pcui it iccí y leí sic —

luecísí cíe Isis tiucehicís sIc íírcucicueeicí mí. 1-cus btu vsi— peuídeuucia ecsínóuíuiceu cmi ha Icíse cíe ijíelcmst vicíli—ercíl cts ecu veceuí ele jusíeler eecu nóní ecu cíe eh cisc. ¡cíemeumícícunsície se ‘<cuí ccíuíípeuísemelcís peur ciii aceescí pu— Lii la estreitegia csuííuparativcí ele Triuuibergervihceieuclcu en tuecusícuuíes excicuxcuite, el cipci reíleí leí si mugcu leí ri-zeíeiuííí de ecu scís euecíjucc cutí ti ciay iii ciestalcíl ecuitícmh. Leí «ceveul tucitíjí desde arriba» sc glíicíl, luese a ser evidente ci cíe la incudernizcicionci cli tic ecu iii su ciii ti psi es¡uccifiecu sic ícy’sul tuci sin «iii csuííípiel ci >u cíe 1 ccpíícu es difícil miicii te cq cuí pc-u —

-—-—eiitecislieiielsu lucir ésta leí clesí rcmcción ele las ucíbie ci leí cíe Tuvq cílcí. Persí además existe cutrsubeises tuicmíeri cmles cíe leí ci risí cíereí ci ci lev recte mí iccí— p rcí ble mcm ci tic- e-sim lucí rtemu ci un lucís ci cmi su recs: el¡ e~ cmi leí eucí 1 leí ci cci uíui etulee ¡ i ve) peuptí leí y mí sí etíncepí su ele vevuul cidun cmjul ecíd su sc el efluíe pci res leí fcí erzeí p rsí tui cuí sim-cm ele 1 cci muí bio u-e ‘<cuí cmei su— scí s dccl cus ssu bre el vi ejsu su velen, tu cm psi y leí cli ree—hiemvici. ci sin el el cciii bici ssmei cuí Ptmesl su s¡míe leí reycuí ci —

Leí pregcu mita suri gi mí ccvi cm del creí beilsu está cuí leí ci ómu es ssubu-e cocí sí leí eiest y cm cci ómí ele hes cmvi stcu—1 ñíecí de N4tueuíe: ¿es psmsi bie el isí i íígcíir cien> rsu cíe ercícicí ccmrnsu clase deunii mía mí te (su que surge es1 cís feu rmííecs cm tul suri mcmvicís cíe Esucíd ci u mí ti psi de cutí cm vi sisíii miceescí vi a mente in-uplo’u-i ro del p ucícescívégi míícíí iii iii ¡civ ceiní tursmíesidem ceutí ci descí¡uní lo reveul uci sitie-u viti, ex íireseídci en Ñu rmei cíe tu Reí crí—cccíuíómíí cdi y eh ea m bici. dlistiuíccí de leí sitii pie sis, ci mía qcuicbva 1.-a a tuusincumnía del Estacísí dci—elicicící u va veeíeci cutí ci riel? Según Tri ni berger, cuí reíti te ci p remeescí rersí 1 cucicuncí vi su, pci y sil peirte,cme~ cid leus seuciecicísíes t reíd iei cutí ci íes en leus cucules, Ii eves cm esí cm iccí ría ele 1cm ¡uíodsmrcumoción irrecjulorpci y diversas ecuriel icicítíes icí ternas e intertíeccio— —~—Por exeescí cii el Esícíelcí y’ por defecto en leímu ales. ci lucí foviii e> ele ci su ini mí ccci sin 1 retel icisu mící 1 hcí cesí uísumuí leí—- ci plcují tecí y. lucí reíd cii iccí muieuí te, q cíe clscm riel sí cutí ci e vs>1 cícicí ¡u ¡cipi dci u euci cm leí ges[leímí cm vele mí psi¡it ieeu sc mii cídenii ¡-ci ciii les cicle leí cecí—bcívsucrátiecm, ci Fsuaeisu y scus uíuicííí bros juvouiui— uísumía y leí sociedad. A ecuuílin ucicióuí. iracaré cíenemutes, es: íueeífueaiuicíuce cílusus btu vsíevcucas ni ilitcm— elcíncusí reír qcmc leí ci cuísuuícmuíí leí estemicíl Cii dicte scres y- civiles. pcieelemi dcsemrrsu llar cutí tucudier pveu— ícíuídcu lec teeirídi pcícde ser cci grau medida sim—pisí elche musí represemí ca Isis iuuicreses de la ‘<icjcm piemente u u cspej ismuisí prcíclcucicisí peur el cmii tuhesíe leíse elsí ni iii cmii lee psiy ucd i su ele él y cuí ti mí pvsi— cíe le miles iii escicecicideis cii leí ev-eclcmeíei ciii cíe Isiscescí q cíe esííuí luimucí leí clesuneuviiizaeióuí cId seg— clacos iíistsívicsus.meticcí peupcthciv reicliecil cciii leí división del uno— * * *

‘<lun ictí Idi vecící i vsi del viejcu cureleuí. éstos pcíedenases-’temv cmii gcuipc cleíiiuitivsu cci psuder eesííísíííí iccí Peiva que secí psusi bie cutía mevculcteisiii desdeele clielící clase. Icíl y esunítí lucímece ser que scíce— eírribcí es necescíricí qcue sc prsuel cízcesmí deis fensí—cutí segú mí sc ííresiiecí, cuí ci icupóuí N’teiji y la uuiencus sim cuiteinecus. t)e címící peirte, Isis tucírsícra-1 cm rqcímtí ele Aseuttu rk. j cuntsu esun cutreis eccssis vuicis icís. especiemíníenie leus ahtsís caugeus nuiliteires y.teeuciules cuí muiencur medida civiles, mísí eleluen haber sielsí

1 1 cuí feucí ue, huese es ser sugestivsí, vijíde phei— recicícados de emítre leí aristeucracicí tveíciicisíncmh sí,tesí u a cmmícus un usuuisus presuptíesícus teheculsígiceis en su defeescí, ncu dlebejí ceiuíservar icuzcus qcue leej cíe Sk suepeul. Lcís mescílíacisís ele leí ve’<síhcucicííí cincín ci ella cumící vez eílcaíízemuí leus pcícstcus eleva-

POLITIta>

152 Pablo Sánchez León

dos de la uuiadí uineiria esteiteul. Si leus suficicuhes a leí iuuyecciótí de uncí dt ica fcuneisuíía rietI preíg—siguien siendo instrumento dei ha clase que con- mática y austera (luc¿sliidn).treulcí los medicus de prsud tmccióín mío pod rámí uncís— Leí trcíyccsorieu del Jeípóuí Tsí k ctgeuwci liacicí latren «cuuutoncunuíem clinciunicau>, no pcud ráuí iínpcílscív lucí rcucreítizaeión 5 tuvo 1 cugcm r en ieu i ¡utersecciónel cecmbio revolucicunaricí. De otra parte. el Es- de diversos proceseus: las crecientes necesidadesseudo debe haber geinado cícmtomíoníícm ecumo cupem— ele represión dc leus cxci muteimniemuteus cci ni pesinosrato respecto dc los intereses orcianizados en ha desde finales del siglo xviii. que l’cívoreeie-sociedad por mcdiii de elena racionalización y rsun una racueuncíhizeícisííi ni iliteur pcur leí cría 1 losburocralización de ha gestión. Fi primer fenó- samurai perdieron su ecupacidad béhiecí mdc—meno se produce con más facilidad cuando ha pendiente; la orientación mercantil de grcíposcíristoeracicí terreu teniciute tísí licí logrcídeí csunscu— cíe fcmncisuna ricus seníi—espeeieí hizcídeus samurai,hidarse como clase econótuijea independiente o eíue iuíípidió la eníergencia de unía clase dc co-cucundo se eíícucíítreí en declive; el segcííudo le— níercucuíutes a tu sótucuciucí y ceutí ca peicielcid íuol iticcínómeno tiene 1 ugeir cucíuudo existe cuncí t reidicióuí prcupia: y la erecietí te luresicín esumercia 1 yde ceuítreilización esteuteil en utí ¿¡ocien réqimc’. ptulíciecí extcri sur, ej cíe cícelersí leí crisis del surden

i empón se preseuutem petra Trimberger ecuincí ciii Veuk u geuxveí y el emictiuuuluvamííieuucsu de los lcumicieu—cascí parcící igiuíciticeu dc estas preesundiciones. mícírucís cmi la ecírie bcmjcu umí cii secí vssu uícíeisuíucu lis—La iciuposición del Shcígunato Tokugawa aíre- ca y treidicioncílisla. En torjio a esteus tres pro—dedeur dc 1600 trajo consigo un aucííenteí dc los cesos el ucclutamííiento dc perseutíal por criteriospoderes centrales sobre la aristeucracia militar cte posición luabrící sido sustituido por cítrcuregucuncul (dahnro> cuí vi rt tucí cíe cm n sistemuucí de beiscído en el mdvi Icí y leí eficacicí, especicí Imemítecsunscripeicín y- servicio cm leí el i cueístíeí del Siucí— cuí el ejército; desconecteicicí dc leí a ristsucreccia,gun (Bakufh) Desde sus beuses pat rituisunicuhes leí cícíse entercí de los samurai se tícubría ecutíver—~euu tsurnsu cuí 25 <‘a del territorisí— leí jcurisdic— tielsí cuí otujelcí fcundcínucntcuh cíe les crisis lucí—ciótí del Slíeugcun se iría ex seuidieíielsi ssíbre leí de ceneiíssica del régimen y el leí vez cii el úuu eculos señoríos (¡aun) a lo largeu de los siglos xvii sujetsu con capacidad de hegemonizar el pusuce—y xvií¡. reservándose el derechsí de ccuíífisca- so de cambisu3.ción y reesí rues ci reiciótí efe ¡cts pcuscsieunes del Un priuuíer preubienía dc estcu iíuterprctación¿la ini vn y obligeinelsí ci sus miembros cx nícunce— histérica es que se beusa en uncí seleccisín dener uncí resielencicí en Edo, ceupiccíl del ini peno. dcii sus históricos csuíísideradcus releveiuítes iii tíyAl nuisuno tieínpsu. la célula señorial básica dci estrecha, marginando otros datos ah níenossistema l-uakuhan experimentaba impeurtantes igual de significativos. Merece la pena pasarmodificaciones, que habrían culminado en ha revista a algunos de estos tiltinuos pues peur une-transfeurmacisin de leí ncí bieza rural 1 occul de dicí dc elísus la histeuria que pcucde eouutecrse essamurai cuí séq uiteus unU iteires ele Isis gremuides cutreí.señeures definí vn, de leus cuales recibícin ciii esti-

* * *pendio anual en cantidades de arroz (kok¡¡» lossamurai esbeundeunaron masi ‘<cimente leí propie— El periodeu de tráuisiccí a la reicisuiicmlizacióndad de leí 1 ierrcm y coinenzeiron a residir en has btu roercítica en el sistemuicí bakuhan es silcuejeisí cuíemergentes ciudades-feurtaleza desde donde eh siglo xviii. Percí de hecho has reformasercímí ccuuutrsulcideis y- expleutadeus las ccumcmn ideides peuhfí icas de ¡iuiales del perícueltí Tsuk ciaeuwei es5cí—ceimpesincus x-iersin precedielcís y seguielcís cíe tutu leí rgsí

El Shusugcmneuto Tok ugcuweí fue tiucis utucí curgcu— perfoelsí de crccitíuiemutcu eccuuiónuico cicle micí cuí—nizacién patrimonial que una forma de domi- ceuntró límites nialíliusianos (l-lanley y Vania-nación feudal, ya que sus peuderes centrales se mura, 1977; Yamaiuuura. 1981; Nakaiuuura yuncuntuviercín sin cuestionamienící el sí reimíce más Nl i yauuioteu, 1982). La relacisítí emítre la resírgcí—de dos sigleus y no pararon de crecer Esto, se nuzación política Tokugawcí y cl desarrolící de-argumenta, fue peisible precisamente debido a las fuerzas procluctiveus a partir dc 1600 puedeque leí cicíse elcuunincmn le dejc$ de controlar di ree— ser u uucor¡uoradcm cii esq uctuucí ele lvi muí Eíerger.

1ie—taníente los tuiedios de preudueción. Los destinos ro tío así los iunpcurtantes cauuubicus seuciahes ejucde la noblezcí samurai quedaron liecídeus a los aconípeufícírcun la conucrcieíiizcícieííu de lec ecuniccíl—del sistenící luakt¡Jh etutercí, del ecucíl se convirtisí t cura y icís iii versi cutíes ele ca1uita 1 y’ ceenculcugíaen scu pvi uucipemí gestor. gremeicís también en pa te pci reí leí rol u racisín e irrimíciciómí del eugrsu. leus ecucí—

POLITICSfr

¿Autonomía estatal o clases fragmentadas9 153

hes luiciersumí pcísi ble el seusteuí ini icuuccí ele ha prcu- leí ecutid icicíci pri vilegicíelcí y muía uicener la efe preu-el tuecicítí sí mí crí sus preilcímiel cts cl tu veu tute 1 cid ci leí pietem visís cmgríceul cus el cííc rsí sic 1 cís ecu muí tun icí cidesEdeid M sudermucí. (Smith. 1 952; Teisluicí, 1 99 1) Leí itíversicíuí lee—

Acevecí ele este icirasí cielcí eesmnsíuuuiccu heuy se mícuicígiccí ele ceipiteil vimucí ci ciuuccmicír cm esísísreccuíícuee leí iii fi cíeuícicí ele leí paei ficaemeuuí y l~i gvcu lucís dc ca uíupesi musís ceutí esuunercía tites pueseeuícremhizcueismuí del círeiccí tucuhítiesí peircí clii cíuuu icímusícís curbeutícus, l’ctuidiémislsulsis cciii eh tíetiulucíelcící ci Isis suc uccícisus y leus si steuíi cís cíe tiesas ‘u cuí ciii ti psi cíe cmii preseirisí cugríccuicí ej cíe cm piemíícchielccs ( Heil 1 1991>. l’ersu leí turiuicitual condí bem uuietuisí cíe sítuucí juíu’uucíhcvcm y ejeucící sic mdcicisítí cíe íucusibihiclemel ele leí cxíueííísiciuí cígí curucí cuí esuuncmíuuicívieí y- íurcsleituiistct ceímníuesiuísu (qo;uuuo>icís ecíuntíuíicicísles eeíuuiíuesiiicís fue leí iuueapací (Suííihií, 1959; Beuuccí y Cicircící, 1991). [sI 1 Iuvcti ~usicíel del régimííemí cíe eucíuííeuíieur Isis liBeles uit emuííureíícieelcureu uíceesitcílucí sic leí ceueueicíuí cxii aci ci les cíe cxl ¡‘cicci ciii ele re títci ci g reíviet - Leí misil ci ccciii símuí iccí dcl si s tcmíí ci ¡mctA í fiíumí pci reí esmuí 1 vsi leíceíveíetevísíiea del sistemiucí Iu¿kcúucímt itie el reecí— pculíticeímneuíte el jirecisí ele leí uuicuiicí ele sítuicí y

eveuíte déficit lisceul (Suííitlí. 958>. listsi icie. así del clitíertí. íusur leí cície scí euctiicuel emule cts vevcueh—ciebisící ci cície scm veisecí esmvcíemcureíh uuucis iuuípsív— Icís eeíííípesimucís desde muiechiemelsís elel siízlsi xviiiiciuíle uící residicí cuí cl cíveumuce cuí leí ceuícreuiizcí— ‘cíe esumiutuhccciuiiente esííísevveísisuvcí ( tSix, 1986:cucutí smuicí. cii euuuuiu’emvmcí. cuí leí elefimuiiiycí esuuíscí— Whíiíc, 1988).lielcícisítí cíe leí eícíícímíeumíuící ele Lis ecuciiciuiideides Leí crisis fisecíl del sisternet /ucuknlían sc fcíeecumíípesiuueís c~cue: sí fcuruuícíbcmíí [reusmncís ele ciii cleveumícicí hícícia cmuící crisis cíe ieíiisiiuuideid ele Isíelsísigicí cíe iíílcuíseus icíehícís íusmhíuiccís. icís cíldecís cm— cl régimíícn ‘icuk tugetí-vel desde ccímíí ucuuzuis del si dciasumieseis lsugvcírcuíu ecues¡ucuuíeív eh iielemcmzguu cíe Isis xix. Es cuí esteí feuse cuí leí epte ‘Friírítuerger silúcíluvitiiilivcis gcíccrersus hueicemueicieieus Qizcummuí-¡ii) y el treiuísilcí hícícicí leí remeicímící 1 deid bcurcuercitieeu cuíci v/et rsí mí scu etul reíd ci un ctsiv ci híemeicí hccs cii cuí tehccs leí gesí i ciii sic Isis sc Ii tu visís y sic leí s ecíscís ‘eñci-

cíe Isis ¿¡ti in uro, su lite mu idi el su ci ch téginucuí s tít mgcutí cmi vi cii es e/ti ti) lic> ¡1st sus, es e ccl tu. e: tui tiremiel ie rsí ci re—a tít cutí síiii leí psul it i cci y ectí mí sí muí u cci ci cci iii bici cíe luíviii cts cuí lucísecí ele y- i cmliii icí cid eccu mí símuí iccí - pe vsireslusumíset tui Ii sícísí ccii ccci y-el cm mute el i muí pcues cci N cm— ésteí s se cci remecerizcm reí u lucir ser psucsu Ii sim-ii sugé—uíetliecrci y- Yetíiiciiuíturet. 1977.’ Setusí. 1990; Bcuiitsu, uíccís y. lucir ciucitiucí sic cuido, ~uuuvpcuieuueieív leí1991) slepcmuelemícucí miuculcící cíe Isis gesteures s¿uuitut¿n y

¡‘cuy cuí reí icícící. Jet pótí peisó a ser ci cciii meuízeus grcupcís ele esuíííercieíntes.del sigicí xviii leí remíisítí íííeís cmrbemni¡eíclcm del Fui leus elcuuíes cíe Tcuslíeí y (ihícushici, peir e¡emuí—uncuneicí, cmi greumí peine cleluicísí cm leí esuuicencreiciótí picí, eh preelcumninicí cíe Isis emíííuícscuricus cígreurisusen Icís gremuieles ci cícicícles 1 ícíeiieisuuícules y en icís cuí cts ecuíuu cmtíieicicles feiveurecisí la cíperí cura delncueveis ci cucicceles— fsurt cii ezcí sic Isis ¿¡¿¡¡tu u-o ele lecs steí Itts stíní n mc, i dc teí 1 iii cm míereí ej cíe leí tít sí esí susmí muiemíseis Li cuestes sic clicutes sentítít-ti ¡ 1 Síu it tu, oitr cm ecu tuisí gv su ~ucí~cíe ceuíuícrei ciii tes fcucveuuí es—1973) Fmi elicís scumgievsuuí imíí¡usírleíuutes cemííícuííu— teíbiecicíusicu veieícieuííes enípueseuricíles y mííeítvu—

el cid es y ecu rpcu veuei sities tu vi vi cgi cid cts ele unerecí— unciii i cíles cciii Isis e leímies san u ¡ini y císlq cmiv i cuí el cieleves ej cíe desde esumuí ienzsus del sigisí xvii sc tít cuí sus cíe pri ‘<ilcgi su (icíuuseuí, 197 1) Fui ge nevemí,iny- cuí cuercí u-cutí cuí leí ecu mii erciciii zeíci ciii ele los ex— en un tu cli sus chi ini icí, leís clifi ecu 1 teucíes cuí leí ges —

cecí entes eecpt cid 5i5 lucí y Isis se ~si visís. sus estipe u — ti ciii cecí mí ti mmii cci Ile ‘<ci vsin cii reccí rse e ti leus est i —

el isis cíe leus gcuevvemsms—ei ictíces: ~uusugvesi’<etmiieiiie.petíel isis de los eíuutigu sus gtierreros y a la preic—cml leus une uccície u-es miicuy-di visteis (u ‘¡¡cuí; in ) recíji icí cus ti cci el eh etui tirést it su fsí rzcussu ele éstos ci Stiscii cci ríuuuremcící nes (sonia) lucíscí vcumí ci ceunveví u rse señeuves jefes ele ch ah. (isuuííeí recíccisín, sc entem—cmi p idem cm mí dci une u set 1 cíe leí gesí iciii ele 1 cus cuí mcc— luí sí cutí ci 1 cíe lucí lucí r cl hiel creí zgcu ele leus cl ci uícs cuíce míes cíe Isis ¿¡¿¡ini ícm e mí has greuuíeles ci cusí cueles Lucusecí dc s cuí cm ci cutíes est y cict tu reí hes cuí <loitiu 1-o.(Slíeheisíuí. 1958: (rciwecitty. 1963: Ptuluculíilsu, cuí tuurcící ele leí ecícíl se fveígcusí cuí eliverseis ¡su—1991; [-icilí. 1991) lucís- cuuící cílicímuzcí cuí leí qcíe csunhltuíemuu eemuíííue—

1 u el eeuu ¡idi. leí ci tutsigestsíti ele leí esmuí ci ni- 5i neus cm pveíídecl cures, etí níeveucíjí les cii mi ej dcci —

elcící cuí esíííhlcmeíícieí ceutí Icís himííiteíeiones cuí leí sisus cuí Isívuicí cm leí prcutsi—iiisícmssrieihizcueicíii delel cm rcícei ciii ele ve ti mcm lii cie vsi mí psusi tule leí cmííe y— cci in lucí, y- stí;-nura i ccciii sí un iccí muíemite eu uííe mí cízcí—gelícucí ele ciii segluieuí mci cíe eeuu íuesi tisis cuecuuíícu— sísus percí couí ecípecciclad pcircu surieuuicí y el gsu—elcucí cus suvicuítcíelsus cii nuerecíelsí. estuecicul unen le cuí luie rmisí de sus htt¡í tucíei cm la i ¡iversisící sic ea pi—icís ¡cuuícís ecu leus dicte Isis euuítigcísus gtuevvcrsus— temí y teemí cii cigíel - leí xci ccicci si si ciii ci ciiiciii ¡ci ecu mucci muí pesi cusís ¡izíímnuncíi Ii cmbleí mí p veleriel su pe vele y leus muíe recicleu-es y Isis qoc¡num (Suiiilhi, 1973; Neu—

POLIT~C4ft

154 Pablo Sánchez León

k cmi círcí, 1990; Sal su, 1 990; Peubu Iii ko. 1991; Bo— emhicmnzcm y fiusicíuí dc gru~usus de cmnprcscmrisíslito, 1991). cígríesulcís y coinerciemíes de tutu lemelcí y privilegicí—

Contreí leí ci cíe círgcumenteí Trimn berger, y cotí elsis rcfsurmeuelsures anti—/u¿í/sídií dc cutveu leído. Es~—eh emplecí ele cítreus deutos seheeteis. la eeuítrcíhizcm- leus s¿mntuí-ttr ercímí esuteincunucus del rcstcu de suciótí psuhíticci pecrece haber sielsí utí factor nieutviíi cicíse, persí uusí uespeccsu cíe las nueveis elcísesde leí dinácííiccm del sisteincí /u¿t/cu/ií menos iuuípcu y— eíuíergeuítes, cmcuuuej cíe temí vez icís í cm tehemremuu psul <ti—teunte qcue leus unu les Icuecihes y regicuncíles cm leí cemunente.emecuotí del F-stcmdeu íuemsriuuícínicíh, de leí misnící muicí— Leí Resta ttraeieíii M cij i tísí fcuc prcutagsuuí ¡cuelaíuevct quíe ha ervcueiiecmción de leí preupiedael s’tnntí— peur cugeuutes políticos deseeumíeeícídsus de icís dci—rai dc la tierrcí peurece heiber tenielsí itíeuios iii— scs sociales y scus iuítereses. pero pcur cutveu laelcífícucuicicí seubre los ecu bios ssueicmies y pcuhíticos uísu fue cíbra cíe niuígcuna e/cisc ssucicml cc~in pacícíq cíe leí evolcuciómí ele ha sociecicící cígretries y curbcí — cííícigcueu iii mutudeuuící.s tuuíat-cti mii <-lionin, peurdíuenes bajo el ricmncí dcl ercci miento eecuiióíuuicsí Siuí a ni bas esteuba n dejamuelcí dc ser cicíses i uíelcpeíí—eiii beu vgo, cstem ci eseri juci ciii uio res pcitu cíe cm 1 eu el ietites ¿lcírcuti le- el pros cv> ej cíe líe vsi eu ¡ ci rey-o itt —

prijucipal preguuítes qcue lleva cm Tri iii berger a cicímí. [<‘cuersutíscus preutageun isícus el iverseus fvag—defender una «autonomía dinámica» pava los níenceus de elistinteis clases, a saber, grupos delíderes ¡¿imitad cíe leí R cstcm ci remeicí u: ¿ se Ii cuí 1cm bcmu stmtí troj específiceis y i míecíhemel cus luis Isívi cci muícuí le ciestos elirigemites elcs’<iuuccíheídcus de los grcupsus leí tievrcu Y-/su rccicmíteíííeuíse cmíeum by~idsis í lcieceiuuc$micaníemite douíui tuantes? jefeiscurcí de clemíies y al gsubiermíeí dcl huí,, grcupsis

Seubre csccí dci ble preguntem es posible en pri— sic e-iío¡-hin específiceus viuuccmhaeisís a la capital ‘amcv tévíuíinsu cm vgumnenteur ej cíe hes base seucicíl de císun cígreirucí y g rcupeus de ceíní pesiuícus ciii íej cíecítun uíucuvi mnientsu pcmede no ecurresporuder ceutí la elcís curiemíteccisus a leí ccumnereieihizaeieiri agutí ríade sus 1 ideres. Percí cm rící vcspcuesteí más cotuuplelcí especiemíníente ele recucunes ecuuuicí Chcuslu cm ‘u ¡susempírieaiíueuite sc encuetul reí cuí un sra bctjeu con— ha cuí re sutreis.detucído cci sílvielo el ureutíte bcueuía lucírte de cm Estas esuncí cusisíuíes seuo si vveuí íua va eh cecssupeusgcmerrcm en Esteisícís Li nielsus. Se trestes dcl 1 ibrcí esesugid su Más a úmu, el ejeííípisu cmi sí iiiusrtísi uísídel meulcugreido E U N ormemn, Japeín Xi’ Eníer— destruye leí h i peitesis de cí ue existe cm go así cci—gente os u Motlern Luí/e (1940), cuí el esucul se uuicí utía cusonsuíuuíeí institcueisumuech cuí Isis Escadeusformn uló por priuncret xez de muicínercí ceuherente cuí tíauusición y cunes cícmtcuuísuníía diuiáin cci en icísuna parte importante de la narración arriba éiitcs en períodos de crisis; sólo permite aven-resumida y que después la historiografía japo- luvar ejue el caso dc la Restauración Meiji pcue-nescí ha ido couífi ruuiemndo. de mío ser cm cjcunplsu de eíu tcuuísumuí leí estateil. Es

Peuía N ormeutí la Restacm racióuí fue el restílteu— cierto que leí íucurvcccuon esesuicielcí perííí i te tauíí—dci del compromiso entre grupos de cohuesiona- bién intuir que has clases sociales somí etítidadesdeis mercaderes riceus y eíuipvendedorcs y es- ííías coníplejas de lo que pueden parecer a pri-pecíficeis clanes ‘í’unturai voicadeus hucícicí leí íííeveí visscu, cuí el espeicicí y cuí ci tieíuupcí. percíreestructuración de los ¿It/icaro. Pero el pvsucesem uictelcí muuás. Uncí críticcí etuipíriecí por su uuíusuuícmmás significati vsi ej tic describe es aquél por ch sólcí uní itcm eh esecuucuricí pemucí ci qcue cuuíeí tccuvicccual grupos dc níercaderes fueron acceelicuido a tiemie validez. Para que ha crítica sea algo másha ceutudicisín j curídiccí sctmurai lucir medio de mcm— q cíe empíriccí es ¡uceescírmo cície ha ordenaciónsrimcuuuios y eíulrcírcuíu a feurmar parte del geubier— íuavremtuvcí sc encuentre cii servicicí ele cuíueí tecurícílucí ele cílguncís batí eeumeu gesteures refcurunemdeures eíltcvnativcu. Sól su euutotíces, si existe ci mucí jefeur—(yonin), rcum luieuíelcí icís barrercus socicíhes cuí re ni cm hcícióuí mesírica capeuz cíe cuvelcuicír cíuísus da teisambeus gruipos cuí cutí premeescí icírgo de interveha— híisí óricos q cíe se iii cuestremn tuicis heiersigéuiesus,ción colectivci, cmi unismsu licm psi qcue desde el ves riemelcís y csuuííplejcus, leí cthsevuueísiveí será cuíejsiv,consrcui dc Isis lían algcíuísus clemíies beijos st,n-tartti ycí que es cci íuemz de expí iccír más emecrecí cíe leíse fcucrouu t remnsfsuruuucuuídeu cuí gestores cíe Luid u-calidad ej cíe csuuícucenícus. Y císí leí prculuemluihidaeleceunsumía cuí descírrolísí psív critericus de eficemeicí cíe cícte híatulaba Beírri tígícutí M cucure se ecuíívertireireicíoíu cmi. Eh eeuu bici emí leí rcíei o ucd idcid fuuruíí cci, cuí ti tící peusi bi lidcid: leí eeuu pci reíciciii pcucde divdesde les dcimi mícíci ciii peis vi iuuon ial es leí btu vsuc reí— itt geí y ci mu cmevccs gemie remí izcícicí n es, pe reu ceutí ehtica, vino precedido de un proceso de cambio incertuiedio de una renovación teórica que sólcícuí leí remeicuncíhidad sustcuííti ‘<ci de la seuciedeicí ci— sc ecuuuvierte cii uuucí uuccesiclemel etuemuielcí sc reía—psuuícscm de níeclicíelsus del sigící xix, a partir cíe ha citumící ceutí ecuííííuemracusuuícs si íígu icírizaelorcís.

POIITICCJ’

¿Autonomía estatal o clases fragmentadastí:.. 155

Fragmentosde clase:en busca dcv ceotiónuico. peuder político, poder nuilitar yde conceptosparadistintas poder idesulcigieci— se abre cciii cuncí expresa reí-

vinci i ecíei ciii ele leí potetí ciciiiel cid ci miel liciccí delestrategiasde analisis coíuecpto de clase sociccí apreuvechando el cre-sociologícohistórico ciente reemíeueuííro de has ¡vadicicunes cuíavxustcí y

‘uve beviet uící. M cus leí cm fi viii emei ti mí cíe q cíe la ci cisc cuísemili si si cecímící iii iccí existe vietie a cuí tui lucíñcíel cm ele

cm evu cuccí e cuí tun cci cm cci scus luis í síriesus el cus ‘cíe rtes evil iccí s cii u-ecl cm cci ciii i síu cicle el cisc: cuíele uve temíci ch cm ci tít ciii suíuu icí escci temí 1urini ev 1 cígcí u. leí eleí se e xjuh iccí. pe vsi 5cm mii luiéui ele—

1cmst ci cuce mecí cíe leí uiceesiel cid ele cutí lue ser cxiii e tel u cuí segcu cusí si 1 cugem y. leus elc ises.~mpeureítcmlecíriecí uneis lureciscí cuí uíícutcrieí cíe cíuíá— peircí csuuux eh luí sc cmi cíelsures ecuicetiv’cís. clelueuílisis cíe cts elcíses. scus tumácliecís y- scís icutereses. cl tu cci rse cíe cutí í sí u’gcm míizcicíciii psuhilicci qcme mucíFi jucí u tcí ele lucirti si cm sic m cid ci u-emití ‘<cíe iciii 1 cci viccí y ictí e cl ¡si m psi u 1 is iiiereus ¡‘cl ci ci ciii es cíe tu rsicl nc—cuí este semutielsí elche ser ha esiuis¡eiieieíeíii sic cície dciii. Nl tun ci hect eh dlcte¡mííiííisííísu ecsumíciuííiesíleí ci cm e se ele mí tutu iii ci e-li tic’ stíc i cmi esi ci fsu ríuueu cl o o ~ ccvgcu mii ciii ~í s~tíe leí s e cucí li-su fuemices ele 1 usueleydiv id icí 5i lucir cii ve vsi ís ii-cují mu clii cmi. Si mi ciii lucí ugei. ssíei cii i uit cm u e míe u cuí leí ecu n st it dci dimí cíe leí 5 cici —

esící cufiruneieieiii ci luí-e uiucís iuilevuciízeimitcs cíe Isis 5~5 suicuahes cisil ¡uícicílcus cíe curcciiuueeeieusíui. ecílucí—cicle ciervc¡: ¿ecimuití sc ¡chcíeicuuucímí esicis frememuieuí— cisleisí ele cíecísímí y cívieuítcíeisíuíIsis cíilme sí? ¿Hemuicis cíe vcuittiieieur cm leí cícíse cuí Llsícís fcíeuíccs del lusudler ssíeieíi «evistcilizctmi»letuilsí dície cíííislcmdl.í ¿ Qtíé íucmcuucí elcícrnuiíícíuí ~ itis¡uiíieeuíiien¡e e;; cmi veis icialcis ¿¡pos idecíles, quefsmruíícmeisímu: se ircílcí cíe feucicuies eslrcíetcmvcuhes su cti ch sigisí xix se etirucspsumicieii cciii eh cespilcihis—tueíueuí e~ cíe ver cciii leí trcivectsivici cíe leí cíecisící huicí. cl sisteuuicí tusuiíticcí reluí’esciítcitívsi, el uíiiiiteí—cíe Isis gvc¡jucis uurgeíííi¡cmclsus cuí ch siemiipci? ¿() se rísmaucí cucmtcívutemrusí y leí iclecuisicící ííeíeicímueíl. A cii—retící sic eíhgcímucí íuuc¡ehcm sic eíuííiísís iipsus? ~. Fi Icretucící cíe Icís iccívicís cíe leí ííícuclcuuuuzeucusucí

sí cié tu rcu psirei cima, Iucuj su ci mié u vi muci ~isis? Nl cmii mí tísí tures tu psi cíe ci tic ciiitu sic e-sl tus ti lucísleí ieívgcí listeí sic ccuesiicumíes uespsmíucle cuí tucírce iciecíles imiuptuiscí eh elescmvrsuhisí cíe Isis eieíííeísc leiuui—

ci ci cci iiip eje1cid cíe 1 cíe licite ¡iii smuí su ssubie las ~ ecu mus i cl creí ci tic leí e ‘<cíl dcisí mu sic es tuis tucusle—cícíses y ..‘ tu u’cleíeisííí cciii icis esírcuescurcís y leí res fcuercu licíccíl Sc tucíscí cíe isíciceus cuilveercuzcí—

deis cuí teurmisí ele cts ecucíhes se ceíííslycmvcuí cciii cutíemecí cutí pvsi tule uíuá ti ecís ci ni beís c~ cíe fcí viii cmii lucí rsesíe leí ci ce íd cm lucísiecí cíe leí scuc i su leí emící liistcí viccí vil mii cm v-eu viet bíe eh Esccid sí N eíci cumucí i mii sudevii su ydci ecu tui bici scíeicmi Y líe ci ci cuí q cíe cuí leí caás ¡ cís eh cuses scíci emíes tui sí íuie 1 avi cus y creí bcu ccci sí meis.uccie ncc mí vesí igemeisímí ssue i sí—tuis leí vi ecu esí cus ele— M cts psi y escí miiis uiut u azcí mí mii cl Fsm cid su iii leusbemíes heumí csucííecízeíclsí cm cuí leí>teí rse ceutí lii pótesis elcíses dcl sigicí Xi \ ‘u ecuíííucuízcus dcl xx puedeuídel cci muí tui su cuí cts cl cíe leí e cuesí iciii cíe leí dix- i s~ ó~ ser ciii ciii¡ci deis ecu muíci emití elides cmiiificemel cís y ecu—cíe elcíses en fvcí gunciul sus es leí elcíve ele leí ex íuli— líesicuuíemdcms. [.-emsel ises ssuemeuhes. ni civ especial—ecíei ciii sic Isis Ii remeesí is tuisi sí viecus cíe leívgeí si cm reí— muíe mute, e muccuejí tucí mí cuí cii unes lucirre veis pci reí leí—ci síu 1 leí ‘u— cl sus cm títsumes el cíe reí- ictí temn cuíte lucí ¡u greu r su neí estvcuct ci ucící símí cmiii Set viet íucí r eh cci ráe tercl ci lucí reí cl sí cci ¡ icepl cus líeci vis ¡ i esis lucí Ci cte fi mii r el cli ti scí dcie cid cmli leí el lucid ev cecí uueííuu i ecu. cci vA etercciii cciii ci su cíe es Isis [‘reíuíiuie muí sus cm un sud sí ele pri — dicte ci iccí mí ¡ci tui veles uuícix i iiisus cmi ci cci scu ele 1 cci —

iii ev es leí bsíti en leí sureícuí eíci ciii ele sus el cuí cus; pe— 1ui leí 1 ísíuu su A ecu museccíen cicí sic est ci leí s elcíses cidreí. cciiiisí ci rgcm uííemíletué. esisís ccíuíceptsís esteimí cuí míícmuícisí nisiclermicí iuíelcmssriemi se cuíecmcuísreíuí emtrcm—se rv ucísí cíe esí vsi cecí cus ele iii ves ¡ i ceicí ciii íuu cts cmiii— vescí síccs psi y ciive rscms ¡ imíecís ele la 11cm cisme miue ruuu cmiiphicís dicte se euífmeííícumí emití-e su. xci ecípeíeisleísi suvge¡uíi¡cítiv’eí y 5Lt ecuuíciemícucí ecu—

iceli’<eu. Leí csumíchcusisíuí es ejcue. e:cumilvci leus pvsueleu—muícus sic Mci vx. el ccipi temí i s miici selucí mci miicís ej cíereutuisí cm leí elcíse síbrercí cíe leí uevsíhueicín itíelcus—

1:1 ‘<cuí cmuuieuí II cíe leus I-uu-iíits <leí Pcmelci Loe-ial tricíl(Tite Soíiic-eí of S< ,c ‘icí 1 ¡‘cm mí-ej ‘<cuí - II - 19931 dc A Mciiimí le i nte rescí cíe ci fu civ cci uícetul cus pci reíMiclicíel Metuimí lieuie mmci scubtíusuisi sigííificaíix-cu: clasificcír Isis clifemeuutes fácucíiiie mu tsus ej tic tucí teuu—«Fi cicuge cíe icís eleuses y leus esícíelcus uueueisuuícíles. eieihuuíeiitc clescímuicuuí cm leí eleuse subrercí. Disliuígcue

1 76t)— 1 9 1 4>-. liscci cii tui cmiii e ti temí u-cese vis cm reí cíe 1 eu lucir Liii la si su sc-e’! am-es sic ci cuse tu vcueccle ¡uses sic leíluisceiricí ecurcípecí del sicisí xix cuí cicíve ele ecuemírsí elivisisíuí del lreubeíjeu: ‘celsures irieltustrictíes lueuucefu e ti ces elel íuuísí ev suue i cii cosi e ¡ eviii iiiciiises - íucu— ci ccgvcí micus, cíe u ~ etcii leí cciii st ycmeci ciii dcii t reí

POLITICS?

156 Pablo Sánchez León

dci priniero: cm estcu se sumein diversos es! r¿u o-u- dc expliccírse psur níedisí dc leí i uficueuicicí ele fcue—distingcuibIes dcii tro de cemelcí sector cuí fcíncisíuí Isuves preseuuccídeus cii fsuruíía ele ci psis—ieleetles. Sitídc diversas ocupaciones dentro de una jerar- cmuíbargeu, jucíecí o nada se dice por medio dcqu leí. Estsís ecuncepteus cítañemí ci leí ecím phej idemel esícís criscemí izacisunes típiceus ——--eapi teuhisuuisí, re-de sitcuaciouucs ¡urcud cucicias por has relaciones cíe luresen taciouí liii Ii temrisííícu. iicmcieuuíahisiuiei— cícer—preuducción. A ello debe suiníarse el electo seeve- ca de lis esíuceifucaciones dcl fenónuencí dc lageudeur dc leus cutreus fuentes sic poder seubre leí fretguuiciucaemeun cci leus el iverseis pemises est cid icí—orgemnhzeución elasisicí: se definen de- esta ineinera dsus: Inglascí leí 1-reuneicí, Circuí Breteiña, lista—seqítíen! os. cuí peirte dehimiteudeus en fcumíción de dos Li mímeisus R cusicí, A icmncmuíieí— Prcusicu y A usí viet—vemiucíbles ecu peucideides ecsuíícímicas elcíut reí ele 1-1 su uigria ( tu uuísicí se 1 reuscí ele singcu leuriza r ecíscusuncí u-u isjna elcíse, percí sobre ssudo rescílsacio ele ccuuucretsus íuou isí temíito, cts cx presisutíes cíe icísleí cucción dc 01 rsus peuderes ceumíío cl peulíciccí— fcueuíícs del poder seucicí 1 se ven otuli geudeis a cciii—territorial ci el ideológico. En suma, las relacio- tcxtuahiiarse.nes de prsud uccicin tísí scuuí teun cci ti n femescur cx— ti ¡u ejemuipící sinícuuneiticcí es el ele la 1 reiyecteu—pliccísivo esuuuisí uncí cureuícm en leí que sc resuel vemí via líislóriecm de leí eleuse cíbrera cmi Esteucícís U ¡ii—leus ccunfi eícíreíciemnes idecuhcígicess y pohíticeus de las deis es fines del sigisí xix y csumííieuízcus del xx.cicuses y stus orga uíizeíciouíes ecuiccí iveis. En este M etuun recculueva la iclecí cíe q cíe leí deumíiesí icciciciuí«mcusevicmiisnucu surgeínizcmti ‘<o» leus cicíses se esuuís— del si ndiceílismncu cmníericeuiiei sc debisí cmi clcbihimem—trciyen peura leí cucciótí pcuv factores eseuucicul— uííienteu diracmnuzcí tivci ele leí clase cuLurercí eíuííeruceí—mente íío—ecsunómicos. uucí pucuci cucicleu psur leí ececión ele uícíuncrsuseus fvac—

M emnn se ciii pefucí en rouuu per leí idcec de ej cíe 1cm u-cts itutertícís cíe origen seccicujía 1 y segmiucuul ah.leus cicuses secmn eíhgcu curgemnizcul ivcuuuícíute «pcurcí» Leí ituIl cueuucicí ele las cucíl u-tu fc¡emules dcl pcudery psuhítieemíuíemíce «íueml circuí». Recorre teucicí la tuis— seucicul viene a expí cciv la existeuícicí dc esteus

gctiériceu.torieu del sigisí xix presenseííuctcu muy sistenu&ml i— iuíecus de femí leí ele uuícuííeuem perdí pcu reíecuunente leí fragcuec cíe Icís eliverseis cícíses ssíeiccies expí cciv el resu 1 teido singulcí y aíííericcunsí —lay sus freugníentos, teunto de leí(s) Liurguesící(s) cci— cícusemucicí cíe íuíihiseíuícia scucialislcm— es tíecescuvucímci del proletariado y scus secciones y segunen — esiuccificar retel ieahuuíeuute cl ducís ftueuíses: el iuuihi—

~. Lcm cuesticítí es. sin cm beirgo. si ceun estas ta rísmeu ciunevuccínsu ftíc esiumí pictamcuíse estuecífí—neurremeismnes ele turcícesos ordemíadeis peur medio cci cuí scm verticuite cíe vepresióuí cuí tuiatericí elede scu tipologící dccii dc fuemítes del pcudcr ssucia 1 peuhítica intericur; cl capiccíl ismaucí ecuuíericemíící fcucconsugcue constrcmi r una teoricí ele las cicíses y sus esuuíuphetecuuíen te específiccí cuí eh csuuít rsuh de leífragmentos. La sugerencia ele que esceus seguuien— jcusl cid peur lucírce de leí bcirgciesíei: leí repvcscíí—sos, secciones y estrateis pueden influir en leu sur— taciótí peulíticcí fue eeuu pietcíuííeuumc específiccí cuígeunizeccicín de icís cleuses peurcí leí cuccisín pcíiíti— el cídela nteu de leí ceuuusohidacióuí sicí sisletuucí cíeca, dcuíudo 1 ugeur ci orgaíí izecciones sepeircídeis. es peirsicicís; ch ncmeiouuahisuííeu fcue eeuníphetcmmneuíle es—interesemuite peurcí cmuíeí íuuvestigcícióíu, persí leí cues— ruecífiedí lucir leí uíemtcuvemlezeí feeicrem u del Eslemelcí ytión ele qué segmentos y qué secciones de clase los problemas de segregeucicín étnica (págs. 634-cíparecen etí un csuuítextcí hisss$riccu deleruííiuía— 659).do por la emeción dci poder cceunómicsu es cuna Con estas especificaciones se ecunsiguc, cierta-pregcu ntcm enípiriccí. Sin eníbcuvgeí, para M cmnn nieuite, uuíem expiiecueióíí ele Isis pruiluicunas ele sur—estos coneepísus se esumívícuten cuí el eje ci treuvés geííui-¡eucióíí cíe la cicíse subrercí cmuuíericcmneí, su Luí—del ecual se counbineumí genereuhizeíeisuííes y espcci— cícuicia a la scguiieuuteícisíii terviteirial y ci ctsficaci o nes. icíelícís seccisuuiciles, lucro leí ielecu ej ue sc sra musir te

Al eccuceur he i tucerescí prediccír que. cuí getueremí, cml unismsu tiení lucí es que uísí ssíuí las eristemí ¡ci—icís ciases cuí leí épsuceí de leí emergeneicí y clescí— cucuuíes ele las fcmemutes del tucíder cuí ccuemntsu e~ cíerrsíhhsu del capiseuhisuuío esleuban mncuíos colíesisí— tilucus sinsí leí esuíufigcuraciómí Ii istcíricsí—ccmmíevetcmnadas y unidas de lo que se viene afirniando; y cte esos poderes ssuciales la cisme cxpliccc~ listea su vez he pecrece q cíe heu fsurmem de explicar esící su lucí de prsíbhemnas se pone ele uíícímí i fiesísí tetun—situacisíuí es citenel ieneieí cml efecteí de lems diversas tuteuí en leí defeuusa dicte Ni a miii hemee dcl vcí sur«en stemh izeucicunes» h istóriccí s de scu ti tucul sugicí ele ex tuimecí ti vsi ele leí sc clcuse iiicci icí» -

fueuítes del poder social. Este es umí pieciitea 1 stcí cicíse tuiedia represcuita tucírcí cl cm tutu y tutumiento general interesante: una tendencia ení ejemplo de ceunvererencia oruíanmzatuva e icleoló-pírica qcue se esunsiclera genercuhizeida y ej cíe pcuc tute m scubre leí beise de elifercuices feíe’e’ioííes’, cuí icís

POLITICSy

¿Autonomía estatal o clases fragmentadas9 157

qcue i uicicuve ci leí ~ieqcuefucí lutireutesící elcueña cíe prsupiamuíemíte elichící sincí esumiusí cuuíem cspeei liccí—mecí i tus ele p reíd tuccisíuí- cm Isis ~ureufesicí uící les tu ri— ci óíí cíe u fcucleíy ccitt seu 1. del peucler ssucicmi ej cíe ex—vci cl cuS y’ cm Isis fu tic i cutí ci visís pútil i ecís (págs 547— pliecí cl femísiunemísí ge míe reí 1 - cus pireí cm Ii ecceví su cuíy-549). Leí cunicicíel ele esícus gv u íueus se íívedh cci lucir scu expvcsieí ti histórica csuuieretc-½.Leis especificcí—scu ge tic remí le íd etícicí ci leí slefeíu sa de Isis imite-re— e sícies seumí ecu mus ch e reíd cís lucí rte cíe leí cx pl i ceme iciii.ses ecípiteuhisícís Ni címuuí uctucule leí treudicicícícíl ití— líscís esumílextcueíhizeucisuííes cíe ecícicí Icuemíte del

tui ci ciii seg ú mu leí ecu cii leí eleí se miuceli ci se cuí ecuemí — psuelev seucicí 1 se veccí i ¡cmii psi y mii cdisu cid Ciii tulecíreí cuí tic viiicm míe tite clccii y-e sí es p vescí citecutís— ele icís susveis fcuemí tes, luí ecu cmi pe viii ile cspcei ficcí y

leí cíci cii etc sen seíeisities ele cm uííc mí cízcí psi y lucí ríe dcl ícu mii luiéuí leí si mígcu leívich cusí del fe mu sí uiuctí su ci cte seluicíleí ci vietsi su ciii evcíe mime: leí e leí sc mcclici mí su ti cm ci cm e me exph iceu y. Sic ccii bamgsu. cmi ese muí su ííícuícci.peircícisí ele crecer desde eh siucicí xix y etefieuície clejcu ele esteir elciusí qcué expliecí -cítué: ¿fcuc leí elcíse-ci cci iii 1 u Ii síu 5i

1usi u-chite se líe miefici ci cíe él ( pc<cgs. cutu rercí cm muíe vicci mucí de rucuscíd ci 1usur 1 sí es íuecíficci ele551 —570) T mmuítuueuu eleficcisle eh l-stctsisu Ncíeisímíeíi, 5Lí freugíííeuulcmeicímí su ciielíeu esííeeifieieheíd ftme prsí—cmi cisme cíe muí cm esí u u cmi cciiercí i u miel hiele Ii elcící iii i — ch cuctsm cíe scí cte y su leí ci muí ciiisus sic tu uucí ecu iii luiíueí—guuculcubie t>sum esí í sisutule pcívciei~ucíeieíuu cuí leí cecí— teuricí ele femeteumes cuí cutí eeíuítexlsu mii cuy específiecí’?mucuííímcm ‘u Ii usululiecí leí eheuse uiucelicí. ci huescír cíe leí tesuricí ele Ni ducid Ni cícumí cli viet dicte cmii ucíecí¡íd cmiv luciste t5uuies iii cuy- cli ‘<em-seis cuí 1 cts reí cíeicutíes cini beí s esusa s. pe reí dIcte i sí i mii íuemrl ciii le es cj cíe Ii emy’

cíe tírcídl cledlcutí es ecííísisleueíslcm cmuící eleuse seucícul cíuící «teiíeietieíctu> cm leí lreicunemilcteíciti pcur leí cíe—sc ¡~cu reíd ci y ,c-iel e tui á s leí ci cuse 5 uuc ial sil cm ci el cm cmi cl cisíuí ele Isis usucleves seue i elles cuí ts mcl su eh esee uicí vlsicujuí del iícíueíeeíuí sic isuelcís Isis elescuruculhems ele leus del sigicí xix Lucí ceiiei’cihizeieisín iíílcmeseímutecci cts vsi icuctí u es del ;uuídle y ssuci cii cuí el sigí su Xix - cicle, si mí ciii lucí rgsu, mí su p cuesle el cmv ecu cmii cm cíe leí5cm icheuuiicleísl coleelis-cí uuucís siguuificeísiveu es cíuucí cílítíuíeleunlescc euuícímííeuhíeísmcicírcí cupeusicicímí cíe imílereses cciii leí elcíse cíbreucí. [lucre cts ecíuíehcísismuíes ele Meituuí. sierttiemicicí

Ucuetuielcí Mieliemel Nicímímí tucíscí rcvisteí ci leí utuicí hímíecí reiuítcrpretcmtuveí uiituy cicttucih, es cicle leusecu mus 5 1 dcisí u iiisici vi cci 1itir lucí 15et5 ele esleus ¡míe-— dcii si iii iii cicl cís «revsíl tu ci sities btu vg cm escis» tusí fcue—e’!O/meS e~uuc esumusiul cuveuí cuí 1 ¡ ~í teiue~t cm cucí semící veuuí e-ii qeíts,-cil uvsitctgeiiuízeiciets pcív leí elcíse 55ielcisc se cuí fm-cuita mio su lusí cmiiie cci ti si díS ímcu Luíe— cicml ci cíe e mieisrrcm scu cl cci cm miiici eíei ciii, leí lucí re cíes íd,uuicís: cmi luviuíier icmgcíu’. leí gesí meusumí iímsssíricet y’ leí si íísu ci cíe fcucrcu mu recilí ¡cusí cís uicuv gr cm psis cíe pecí cue—cci muí peisiei ciii sic leus clive vsem u iddisities es iii cuy fu ci btu mg tuesící ci tic cies tu ciés ve miel viet mí cm esmuí st it cmivcii feuctíte segúmí leus ecíscís; ‘u cuí segcuíísism icugeir. leí ccchcmse muucelicí». Leí iucurgtucsící cuhtcm y tuicelicí,cuí ecud ci cci scí lucí y e cucíí tui mí cící di ¡íes cuí cci¡it ¡ci tuvcm s segcí mí cmrieti un cuí 5cm. se esmní psuvtci ecítuisí tun seeccíre isícculsígiecís clife ¡cuíles c~cme mit’ mcmii uve pe viiii — uuicís tuieuí Ial eíth’, si ¡u ci yací mi ¡¡cusícutí es ex temí su veisleuí hícílulcír ele cmuíieieucl. Percí hueív sembre Isuelsí tící iii sum’iccuteícisíuu jucilíliecí vemeliccíl clcumcmuíce Isis jrnsi—ecístí q cíe eles cv cuy-e leí «temícl euie u ci u> geuie remí eí cíe se cescís cíe vicilcuucia ccuiccti ‘<ci dcl sigísí xix (págshuvesí i cci cíe leí e leí sc ucd i ci: desde fi mí cm hes cl eh si chcm u47 u su) _ Q cié g retel sí cíe ciii i ‘<e rscí 1 icí esel líeni susxix el cciii te xc sí rcu sc í feu ‘<sí reei sí cutíe fi mí ciimuietí mc leí cíe cl civ ci cstcu cmli ruíí cici ciii?«el cisc ucd i cm» se ese i ¡íd i ercí el e leí lucí vgsíes ¡cm: veí—vicís ele 5Lt s fremeei ciii es ccviii iii ci vsimí cmii ci ¡íd sise cciiieh mii civ u mii u cuí leí suture reí, cutí e lucí-sí cm ser eh pvsut es—ccimuís leí cl ch ccciii bici seucicí 1 (págs. (u60—66<í). Lsteu Li femí sí muieuí ci iiiscsi vi ecu cii q cíe se cmi fíctí ccicccleisc íííeclicm» licituicí slejeísluí cíe clísmímígcuíise peur Ni cícurice Zeilhití cuí Lbs’ Uit-iI Wa,-s- iii Chile’ (o,scu tueustigeííííieíumcu cmi uvculemeirieidcu euííeugeuíte. ti— dic I3cn-nqscn.s Rs’m’cdtílio¡m theít nsN:ei mu-eJe) 1 h 984)cl tu scí Lucí luicí líe reíicí sí leí mu cl cludmuelemící ci respeel su es j tu stsu el el cíe muí á5 ci cuche ci est ci i muí cigemí «te tu—de él. siemuciahí>: cuí (‘hile, lucir elcus y-eces cmi el sicisí xmx

Leis esiuecilieeíeicities a cicle Mauuii ssímele scí -——ele 1851 cm 1859 y cíe mícuevsm cmi 1891—. tututi ~usu1 sugící cíe íusucl e ves scíci cmi es ecu mus i cci cmi cciii tex — reugiíieuí Isu dc leí lucí vg cuesící ccgveíricí y- tui i tic reí. eh1 cící Ii ¡cmv. cmi getie temí ele mii cm tic mci muí cm y scm gere tite y ti cielesí tui á5 iii sud cvii ci ele leí el cisc cci pi ccii istcm cíe 1uísí ‘<ccl tu scm, Isis íuucuccscus si mí ací leíres Percí leí cli ~— ludís e un tutufu sí leus cmviii cts tic vscu miel 1 muieuí te pci reí Ile—liii ci ciii e ti ¡me eh ecu tulexl su ci cíe tun íusí míe leus cci nel i — vel y cicle leí tite cutíes rey cii cuei ciii lucí vgcucscí - e ti elcuscusícies cíe psusibi hielci ci y leí ‘<ci rici bie iuuelepe nel ien— cpsu tueveis dicte fcucvsu tu tu y cuí cmi muicíil e cíe rvsutcucl cus.te dicte explica el lciusíuuieuisi cubservasicí se picícle El im lucurteimí te esí cucii su cíe /ci Iii u es ¡cci vez elcuí ese ni ¡sin sí mn cuneuit cm: leí cciii 1cxl cucí 1 izcícísu mies más i miel i ectel sí íuem reí e leescucíy cutí cm cciii pciveíci ciiimísí se ccumíci luctí esíííícu slcsetipeicítí del cseeíueírisu crítica cciii el cíe Ni ci tící. pcues -A ¡u úelecu Icé riccu

POLITICSy

58 Pablo Sánchez León

que círticula scu huipcítesis es tcuuííbién leí idecí de La elerrsuta del fragíuícntcu mii umuercí y’ capitalistaque la estructura de las clases seuciahes —en este dcl norte y de sus aspiracicutíes demsíevásiceíscaso de leí cicíse dominante— es nulus ecunípleja reíd icemíes ehicí pctscu cm cutí régituietí parleuuuíeuitcuvici.dc isí ej ue peurcee. Persí es cusiíuuisuneu inclicaelsí Fui él leí luegenucín leí ele leí cuhiga rqnia lerremíeuí cuí—psuvqcue leí estreisegia dc esnálisis de Zcitli tu es le siguió sictuelsí iuíecuesticuncmble: Isis ilutereses cíeceuuíípietcmuneuítc euíucuesteu a ha ele Ni cíuímí: la simígcu— 1cm minería del ectvbsíti, el cobre y la pícíscí dellarizeucicítí cíe ceuscus partiecuha res es eh eubjetivsu uísí ríe el cueelcírsumí peustergeideus y cíluiertos a leí ictí—principeul, ej cíe lucí síbsteí tite es insepeircíbie ele ma petící reición del ecípitemí extevisír. Al nuistuisícompeuracuo¡íes qcue pvcupsurcmonemíí cutíccisugías y’ ticuuí pci, siuu cunbargsu, ch dcsemrrcml leí un íjíersí e tui-peruííiteuí generecí izeteiones. Fui este sení ido ci cl custricíl des¡ucgaba cuí las ciéccíelcís siercuicuutes cuíceuíuceptcu cciii el ej cíe Zeishin se euífuemuta a leí uuiedisí dc uncí esuycu mil uva u uítcvuíeucmsímuccl fcmvcurcm—probleiuíáticei de leus fragmuienteiciones uit rem—cieuse tule dicte ecutivirlisí ci Ulule cuí simia ele Icís lucísncu es simplcnícntc cuuíeí líevrcmmnicuuta hect rísciccí aveimízcídeus cceuuíeuuííícms del pevísuelsí ci muivel muí tutu—geneveul; teímn peuccí pcmscu ci csuuívert i rse en la beuse cl cml Meis cuauuelcí, en uuieclicí cíe cmuícu crisis dclde tun prediceccicí tesívico uíoríííeuíi ‘<su, si uusí c~cue es maucueecelcí iuilevnacicuuieíi, cl íuresideuuse elecící Ha—ci insírcímeuíccí couíccptcueuh que perun i te hes cicíLusí— íuíemeedcí t vcmtsí dc teuluicur tuiecí deis el mástiecis lucírecreición de u tící lii lusísesis qcue logra eficicuimes me— preuteger leus intereses dc Isis pusípicícírisís ele miii—sultemelsus cmi la exphicecciótí cíe cutí feuucínicuicí Lii s— uicís ele iuitratsus, ecívbsíuí, ecíluve y piemtcí fcue clcvrsí—tórico coííuplejsu y esíuccíficcu. cuí este ecíso, leus cemelsí cuí u ncu ele uíuás vicuieuílcís gcuevucís civiles delguerras civiles dc Chile y sus conseecmcííemas a sigísí XIX, cuí 1890—Ql Leí frcusc reíd ci «rey-oh cmcióuuleurgo plazcí peircí leí t rcuyeeteuvia histsí riccí de este desde emrvi ba» dicte pretemíelía i uívcuhcucra r cli rcctcm—pcuís. uííe mise ci 1 Es semelcí cuí leí iii y-em-si ciii cuí mí fvcíesí vcuc—

La primercí de esteus guerreus enfvcnccí cm freug- 5cm veis y en ha pucuteccicíuí ele sed sumes esí ratéciecísmentos cíe leí bu rgcuesícu cígreuricí y mnimuera del fcue 1am biétí leí ciclin i tivci clervcuteí dc ese grcu poneurte y- scus cuhiadsus ecríeseuncus y ecmuíupesmmíeus cciii— civajízcido de leí btu rgcuesía y cl iluicicí cíe leí sic—trec los terveitemí emites cígreurios dc suvieuíteicisín penelemícicí eecunóííuicem del país, eícmnq uc ch cfeetcucomercicíl del ceuítreu y scur del leívguu Estetdlsí sic la cierreuscí fcuc teíuuí biéci leí esuuíscul icícícisímí cíe leíCliile hícubía inicicíd su cutí cm reipieles cci uíuerci cuí i ¡ci— cleinocreucí cm pci vi cmiii cuí cci vi cm cuí Clii le.ción eugrari ci pci reí el mcvecíelcí intcrneíeicun cmi eles— Esící uící recucisí tu reetic releí cm leí de Jet íusí mí pu-e—pués de leí iuídciuendencieu, pers~ si uí cmii caíuí bici seuíteucicí uncís curvi beí: grcupsus cíe preupicteiricísdefinil ¡‘<su cuí cts esutíd icicunes ele los prod actores cígreiví cus. freigmetilsus cíe cicíses cuíípreííeleeisuras,(iuíqcíilinos}. scímnetideus cm feurunas meurdícus y ecuuíu— prcíiemgcuuuuzan uuícuviíuíicuílcus pcíhíl iccus desde cutíaplicadas de coerción extreí—cconsímiceí. La gran beuse regicuuucíl. Simí cm beí rgíu. mu sí se creí leí cíe see—propiedesel esgraria ceuuufsurmeíbeí una círustocracía /c>íes ceonciumí uccís prempia uuiemí te cliclícus íuues, cci—couu utí férrecí ceuntreul dci Estaelcí, eh ecícul, sití íuueu sc a precucí, el secteur esgriccuha se escitíel isí enembargo, era formnalmetume tui Esteudeu íííeuclevíísí, la pri níercí gcíerra civil, ele leí muí isnící tuícuuieuct cicleceun i nsti tcucicunes ele eiereclísu qcue seí¡ícicuncubcímu cmi leí seguuuclct Isis preupieccívisus cíe íííiuícus cíe ii—ha tursí picelecel pri veucíci. cutí nq cíe ceiuiubiéuí tutu Es leí— 5 reu isus t símuucí vsi tu íuecrcid su ecu n leí cci uscí cmiiti— Bcu 1—dci fuertemente cícuteuritario y ohige’cvq nico. Eh dc— uuíeuecelisleí, supsuuuiéuuclsusc emluie’rccíuuíeíííe ah resísísccrrohho de leí preudcucciómu ceupitahistci preidcujcu, del sector mi uiercí. i uucl uscí ecucm nelcí las ucd icteusno obstante, cumí gruipo de vereicídersus emuupresa— písíteccmsuuíustems plauícadas era mí leus uuuisíííems lía veurusus cígravicus i míverseures en teeuículsígícm y cciii cumící cm isis y sutreus. Tsudcus cusís ercíuí uuíiemíí bicis cíe cmuueufuerte sívieuítcueisíuí mnitíercí en eh lejcuuíeu tícurte. cullí muíisuncm cílící btu vguuesící, seubre icíelsí cmi leí segu mieladonde el carácter frotíterizo de leí seuciedeid per— gcuerrem; más ciúii, uusí es pcusi ble eívgcuuuíeuuta r cíctemitía mcuchía más movilidad en cina emergente cutí poder seucicul militar, peuhíliesí ci iclesuhógiesí ciiseucuedací pienemmneuíse cempitemí isteí. A cliferencicí sí viii creí cm ceutí fsuvmeur elefl uuiti veimeuíte scu suruetí—de otreus ecísos, cmi Chile oligcmrq nicí terreutcíuicuí— tacisín psuhíticcm. pcues éstcm se ea veuctevuzó lucir idite y cespiscul nsu sc fcundieromí en umía cleuse cuuuida ser uncí eeuuístemuíte: ha ííuisuíía fraecicíuí ele elccse,su nsu que se cmi frcuíta vsi u v’icuieuitei tremí te dci veiuí te imící císcí cciii Isis uuíismncus scmjetsus íucvscuíualcs. ej cíecuclící cuños —ciii re 1 851 y 1 859— psmr leí dcfi— icuercí veuícida en ch eamuí pci de beiteulicí peur scusnicióuí del Esteucisí. scus esumítemuielcís y scus feímuuías. eís~uu veucicínes clemuísievácieeis a ucd iadsus cíe sigicí,pese a qcme éste uísí era y-a cutí Estado del A muí igcucu fcue de mí suevo iícíuuuiiiaelcí cuucíuíclsu. ceutí el apciysiRégiuuíeui. cíe Beí 1 meuceelcí —cl fvcu st memelsí Bismuícicle clii he—

POLITICAft

¿Autonomía estatal o clases fragmentadas?:.. 159

usí—. sreíseíbem cíe i muí peuuíer ci leí clase dcuíuí umíauute ej cíe seilsí es psísi bie reviscí y eoui cíuící imíversiójítun ci «reveul cíci ciii ci csstc ci rvi lucí-> i miel cussu cciii creí leí mecí viccí cmi leí ~ureubicmíí ci ti cci de leís reí cícícuuíes muí—vsi itt mitcid ele cutí ci lucí rl e ¡miipsi vtcm mice ele clic lía cl ci— t reí—e leí se. El rescí it cid su es cmii cuí riel cueei mii idi ¡sí cíesc. ciune mícízcímiel sí ele íucm scu leí percí cm reíci sí tu ele leí 1 cts u-el eíci sities cnt mc scuci su logící e Ii istsm viet: Ze it 1 míci veuí ele miicíemci ci ci lucí viet mii cuica viet. N su pci rece cl ci se títisí su y- cciiiere mí cmci ci cutí ‘<cuí tu mcmi uíící y-sur

ej cíe p cucel cm leí m psuecí Ii cmlii curse sic sckj/iiei u os cíe cíe iii fsm rin cíei sin ciii huiriccí y e ti cíefí mii ti ‘<ci, clicecícíse temí y- cciii cm Mciii mí cíe cm ña este esun ce ¡it sí. iiicus ssu b re leí vecíhiel cid dicte sc ci mící í i ¡ci. cmi este

1 n ve veteucí e reí fcmerzeí mecí viecí ej cíe sc esecí miele ecíscí leí s eh cises seme i cm hes cliii cmi cus cmi eh s igl su XIXdetrás ele es set si mí cci leí vizccci símu dc cmii frcm mcmii cnt sí y scus reíccci cutíes ccici cl E stcid sí. Ni cts cm 5Lt vezele elcíse res i ele, si mí e muí lucí ugsu. cmi scu u tísí vcuune mí— esleí cciiifi viii cm leí cli cci cicí ele leí beise ecu mice u 1 cucí 1Icícicíuí peurcí rebeicur cumící ‘<usmuimí slcuuííiuucímíte scíbve cuí dicte sc cípeuycí leí iíiíucílcsis secútí leí ecuemí huíseh lurcí bheííí ci cíe 1 89 1 cuí téviii iiicus cíe ci cmtsu uucí muí icí cciii fi iecsms seme i ci hes y ucí 1 it iesís cicle cmíííueurecuíí leíes leíleí 1. E mu efeet sí. leí sí rs cid cmxi ci e mitre Isis tuisi su— Ii isc su viet ccimute mii psi reíuíecí cliiicuucí fcícvsi mu cciii set—riemel sumes ssuc jethes y lucíliii ecu s cliii cuí sus repite cíes— cl cus ¡icí y 1 cíe lucís cuí ch se mí si cíe leí ehcisc ci ci mii iiicutí teele Ii cuce cm fu 5i5 cícte el cuí fi-e muí ci niiccí tsu cuí tve cl ¿ tcm cii es escí bccsc ecu mícepí tu cuí y- ele ci ci miel e pucí—gsubicríucu ele Beihuuictecel cm e ch ~ueívi cm miuctí cci ciii lemící ccci e’?mící esícítucí eslil’iecíelsí seilíve tui ecumuhlielsí seicicíl Peircí ciecuñeir ciii ecurucepisí ci cte eíbeímeícme leí písí—suuící eíircslceieír sic cutí mci-su pvcublcíuíeu tusuhíliesí luhemuicítica cíe leí lrcuguncnleueisiii imulrem—ehc-usc cmi leíexpreseíclcí cuí icís mecícíccícicís elietcíiemvicíies de cliveceicímí ele scu tesis ¡cishiuí cíecuele cuí iii utuicíEcu tuacíced cm y cccl vez 5tt .s temí temel ci jucir leus irisereses 1 ti geu y cm Ni cmix y’ e tu cuícmusir ucd i ci cm cm W elucí 1el e cutí cm pe ¡ ríe ele leí e leí sc liii it cci y- leus fcu tic su ti u— un un e vsi ciii piesí cl ecu tice it su ele ¿u fveu ecu cutí»micís íursuehixes cm l’sirleihecev el lucusler cututcimiciiuicu -ssceeusumi» imíehisíi uuccímííeuíte lucí reí refermí sc a 1 uele 1 1 Nt cid su scu bre eh cci uíj cmiii tu ele leí scíei esící el cii levemí ci cíe ci mí imiteviici ele leí s cicíses scíc u mies cii

Zeilhimí ehesmrc¡y’e leí lípiccí eírliuíuemñeu cíe leí luis— feurmuucí cíe seguneuílcus eciiuíetielictiics pcuí 1 ¡ tiegecci viet lusulit iccí c; cíe red tice leus ecu ¡iii ictsus cm ci cte re— uncítít ci psihl iccí: mí sí sí bstcm tite, Ni cmv x mí ci tica u míesí uhicís y ciii ci cíe’cís Pc rscí mí cm les euítie un ccii bicis ele lucí vsi cm scm mecí viet cíe leí luis mci rici scí s iiit cuícuculíescumící inistiicí elcíse sí icur euícituicí sic imulereses cesí— seilure estcí etueslicítí. [-lii muícírxisteís ecututcmiipsurcí—mí cini i ecus, cusí esuunsí 1 sud ci feíci 1 cliv- i siciii cuí tutu u-cus mí ecu s. esiuce i ciimcii te Psi cuí cmii 5 seis. ci té viiiiii síbeu miel cís lucí lii ictí— idcci leigiecus Av gcm miuctí tcm ci tic leus «fremee iciii u> Ii cm si ci su elescí i lucí ¡ cid sí cmi si e mili fi ccivhíuíecís cíe cuiicííuíeí y emíemííusí cid uísí ucuedíccí cxpii— ucumulcí leus segníenícus cíe eheuse esmuí uiicvcis«feiceisi—cciv ch esmuí fi i cts> ucí reí cíe clicus miii suííeís se cii te mci rsumu míes» ej cíe fi ti cmliii emite elcfi míe mu ssíi sí cid sc mt pci cutíesccumííplcteícííeuílc c/uí;uuííis> el piumc’eso qcuc 11ev-sí ci leí icíhil iccís. t~cuí csle miieuuivsu. Zeil liii sc eleciele pcuv

civil - y- ex ucí tic sitie el cuí mii p vsi muí scu ecutí cíe cutí cmv ci i é viiiiii ci sc’q,íícn (cm ele eh cisc eeuííservcíti—mc cm e y mciel iuetvhcímemicetvismuusu mící ercí cuí míiuígúuí ecíscí pci— cci cuí él el míúehccí ele leí iuííphícita ciefituicisín dícielriíuísuuuisí ele utuisí suilcí sic luís tuaticisis. a pesen del él inícípreta a peurtir sic y arisus textcus de Marx.crecuemí te eL cut cmvi teuvísíu su cíe Ecu liii ci cesící. Es cci cii s— Nl cís. pciy cutreí pci rse, emecucie ícmiiibiéuí cuí ecu mice huscíecus iciii ciii re lucí 55i ci cmii ci ssí hiel cm cíe miicusí yeieic’ulu ‘u-ve tuevi cmiici ele’ <us it tu cuei sí mí sic cl cisc» tucí reí eeuu hule—etuipíriccí cíe qcme icís íícuhíiiesus ejcue em~ueiyecvcuti cm icír el iuucírxisiet de «pcisicic$mi sic cicíse» (Zeiclin.Ecu tui ciced cm cm leí leí vn cuele tsus leí 1 ci crisis ci viiicm lucí mu 1 984. ~ieíg.9, mísil a 9)tun ci red ele fi muí iiicus iii ti mii cliii emule y’ i míccílemel cus psi y U ci seqíí-¡emí lo ele eleí sc en Zci cliii mí sí es cutí see—imite reses ccciii sí muí iccus y muícmlvi tui cutí i ci les cxci cuy-en— mciv mii cují esí reí isí, ci tu uící tic u cuecle cuí efeeccí teuieíes íes pecí tu sic cuí vcus fu-em g muí cuíseis ele leí ch cuse tucur tucssc euící leí tu ier licitenci cii u ‘uiccí ele fící minien —

dsumuui muamite esínsti cciveuícisí el ci úclesu cciii vemí cíe icucicímí estrcuctcuvcí 1 dc icís cicíses U mí s-s>cjuíeílo esleí lucí ugcues mí tía ¡musir cm (exee tul sí leí sic leí ¡ni mucrící ciiicm peirte ele ciiicm e leí se seucicí 1 e~ cíe en eJ /imoc’escmdel set imite ccix sus imite reses, cuí tveuííezch cid sus yei It istórie’cu elesecrvsul leí cutí cm cci mn unid cid ele mute resescciii leus del e miiiccii i n te vii cíei ci mucí 1 ej cíe leí lucí bici íursu tui ci cli st iiigui ib he ele leí ele cm t reus freigineuí tcus eleicí su pe míes reímí ci su. e vestí cci ni reí visís cuí tu reí íccci cutí is— leí elcisc scuci cuí cm leí ej cíe peri cuece. 1 í ciefi nicicí tucuísí ele Bcí liiicíeccí cm) [ci ni es cusiculcugící cícte lucí ce esíci beiscielcí cuí cm uucí ecu mueepciciii clin ámiii cci y r¿i—peísi tule cstem cíe muícisc meicí ciii es ciiCci muíente rieti vsusci i-i¿iii le, mí su cst rcu ccci reí 1 y- ecu uustcinte, ele leí e uíícr—y rcuicuvcuelcuvct (/-eithiui y’ Reí cehiff, 1975) geuícicí dc icís iii teveses y las csuuíciicieumíes cíe leí

1 )e ti cíe ‘<su cuí es le ecíscí ci cm tít su uícmm leí cíe 1 1-ls— cíccí ciii cci hect iv-cm - Cci tuici cmi ch e:eíscu ele Ni ci miii, chteud sí pci rece ha ecu ud císi ciii el e cmii ci prescí reud cm, csuííecpt su cci mí fi vinci ej cíe leí sí rgeí mii ¡cícisíuí de leí suíemeice cm cidci su Ii muí it císí su ciii á lisis ssiei cuícígi ecu. percí el císes seíci ci les mu sí esí ci el cid ci psiv s ci tisis ciciii

POLITICSfr

160 Pablo Sánchez León

respecto de los medios dc preuclucción: diferen- en cl análisis de las rel¿í’iomíes sociales significa-tes factores no economícos intervienen en su tivas para el problema que se aborda, has reía-formemeicíuí y eveuluciómí. Pero les difereuícict reside cicuuíes intveí—cicíse ssun clefijuitovias y si, dentro deen que Z-eitlin, scmpereuíídsu una visión u-acreí— elícís, eh inteuulo dc emishar seguuícmucsus eeunsli 1 tuielcusmente estrcíctcu u-al ele leí identidad grupeul, sitúa cuí ccurmíeu ci iuítereses determiuíadcus resultes clave.en eh esurazón dc leí ci rt iculacieiuí de los segcímneuí— Fui cut veis paleulurcís, ssuuu el segcu vii emíscí del íuícu-tos fenómenos de intercíceicín ccuheeti ‘<ci ej cíe cm— cescí cícte lievcm cuí feuísítiieiíci qcme sc pretcuíelc cx—Icuncuuí el procescí dc configcureución histsíriccí dci phiccír y eh cíuuálisis cm píriccí de las ecíelenas ceccí-grupo, sales coíícveías Isis que elebcuí determineir su tuncí

No es éstcm leí ú tuca diferencia emití-e eh ceunte— fraeciómí ele clase es o deja ele ser cm mící vavicítuleu dci de leus coneetutos de cumbos eícmtorcs. Ni cmii ejiciejite pa reí leí tesuvící. De leí niismei mci nercí,predica cuuíec sendeuucicí ci leí fretgmemítcmcisíuí treis— dichící seguimictuto y análisis pcuede scugcruv ej cíeponicuudo a hes tecíricí un íursubicmeu ciii píviccí. esíesnuos ante cutí cassu cuí el cl cíe heu traceteuriaZcitli mí sin cm bcmvgsí mucí pierde de vista q cíe leí dc sirgeituizacisín, esulíesiómí y 1 ielevcízgsu cuí cutíacuesticín tesiriccí esencicíl es cuál es hes í-el¿,¿’ióí¡ elcíse dsímimícítute lucí feuvcurecidsu el elcseívrcuhhcu dede estos seguuucntos ele cicuse entre sí. Más afuuí, dcccviii incíelsí graelsí cíe cmutsuuíeuuuí leí esteutemí. tucír leípeura este cícíteur leí cítihielcud cuuícíl iticcí del ceuíícep— qcme prsucede couustrcíir la hipsítesis eídeecueídeí: leíto de seqínento reside en scu vi miecticícisimí cciii cmncí auuteuuucumnící dci Estemelsí, esunísí pvsutuhemíícm ení pívi—determincideí leones dc 1cm constiscícisíuí cíe icís ve— esí ej cíe es, cuí cina cupeisín huistóriccí pcusi ble, siIcíciones iiutrei—cieisc. según leí cuemí ésseus se crecuuí bieuí peuccí prsíbable en ceum íua remeisíuí cciii ha ele—y recrean en sormucí ci 1 cíchícus en has ej cíe leus clife— termnijícíción scícieíh del Estemelcí lucir cutí segnieviscírentes segmuien leus trectemn de ceutívertir ch iuíterés ele cicuse eíue viene es hegeuuusuuuizav y veíurcseíutavpeuvticu cmv cuí interés genercíl de leí cicíse. [o qcíe Isis i mutereses dcl rcsteu cíe la clase.ej uedeu císí defiuuielsí ssuuu puguucís peur isígrar cmmíem Fi ecíuícepceu cíccíñaelsí peur Zeichin se reheucicuuícíhegemomuicí en eh iuuterior de leí cicíse, psur cmv- cciii cuncí específiccí cst veutegia cíe invescigeucicítígeituizar ci ha cicíse sic cuncí deterní iuucídeí uuiemnercí socio—históriecí. iii cunálisis ííucmersíseuciológiccu eley couí simios deterunincudeus o bjetixos (Siepemn— Ni auumí tiene el probieuuicí ele dicte mío iogrcí set livNeurris y Zeitíiii, 1989). así csumnsí pugmícís peur cid diveurcicí cutre cipsms ideales geuiéviccís y’ cciii—obtener el hidereczgeu seubre hcu loteulicícíd cíe ha lexísís irreductibles eu couuí úuí ehemíoíííincídor. Leíclase, por representar los intereses colectivos de alternativa es un tipeí ele explicación en ha ejuetoda ella en sus relaciones con otras ciases (Sse- es el contexto histórico concreto el que estable-pan-Norvis y Zeitlin, 1991). La resolución de los ce la relevancia y ha eficiencia de los factores,conflictos intraclase puede o no dar itugar a que se consolidan como r¿íri¿,ble.s’. Una hipóte-fraguííentación en la clase, aunque la lógica de sis general carece de valor teórico si no se es-las luchas es por la hegemeunía. por representar pecifican las esundiciones bajsu las cuales unamcmyoríeus, incluso cu segmentos de cutras ciases. deterunincída cadencí causemí da reí un rescmisemelsíEl predicado teórico esencial es que dicha reso- «X»: esto es precisamente en lo que se debe1 ucisímí es demeruuíi nemuice peuva ha feurmeución hí istcí— difercuícicír leí ceunsacisíuí cmi ciencicís ncmtu rahes cíerica de ha clase: en este sentielcí, las luchas que ha causación histórica (Stinchecumbe, 1978). Ceundefinen las relaciones en el sensí de una clase csta explicación conieviu¿íl es posible compren-son imprescindibles pa-reí explicar leí diuuc-íuuíiccí dcv ejute leí feuvmnacicímí de icís ciccses, su surgeiuuizcí—de las relaciones entre ciases. ción y objetivos, sus relacicunes con el Estaelsí. y

La teoríeu prsucheíííucí que esteus relaciouues in— scus eeuu bios. se gesteimí cmi pruiceseus en leus quecra—cheise defumien ha orgecuuización, leí concieuícicí, iii tervicuietí faescures qcuc uícu ssuuu siempre los mis—lecs estreítegias y ci 1 iclercízgo en el i nterisur de mcís ni cuí cuna uníscí comuubi tía teuvicí. si uucí qcueuna clase de manera concreta y particular, pero estáuí seleccionados por un contexto históricocon ello no se afirnía que eh concepto de ‘u-cg- que debe estar previanuente especificado.níento secí la cía ve de cualquier címuáhisis de cicíse: Fui esta esircítegia puede eteci u-se a priuuiercíeh emnál isis de Isis fvag¡uíentsus i títeracus dc cuncí vista eíue priuncí leí singculcmrizacicín de cesssus. Enclase no es relevante en si mmsmeu, sólo lo es si efecto, lo que la obra de Zeillin describe es unsirve a unos fines deternuinados, y ésteus no seumí procescí úíuico por el cual (‘hile mío se couísolidóotros que ha explicación cíe tutu pvsuecscm es— ceuuuisí umucí ssueucelcccl capitechisicí psír uuucd sí dcpecífico cuya hipótesis es ha que debe defunir: si, una revolución burguesa «desde abajo» ni por

POLITICSft

¿Autonomía estatal o clases fragmcuitadas?:... 161

medio dc otycm «desde arriba», sincu por el fra- teoría social y la investigación histórica ha de—cascí de címbeus, que aceuí-recírcun además su de- jeudsi de ser una scmpla prsjérensia entre variaspendencia dencro dc leí eccmnsumnía-mundo. Sijí empeisunes para convertirse en ha mejor opciónení bcírgeí, has ecunel usiouíes teóricas 5cm cílta— petra cím bas disciphitucus.níemuce signifiecíl iveis pues Icuerzan ci rey-usarcnt iccíuuiente el esuuutemí dci ele las velcuciones cutrevevuulcucióuí peuhíticcí. gcuerra civil y camuibio social, Procesosasí cointí la rehescióuí entre niodernización eco— políticos,neííííica y politice-u: cl capitaiiscnsu se consohidó contextosy accióncuí (‘lii le psur ni edio ele cm uícus vevsuh ucicmnes bcmr—guiescis «que íiuuííca ureuinlaríuuí» y leu demcucrexcicu -se u nsta tírcí seubie cíncí cccuuucmuíuícc dependiente en a estreutegicí de investigeución aquíniauicus cuí tutía cuhiga reí u leí tervemtcnieuí le psuesí di— - defendidea señeulcí cl valsur de leí eeuu—micíuiiícei. cingencia en el análisis de leus proce—

Leí esí racegicí si mu cm bcmrgsu. usí supcumíc suuígu— sos históricos: en efe’ctsu. los resulteudos de icíslarizacicín a generalización. La búsqueda de luchas intractase e icíterelase, cuyas consecuen-címualcugícus ej ciccící precisemunecute cílísura a bievccí cicís seuuí definiscuricus de leus esí rcucturas y ha di—por níedio de leí esunuparación con otros casos námica social a largo plazo, son relativamentereleveití tes cmi Isis ej cíe, ecucnsu cmi cl cluileuící. leí indetermííi mícudeus. Leus estructuras pueden delinui—huisicuria esuuutcuuu psure’muueeí se explica teím bién pcur cciv cuna gamncí cíe opeisumues cm Isis cucteures, percí leíproblemas en el seno de ha clase elonuinante en lógica de has acciones no puede predicarse di—uursicescí cíe cemmn bici sí uc se vescuelven en fremecuscís reescmiiíente dc escís estructuras: ah ecuní reuno, scuncuí leí esumisceuciómí ele1 lidcreuzgsí eculecti’<cu. Mu— Icís estrcuci curcís leus:’ ej nc debemí pued icemrse de prsu—¡comí nuntcínclis’. es decir, especificando has eeundi- cesos de acción y sus resultados. Comsu afirmacucumíes y lucir muieclicí ele cm miel equlíccíción couítex— Zeisí i n, leí exphiceucióuí ecuuutextuial permite coní—¡ ucíl, eh ccmscu espel fusil entre 1808 y 1939 puede prenderser ciii ecímídisícílcí cmii ve sil veis veivisís. Percí cstecs «hasta quté pu uuscí leus ‘estruteturas seucía—ccuííí peumeteucunes címícílsígiecís requieren cm uící gene— le< son preuducteusu-cm Ii ¡emci ciii tesí riccí e~ tic cmli suucí sí es mcl di speíni bie: históricos ~

«Teicicí 1 cucha cíe clc,ses es sim ni seíneeuniciute unes esuuítingences. ereadsís y recreadsus cíctivamentelucha unu-ciclase» tS¡cpan-Nornis y Seilliuí. 1989, por hombres y mujeres reales envueltos en

~uág 504). Peur níedisí de esta tesis la intuición determinadas relaciones sociales que han sielcíuíícíeíelculógiceí ele Ecí rviuig¡ ciii Nl suove, ir., del ci sse vez preudcucidcís líistsíricamente peur una

actividad humana anteriol-» (1984. pág. 236).e íuígreí fe cintevi cuy, cci b reí fineil tremíte sen 1 iclcí: leíesíní tucírciciouu cíe cascus pcucde (y debe) esbrirse cm Pcmesto que seumí procescus de acción en tsurnonuevas mcenerccliíacicuuíes sobre las velaciones en- a couulbeccis de interés, el Lugeur eíu el que setve clases y Estadeus cuí cl ceimbio social, pero fraguan las sociedades, sus clases, sus sistemascuncí vez que la teoría ha sieicu convcnientemcííte y feurmnas de gobierneu y sus dinámicas econóíni-reuícuvaelcí ci pa vii y sic ciii preufcmuudo esuní promiscí ceus, leus efeeccus de éstsus seubre leus esí ructcíremscciii leí espeeificeucisííí de ecíscís si míguicíres. seun neceseivuaniente i nelepemidientes Leí ceuncicí-

Esta ceujucí cisión es ele crucicíl iunpcurieumícieí pci— sión icóriccí dc este peripísí por ecuuíceplsís yreí icís reicícicuuues cutre seucuemísígía e histovicí. Leí estreutegias de iiivestigeición relcucioncídeus conexplít-eíción ecuntextucíl exige tina sólida arti— leus preublemas de autonomía y determinaciónllena tcóniccm y ah mismo siempsu una ehabora- social en la acción estatal es siuc deunde debeción cm pírica rcfimíemslem. pcues sólcí el seguiuííienlsi buscemrse leí eícuteunouíííeí es cii esos fensímenosde cadenas causales ecuuícretas permite elaborar políticos amplios que sc arraciman en procesostina hipótesis en ha que sc busca dar sentielsí a de acción en sorneí de conílicteus dc interés. Ehisuscumu ccuuijcuntsu de dateis qcme lucísta ciutonees no jculonccn el cambicí y les vepreiduccicín cte leus es—habían sido ceunsiderados relevantes pava ha tructuras que se heredan en procesos anteriores.teoría. La renovacicíuí que pernuite es a la vez No obstante, eh cnfoquc de Zeishin deja algu-Icóviccí y ení píriccí. Esicí cícuieme decir qcue. bemjsm ncís laguneis pcír resol ver y’ descurrcullcmr. Psur unheu fsuruíucí eíccmdémuuiccm cí cíe se ci uiercu, esun divisisín leudísí, leí impcurteincieu dcudcí ci leí espccificcmcióíí dedel ira bcujeu sí si mí ellcu, la t’ocquc’rae-icí¡¡ entre ha ceindicisunes no es acompañeida de tun csfuerzeí

PQLIT~C4fr

162 Pablo Sánchez León

por diseñar los principios hermenéuticos que cuantcu tal está sometido a condicionantes es-deben regir la selección dc los datos empíricos tructurales derivados de la «posición de clase»relevantes que las conforman. No está claro de los sujetos, pero su emergencia, reproduc-cuál es la relación entre inducción y deducción ción y sransforníaeión tiene ejue ver sobre todoen este terreno, de manera que en eh reconoci- con los procesos de interacción individual y de¡niento del contexto eh investigador social pa- acción eculectiva. Es posible en este sentido av-rece tener que mnoverse por medio de la intui- gumentar que los deterníinantes de esas accící-cuon. El problema de la observación de hechos nes deben buscarse en alguna forma de vacisí-es complicado, unas entre ésta y la selección dc neilidad que permita entender la emergencia devariables relevantes es iníprescindible hacer me- dichos intereses comno un derivado de la inter-cliv alguna forma de postulado normativo que aceicin de leus individuos en ci sensí de grupsms. yreduzca la alcatsuviedeud y leu huecerogemícidead de tusí qcue Isis comuciba couuío umuucí premiscí alíistórica,los factores que singularizan un contexto. Algo tal y coimio sucede en las versiones econouííueasasí como uncí «teorící dci csuntcxseu» debevící dc leu racicuncuhidad iuídividcual elsumííiuíeumutcs.acompañar la apuesta por la especificación dc Lina vez que ha sido asunuido que has ciasescondiciones histórico-concretas que Zeithin hace. se forman a sí mismas en umn proceso dc mccv-

Por otro lado, eh elevado valor que se da a acción conflictiva, no por ha simple posición enha capacidad socialmense generadora y transfov- velación con los medios de producción, faltamadova de ha acción en esta estrategia sociohis- por asumir que los intereses caníbién se defimuentóriecí es su seña de idienmideud más distintives etí dicho proceso; peur consigcíieiíle les lógica derespecto a la macrosociología de fuentes del esas acciones no puede ser interesada, de lopeuder social de N4ichael Mann, qume no da pistas contrario, los intereses no serán jamneis explica-acerca de cómo dichos poderes encarnan en dos, sino meramente constatados, algo que. porsujetos que dan sentido a sus acciones. Sin cuí- sutro hado, es además empívicanuente harto comn-bargo, este signo distintivo, hoy por hoy, con- plicado. En esta dirección han ido apareciendotiene más una declaratoria retórica que una algunas reflexiones teóricas que pueden pernui-verdadera inversión teórica ceun resultados aca- tir [maguaruna teoría de la acción basada en labados. Cuando Zeishin habla dcl proceso de necesidad de «reconocimiento» individucul porinteracción por el que un fragmento de clase parte de los miembros de un colectivo, un pro-alcanza cohesión y autoconcuencía de unos in- ceso básico de identificación que no puede estartereses propios y en ocasiones exeluyences, sc sometido a cálculo racional y que da cuenta. encite muy estrechamente a prácticas matrinio- un solo proceso. de ha emergencia del interésniales que gelíercmn lazos y compromisos (Paige. individual y de ha reproducción del grupo (Piz-1987). Un espectro de actividades más amplio zorno. 1989; Moscoso, 1992).puede rastrearse en el detallado análisis del Como en ha vieja interpretación de Trotski,segmento dc la clase mercantil británica pro- ha clase obrera que destruyó el últimuío resto deltagonista de ha crisis revolucionaria dc 1640 Antiguo Réginien en Europa se fraguó antes derealizado por Robert Brenner: experiencias cm- ha revolución, pero fueron sus súbitos cambiospresariales comunes con reparto de riesgos y de conciencia los que permitieron la quiebra delbeneficios, diseños de estrategias para la parti- régimen. La revolución no comenzó como unacipación política en comUtn, evolución a la par revolución proletaria: sc transformó en una re-de afinidades religioscus.. (Brcuíncr. 1992) veuicucis5n proleteuricí elurcuíte el proceso de crisis

La limitación de este conjunto de experien- dc la autocracia zarista, en eh cual eh proletaria-cias, prácticas y actividades que producen la do no sólo se doló dc una determninada organi-cohesión e identidad grupal en determinados zación y liderazgo, sino que, además, definió suscoíutextos es que ncí proporcionan otra cosa intereses colectivos a hargeu plazo.que una ordenación narrativa del proceso degestación de las fracciones, pero ncí la explican,pues no son más que la arena en la que se NOTASdesenvuelve la acción. Proporcionan el cómo deleí identidad csulectivcu. percí falta lcc ccsuríei de la Seis ideas íuriuíeimueí¡es sic cute aruicuicí se dcs¿írrcuiiaromí

acción. La construcción de una comunidad de gracias cm nui tueíríicimuLución cuí Isis siecuietítes ccurscus cíe sitie-

intereses es tun fenómensí complejo; el interés cuí icuruclo «t’ceunnniy uncl Sacicir-> inípeurlicísí tucur el pecufescur

POLIflr4y

¿Autonomía estatal o clases fragmentadas?:... 163

Ntmtmriee Zeillimí emiercí miii mi sic Qu>4} 5 tite mi isucíes ti Al muuimuuuitu lieuuumíta ¡mus ecumuihicus ema el mucícter icicsí¡c’ígicci des-sic

iííacruísíicimiitiuav. l>uítiiic mi Sum cmb’— tííí¡u mu itsluu fíuir el fircí— ¡sí iismsiracic5uí deicruííiííeursuuí ema tírcíuí uííedidem luís uibjcmivcísi’escmr Vuiclíemel rvieiruím (cmiii ml intuí de ¡994> uuuubuis ema el de— peulímicuis de luís sectores ¡urcuicugcííaistcus sic estas revsu¡cmciuíuíes

ia:mru:ííaíeímici cíe Sumciuí¡mi’i m SIL 1 5 i -\ mi mm> Xíic’eles deilifuir— ti lisícer ¡ucusitule leí artictuisíeis’uuí cte mmli clisemírusí reuici~etduiiíiet). las teícremacisí> a Lt¡umuíi SL íuus¡íim mía cmi 1íarie cuí miii cure ¡cms ftumieismíies sic1 -Isuasící cmi reieícit’uti cciii leí re¡ureseuí—peurticipeteicímí cmi ei 5-tirumí ímai¡ímm mmdci ¡ísum el ¡it citesuír Rcmbert ¡eteic’mma cmi el sisiemuicí puulíuictí.kremuíicr etí ¡CL ítuismíicm LitiO Li sisí mcl ¡íeíicí cl mítulcí: d pu ¡muí Desde esta pet’smueciu’<a se ecuiíamuiiest leí geuieremlizeteisíui.c¡eveluupmíieíut: ¡rcuuaí ilie liacltuutí muí Revoltíliuín ucí iííípeu mu pites la ecímiíincteic’íua cíe reusesas especíliscus en cts Isiemules es¡ismím. lcmmeimm—jmmíuimm cli: tu.íu>4> u m mc¡ercmís-ia cml mcxiii cíe ielfet u sienipre- siíigsm¡ar e ctrepeiiiuie clauicíca Itugeir a resulicicísis cii—Ni. i~aimse se leí delio a ¡ mmm> K tu»’ m~ [~epetrteuuaieiiicucíe ‘íum ¡erentes c¡ume tasi <cmii teicilmiiemate ¡icuiíiuuiuugeuluies fluir la icuiría.e’ui¡uiuiíd. ilSí :5 leí dcci cie’mlgci cusí cumímisí ímííem —-ceuasienciet-— geuíercul c¡uccict

¡‘cír luí emíitereumr mmci ¡iii ccc meericmclui. semí enílí mt gci mm clcsdti¡unisisiet csmcumiclci. ¡muir ejetui¡ulcu se generaiizet cte-crecí delgmimiis’íiieu u c¡imc ¡a stíccuitumet m ¡tísiumí mecí de luís cilios umebetul u auge del uíiiliuarisunuí cuí leí t?eurcipa del sigicí xii. percí sleiue¡iemvem ¡cuuíi’aclmm hacer mmii ti ¡<mu 5lLti mies cuí tuumíití mi ¡ —u mdci hacerse la saluedeid cíe c¡emc ema iiie’laierm’a ncu se cutí seuíaejctíitepruííagcitii,aclcis ¡aumr sucticíres uauauxisiems cii ¡cus iñuis seseuítí ¡umsícesua ¡pcigs. 405—4119>: ieuuaibiéii ectanciuí. ¡ucír ejeuíípisí. se

setema¡ct. mil ¡írum¡i¡emai:t cts ¡a asmiuuiicuuíaía ciH Estado tui u cuíiríiict ¡a ¡eculiasí csiíisteitute del ejérciusí cii t:sictsici sitie luíc-:umaium sc cxííuíííe cmi los ctsmumí/mmu 1 /uís m’ú’uum/imclcmmmu som mí/u u clitigía. ¡ueruu clescuutuiauisiuu el ejeííí¡u¡sm cíe Rstsia cuí la Primiacrammci puede euíeciar u ems¡uíé¡ debate cíe ¡>uuidaiui,cms u Mmliii mmmcl diaerret Mtuiidial (¡ucigs. 439—441>>: cemeutícimí se cusciuííe críe leíque euu¡rcniemíiem cXjilicatiitimtes estrimctsiremies ecímatí m eSfilid u ¡utmruícramc,eiccu’umi íuicliiar emvemmatt cíe itiariercí ccutaipietctuaícuaieeiouiss imistremiiacíuta]es ele la tuatcmrale~a del Esictsluu u ce siesigtmai según Isis ¡íaíses ¡í>mgs 4<2~43 y 446—473> entre‘<em-sa pcírqmtc emí iptuemí c¡eme ema as¡emc¡lcu c¡eue euímasimieuuc cursis uaiemeiasus ejemíí¡u¡sis.preetacirnenie el centro sic’ leí ciiss’tisicííi ema mmii caso ¡ ma ítemm’:u¡e,:u umicacul c¡eisistcu ‘le] ¡ mciii cii mitro su uum¡&iuasumauteu. Cuíse ¡imane uauumaeem cmi cemesitoua se euuuisiciet’:m simia eciiisi¿miuic ¿~ El E LiOCR L — Ael es¡uiueisi y cmi el iceuai ¡acm u ¡ cíeí iL apelaccuin al Welucr cíe A. u¡cm remcccíneilccieici iim,roeía¡mc m u mi Humílze de ¡cm cuumifimcsmm’aeiu$matiuistrmicucmumíicu¡ cummmu>iimuiia u tiL ¡mi> 1 si mcicisi mio es cii eie seta— Hm \ 1Km, 5. 1. u (iAui5’ii. 1< ¡991>: —.Jcu1ícuui freiuía I>rimauiiiveiiclcm simia :iiierticmucc-cm cml siclí míe muí mm xistem sca¡íre el Es¡euciuu. Aceimniumicuiicíii ¡sí iniperialismíí——. pcu¡uei sic treulícujo síu pu—

¡ a iuisiuírici sic leí u¡estu mieemmití cíe> Sliuiumemiieitci I’uíkmmgaweu. bliecír cS’rc’H. LícLAS¡ci recempeu’ctccoti u/e ¡a figimí m del ¡ ímí¡uercícicir y lct ciesircmeciuíua i3mx. 1—1. 1 198(im: I’mumsuu,um Prcímusí ¡mm Jmmjiuumm. 15911— ¡884. Newdel umucieuí eccmimu’míímiecí u umilmí mecí /ímí/:mm/muumm es cuíuauíeicleí. Des— micuveuí Nemie Luaiversi¡v i>ress.¡accmií cmi eCl ¡uit m el us miii cisme mc¡iii cíecm¡íet duis míieciicicms Buí micí Ii. ¡991t: síllie ¡ ¡sin—-. cmi 1 XV ¡¡mil (cd> 7/mc

—me’ it t.ts— ema pi imiier — iiiipcisieiu’umi < otmi/um iu/qc’ Htsmímmm of Jum¡muimí ‘<cii. iV ( iiiuiui ucige (Metsslículititicms mi¡mmstciim ¡cucar. ¡sicíe imiucí tít uecíímí.mmí m íc¡mím miii aH amia qtie si iíiemí ecíuíi’irííící ¡st c tíaubrusige cluíi’<ersii’< mress peígs 1 Sí i34¡urcuucecicicí e iiuijicstim i sic mmmi m p mime imai¡umir¡cmia¡e cíe sus ííae— cuí síu. 5 M 11961>: diiumulmiu (mi 1/-me Mu mmm Rs >1cm, uí/¡ímut. Ceína—sumís sic ¡u uuulmmeemmmti umitimcmi¡uí sim ts¡iecííííeua¡e leí remiusí cíe ¡cm bímd e lMcuss.>. Heurucurcí tlíui’<ersití ¡ reus¡¡ert-ct cuatí el ¡mii cíe e’ummtiim, um m uímlveiieect del uisuevo regí— d uuuu muí u. ¡1. 5. ¡963>: ííd’iiemuuu’es muí upu nese doníníerce

—— míe-u reí ¡cm ~‘~>~~-‘ dm1 indi,c,u,c’u iS,+ír ¡‘ti’ Mmm ji.il ‘(.1 ‘Cimuulictimemí y uceiiei ai Li e upimal iiitet ml miccescirica - m~ — - umuimíimislimstrieult,memímíu dL

1 ¡uut. cii —emamimícíma migar. la ccumiemeieueic’umí. usul í~ mímiumía. 4. págs. 387—4t>O.mecimmcc:iuiií mmi ilmiícmmic sim,ume,mímmí sic ¡os esti¡uemíclicís cíe emrmum, ¡luí u ¡ W. (1991>: «¡‘lic Bcmkeuímcmií Syiemmm emí t. Vuñ ticuilcíe luís suíímimmu’mui. es dccii. cii leí íir:íc’tieci. ¡:í siestremecicimí ele i~ms cci.>. T/íc d mOlí/ii Idi/s Hm-muí ím¡ Irm¡mummm. u-cal. IV. Cemníluricigeheuses irmemiericiles cíe leí sííííiecíeu cleuse ciuimmiiiiemrmte cugreiricí. ¡cm Mcissj c ímímham ucige U mumuei smi> 1 ress. pcigs. ¡ 2S~i8ípcmrcuslcijei 55 que cmiualueus iuacc¡cclas Lmiiem cicrec’tcímneííte cciiitrcu— ¡ u ~~i-’< S ¡1 u ‘u uxí SMI it> íK 1 1977i: /iu’ímmucmmímh- omití Dc’—r:em u ¡cm reprcíd¡ímeciíimí cíe ¡cm mícílules¿m 1’íík emgcmus:í. leí uíírcm ccusi muiímm¡ícmp/umu ( /icmmmu¡i muí ¡‘mc iimíu¡u’m u Jcmpmmmm. ¡ (iii))— 1 <liS. ¡‘riuí—‘<mstcíímemrtsuuiieiaie cmiímcee¡uemciuir:m del cieseurícílící ecciiíe’íiuicecm musís— ceicutí >INC 1 > [ t ímíeeuímmí L mimi,em su¡’< ‘leus.iei’cuíi. ¡mieriiií síeciclicleis > ¡utueslsms cmi ¡imeicticcí secímímí retía— juNsuN Ni Fi (¡9’~l> Smí/ cimmucmmum Pm umímíuí ,mmíu/ ¡¡mt’ Mc/ji Rc<s—lueu-ger ¡amir miii reiumescmmmcm¡i’<si grempií ele miiieiuiiuuuís cíe leí ‘<iejcu /címumu/omm i’í mmaectomí IN 1 > Pu mmíceicumí 1 lmui’<ersie’< Press.curisuuicrmus’icm emiicus cuficiemles—lucim’cieremmcus smimiutiu’u/m. Isis cememies. Nl ->N< Xi (¡993> ¡¡mc’ .Scmummu es um/ Sos-/smi l’ímíucu’. 7/it’ E/su’ mildesde ¡os i’csciitcs cíe mu esicidimí rcmsicutismii,cmcluí. ceiitreaic,cícímm 5’/ousc.s mmmid :Vmmu¿omí—aucmmm-s 17611 ¡914, 5~cmmiuiiridge > Memssj.u ¡iii u’cmc:u’eumiecmciím chic: cmiíts¡itimí’cu sim m’mmiieem icíetíse cíe imígmescís c:cíííaíuric¡ge tlmíiucrsiuu Pu cusy cuí emma cciíuiexmci mucílimiccí e imiucriacmeiciuíeul fsíu-cursíble ccumí¡cm— Mcueuiui-:. ir., Fi (¡973/: ¡<mu mí, mqu muís .siu,-¡cu/u’s sic (mu c¡/c’¡uím/íommgemimumí ¡cm mesuciciueiciíiíu cíe leí ¡‘iumsmrem del eíii¡uereuclcír y scu simia— u’ lo u/smimcuu’í’uícluí. El ucumumí t mi u umummpu’u/míím u-mu (mm /brmmuuuu’/Jm,lusilcmumícm cciii leí ¡‘ctuacleueicíii del esucucící míasíciermísí jeípmímam3s. m/s’! uuuo;mc/ui ummumu/ei’m,um. ¡3 míecicumí u t>eííímísmí¡cm [¡7 cmi inglés.

- Suma esucí uilucílcíí:íeu imímmu’ci peus¡uec-ui’<us suirpremíd¡ciímes cii 195u5u1.¡cm ex¡u¡iccucmuimí cte ¡urcuceusís lmisicii’iccís culteuíuíemuie sigmíiiieemui— Niuiscmísci. t.. ti 992>- i mmcli u cíe eleuses: íecic§uí csíieeui’<em.‘<tus cuimaisí e> el ecíscí cíe ¡cm remc¡ic:eíIie’ems-imima cíe ¡cm uiedísmeííei círderí ceumuiuuicí suaciml /omíum A!m/srmmi. mímiutí, (lIC. ~usígs.lucmrgímesícm cuí el eccimí re’<mm¡mmcicuiíelriua frcmiicés u- Icís mssmerrcms 81—1 S7.rc’<siltucicuíiemrccms: el s’cmuiiiie¡ci cccaticiiaiccui eeípiismiisucm -cusí ‘u ueeAim’uiiu. K.. y- X’,uí-t ssmm it u 1< ¡ t>77>-« Vilicuge Csiiiauíícu—¡uciclicí ¡urcipomeicimicur mmii uipsi cíe crgemtiizeteiuima /ummu’íu¡m peurcí míiiies cumid I)ei’<iiiiui Puuuucí — cuí 1 XV. Heilí y i. ‘isiu’sucicu.címis grtmpcis. ¡uuir lía cIsme ¡ci emecimíma cci¡ecii’<ci cíe ésie y curtís .Jsu¡mmumm ¡mi (Pc> Mumm’coumcmu ¡mm Cují’ I’m iiicetíia (N. J>. i>riuíectcuííi’u’cugriiemmmcis cíe eteuses culicicícis fue s¡isííeurcmc¡em fluir el ciecicí cíe Umii’<ersit’< muress psím’s 11>7 ¡ uimireus ¡‘ememímes sic ¡aumuier eu¡iecffieemmiiemuie fimir luís cleelcis del NsÑxuíu:RA. 1 ( t9~>t)> —- t líe tieu-eisi¡uuyteumm smf Rcmrcml iuícimís—¡ucísler muíi¡imcmr cmiissílmmmisu:m «sí/am-e 1cm ¡asíciemícísí del An¡igmmsí iry—í. cuí (‘it Ncukcmííe u 5 Ousiau 7cm/:uíc¡uimmmm .Iu¡p¿mmm. T/muPégimíiemi. ‘<ci ciume i:u crisis fisceml iurusu-cíecici:m ¡ucír ¡cm espiremí Simc-¡mm/ uncí Eu’mmuummum/m- ,immmcv-s-c/c’uím.s mm¡ Míím/u—mum .Iuupmmmm ‘¡‘sí—timiliecí [mmccicicicímieumimí- gemiercul míe lías cicluas reuuaiemciuiiicmrieis. k’<mi. tltii’<ersimx- tít 1’smkvui >ress. [ucígs. Si —96.

POLíTICa>’

[64 Pablo Sánchez León

N-xitÁsíi ~lUX,.i u~ y Mtvuu.mcu-reu M m Ok Suicisuí Sirucumire i’erisucl», ‘lime lomirumum/ of juluumí Smmuuíicuc. u-tui. XVIII mmdiii.amad Popuieccicín Ciemíage: A tbomíípat mii u e Siueiy of Tsíku— ¡ - págs. 3—19.gcm uva leí pci mm sumad cii - ing Cii loo» fu ‘mmmcní /í - »s-¿s’Imqimíec’ímí Síu mcci. 1’. lO. ¡95 9>:’/ ‘¡mc’ A ~m’mmmc¿mmíd>u’¿m//mmu muí Mcmc/s’m’mm Icm~msmn.¿oíd (mu/no-al Cfusuííqu, ‘-cuí. 3(1. mmmii 2 ~uu~s. 229—21>9. .Siamufmum’s¡ /(em>. S¡eumuiuurd t Iríiu-ssrsity !‘resís.

No ti MAN, Ii 1-1 - (1940mc 1 tipa mm u 1 mmmcm mp oc u cm-u mí NI u íclc’mum .8w-u mit T. C. >973>: —u’ ‘cM cicicí-tí Lcsauísííímie Ci ríiwmi,: Ji peuua5/alt Po/iI is cf ¿oíd / 1 ‘,cíummmí (e Prcuiuic-mmíu of timc’ ii u/ji aoci 1 he Wcsií. Po ul caíd tic’sc-cm! ma Cmiii - (íd>. p u -‘u 1 - 7 ¡ diOEcu cd Ñu u u Yu’m k ¡nututuuie cuí Peucifie Relemí cumas Simm ia Muí’ a mu y ¡iii cus SI. i ¡989>: cm - - Vs lucí (‘CtS ¡ iie

Puuser 3 M ti 9/u?> ( ciilec ( sup¡uer sund Ciass (cmnllica mí Rmrd (it Fiusus Suc ( uímíícmuímnisis ucculí i’suwcr aud ti cisc(Le-ocr ci Anícite m cuuíd lO ¡tule A Criiie¡ctc cuí ‘Zc-islins Civil mmi Auawutca u Umausimis lime Rc¡eu>iu’e .Xtuicsumcmmamu cal liasm

5íW cmi u un ( hule mcl ¿e mtlun m né Rcml ciufs [cutid¡smm’ds cm nsj ci mus tuuul mime mi Sc ecuge’ies’m’lmmmc’ mic -tau Smmu -¡sm/sm¿es su! Rs os síCapmhuiísluu- ¡it miel dc mmmii íjcí sin jiubhiecí r CORSO mítiní xcii (4 ~um~u ulIl 5’>347 ( SST noii, Sim u uit N¿íuuíms 1 Li mmm ma Ni. ¡99~t --Red i umiciiit

PmzKcumcruo 4 1 ¡959/ iAtuímxua turs, ulpo de cclicvisisíd: cutía umící Ucmturmmeuums d cune, u tu í.. -díos’m’/u-mmum /cumuumum/ cí/ Su.cohíccí e íeu mccirius dc la cicceiuumí y sc icumí mis- ,.Sh.u/ s;íma, tutui c ¡o /ío; u-uit 96 miii mii u pa gs it u 1 ¡ 01>85<. pmgs i7 42 fI - en miles 19c56] SimaS tu cu5uusi A 1 >19751 Tiuuummummmuu/ \ica/íuuuts muí Síu mit

Pocamuuumrri A t 1991> -sC c’níuuíemcueui lO uiccmigc’utud clrmíaui //uuéu¿m- Nueva Vaul Ae ideuuume ¡‘u»Grcuua ib un b srl u NI siete vn J upaní en i W Iludí (edj Y/mi 1 iii mus> t (13>1 m -í ¡ líe \ liare cutid Ací mcmiii ame dii rmrítm dicCwmíbrmdmjc Hmu/un 1 of 1cm pcmrt u cuí IV 1 cmii lun clge t SI cm us 1 ¡ dii Pci rucíd s cmi 1 W Fi iii (ccl 1 1/mc 1 cmmíi/íí cí/sis flis/om uCamn luí mdciv 1 luíix-crsi iv $ reus p’íg-. ¡9 i%. uf fumpmumm xiii iv i. unubrudee M - u—u t C ‘mmii iirmdsze Umauver—

SAsuu¿-u-ut ¡ Li oN 1> 1199=> sUd ¡ocumesí del e-dudo: adilocucinime -mix luí Q55. ¡udgí 4íS itpculmsuc í x míuiiut míe-u -.cíem mii. /ummíss 4/’merfrc. uíeumíi. tít 16” Vs u - mi u t5 ( i~4h0> mi¡tc emuicusemíce cuí ilie St míe mía Síuptas 2979 ¡eeuu lOcuiisumy 1 ~ fruuní <ucicí tus Tuikítgcswcu’- ./uoimuumi/

SAi-cm. 1. 199(9: ííTcukuugíxu’-t Villusges sund Agricctiisireíí, cuí’ mt! .hmjíciruc-sc’ Símuilíc u mícmmíí S p igs. 343—35u7.Ch. N cikamac ~ 5 (1 islam (cd-. 1 ‘i’ddc uíuja musm ftm¡msuum - Y/mc’ .Smms-/ss/ XVmmmii - \X~ ti 988/ Si íic (cicix iii cm tasi Pca¡uumlct y i~ruaLíd mícaíd Ec:uuno,um/c - A n(c’s ‘¿-4<-un u smf Msucis’mmm ./cu¡cm/Ji. Tsuic umí Utm tui — ~1cus mmm. mx’ u 1 mp mías ¡¿mmmi uism/ ¿uf fmu~ícmom:sc .5/ mis/mc’> viii. \¡m-ersñ5 cii Tuuísyuu Píe-ss >i’ugs 37-55). núiía ¡ ¡u mp’. ¡ ‘>5

Sí-u í-:ímucuí-e (7. 0. t ¡ 9C tít lime E use u uf <itt !ulc’m’s’/mcm ‘mi (‘luís> ¡mm Yuta -Ñ Sic íd \ K 198 ¡ ¡ sc Reí umuís sun Umii ikcct t icí mí: [cci nsumia eTokmuqaueuc /cqmcmím N ucx u York J - 3 Augtísmin. Cl ruisí mli mn i ipauí tu Mi- ¡ (í ti cuí J. W - l-

malí u- ~(- Napa—5 mc sucre-u ‘1’ It 954> Lc;u Luí as/o u u- /oa Pc’,-ofíís’/su,mc’.u Suc ‘Uds-u, lic-u mcm (cci u Jopcmmm lis ho u 1cm/u <~~W mm-cm: ¡-‘o/ii o-mm! ( chau ‘/ic/u;—

bu auísii/si,s coumm¡ícmr¿mlím o s/c’ Y¿¿míum/uí. Emma/o y (íí/íísm Md— uimumí cumíci Ji mutusumomu (li ciuím/m ¡ 55<) ¡ <uSil Primicetuumí ¡iÑ. u.>umerí FC F fi en muupie--. 1)79]. Priuueciomí 4? muiversuiv tures

5. pcigs i”y ii”Smc cus-cali T (1 ~‘~3t~“Age’uícl -u u u-cecí ere-mu íes x- es u rsmeegia s de ¿ mmuí.ua. Nl - It 984>: 1/mc Ci -II Wsmv u mmm (it mis’ 1cm 1/ms’ Bc¿mmrqs’smi-u

a míal m su u en smucmu mt cugm cm lii sie-rica—’ ¿Pu/cr/o SomOs, /, n ti mii - ¡ 0, Remolí, i m’cuiu.s Hmmmm m cuco umumí I tun mide muí ma 1 N ~> Pr i mace í sinpágs tUi 134 fi - en najes ¡984]. Univcmgicv Preis.

Site-cm oc T u Suuuuí mss (¡OSO> ccTiue Uses of (Oomparesuive Zmcmrmía Ni. y RA-tÉ-ii mr. 14. it <u ~?7>>- Re-e urdí Meutíuíds1-lisie-vv tui Nl ucrsi’cmsm mi inqumry-» Lomm-mpcí,smlmmc Srmmc//ss luí mi lucí .-Xmmalusis tít’ tiíc imíteruíemí Síu mudtemís mil Dcuuuíimicmmíi5cm-mci y muid 1/uuímuí u uuumuíí u~ págs. 174—i97. CO¡símcscs: ‘Píe Case uit Lsuuicíiuarsis ud 5 umumí musís (mí C’iui¡eim.

5 ii íími T ( <1 955< «‘Píe ¡ uuíd ‘fsm x it’ clic IsiE ugctxu a 1 cci cmi 1 mmmc mmc ciii Reus cmii ‘Ii Res-ls mm mí rin ¡ti ¡ieigs. 5—Si ¡

POLÍTICA>’

165

La cultura política, 1. ¿Quéqueremosdecirde ¡a política con «cultura política»?¿es parte La culturapolítica desde

cultural, o es parte de el sentidocomúnla política, o es parte 1 poccí de saber cuuc pensábamos

de la cultura? uccí í i xciv un est tud jo ci uit vcupol sigiccísobre valores y ccumuuportcutuuieuitos

pohíticcus en Legínés, cuica eum iget mu uest rcm, scícmsu—1 sugcm, 5 reí cci de píe í rnsís. uc¿ Y pci reí escí cus tencíq cíe ir ec Lema unes > ¿Qcué tiene cící ucí su de espe—cicul?» Nuussrsi pi mmcv inipulseí fue tratcuu de jus—ti fiecí y cl ¡títeres cl cl t reí beijsu cíe eciun pci cmi clcsuuueucunu ucuítcu sic un maucra mamio ssubrc tun cciii—ccx cci u succí 1 ——---cucí ci clic y cciiitex su icíccí1—, y leí

FranciscoCruces fcuvmuuas ciifercmueicrcleis cíe ecuiscí va q cíe cmuícu esperay Angel Díaz de Rada euucsumut reír cuí él. N euscutrsus ibatiusus a Leecíuiés a

investigar leí rcieueicSn cutre la vida cotidiaíieu dcscus hatui teuuutes y el mn cundo ele la psuhít icer: culgunamuí euuíe reí pci rs iccí leí y cíe cci micebi rhcu y preicticeuví su;¡cuí vez, el prsuecssu ele sri treiuisfuirmeución cuí ci

cm psi. Lila replicó esun un curgumnen tui ceumí tun—ciente. «Hoy cuí ella», cufirunsí. «leí pculítieem esigucul cuí tcucieus perrtcs Depemíde siuuipiememíte deisí que se diga o no sc diga en televisión»

Leí subjccióii neu deja lucí dc ser desccírazsumíeuclsí-reí. Pensamucicí cuí ecusas esuinsí el afán dc icus peir—tidcus por dispcmíeírsc cus espeucicís electorales su elpeupel cícuscupred ictiv’su cíe cts encuesteus de i mítetí—ción dc voto, leí fri vsuhizeícisín te Iev’isi vcu del pro—cescí pcilis i ecu p reí pcmest ci pcur mu ruest reí cmliii gcu t enícítuasteuuítes viscus de veechidad. psur isí que tu ubinucusdc esuncederle, de unemicí geina, cuncí parte dc reí-xciii. Leis greimídes ccuest icumíes del esum pcirtam en—tsu peuhíticcí cuí cuuucm seucicelad imíd ustricul izcida seventileuuí cuí cent rsus de pcidcr muí cuy alejaelsís eleleus ci cucteudes—el o viiiit suri sí. Eh cíceescí ci leí emulo ru—dad ¡cg ísi mcm peircee depender síccisivemníeuute sicfetescures estruieccurcíles —la ecirrelación de fcmcr—zeis cutre cícuses ci nivel neucicurmal; leí imn¡uheíntcm—cucin ssícieíh dc Isis distintos partid os; isis esíní pie—jos emíc reiuuiados de relacisunes entre insí címucicus depoder—, así csimsu ele etuntingetucias cciv cuuítuvcules —la fsurtumía ele icus uuucns,iím s cíe los líderesíuor tehevisisíuí y sic has elireecrues s y pl umuufie icícíncs dc las bu rsíercmeias partid st us de mm bit oneccisuneul—, eím beus ci relemues de etusas niux mhejsisus de mu uest rsu uuusudestsu eeuu pci ele síbseu ~ucmoui\‘istsi así el umiivcrssu ele est riel su. ci cucar cusma—míemel sí cuí él ci cmii ecu muccpt ci ¡ cuccí u ele ecu it su reí re—scu 1 teí beu mu esrgi n cuí e iii siguí i ficcí nle: rumí pcivsi res u —

t>rcmmíeisccu 5’rsmccs u Atiusel Dící, de Reisící. Depcurieuuííemíiuu sic Amíurcu¡ucuimiusfsu Suicisul. UN liiii’ím/ím/u’mm m .Scms!sc/cusi, 1.5’ 4995>. Mmmm/m’hi </íp. 1<’íIimSS

166 Francisco Cruces y Angel Díaz de Rada

duo. A nadie le gusta saber que escudia un tes del proceso político —entendido éste comoresieludí, eh trabajo institucional de reproduccióuu de la

Aún menos sugestiva era ha presunción de auscuridad legítima y de gesticin de los asuntosque lo que habíamos de encontrar cuí leganés públicos—, es el contiuuuo rcajcuste de sus cate-no sería nada digno de ser llamado una «cuhscu- gorías y sus fornucís de funcionamiento (por de-ra» propia —al meiíos cuí lo conceruíiente cm ese fiuuiciótí utuiverseilisceus y fcuvmííemies h cm uuisucisus su—difuso ámbito de actividad que demuominameus cales dc organización social de la conviveuícia;«la política»—, sino una pura agregación aditi- nícudos que ha acción política se ve incesante-va de gentes con inclinaciones directamente de- mente- aboccida a couííprender. enírenteir. erar—rivadas de su posición sociocconómica, su gra- quizar, rearticular, refrenar, pronícuver, invetitar,do de esceuharidad y su reicicisin peirsicculcír ecumí y, eventcuahmcuute, exteruuui nar.poderosos medios masivos de enculturacióuu. La noción de «cultura política», en ha acep-Todos ellos aspecteus que se darían más o une- ción vulgar, nsí especializada, esun qrue solemosnos por iguemí en ecíalquier cutvcu cicucícud dc cucul— teumuiaria cuí leí esumiversaciótí esítid icímící, cxpvescmq uier cutrsu ciuuscirón imíd ustrial del m unelsí. y q cíe ele fsurmna iciónecí el pcmuítcu sic vista cmi ecucíl tisisresponden a un proceso global de nivelación escanícus refiriendo, y qcíe constitcuye parte dccultural, de mcuder¡uizeíción ceonómiccí y de cíe— nuestreu «sentielcí ecuuíuú u pcul iticcí». Pues cuí elsarrollo de estrcucturecs pcuiíticecs que poccí ci ncu— eeituceptcu de cutí corpus ccíht círal específiccsuíícmutcda tictíen que ver esín el scustratcu cuiccí remí peir— psuhítico —un conjunto difereuícicmdcu y scpem va bieticuiar de los grupos integrados en ellas. de creencias, valores, conuportanuientos, simnbo-

La pregcmnteu dc sentido común de íuruestra icus. disecírseus, uiucmnsuvucís, expectecti vas, vsules yamiga es reformuhable en tres proposiciones se— níaneras girando en torno ah niunclo de has ms-paradcus, en lucueuící mned ida independientes. Pri— titcuciouíes— xieuíc a fund i rse leí visiótí cunuversa—mero, lo q ime podríamos hicímar cíncí teoríes con— 1 issem de isí peuhísiccí cciii leí discucicíciótí dc lucuhíticcífabuhatoria del peucler —quienes csuntrsulcuuí Isis y etultura. «Cultures peulíticcí» serící eh míexcí cí ticmedios hacen lo que ellos quieren con el con- une ambas, desiguuando cauccí las disposicionesjunto de la ciudadanía, de modo que ha sobe- conio los conocimientos considercídos necesa-remnia política cii final uueu resulta ser uuíás qusme un risus para ejercer de u uící fsuviuieu esumuscieuite y ves—grosero simulacro por el que eh interés de Isis pcunsabhe Isis derechos y deberes derivados dc hapocos dominantes se antepone al de los muchos condición ciudadana Dicho cuí términos menosdominados. Segundo, una concepción universa- norcuiativos, se refiere tanto a lo que convienelista de ha política —eh funcionamiento de la saber y creer para relacionarse con las ¡ns/U-u-democracia representativa es esencialmente eh ¿iones del Estado, como a icí que ceumuvuene amismo en todas partes, consistiendo en ciertos éstas que los ciudadanos sepan y crean sobreprocedimientos formales de elección y delega- ellas, y sobre eh sistema en general.ción de validez universal. Tercero, una visión El hecho mismo de poseer saberes y creenciasdisociada de «peulitica» y «cuiturcí» ceumsu ámbi— cursiccmladeis en ese terretusí suele yeu tsuuncírse ecu—tos radicaluííente ciutónsunios —la foruuucí dc vidcu uncí revehaelsír cíe algún greudo de «ecuitrí reí psul íti—cotidiana de los leganenses no cuenta niuchio caí>: significa que la persoíua en ecuestión se hapara entender qué se cuece allí en térnuinos formaelcí «una opinión» (Cf Bourdieu 1983:políticos, y vicevevset 425). Eh cuuuiverso de leí eupiiiic5n es cinte tcídsu tun

Dejando de ieídcu leí primercí ecuestión (eh pre— ciii ixeuscí evenemeuutal, sic euesuuítecim ien tsís ysunto carácter confabuhatovio, monohíticcí y ocurrencias —obliga a «ponerse ah día», «estarcuasidivincí de la domincución), en el presente imufcurmcudsu». «saber q tié lucí pasadeu». vivir «alartículcí trataremos de sonícter a examen los sanscu de la actruahidael de leí jornada»—: pero esotros dos scípuestos impliccideis en esta visiótí secín bién en buencí nuedicla tun ci uuíverssí de cuy—de has relaciones entre peulítica y cultura, y más dimnbres conceptuales y visiones idccuhógicecsconcretamen te entre, por cutí lcídeu, eh áuuubi tcu —esmuáhisis sic Cuhíima lícura, síntesis prcugva uííátuniversalista de ha políticeu foruuíecl y’. pcur el sutro, ceus. líneas de actucíciótí. cdi tsuvcuies. deelaracicí—ha proliferante multiplicidad de las identidades nes públicas, debates, polémicas—; y, lo que noy sensibilidades locales. Pues a nuestro juicio, debe pasar desapercibido, conhleva un fuertefrente a los supc~stos del universalismo y ha tinte nísural dc responsabilidad scucial Lcm cuitu-disociación, uncí de los reusgos más seubresculiemí— reí políticcí ecunsiste cunte tcuclo en leí pis’ociipctc’iofl

POLITICA>’

La cultura política.. 461

peur Isis asuntos públiccus. con independencia de trauuía básica de has estructuras políticas yq cíe éstcus se euítucuícleímí esunící el bien ccuuuíún, eh del dereclísí imíternemeioiucil a esceula plauíeteuvuecmeunteuuiuuuientcu del Estado, la consecución del (Renggev, 1989). Eh sistema universalista se habuemí gsubievcusu. la t icmmisfcirniación del sistemncí de vcucltcu en buencí uuiedielcí empírica mcmi te cunuver—perrtidcis su la eiuíeuncipeucic5uu de las cleuses traba— sal, con Icí que seu «polítie inicaSe cuiccuus exige1 cidci reus. C’sumíí ci ecu mí suei muí ic u cci, imite rés y cele> por caelcí vez uncís u mí umprcu bcu csfcuerzsu de desceuí—Isis pvsuluiemneís del uzsubierticu leí «cuitrura pohíci— 5 reucióuí, eosmcípculucusnísí clesei Ívcmmíuientsu dc icísccc» csunssitcuye un eutvibcutci i neliscuciabie sic leí cicíves ele cuí tuiras ic~uui~is emuvcuehtcís cmi unscumu—scuiucvauuíeí. Pues ¿cómuicí psudl vía ccumusideremvse ssu— clembles ccuuuhlictcus que segcumi ssispeclíeiuiícus, tisisbevermucí tun pítebisí ejcuc elesccuuíuucuerem tales críes— afecíesmí y ncís ¡ ¡cmi tui de u ¡ cutí uuísídcu cm leí accusutí.cismes su se ciesen temíel creí ele ci icís’?

En esta u-isicíii si se quiere uoií-c de leí culturapolítica. sc da cmncí fcuevme ideuítificación cutre lo 2. La construcciónteóricapsi lisie-em y el címuí bicci de cies iv- i elcid p rop sí ele leusinstituciouícs Estsi iuítroduce de lleno en ella del conceptoen laselsus teníciticas clave. Por un hado, la idea de cienciassocialesc,mest ion —nudo Icí qute tengeu que ver cciii el fcuuí—cuculiemun ientsu bu ucuemel ticcí, síus iursuccdiniicntsis yvcmtuuícrs. leus icumuicís ele decisióuí de isus císluninis— cundí suele occurvir cuí excunuumicír emer—racísures, isis sírgcumíi muí anuas u-ecu rscus y ecuun pe— - tas mícucicumíes de mu cuestrci lurcupio

teuueuecs Pcur cuí vsi. isí c~ cue pc¡eele clcmícuuuí i nerrse la seuuticlo eeuu ¿un, enecíuítremmuícus cjcueec’mm/uI<u¿Judi del s-sumnpcui taínieíitsu scucial — —eh có- esle debe unuelisí a ccmtcgsurías cicuitificeus tragues—

niuihsju ele el isei ph iuuas cl mspcisitiv’cus, seovícís. i ¡idi— elcís en el seuucu dc cts cicuicicís scuciales, 1 ucgsuceusí cuies, lucí memsus ni cusícicis y cci n tu-siles ci cíe per— xertuci tu cii clisecuvscu duumuuiuíemnte de la veíciomícíli—nuiten predecir. cxplteau s tuiamuipular Isí ssuciesl ¡acicuuí de la ssuciedeud psir vías diversas —-—desdecciii ci vreg si ci miiet~ms‘u subí eti vsi s ¡u rsíg rcumei 1 iccus, 1 r E secuelci a Isis mcd sus de di itt sió mi——, y ii ncm 1—desde la mneícrcíeecíuuduuíííem ci Ii est mcl ustica cemusemí uuiente i uiteerasleis de fcírmíía cicsi aucul cmi leus mcmii—Emí estc=senticisí. leí ecíhtcmrem psíhutue 5 Síu ser cistumí— cisus de ¡ci tidem3. «lmíccuuíscuenteuu. «infleicióiií>.cci cxci cus iv emmuíc tite mí Seleescual ‘u u c~ cíe nsu cci re— sc fol k u su reuu - «1crce r M ciii cl sí», seun cíe mnpíos dci—e-e dc sri parte eniouíxa——-. su parece airar íuíexu~ cuentes de este proceso A la recíproca, buenaa Li leiii cuí te cuí tsur cusí cm leí r

5ieu su miii mcl íd cuí sus pci vte ele leí red cci tegsu rieti ele las ci isti n t cus elisci —

cli st mí seis v’cm viciii ces --—rememciii ¡lucí mcl cíe Isis fi míes, piitucís gucí vdcí leí huid hes —muiel s ci mnen cus i n dele—persí scubíe tsuslsu rcíeisumucuh id-mci ele los uííedios———, ble—— dc hcrs ncucisunes dc sentisisí ceumííún en leuspruesící q cíe, cuí ¿ul ti nícu térmíuincu, de lo ejcíe se q cte tu vsi su curugemí (un sentido ccumúuí por loircílcí es del cjercici sí ele la reízcSn cii el dominio general moderno, cuccidemital. secuilcur, nícuscull—ele cictivielcíel de leus imís¡itcueioncs. Eh surigemí ilus— uící, vcmeicuuíemhistem. ihruuííimuistcm y hetretelsí) Nsu es ésteretelsí ele u ecu nccpt sí miici vecí cm sí rest rieti veuune ¡ute el It] gcm y pci res enfcumugeí rse cuí leí con cucidcu s íucureícicmi cm

seuí ti dci de stí ci ce pci ciii cíe <cecí it cuiemí>: ciii ser ber sic Nl ami mu líeiuíuuu c~ cíe reccí y re t sudcí leí socicii ci gícímecí iii cmlci hle lucir ecu y ci cid q tuis iciciii y ejcreici cuse del ceuuísucimii icuí cci, si iicu íici reí señ cílcí r eh est rechie>

huaceuí peusi bies, secí ha eínemuuci peucicín del sim-sien vínccuhcu q cíe em veces pcuedc lícul la rse entre losscucieíi. secí sri nícítí temí i muí ieuí tcu. secí su rcformem. imust vcíunen tos emuucíhisicos de Lis ciemícicís seucicíles

Si bictí la idea ele ciii cci rcí peul íticcm se refiere y el uso ci ue dc cUsís hiesecuíisus en el ecírscu cíe leídc foruiucí uicutui val a un husurizcuuute institucional vielcí usocicíl ordineurieu; entre, íusur un lasicí. suiii nueeliemtsu. el Esicícící— Nemciciui. srm heurizsuuítc scu— veulcur clescri ptivcu de leí reculicíccel, y. por cutruu, sticicí 1 se prsiycetet ussípieeiuuieiite uiucis alící de éste vemior perf6rntui leo cuí leí csunstruccióuu de la vea—líemsmec ch csuííjuuítsu de leí H ¡u uuiemnideid, que es císí helad uuuismeí.ecu u cebidcm cuí sus térun iii cus ele rumí cm ci rs iccí 1 cuci s’un En ¡ci toccí u te eu «cuítu reí lícul it iccí» n su es fácilde Esceusicus scíbcvcxíicís. liste liomizotute ideal temí— decidir iiasueu qué putuisí el ccuuíee-ptcu común vul—bié¡í leí es cJe ¡¿mci o, pcmest su q cíe icís cl ist iiiteu s mci— geurizcí y diluye las significaciones especializadaseleilideudes dc elcmnsuevacicí íuesrlciuuíen teína (cmsí ecu— o si. ci la i n vcvscu. es más bieuí el ccunccpucu espe—míusu leí eprescuil acicíii que ésta se hace cíe hecs cicul izcud su eh qcue resume. treus refincíricí y operes—u’eleícicuuues cutre ch iuíclivielcio y leí seucieclerel) hícmn eiouiah izarící, rumí puntcu de vista e’emueral. A cciii—peisacísí cm csínsti tui r cm su hemvgcí del siglcu xx leí tincucación esbcuzarcincus culgruuicus cíe isus tratem—

Po’,n~gca>’

168 Francisco Cruces y Angel Díaz dc Rada

mientos que sc han dado del tema4. Nuestro crásico estable». La niotivaciórí dc fondo dc losinterés es mostrar que, en sus líneas esenciales, autores era una preocupación práctica por hala categoría científica conlíeva eh mismo car-ác- extensión de burocracias nuodernas sin sustratoter evaluativo que la categoría ordinaria; con- cívico, y la dificultad de exportar tales virtcudestiene, por así decirlo, eh mismo relato implícito como se exportan la tecnología o los procesossobre la naturaleza dc las relaciones entre la foruuíales de organización buroercitica. Frente acultura y la política, sobre la naturaleza de las la «imagen tecnocrática de la pcuhítica», la cuí-instituciones representativas y sobre la diree- tura cívica fue presentada como «una mezcla deción del cambio social. la nícudernizcíción con icí tradicional» —una

En una encuesta del GIS de junio dc 1988, idea tomada de Shihs. El terreno enípírico ineisbajo eh rótulo «cultura política» se incluían las aproximado a este modelo idecíl es la culturacuestiones siguientes: interés por la política; política inglesa, resultaelcí histórico de una serieinterés por la actividad de los órganos de poder; de choques entre modernización y tradiciona-satisfacción con la vida política; nivel de demo- hisnio. Eh trabajo comparativo trataba de den-cracia desde cl Gobierno socialista; cerceunící dc tilicar el contenido específico de este protsutipolos partidcus políticos a los problemas dc los para mejor ecumpretuderlo y difundirlo, generan-ciudadanos; capacidad de comunicación de los do una «infraestructura democrática» en terce-partidos políticos; en qué medida los partidos vos países (1970:13-28).se preocupan más de los intereses nacionales Aunque Almonel y Verba se inspiraran enque de los del propio partido; capacitación de los antropólogos de su país (citan a Lintuin,los políticos; honestidad de los políticos; vaho- lnkeles, Benedies, Kaplan, Kardiner. Kluekholín,ración de la actuación política de los partidos Sehíneider, Mead y Corea nos previenen comí-(GIS, 1988). «Cultura política» representa aquí, sra has ambiguedades del conceptsu de ccultuvaante todo, un termómetro para medir la imagen adoptado por éstos, restringiéndolo, como yadel sistema institucional y sus principales acto- hiciera Parsons, a una «orientación psicológicares —los políticos— a ojos de una población hacia objetos sociales»segmentada según sexo, edad, tamaño del mu- j.> ci término cultura política se refiere a-nicipio, educación, situación laboral, ocupa orientaciones especííicaníense políticas, pos-ción, práctica religiosa, adscripción ideológica y turas relativas al sistema político y sus dife-recuerdo de voto en anteriores elecciones. Lo rentes elementos así como actitudes con ve-que vale como «cultura» es propiamente un lación cml rol de uno niisnio dentro de dichoramillete de imágenes sobre los que gobiernan; sistema, Hablamos de una cultura política dello que cuenta como población, el universsu dc mnismsí moelsí que psud ríeuuíucus heituicí y sic ci uículos gobernados, estratificado según criterios co-munes ah conjunto. Esta es, sin duda, la más cultura económica o religiosa Es un conjun-restringida de las posibles versiones del cons— tcu de orientacisumues cciii reicícicin a ummu sistematructo, a resultas de un progresivo estrecha- especial de objetos y procesos sociales..miento que va de la cultura ciudadana a la Este esqucuna toma como dados un númerocultura política, de ésta a la cultura cívica, de de objetos políticos hacia los cuales interesaésta a la cultura democrática o participativa, y conocer las orientaciones individuales de losde ésta última a st] caricatura: ¿le parece bien miembros, en su dimensión coguniliva, afectiva yo mal lo que hacemos los políticos? evaluativa: 1) ci sistema como un toelcí; 2) los

El texto seminal que suele ponerse en el ori- elementos del proceso político —el inpu¿í delgen del estudio de la cultura política es la in- sistema—; 3) los elementos del proceso admi-vestigación comparativa de Almonel y Verba en nistrativo —su otm¡put—: 4) la propia persona1963, The CiÑe Culture, por lo que nos deten- como agente político. Lo característico de unadremos en ella con cierto detalle. A raíz de una cultura política democrática sería, precisa-anuplia encuesta sobre las virtudes cívicas dc mente, el tipo de orientación positiva y activaamericanos, ingleses, italianos, alemanes y mc- que cabe encontrar en dirección al procesoxicanos, sugerían la existencia entre los dos pri- político —el qcue convierte has demandas socia-meros de «una pauta de actitudes políticas y un les en principios gubernativos dc autoridad—,estrato subyacente de actitudes sociales que así como el sentimiento subjetivo de competen-constituyen el fundamento de un proceso demo- cia política —de poder influir en las decisiones

POLI!NCat

La cultura política... 169

de gsubiern ci——--. y leí 1 cci 1 semel tu euci ci leus ves cuí seccí sus iii cis ves besicí cli i su de leus v’eu Isí vcíeicutíes u- emes it cideseuduiiinissvcmt ivcus del sistemuua -—-1 ci scu¡ecióiu a leí dc ha gemíce.ley. Leí uucuca císuuninante en leí prsudsiceisiuí espeifucí—

Desde estsus prescí pciestcms es lóuuiecu q cíe leí leí scuiire ectís tu reí psíhítiea es ha preciettpaciotu íueuvtipsuhcugícm rcscíhtemíute sic etuicrmnis psuhitie~ís ildí se í clcuctuuuícntcuv cl pempel cíe leí sipiuiis’umi públiecí y scusp reei scu tui emite cecí ¿u mii une. ci rvcu ¡ ita el tu mi it nibci ele ccciiituicus cuí leí t reí mu sici ó mí dciii ca creí ti cci y 1 eu iii s—leí cccultrtycu peuvrcíqcmicmi» y leí csecíltcíí u de scibdí uictucicuuucuhizeueic’uui dci mícuevsí vdgiiiieiu (López Pm—¡ síu’ cci grcueseu sic leí lucímuí ciiiicí cid pu ese mute u- peiscí t cmv, 1 982; li nz, 1 984: Mcm reí ci. 1 992>. ¡ )e uuicí míe reícha -----exeepciómí huecliei ele leí s ci cusí mcl mmii is u uugle reeu vveuíte sc psune el cíecuít si en el persistetuce ysem. mí suvtccmíne ri ceutí ci y cíe rumí cus pcíccus pu ¡ ses cii fu miel i cl su femí sí muíeíísu dci ccci nisíu su pci 1 it cciu’ sicecírcupesus. (2ríticems culucívie cii ltimicmsumi chusííícu y el Isis espeiñeules (cutí esuuíeeptcu tesmí pcyeircusisu qtiessuc u cícemísrisíu sí cíe este picí mí teeu muí ie mu tsu. leus pro— Ii cm stem hieiy cm títcures ~ícíe uucí Fu cuesie u cv-it civ. crucí 1 ciii

picus t reí tu sfcumícíe ci míes ~usismeri cures ele leí ssucie— iiivsi 1 ciii 5cm vi su leí pscus mcl ci ti u-’ i stcí. cus reesí muí iii ci rl si>.cl cid mí giescí u- emíncriccí uíet fsm uzcí vsi mu eí cidcccicmv 1 ci El ci nisuuí su psi lisi ecu, cjcue ¡Xlv em-ud u- Verbeí cuí —

mu sucicín y’ lícíce viet mii cís Ile xi ble cm cuí reus cli mccci ci— e-sin t reí beimu cmi 1 cci lies cci mii su «(‘cmini lic-uvi suíusu cimuí cu-tíes sic eecinbisu ssueicmh cuí cl imímerisur del uiisiiici vcíluu u- Ii cuy’ se islemí ti ficcí cmi tsíel cm Ecu ucupeu cci cuí susu scemuu eu lucul <ti ecu slcuuídiere 5 ecu. Lcus eemm bicis ci cus immc-im-¡c’ salí mas, es i ncl i ssuci ci ble ele rumí ci crisis cíecurie se lucí tu ves ¡ cid sí muíás cite mí cuculí sc vefieu-en cii cci ti ini cl cid el el sist cmii cm, vcflcj ciii cl su ~c1cmcciii y’ ¡ e—siescí rvsí IIci cíe temí cl cuí ci cus psis tun cct en cmii stcí s u- ció mu cíe dicte el Esí cm cl su cuí ge míe reí 1 u- leí elcísepcustmuí cíclermí cts sí luí leí ugsu sIc 1 cís tres ti iiiuncís pcul it ices cmi pcirs iccí leí y mi su ‘cm míe i c:-íu ci mu veu cuí ben e—déccící cts. císí ecu iii cm cm leus cciii t reíd i cci cutíes ccii cci — fi cisí dc los ci sud cid ciii sus. si mí sí psi y 5ti p rsi pi sureiles imuipliecícías cmi eh peiscí cíe rumí eemíuiteíhisuncu imitemés. cm cuí muielicus esumutreu las uísívmuíeís u- Isiscíe p vsící ticei (iii cm rumí cci pimcmi isuuisí de ceutí s cumuí sí vem 1 cures cli fcu scus cíe leí ci cm dci elcmii <cm» ( M civil 1cm,Fui el cci tu pci cíe 1 ecu iii lucíviet muí cii tsu lucíliii ecu, leí 1 984: 32>. Rceíeei ciii cii lIstel cl su sic 1 bienes tciuneiuuifestacicín cíe estuis cci mii bicis es ciescri tem en ecumusecuemuei a dcl clescí j tiste cíe vi tííící cutre cl cíe—témuníuucus cíe elesesí ycmciuíyeieísíui: «vsulemsilíelcucl>u. semvucuhhcu imuclcustvicíi y ci treumí sic i ciii pcuhit iccí. líe—«uncuvísmncí». sccvmsmsí’. ccvecuhiuiccituiietitcuíu, «cus— memícucí teivduifrciiucirí¡ssem su sreuchicisícu secculcír ele Isiscciii ti n ci sícid u>, <si mí ecungvríen cicí>. «di souícíneucí». espeí lucí íes, clic Ii5i lucís rcí mí sc miicmiii fiessem cuí crí cmi —

s< Ircíescm mcm». sc I’uemgíuíeuit cící ciii »- cccli se mu scu» ((3 ib— quic y ecu scí cuí i un psmtenc i ci li-emite cml ihíjunu ele 1 sí 5—

bi uís, 1989: 1—30> Leí csííuscecmeuícia de tosící el leí tenía u- dcscsuuuficmnzeí respeeccí a su onu pid, muiáslucí sidci tu mucí ev iclente plci reíIi zcmei ciii del cciiicep cci cmi leí cíe cci cml ci tu e y esuy rumí t cm reí lucí rtiehist es.cíe ermit u reí puuí it cci. cciii cciii picídsi cuí leí hite vcu 1 su reí Leí s clesesí mí fi cita zeus iremíte ci leí tutu vcmcrcíei cm ycl essi e ci nem unuit i piic i ci cid ele fucí títcus ele u- istes: y- ci—vicí lule i ncc rmneei icí cuí leí ¡cciviet cíe si sse miicus ( Ecis— ch cmpcu vect su ele leí j cus ticicí, teu u ami tig ci cus cmi elcutí): ves puestem ci reí cíe su mies cíe ‘cíevza entu-e freme— se musir psi pu leí y y- cuí u cuesí reí lite reí cci reí; leí cmli e—

cismes cíe cícíse cuí eh prcueescu ele ccuuust rcuccióuu de nemeusímí respecísí cm Isis i uígress:-s u- gemstcus íuúubli—leí hícgcmcumíícm (Heihí); estilsus dc vielcí, acticcucíes y ecus. cicle se traduce cuí leí ecumucieuícieí uzeuievahi-vcm 1 cures gemie reme ucuuíeí les ele vi veid sus cíe leí ccciii cír ¡cielcí sic csivrcupcióii y cuí leí ev’cmsis’uuí y’ el fvcí cuele

‘‘ cíe leí ~---- huseemies: leí ecívemucucí ceusí tsítcul ele u-es¡uctci heucucíssícial uzacusumí scuiemíem ciii de leí pcmstgruevreu Isis biemíes públicuis, cície cemelcí ruuísí pvsícruvemecursupecí cuí icís luvuispercís scíciedeisles lusustimud cus— cm preuveehar para si, cusí uuq tic secí ci ecísta sIc scutui ci ¡es (lii gí e lucí mt): miisud sus cíe clise tu vscu míegcuciem— dcstvcuecióíí ( ..) ¡ si que es del Escemelsí mísí eselcus y’ esmuí ímeírtidlcus en cl semusí de unes ecucuí uní— de tsudsís: si mísí de cm mící cmi ticleicí extevisí y excreí-cícíel ssucicíl (Mc 1 ¡it ire). Leí el cíe ecunservan en lucí y’ einíuemyetzsiseí, cm leí q cíe sc pruecle, y a u mí seeeuu ú u teusícus es seis cm tu mcmxi mii eíei sities es leí ii re<cuí — cíe be. eh cusí ir. siefv ci mmci cmv e i gmísiucí y cuí leí iii ccl icí cisu cutí cmvi mii mící1 cte e míccímuí reír cutí leuzcí sic utí i dita dc 1cm mususibie. Simí ‘ ‘ uíeíscuuemluuucmíte.entre leí mii ercí y’ leí miucie rcm psi <ticci --—eh niu-eh ele - tuemitticicí. elelas muísít iveiciones u- curicíutaciduuíes imidividuales lucícerící mí úeicsí ele iunuucutcieicími ecuansicí se ¡ raley eh cíe ¡cts cstrcmcí curcís y el íurcíeescu pcííítíccus—- sic smbtcnev a lgcí sic el leí (Ni cmvii leí. 1984: 34—35)(Cf ‘Fcupf. 1 989) Ceumnsi leus ¡ ma mísforííícíeicuuíes Lcr uuícíycírící ele Jets ci pvcmxi uííemeismuíes cmi est cid icíecu tu reiles síel cicescuveccisí t emíemí ecmuíseecueneueís sic leí ccíhtu va peuhisica Iuastcí ~id]cuí muíeuícicuuuadaspsu lii iccí s cm ucd i su íuh cízcí. el cutí á 1 si s hícu de cm beu mu — esmm lucí míen uncí serie sic ctspects:- s ej cíe t rcme’euuí rumí cielsímícír cl sucisí firme ele icís cubjemivcicicuiies insti— himíccí dc ecuíítiuícíideíel cciii scus cícepeicumíes ele seuí—

cmei sí mucíles lucí reí ecu cuccí rse cmi eh tevre musí lucí rssu cid sí ecu mii (u mí. liii getiercí 1. cci si 1 sud cís el leí s scmn

POLITICAJ’

170 Francisco Cruces y Angel Díaz de Rada

resírucíuvas cmi encinto cmi esuuícepto de cumiturcí está csumuí pcuesccu ¡ucur gemutes que se ceuuísieiercíuu esadoptemelcí, unirerscílisu cus cmi su ám biscí de euphi— si muí sinos ecunící individ ucus» (1987:24)>. Leí cuí—ecíción, e ¡uislil r¡e¡onolrs’ici.s’ en su csuuícepción dc 1 curcí tusul itica se relieve por fcuerza ci leí iuísercióuu1cm peulitico. ele tsídsu scujeto tucuhiticcí —i mudivicicual su cculecti—

Ah restriuqiu- leí ecíltníra cm valores, ereetícicus, u- veu— cmi el ilítevicur de tutu Estacicí así ideahuuíeíítedisposiciones de ecumpsurtaníiento en uclacióuí coculiguí vemelcí; es u ucí nocisSmu ceurtetelcí a la muiedielcíesun eh sistema peuliticcí, se cícuide directamente a del tauuiafucí de éste, sí. cuí su defecto, dc scísla medida intrcíssubjetiveí para salir del vicicucicí ci recmííscripcicumues cmdmiuíist reíti vcms, razón psuv leícircuicí expí icati vsi que vcí ele icís estructuras enmemí a muíeíí udcí sc heubla cíe «subecultrurcís po—políticeus cm las cíctit usies de Isis citudademnos u- iít iccís regismnales». Cabe pregruntause qué quedaviceversa (Alíííond y Verba. 1970: 69). Lo in- dci concepto cuando dc 1cm que se treita es deteresante es cc’mníeu, pese a los orígenes holistas hablar, precisamente, de la nem correspondenciadcl conceptsu (tcmníadcu de los estudios norteanie— cnt re esmiscí reí u- Estaelcí —dc ha críitrí u-cm psuhítieei.ricanos del «ecuveicter neucieucueuh»), leus cuscus ele lucir ejem pío, cuí Isis histaelcus iii curiesultrí reiles delcscuhtuvcí pohíticcí» cuí heu hiseratnírcí eíclsuleceíí de u lcímííadsu Tercer Ni u tuelsí; su ele la erecicuite cí u e—permanentes y significcuti veis císeiheicisuuues. N sí brcm sccsínícu iii tcívicímíisteí», en Isis países cuceiden—ssilsu cuscilan de dichcu versión bsuhistcí a scu ver— tales, del miucudelo de csmntvcí cci ssíeieml y- de dcc—sicin restringicicí, si¡ísu teimbiéuí del singuicír al cióuí remcieumíech ej cíe gobieruící leí lógica psul iticcípl circuí («leí ermit u rcí pcul it cci de Isis esperñ siles»! iud ivid rieti ist ci cci reteSe rísticcí el e leí clemsuercícicí«leus nueveus culturas políticersí>); y, seubre toelsí, represciuteutíveí. Meurremnucco heu selíaicísisí ecmn ur-de leí jercmrqníící cuí trural cm leí imuccunmuíeuístureíbi Ii— ureuicicí este (u u ti uuusí problemncí ci propósiscí cíe lodecel cnt u-e cuíhtcu rers («mayor o uiucuisur cuí scuva e~ ue cleticmníiuueu «Isis funclciiuieuiseíl ismuicus indígeuicispolíticetí>/ccetmhtcmrcí política postuuucmciernemm>. <cíeci— de Oceideuute»: cmii estemhlido de grupcís y tencieuí—dentemí», «t retel iciouícul». etc). Por su pruesto, hcu cias petra quiemues «icís i íusti tríciones del cuuíiver—cuestión no es estipular qué uso de «cultura» es salismno (..) están ni-arcadas de manera irreune-eh esurveeccí, sincí dar cuenta de esa riqueza de dicíble de una fisiológica indiferencia en relaciónsígmí uficaciones y de Isis ni úhsi íuhes slespheazeííuí ictí— cciii fas difrrcumsic¡s: es decir, cuí relcíción esmuítos de sentido que counporta su uso. Pues, como aquellos víneulcus seuhidarios que pueden dat-sesetala Williexms, «~ 4 finalmente (.) Ieu esimple— lucí emiure individuos eutsumísticamenle esuiusidercí—jidercí no está cuí leí paleubra u-íuismcí, sincí cmi Isis dos (segíl mí el esquetuicí del cemntrascí scuciemi - depreubiemeus psuesceus significcítiveimente de velie— II síbbes cuí adeleuuí te), sincu entre sujeteus esmere—ve pcuv has veuricícisumíes en su uso» (Wihi icímns, tcus cnuiscí reulmuiente afines» (1993:10). Neu sc está1976:81). sugirienelsí aquí que el cuniversalismuío suponga

La segunda dimensión, eh unirersalismo, tiene ninguna especie de lacra conceptual; niás bienque ver con la adeupción del Estado-Nación co- es una seña ideológica irrenunciable de la uno-mo cunideud nattmmal de los cumucilisis. Aunq ríe a dernideud —cuí su seuícielcí más esunphisu, ej cíe in—primera vista pueda parecer chocante ha serie cluye en primer lugar a ha empresa científicaque asocia el universalismo a la Nación y ésta (Arcmn. 1992: 55). El problema es que scus supues-al 1 ndividcmcu, se trates de uuía coíífigcu veución tcus se cuelen ludir leí puevteí cíe cítrás cuí teuclosideológiccí de lun íícipidi5 dificilmemíte disociembles, n uestrcms phcmnteeímiiientsus cíe 1cm pcuhitiecu; ccumeu 51cavaeceristicer del pensemuniento msidemno. Ccumci leí eurgcmnizacióuí de los hombres en sociedeccí iucí—lía ilnustreudo Dsumuicuuít. la reciente organizeición serma neccscuueuunente por sumía uíeítuvaleza éticcí—de los puebisus en naciones soberanas se halla macional honusugénea y universal, cuya expresióncsuuíectadcí históriceuncíite con leí ecusuncuvisión sevicí leí i mítegrcícióuu de mdi vidrios a utsiuusuuuisus cmiilustradcí dc uuíicí h umanideid de individ ucus Ii— sistenícus uucucusuuueíhes de reíuuesetutemeióui, ssubera—bres e iguales. «La nación», escribe este auscír. nos e intcvdepeuídienses.<(es cíqucí grupcu sociopolíticsu meucleríucu que cci— Leí vusísumí ¡asíituc’ionalisia herce refevencicí cmlvrespcumude cm la icleculcugicí del 1 nelividucí. Como lugeir desde eh qcue miii reí eh ccuuíceptsu de cu It u reítal, es elcus coscís a leí vez: ¡usur uuíem peurce u mí pcuhiticcr. Pcícs más cíue iuuformeímnsus cíe cóní sí hasconjunto dc individuos y, por otra, el individusí culturas locales ven realmente, desde su ópticasituado en un piano colectivo, frente a otros parcial, a has instituciones, a lo que tiende es aindivid smsus—uucicidumues» (1987:138). Y también: examuíiíícír ci cíqsméllcís desde las exigeneicís de ha«(.) la neícióuí es cuq cid leí sociedad gleubemí ej tic legeuhielcíd y ch fu uícisunamnieuítcm institucional. Ccun

POLITICA 4

La cultura política... 171

cli su sc ¡tít rcucl cm ce i cuev ir es ble muíemite cutí s tu pucstsí diríeuííí cus qn e emsu iii Cii Liiici pevspecti vem c/cuumtmcí—

cíe u-em sí y mclci ti y-em niemite ex t mcc usí cuí tu mcmiii ci tu iii— cén i ¡-¡cci: e ucí muí cm miiás musís erhejcm muí cus del ce títmcm cíese vssí ele esí cm cusí: el sic leí ¡s-¡-dn-c¡nÍcm emitre leus leí pi reí muí ide ssíeieí 1 ——y scub ve cii ci es q cíe sc cismen—cís peersus cci It tu mci les cíe imitecveiei ciii cuí el su rclcmí tcita leís i nst it cueiciiies del Est císísí— tcítít cm miuclísuslegís i uncí y tsíel cus cicí rué lisis cinc mí cm ecu nel cuce u ele iii ‘sí rníeí ti vsi se u-suc ¡ve el ecuhedí t ci. u- t cmii tsí muí ássu ituucí muecesesríes ci c cuí iii tegrecciciuí. si mio que res— pvsu yectec címucí i tau auueui cetremíci cii, deficiteutia u-psimide mí cm cci ud i cicu mies u sueccíes sic existe uíei es ¡mcu-su ucícicí dc 55i sí lujel su. 1 ci ci tic n su es cuí t tu mcm[)eeimíícíscinc ese su utuesí sí hegií i un istcí es sólsí cívica y rcspsuuísa bu idcísí ciiicleicící uící síes-ictie frem mi—rc4cuíircmmmís’¡míc’ e xlvemñcu cmi tuiíiverssu de estrudicí iiieiiiemeión. feííuíiiismíící cutiusumeul, ciclismuicí puihitiesí.psi vq cíe. ele hice idi cutí smi-ele mí hcgit i un su cx u sse cci— uve muí sud cvii dcccl, pci rvsuc ciia lis miicm. cm mucíercí mí íd. t cmv-miisí temí cuí leí miiccl icí cm ecu ej ríe cli clící jercí u-cusí icí secí cl sufí-cm micí tuis muísi, luiecí vesecí. iii leímísil i s mii su, cli cmitel is—cfcetixcícuueuí se meesuíusueiclcí u- cíecítetelcí cii algciuu uiutí, espivim sí t ribctlistei. imílcmiu’ismuísí eucmrcurmtcmrusu.greucicí —pci r cje muí plo. e-ti les tuied ¡el es cí cíe el cm cm O, en el ecíscu ele leus «míucv as ccitt tu ucrs vil it te-cus»:cleíelctuisu cícísmuute e? criterio ele cíuc es tu ercí ulule fc¡crzems emmucisismemuící, clesemíeemmítcu, n¡mu-it:ic- u¡¡lwrc-.v’sutcuv vesíisuíiseílulenicuite cii cemmíelicleítsu mííe¡cuu píe Deseviluir cstsms prcueessus desde scms hurcupicispci cidci pci mci gsu be muí cm r c~ tiC uiSí u cíce vlsi su crime mielci esucí vele licmcl cís 1 dccihes cíe vemí civ —-ciescle srm pee tu —

lihicis u- fcubieus pevssiticules. y’ cuiemícís eí(un ipí cus e licír cuspiucícícíuí cíe eucmcsuííem¡uíícm símnbsihíceí—- lucí c5cli cmv 1 cís clccci cutíes ímeí reí i rse cíe p ríe muí e í 1 t p mu uvest ci rles ecu mii luí iei cicid - su ¡idi cci licucemlcus iiieJ sur.ce ci cuí el p ríeluís u. 1 ¿sc mccci cisme i un ictí (su es. psi y Leí «ermit tu reí civ iccí » el ice muí ci s (le luígí cite riel ej cíeciefici icisítí. sieuui pse i muccímuí iíleccí (cci muucu it cisc reí el cíe Ni é-xicsu - u- muí ás de leus ciases sí rbeu muew esecuicí—ejcue beisicímite gemí te. ¡umím- !mm/ii c/¡ms’mscms ¡c¡zouíc¾s, vízcideis e~ cíe cíe leus rcuveuhcs ilecreideis. Retreiscí leíuiuehicvci uííeíuchícmvsc cmi iícueiuhsu el clící dc 1cm círuicí— ccílccmu-cí, cmi leí psuiiticuu, ele rumí cicmdesdleínsu—tiíusu cuídci eheetcircuhl: cíe él es sic huí chic tmeítcí leí ccermltcmmcc leí miieslides exemeicí cuí qrme éste sc cípucuxiuncí cmipcuhisíecíí>. y unu- esíueeicíhmííemu¡c cm sserulccmrcu eiu-i— esircizcíhí dcl sismemíící: rumí vciusíiu, resisiemute cmi miii—cci-’ - Psi r huí sitie musís imite mmcm cci mii sus e mit su muces es decís cm rbemmí cus, esmuí cutía ccicid cci muí pre miel icí ci entrelucir erucíuítsu cícuccící. ucur cusí dccii isí ¡1 uneirgeuí sí Isis veimitiséis u- sus eiuuccuecítcí cífícus u- eeuu cmii uuivellucur fcmcueí ele escí .¡ercuidluícu cíe ese u eedumusueimííicuí— eelcueeítiv’cu cíhtsm ( Nisuucímí, 1992: ‘18) Peurcí uuutujeves

sí. ¿Fui cí cié maucel i cía leí iii mcc m cící cmii cuí rumí tui-sl cmi cíe esecíscí esesul ci ri zeicí<u mu. «pci rvsuc~ tu icíl es» u-- ciní cís~uuuit iccí muí ci u-sur emgsu cci tumcl sus Isis se mus mcl sus 1 cuiscí les sic scu cci scí. 1cm ermit su reí pci hít iceí reg ist vetelcí lucir leuscíe leí íicii<ticcu’ií ¿ Reculíuíemícc ecumuscítus cmi el Esta— enccmessecs cicuacle a cersí, cucutíelcí mío quedes iii—

dci u- síu iecitiiiuicleisi scus ¿uníecus mdci entes? cómimuiter cuí leí ecísilící ele «uucí seibe/usí ecítutesta».Si mí elcm dci cmi emití ci - [ucíce y muí ves ¡ u siete si mu 55í bre Csuiu e lucís decid i miicus. psi r ciiisus lusuesus uuieses, lucí—

psilítica crí cciiiccx tmus 1 uiccí les i muípl i cci cus cm ni iv dc cer eluíogveí ficítucurtícicí e~cue el mirmestusu es ciii uííc¡uuclcí jeremmqcmí>sem—dci cuí lsu eciliurcíl .ctvcicculctdsu cuí ccíruísí er unscmtu—cismes fuirtuicí les y megid su lucir íuvsucccii mnieuí tos d’ 3. Cultura políticaicicculsugícís luásíceimuictuse cimuíverszslísteus —lo cuccíhace dci pvsueeso puuhiliccí cuhgsu esunsidemable- en acción: una escenamííe mí te lucí muíciguA míesí. 1 kvsí es cci muíbi é mu su u muí sun dci de barriode clisceumí ciiucíiclcíclcs u- freccí sírcís asumidas a u--e-ces.cuí leí veleícicíii ecutie leus imísticcueicímícs del munis-erset Ii sní ci y 1 cís ccii t cuucís 1 suecí 1 uiien te esmuís ejercí deis cies miiireí. cstcí cíe- cutí ci vez q cíe vi—Cierceus cuscís del ecuuíeeíutsm cíe críhtsurem peuhítíecí. cmi lucí el cíhecílcie ci cutí beir... Ncí sé cmesuricír el tvekic del bítemí eirmclcmdcímusí eí leí uuiediclcí 1cm cí cíe viuucí Ahí. sí. ci leí incírugcí—cíe leí curclecieicísími imístii rucisumícil. mící pevmíuitecu cIne reiciómí de leí Íemmuíícucicí priuííeueu. Y tisis cuitercí—Isis cciiit curtí sus ele cli ducís fretes cm reus sc secí u esmuí muí cus Isis u-eei tisis cíe leí cci Ile ci tic es set b u ¡ej cmi elmuitieleí. ¡-Icícemí cíe él uuuás cima ccineeptsu—Ismevzec. sííu esícesíde. Y emíccumices seslituisís. pcuvejsue míos ibmiicid sí cíe ccli cice y iii sc it cucisí mu», e~ ríe de ciese ri bir muí sís pci set nel su cutí cts cm 1 cts sic reí5. s- ci suc cst a tidlcuícci muí cm seu mi. efees i veí muíe mime. leís su rsuueís u cuccí les cíe cl cmi ccii cíe!». Y ecu miici cm misiá bcu un cus u-em jhi mmi tj

ecun ví vemícicí. sic decisión u- cíe veileurcucuon. sus del lucu rreu cuí leus cci lles, u- el a leemide dcci u cismereleíci ciii es cíe el cm bíe cli mcccisí¡u cciii leí cinc uí rielcid mí ci uucí i —peuscí bem ecu mii cm esmuí ch cci iegisu Ylegítima u- seis íeeuírscus cinte cl lucídler Peuremirea— mícussít u-cus las crgcucís versistas. icís eigtuis mí cuísecíuícl cm ci Pcísse rcíu t (lvi guiciii u- ¡ ‘cm sse rciii. 1 982>, ecíscí - -- Y’ dci mci. temí icí muícus e~ cíe cm set y eh ser u- iei ci

POLITICSft

172 Francisco Cruces y Angcl I)íaz de Rada

y temelcí, ya ves tú dónde tenias c(u esas cacas era de un intinio emnuigcu suyo; si no, neu vieneY ycí. salemí. «q cíe está cíquul el alcecíde y sri [.3 Cicírcí. El usu ecmncucicí el bccvrisu para ucícíaseñora, que está aquí eh alcalde y su señora». Eh no conocía eh barrioCeugimsus, y seuda leí ecílle mucus feuimos es elícus.Pero todcu escem eculie. Y porque ucí elio ticnípsm Fui esta uíecrreíción ele tina vecincí del beirrisíde avisar a todo el barrisí, porque si nsu... Y de Vereda de los Estudiantes, en Leganés, clneus salimsms cm cusís y les dijercumí que... que ej cié ceuuítenielcí mnoreul es udiscucicí ble del relatcí, co—pasaba. Y dijinucus que nada, que ya habían mo éste ucí puede separarse de las esundicisumíesidcm ci deir peurse cíe estsí Isis luom bres, cu pedirle en que se ncu vra —es cmn tcsti msunio csíheetivsíde icrs ecíhies, y- q ríe mío dember co¡ísesscícióu lucir címíte un ext veiño—, y mcíchcí mnensís de las ccitt—nades. Y euíccunees dijo, dice, csSi, ya leí ecuntes— sí icisuuíes ceumicretas, vivicleis, cuí cí cíe leí experieuí—¡ eíci ón prcuui ¡ci leí u-cuy ci deur>í. cm un isína cíe leí eucci ón psul fmi cci colurs5 fom’m¿u - LI

Y entonces ya aquel día psur ha níañana, yo sujeto que narra y eh sujeto colectivo que cmecúalícíbící hlevaelsí cm mi meud re al hcuspiseml. Y llamé —leus muijeres, leí cemhle, eh becvricu—, sc cuitrelazamísun tecxi, y eh tcíxi muíe dijeí que leí senicí que scmciluuíente, sin cípetícís ssuicuciciuí ele ccunt itiuicicídsacar a la carretema Y entonces ysí le dije q nc entre ciii actor y oirsí. Leí luismoricí recílizcí unaecunque le teus-icres ej smc elcur más dinero, que seecuemícía ecísí viscucul: del alcalde u-em cm cmii pvsu—por feivor cnt veiva quíe ercí parcí rumí euíferínsí, bleuíía cemncreto (el asfeuiseudsu ele icís calles), sicque no se psudicm hevemnteur de leí ccmmcí. Y cuí— éste eu cuna meud re emífermeí, sic éstcm cm la ssíl cIa—teunces me el qsi ej cíe no, q cíe leí seíccííeímnos 1cm ridietel de uuící veciucí, cte ésteu iii t mmci cuí ci leemicleque pudiésemos. percí que él mío entraba eh de mínevo, aunque esta vez arrastrado vindicasi-taxi euquí. N cm euítraban porque se ci cuederbamí veumuiente psur cl fcuuígsu. No híeíy cuí chicí uuícm reile—ahí cuteisecícus. Y entsunces estaba hicívicuido y xiómu psuhíticcu pvcupiamuíente dicha, cuí cl seíut isisíutuucí vecina mía, leu [)cílsures...Yeu cm mi meidve de cm mier elucidacióuí reucisuuucul sic leí posiciómí i mielhcu teníes cm ecuesceis, y mi vecines con cuncí uuianta vielsucíl respectcu cm problemuucís lurácciesus del gsm—la sacase círreupá p’em qcue no se mojarcí. Y la bienio, o de un cálecuisí niecximnizccelsur cuí esti suscccauuísus es la ecírretercí. dc leus teorías del social s-hoic’e. Lo cine hay es

Yo, qcíe cstcmbcí de estar toelcí el día cmlii cumucí fcurmeí icuccíl de veflexividemel —es decir, dederrum beí cuí el hcuspitcul, qcue pienso cicie u-nc eícucopemcepcióíu y’ cuuítoemíuvuuuaciómí— douude.voy a tener que ecírgeir cm mi meidve p’ a seuccír— frente ci los perfiles bsurrosems ele leí cmutsuridcicíleí, si no quevící q nc se unu viera en leí hucubiscí— extericur ——sólsí perscumuiFmcadeis en el alceulde y leíción, y escí... (‘uandem me entersí que [ehalcal- alcaldesa con sus zapatos limpios—, destacande] estabcm ciii 1, seihí p’ cíhlá. Leus cocinicus cutre esun nitidez a bssul títa la el uveza de lecs ecuuídicisí—el brazcí, cutre un regcueritsu que licubia —por— nes de vielcí y- leí solidez imítermía ele Isis víuíermicusque hícucícmmsus tun regcucriteu p’ ci qcue cl cígucí cieuitrsi del bem rricu. No existe ciiscsuuutincíideíei cui-no se fuera císíuí pci leis ceuseus, en tsudems icís tre 1cm coticlicíuícu y leí púbhiecí. Leus puterteus estánceulles hembící regcmeritcu, ¿sos aceurelcuis?——— Los cubiertas, eh bcírvsu de ha ecílle cmít ra en las ecíscís;cogimeus ahí, que entonces había tres ismees cuí leus avisos y las ayudas entre vecincus confeurunanha calle, tres bcmníbillas [.] Cogimos, y ya, una tupida ved interna. ~~rentea esta ceunsísten-«No ha cm pezaelcí a heucer nerelcí, psurque cus— cía comut reusta leí firíííe frcuntercu del extericur, queteel no tiemie peilcubrer. pemrqcme custecí lo qcíe si de pcuertas afruercí represeuuta meureinacióuídebe hemeer... está eiígañcuudeu, porejcíe picuscí —iii Isis teuxis leí atyemvucscuui-——-. ele pcuemtcís cídemí—ej smc íuossutvsus semiusís ciqui... [menos ej smc eh ves— 5 vsi siguuificcí alterielcud (« Lsms cíe i.egeínés», dicento de Legeiuiés] y semnsus todos igucules...» ¡ Cci— en el barrisí). Leí eteciómí es psur couíípietcu cupsur—gimos cutre tsudas Lis mujeres, los cígeírremuuícus. tcuííista. u igetelcí cm uuuer occisión excepcisuuicii Sigueunas cmi cíhecílcie y leis sutreus ci leí alecíldesa, ch imuí pci so del muiouuueuituu y leí veuiteija cíe j cugeiresumo ycm le digcm, Isis cogimos tú p’erlcímíte, tó cmi cl propio terreuio: el tuarísí de las cemíles, leíeh regcmersu emicímí sc liemucindose de tuarvcu! Noso— vieuiencia cmi reída de icís mujeres. Es tc’mctiea y notros nos euuipapecmnsus, percí cusís sesuuubién sc cst veitégica: no subedece cm umící macisunculideid couí—empaparon bien [3 Sí se arregló: porqcíe, al secuenciahista, sino a la exigencia de un recomísí-poccí tieuuupo, memuudaromí uneus muíáej sumías ycm cm iuiuentcu itumuied iemtcm ——ccseuuídis tcmdsms igcmaies». Elp’ ci lexanteir lecs ecuhles [.1 El señsur ahecílde paseo de hes cícuccuvidemel pcuv el barrizal cuí dictehabía venielcí ci i mucungurcír ha feurmeicia ~icimqcíe elícus se veicíuí fsiyzcudcis cm vivir ncu sc prsmpsmnc

POLITICA)-

La cultura política... 173 —_____________________________

cccii tcm ecu ni su rumí muí suele 1 su épiecu cíe pci mt ici pcíei (un 1 suecí les cuí p reíb leuncí sic leí i el cmii ideicí u- cii ele leípsui iticcí cm dc cm cm tcíclefensa ¡ni litcí mise, un géuícro pcmrt icipacucun esímusti tcuyemi fcuruíuas gemíniuícís de

cíe eucicí reí viet mnej civ ci ci et iv i stcts de izej ci icusicí s en iscí mci psi iii iccí - E mu segucí ud ci 1 cmgccv, mii tucst reí ci cíesu iii telces cm cm les cJíc/cmc/s’s. Sc prcí 1usi míe cii recí hiel cid éstct s mísu cciin cidcii uíecescí viet muieuí te cciii leí s sol u—

cci muí sí ces ti mii ciii su cíe ciii ci íííe miisuri ci ecu hect i veí. 5cm ci o míes y cl ciii cutí ciccs muís tít cmei ciii cmles, ci su ¡iq tic devi culemícicí es mii ás si mii ból i cci ci ríe iii st vcmíuíe muí cuí .y Iiccli cm se srm Pcr1uu iii gel mí su sc i muí b riel ti cuí ceutí dl cussc hiuiiítcí. ecícul cmii cítás-iccí y psupulemv ritcu sic cuí greudsu s iii ible. Euí el espemeisí cíe leí cíetivielcíelunv’eusmón. a husícíer psmv rumí insteunte ftigerz cuí sri e-cmltcureml pvumrnsuuteici ins¡itcueisuuíeíimuícuíte (y pculíti—sutmcu ——es decir, cuí ch peihejsu cíe tumio—--— cm leí ecumuieuíte urríuciclm lucir ci cuyciiiteuíuiietutci ssmcieulistcí)ci rutcuriel ci cl íuú luí i cci. líe vci ¡íd cuí cm psi y el a rvcuy sí Así se muegeucí t b muí sc títicí cus chivemcccii ces cmii te ci muí Lucíss’us:mmuisus tuosol ¡os iurcuiuieinuts

Eh releí tui cinte risur íurcueeelc cíe ituier mcciii isí mí sichecs seis tu suc Ii su q ite tu cmiicciv- tun sus cciii cmii g rcu pcicíe muí ujeves del beirricí cíe leí Veiceicí dc leus Est ci— Sentidos locales de la convivenciaclicimites peircí emu-cmslctulets cuí cutía cíe cts cietiviela—eles lursí puest cus isur leí [liii ve vsicleuel Psipci lar de [sus lun muí e vcus el icís Isis cied iccí muísus cm ccuuuícuí tccv1 .egcí iíés ecmn muícuti u-sm sic leí ccheluucieisíui ami cucíl de cciii las ni cujeres las Icítcus cl isiudun i bies. Les íuedi-leí se iiiciii ci ermit cm metí dcl Lucí mvisi. p ucumíuemv icí ci lucir el tau sus t cmiiib ié u ej cíe leus sí vele uucímciii ci y-emití n tcud, es—cmvii tít cmiiiie uit sí. Se mmci tci Lucí cíe tu melucí reír tutu uncí reí 1 ecugien el eu las muíá s sigmí i fica ti veis Ni cís cídel cmii te,ssm [uveleí lii sí suri cm beí rrieti ci lucívsi y cíe fsu t sugrem ficís IIevcí insus 5 mcmn seri íuci su mies ele frcí ses ci ic lucís lucirreí íd CtS psi r cli cus iii s miicts su veesm hect cid cts e mitre cli cts cuí cl t reí n secí síu sic leus scsi cutíes. cmiiiph icte ío—

Isis seei mí tus. Pci reí mí síscu ictus ccii icí eh imite rés cíe mies sic leí s unej cures Isur cís e iii el cm scu cmi gcu tu cus, mecí—cl cm vn sís cm psi rl tutu icí cicles cíe míhuser u- eíei (iii. si mí iiit rrm— Ii ¡cisicís psi y uísuscí 5 mcís. ele itt geu res y- sí bjct sus re—susumues excesivas, em-u cruesí sities veleveimí ces lucíra íureseíít at i vcís cl eh bcí rrisu. Cuí mí ese uíuemt ericí 1Isis urdíp sus ita te vescící sus. Qcucrící cuí sus ver có muí su cciii cccio míccrsm mu cmii pci míe 1 ej ríe se cx p císcí dci reí titecreí srm esumíecpcicíuu cíe leí histcuviem del bu vii scu lea ficstei, cuí leí picizcí del Irugeircm vcicuí eme i (iii íueyscu lucí 1 cíe luís mecí tít ccimuí mcmii cus ‘u Leí iii st suri ci ele este mii sud sí reesímus 5 mci icicí lucí y leiscci muí biéíí srm incluí creí cíe cmi temícíey u- si t cm u rse amule cuí uj eres de Merecícm e mcm cmii cm luis teíri cm ¡lina 1am, eleciuucí tarea ele ese tilisu. Por scm 1iesrte. leus míuujemes releuciouíes pevssuncxles Fvemiteuu umía visícumí ere-e muesí mus reí vsi mí cuí leí ciesiv icí así mí cts st reí u el e cm Isí t sus m¡cu¡ mcii ial ele leí luis Ssu mier, cciii st mcm idcí ecumnsí scu muí cm—y esuuuíemísemrlcís rumí esímítcx¡uu eíg¡’eíehcuble cíe p u mt u teu risí sic huech cus sí cuesí tít ccimuí e mí seis cl ríe i remnícutíci pemeicímí Iscí1v-el si su, t sud sí lucí y- cicle dccirl su tun ecu Isis íucumí tcís cíe cm mící cii miuctí s isi¡í Ii muecí 1 dcl ticun psi:tsu mesdí cueuíísuu’ psur leí eíuucíreuuie tu ti ithmelcid de leí li-ente cm Luid huistsuriem c-o¡íc’e,miaal de pusucesos,tc¡ recí 1. lesti p cuí a ci (ci íime viet cíe 1 í t mii u-evsi ci ercí cci cuscí5. ci getí tes 5’ cl eteuuií iii eici sumies geta creries:Psuíuu leíu em-em ej ute los vestí It cid sus Ii u luí ueíuu ele ex— li-cuí te ci uíuí ea Ii isucuricí uit ¡ecu Umeuscíel ci cuí el veleítsmlucí míe rse púbí i cci uíuc uite cíe cii acutí un sud su a 1cm leí rgsu tessi un o mí icí 1 dc u mí estey1usi su stecmíci cuí ele t reí cl icisu-ele leu seuuicímící ele fiesteus. mies, leí luisicimies cície musís ccuíítcmmcuuu fríe cíuíte toelsí

El u-el ci r es1ieeilicct unen te puil ucuesí cíe icus cleulsus la ele sus ex perucuucucís esíní pecrí ideis cmi tcurmícm aex íuruestcus ci cci mit ti Lucíci símí ele mus m sIc1 pci pci cm mci — leí dc nsiel cid cíe cm tícus viiiecu isus c~ u e íue mmcci n sod cmecmicícicur ele este ti íusm sic cígeuucicí. laus 1/Ps ssumí sri vielcí cuí esmuí un icicící, y peur ende el sentielsí elecurgeiuí isun sus sic prcí tui cuei ciii cclcíecí ci y-em y ccii t cm reí 1 leí cuí muí sin id cid miiis muíci Ere mute etí vimie cml su rumí u vey—clepericliemites cíe icís cmsluuíimuistmeíeicumíes loccíles; scílisteu cutre imídivielcmcts eílustmemcscís cine estembicceni su vil izcí mí cl cm cm Isis seet sumes muí ás cíe ti veis y feíciIi — eh ti psu ele ét cci memeisun cml ecu mit cuí id sí en cm miel ecmn—leínel su leí mí st ittucicímicíl i ¡ci ci cutí ele 5Li s emcti si elcídes, cueneucí clvi cci. esicí cmi reí el cisc ele cid lies ¡ cutí scse bcísecí mccciii ciLucir huís imite reses y sc íísibi i i ci ci— miicmcst reí refreíd ci ri ci ci ser red cíe i ci ci ci u-cm cures ge—cies pci rt ecu leí res el cuí 5 rsu cíe cutí lursucescí ge nc mcmi u émiccus su ucízcí ¡u eíiui i cmi tsus fcununemíes Lcu ecící 1 ¡usísic peurticipcieicíui cívcuuesceíci u psílmtue u e iuístistí— imuipliecí cuí cmbseulcmtcí díue Isis exe:icmy-cí; 1uersu humiuiucíciemnainuemí te. Leí ci uicmgrcmlíeu ele esta ex perieuucicí sculure cusís leí lógica dc 1cm comucrescí prsmpia cíecíptí n ta cmi cícís cii meccisumíes 1 n prmmuier huigeir. Isis set beres prácticcís y leí ex pemieuícicí vi vielcí. Leí

1 itt mci leí cxi s tcmíeici cíe setít i ci sus íu rcmc 1 tesis. iii muue— iii inediatez ele esceí hi scsi viet vin ccii cmv mciii terlureccícli ci tsís, ele leí ci mgcmmí i zemei ciii cíe 1 r cciii u- u vecuci ci ej cíe leí s sí t veis fcu mmii cus ele lii stci viet, ctsi cci iii cm srm ét i ccivestí 1 ciii tuá siesus e mí leí elefi mí mcm ciii ele tu mí -<mí cuso— ele leí ii-mi croc c ¡¿a rc>s¡mcínsa/ufr mn cid cuí cm el tcu lucí cíersms» esmheet ivsu. srm gi rie ud su ícíe 1 is scíl rmcicumies 1 cus u-elemci sities esmuí 1 cus iiist tu ci sities íiúhí Ii ecu s -

POUTI~4fr

174 Francisco Cruces y Angel Din de Rada

«El limirne y ha crisí ej cíe se Ii ¡su cuí Leganés lime el ha crisí Eh (‘aud u». sc Fui luc/ó cm líeílui ta rse ííum rs¡ cíe elsuelo creí beí ram sí. y icucí cm cl mestsu estaha ecun h nemicís-- - «Lii cemicus se hacía mí brísceuuucí su ecusesítes. lasí miiisuspor ahí Y piedras. Ni ucher geuume teníaincís que iv a icís esecímuí brevas cm esíger hetclcihisus pava poderheva titar uuí ca ch su cha bol a» - ‘u Yo - Mi cuí sa t osisís ¡cus ci ití ictuisus ej ne tiene suumí piesí veis mebsí scets cuí ciCermsu Lsus Angeles» «Y nsussuí ¡cts cmi cl e mmii; uísí cíe G etetie Semati mí venía mii cus cciii leí ccimmcii lía u-chía mciicargeususí>

sc Lsus priníercus fuersí n leí Ccii cuí iuící x it Niej u is - De leí ccii he dcl csílegi sí Isis pmi muiersus [ruevuinleí J cuselcí -Luego eh tío Paecí. la Dolores, ha Margetí mía y yo fsuinícus es uuí tiempsu.. Para septictiibre. días arrilucí.días eíbeíjo» «E use bici [tic la señ orcí ej ríe pruscí 1 u pci uuiercí i icuicicí.»

«De eu]íí siemie eh míomííbre de ha mmicí dci E sudmi ej nc nací ic le ecu n suce ecumíí mu Vereda cíe Isis Euí cid ia n cesej cíe es ecunící veainietute se lía muucí. - Estcí crer cmii ea miii su ej cíe itía a pa reír ci Geta fe. Y es psi r cisí mude ibeiuíIsis cir ruclieuuuces - Lsi c¡ nc pci-sa cí nc ecumncí uusí ha bici 1 cuz y sícicí leí gemí te sc cmltutu turcí bem cciii ea miel i les..»

«E-misre iuícicus huís íusucsus ej ríe ércmmíísus 1cm vi nusus ej cíe ¡iagciy eh cígría y la luz.» <u El teléicíncu.. Leí pcinueraveciuía ej cíe icí pcíníeu lo ofrecía es toelcí ha ceihie» cc¿Qtteméi s seuber leí sitie hem cí cíe tenicíuiusus? Ycu creí muí u u-moderna... Ycí psi lucí una gcímmcífeu al icíl Y a luí temuicí sumía guumuicí, y 1 negsi, cciii leí lusíejríiileí ele rímící megeiclercíde regcm r has fisumes cmi la sítmcí piumí icí de ha gsíííucm . ci Sumía mii sus cmii..’>

«El íuuacstmcu era un señcum uuícuy una ycím cí ríe clecící “u-e ngeí. cmii juezcír cm leer el pe visid ecu cm ver ej rué i euuiaviene hsuy cuí el pemis5dicui - .. Y cuuscunees pues cl selusír se lucí a ca’ 1 Bihbcm cm isíníarse srm café o se pcínícícm doruíuir ¡cm siesta.» «Psun ía u uící esin fa de geis ¡uníauící .. decía vcngcí. icus mí u tisis ej ríe cii ciii cicicíuíte ej ncse veiva mu heicicí cítreis’ - - Psi r ej ríe ya sc lía bícín caicuui así su..»

«Cogíemmn sus sin taxi cuí Legeiuiés lucí rsíuc a huí mejciv ilícíciucís ecuuí Isis mii lucís cmi uíuécl ecu y cmii ¡ue¡euba cmhlcuvey.. Y decícituisus - ‘ vamcus ah barrisí eh Ceundil ‘‘‘ Nsuscut sus Isis lievanisus. pero ej cíe sepan ustedes cínecuamíelcí ctítrcmcus cuí t ci Vereda cmb í isis ej uesiemuiicus - - Esté 1 suviemíd su. esté míeva uusící, estén ca vemisicí ch cusís...ahí isus ejuedanícus-’

«Se ha cící ni i set dc eeuu lícíncí. . Ema un 5cm ¡cmv Se arreglcmbct, sc pumnícíuí sci Imanas su así Te ¡ucumí iciuí tuecuictitcm. ercín euumiu rumí muí nes p mccimusas.. Y u cícgsí ycm fue en u mící nerve.» «Y leus Nciv icleudes cía t cusí mu el mii cm míduíLas fcmuííilicís sc ibeiuí fehiciicrmíelsí se jcíuíicmbcín pcum ¡cci ceilies. ibeimuisus ceitutcinsícu» «leí ¡imimercí fiesicí fríecucunelcí ireujersímí cm leí sirgen . Veiuuisus. miii fiesicí... Ijí escí cíe seulir isucicí el tícírrisí ci recibir cm leí virmieuí>

ccAuul es ha-bici rumí eeimuí psi dc ftitbcui y’ sc j rugemiucí. . II embící eej u ipsis: eh Vereda. el Fsm u-elia R uujem. . Deiptiésde leí íuuiseu ibeus cmi peiruido. Teymiuicíbcí leí íuíiscí, el pcíviieiiisí, y hruegcí xci. cm ccusiicu ci ccímíícr. ¡Y ejcme uící semetieran con luís muycís!»

«Dc escí sí mííe acuercí su u-si... De cl summíu ir cciii leí líruemía abierta de leí calle.. Nie actíecc] sí así cíe veces.’>«El pozcí creí el ¡ ugeur de ven n isiuí - . A iii tisis senicí ¡ucíuíí tui.>’«En el i uíviecucí, tuudcus Isis mii musís en k ami rusk cii.»«¿Sembes cm5nící he 1 harnembemn cuí sábasicí’? la fiesta del ecupeích su.. Pcícej cíe iba mu t cucicís cts muí ujemes a

ecíní preimí>u<Tcudcm ha u-idem piel icmielsí ecílcgi su pci ¡sus mii tusms. Qtue sc hiel cíbeiuí de frící. ejcue sc hiela ha mu cíe frící, ej nc

por femu-ciy, cí nc luís ni tamus cuí Ii uísí psmsl icíuí eisa y... Yci rumí elia - estel ha ni cus támí h inelícís ejruc n cus uuisini cíuuisus t óeh ha rmieu y nsus [nimuís a Ni adriel, ~ínc ese cl icí iba ysu esuuí mtaei s ni iccí su ej ríe vergueuíza ‘-«Y ciiee miii su sicIsis h suiuí b mes ej nc ibein cciii nsusot reus, ‘¿serbes 1cm sj míe clebcmuí sus lícícer’> 1 vnsus a hcumeí a Lemicímiés; emití leílía níací cm ésta e¡ ue hucun hecho. irncus cílí curcí ej cíe estcmmíí mus cuí ccii ente y e¡ míe estemítí cus isud mus metímí luís; psimc¡ríecomci vayanícus cmi hcm mrisí y yeí musís enfrienícii, u-a ticí tisis u-silu-em cus a j cmiii etc’ -

Eh barrio es el sujeto ecuiectixcí y’ el hucumizcumute niteurio de exismemucia. Esicus uuicíjeres uísu isilcí hícu—de referencia cíbligeido del discrurso. Peir sri pues— blcíbauí del beirmisí; líembicíbeuuí c/c-~le el beurricí. (Vsi—to, en buen-a medida esto resultaba de Isis pre- nio categoría central dci espacio social querrequisitcms de leí ceurea misma, con la consi— icleuícificcí cm sun iuídix-id císu, el lucírrio cígí tutimicí, cci—guiente idealización de has relaciones solidarias nectándeulas entre si, dimensisumues de pertenen-entre vecincís (que cuí Jet práctica somí teíunbién cicí dispares: su csuuídicisimí dc muiad res sic fcuuuuiliaun motivo de perníanentes roces y fmicci sí mies). (t ciii eeuu t reí 1 pci reí leí u-id ci bem vn cuí cuí uncí uncí rgi mí ciiPercí uísí cabe reberjeur ha iunpeumtemneicí ej cíe peima fcuercm de escus limites). srm devcícióuu mehigisusa (so—estos emigrantes fcmmzcussus mci u-su y tiene el barricí mecida culos vcmiveuíes ele cm ccii isí mal cítemíel dci),esimsi ecítegorící ¡iii xtcí cutre ch puebisu y lcr ci u— su extraecióuí mural y su clase socicíl (beises cmiii—dad, entre la resociahización urbana y la recocis— beis de gusccus y ci is¡memsieismnes esuuuípeurm Lisis, síes—titcmción, en sutro territeuricí, de un mnsicicí comuí cm— cíe el fútbol muiascuul imucí de Isis cisumimuccís heístcí la

POLITICSp

La cultura polítict.. 175

psusesióíí de tina vi mgemu pmsipicm). Psum esumitreuste terpmetcmcmsumíes y meecj tistes cíe sení isisí emití-e leíecucí leí típiccí el ispersisíuí cieseigregasicí de Icís re— peripeel i u-em de los lucir! ici petrutes y Isis titíes i mus-eles cm mbeu neus emitre cutí ci intuit i pi icid cm ci sic ci muíbit cus i it cuci síuícuhes cíe sun t reí beíj cm ecu suuuer ccci u-sí. E mí cm uíemele emecióuí ssucicmi s- es1icteicuí muíemite i nesí muexcís. pci — sueemsi óíí cmiiten civ. cm ahgcm tisis vcci tisis les lucí bicireí leí s muí rmj emes ele Merecícm el lucí rmisu emíeecps cm leí bcu i uuccí musid cusí cm ej cíe leí fcu isígreifia cíe ccmsiseis bcuj ctscuí srm miiie misí r b cíe miel pci rl e cíe icíles ci cii iii isus. Y esesígicí ci pci reí re pm-cien leí r cmi bcí rricm cuí su micí ¡mcm —

cm 1cm mecípreiccí - leí cuí 5 icí ci cl ssíeicmi del beí vricu itt ree bíicemeicí mu iiisti tu ci ciiicuí les dic mci ci neu «mmci cenele cmiici ccivmespcí mu set bi lid cm cl tui cm y t cmiigi bie y cli — te-mce vinci miel i s cci» —--—cuí mcccl icí cid, 1 su muíás peecí Ii ci rreescí cmii re i uuchi u-kl tisis [¿mim erniusus, e~ ríiemí se dci beurricí ssun íumecisauuíemíce tales ceisiteis. ej cíeu emeicí cmii cm cci icí ccimiii mcm icí mcmiii bi ému el « i reuzcí ele Isis miii síu sus s-cci ncus fríemcmii ccli ficamicí sí cm 1cm leí mgcí

cm cercí» - Lcís jcuiclines Isis ley-cutí t cm mcm mí y muíciii tcuu-me— cíe leus cm mu cus. Ni escs muíás i ci mcie cuí hes cmpert timcmmcmii Isis vcci musís A ciii meciemí te muí emite, icís ni cíe Ii cm— fsm rmíí cml dc 1 ci 1 mesí m el ( o ncc¡cuí ele l’cm rse ipeici sinchías eles fi leí lucí mí esmuí ci 1 veuje cíe oto torcí it’ cicle Ci cucícid cmiii el cíe bibí ¡ mccici mci cm cm Li cíce y s sí lime—tcislcts leí s muícid mes, 1usumi iéud cuse cíe eme ríereleí, sen eíeiciii se s mci cm luí muí mdci u esluc reí y icíbre rumí cmlíembícmn esuuuvemuiclcí en ecumífeceicumueuvhes. ucimimncí ~ b uící Ii ilcísí í u ser si culeuuien le hucícící

1 lesy ejrme iuusisitir cuí leí mehemtivem peireidoja sic ecuscí unuemumí <mí Isis sectuisus sc hícmlleíbcímí entreccí—cíe esccts ecusí uds-u cm ~ii cíe leí sc miiibi 1 iclcíel isuccí 1 el cus cuí eciemuicí u <u liii í ¡ ib ml cutíza rse scí bre Isis

———ch beí mmi su co uíusí dci tegsi viet sic Pc mtcuíe micící. leí p leí t cus tu 1uiesus d~ mmc <u c cutí í s ele icís luí ujemes lucíb liiiu- usíciii si uíecí leí y cíe leí h i stmu ricm cm él esscueiemeies—-—. csuci ncid ci, y ej cíe cuí ese uncí muue uítcm se sufrecicímí cifuercímí nicmx—ihizetsicms u- í-ecvecudeus esumuisí rm¡ucu cucí i— leí ecuuícr¡ureuíemeu. «Leí sciiicucícu mísí se vcu cm ¡uícuíu—vi cl cid crí cuí 5 cid cm desde cíe mcc. e mí tegmací cm cuí ciii g cm reír», cid virtici el cdi neej cmi crí cmii cm 5ríe mt e elep rcmgmcí muí cm cmiiiíuct retel su iiist it ruci ciii cmi tremíte. N sí pci reíd síj cm pe mfcumm emt i u--cm U mící ele scís cmii sse titeslucir cízcíy mí cm cst reí cciii bcu memei ciii temí icí itt gcm y en leí gí suscí peístemisí vmuuc mute este luce lísí: «III ccimíccj cmlcíseucí eiei ciii ele v’eei mutis u- mciv mí icicí ti u-cm ele eílgcu— n su lucí clic huí itt clise cm mssu, íucu reírme mí su esí ci bicuímías ele 1 cci pe rssu uícís ni á5 eme liva s v«esí uícíencí cm— cí cíe tutu e-su ííeej cii lucí bíe muí ie ni veis leí ge mute cci iuie» -

deis>’ res peeccí cm leí ~umcímuísue-i ciii seícicci y’ íusíl it i ecu Crí aiq cm ic r cécuí i cuí iiisti ccici sí tu cmi set be lucir cx —

del bcm releí. El beu mis u ¡ucí e-culismii tuve cii cm biol tít sí, penienei cm lucísSet ej rué pci cuí su leí piles leí en uííeu relucícmlicm cutí i ci cid cm rutcmccí mute mu icí ci. l’c sí mu su cciLic clii eles ele esas set miemdl cus su rincus sic iii serven ciciii cisme

nc set les esusí mí síecí cmii — un uucí muí sus u--cm uck¡su leí mii luvíccí cíede e~ vele ciclen les cuiccí i efecti derící i ítem míiemí te 1veímuíeuuie en cts emetitrícies y’ ccumísueiíuíicuítcís cmi «uieuhitieem eculinuemí» sigmuifiecí cuí sí c~umc tcueem cm ctsreícíci ciii cciii leí ismeiccicí si gisu bcm 1 s- iris i mus si tcicicí— Icurnícís ele sielcí u cíe-cm 1 mmci peruíí cm míeuí te y- cm vecesmues 1 vg. leí «ermit cm mcm íucí iii idem » cuí seuítielcí es sri ct sí); cmli ncucud su esísme mzsu dc t retel sí cci símí - Lsís lucílis iccuscci tuisit cuyemí sun fi itmci cuí ami srés psi y temíes teniccs. y los seci ti5i5 lucí míccescímmci muucuu te ci ruie mcmi su miiiy- cii muucícicí cuí ej cíe discus se tncimiejemmi. LI mí msucio uíisí mmi leí ex presamí cíe la ni ismuicí uuiacíercí. Luísmuí cm meciel 5i lucir ICI tUIdi ircc/eumc - isP í~e iii Ci míe mii e cuscí — cm rl dices ele leí ucd icmeisitu e cutre cmiii Lucís < tuleu iccí s.cíe i ciii entre leí i mit egmemei ciii srm miii ser u- leí ecu isí— cmiii muí cid síres, pci bí i cisteis. ~umesen c cícísumes, su rceí muí —

uuomíí icí rebelde; cmii me leí cíeeíucemción dc Isis muucí— zeideures. i uivestimiaclcmics. hicieres ismeemies) scueieíícíe Isis, u--cm 1 cures u- fsm mmii cís ele emeeiciii elomitícmii tes siesemi bi y srm treí beuj su ecuni su tutucm cciiit iii u cm <sbeu mcm —

pmsupcugnacicus desde len i mustit sucicumíes y’ sri u-ca— 11cm». uuí «tura—v-ccflsujeu» qsíc uusí tiene seilcí ej cíep vsipi cíei ciii supsurt cumui stem e i tít creseucicí cuí fní míe i ciii eeuu se mus tucí y u mí ci cli u-em ccii ci m cíe ¡¡mí crcscs’ —reí—cíe en temisís icueemies (G riguicímí y Paisersuuí. 1982. eismneuhmuíen te meccuncicucí lucí cm ciii leuuguaje cíeSsu luye cl beirmicí ecumuicí es luacicí ludí iii iccí y cci htcu— ceilecí sí ecinucín u- ci mus cm sal —, simísí sem bre tsudsumcml - Cf. Mcmvi ín Bcm mbc su 1 987: 209—220). Li me— cm tící di ve vsicicící cíe cm) sífu;Ii clac/ss —cuí b rieti a íuíe—su 1 teud su fi mící 1 es cuí e tucíldí su ie y ecíscí citacm cmiii eu iges— cl icí ci i necíun pcitibIes u ci p<mc<t~ cm crícii qnume y reicí cm—uncí - uuiezecí leí mízcí cuíás cm muí cuí cus ci rí iccii cid cm e mitre rieti izcíci ciii Lsu que 1 u pcuh utica ccii t cm mcii t icuíe eletu ííuus y’ cuí rsus Escí es sí cinc muucíestra ch pmcueescí ~urciyeetcupedagóguccí cíe mi cusí rcicis’uii lusuprula y scsic 1 cmi cmct ¡ u- islemeles cíe ci cucis reí se unccii ci cci It tu mcmi - 5 sílucí. Liii cm u-’ sic mcm vez. cciii eh sutustá cci 1cm dc mucí

sípercír isubre leí teibnulcí meiscí dc címící ~<iuíccíhmcumcmííihetreicící, siuísí sembre eh cmpecinciiuiienísi cíbeeccí—

La tiesta, espacio de negociación dci ele Icurmuicis cml termíaiiveís cíe defimuicicíuí ele leímecí hiel cid - FI ecu muí psu mcci muí lentcu pci tít ciclo cíe leí fies—

Leí semnesmía en it urcíl cíe Ve mecicí fríe uuí j cmegsí tcm. leí pmeientcmcieíui cíe las a cutcmri demeles en púbí ecucíe icícihes percí ecuuísm ciii les elcscíuecíemí 5 rsus, mcm— u- leus activ idemeles ecilcetiveis ejcme la eícsuuuí peilucimí

POEITItSfr

176 Francisco Cruces y Angel Díaz de Rada

son una condensación expresiva de estos teure- tanes las demandas dcl barvicí con la fuerza deneus mcmi euuccíjeucísus aunque pa reicíhunense icuper— vespalelcí y persucisión cí ue otsuugcm leí uuicuscí. Bienpuestos entre esmniunideud e i mustituciones de re— es verdeud qcmc en csumítrapcmrtielem regaicíuí ci éstcíspresen teición cciii una excelente platafonuuíem de imagen. El re-

El más siguuifiecítivci de tales ti ma—y’—cíflojem en— s ultemelsí expresivsu dc este iuutemccmínbicu es u ucítre las nocusmnes de participación institucicunal- especie cíe simbiosis o contagio: Jos agentes ini-mente pvomsuvidas y su reintcrpretcíeióuu heuccíl iii cícioíieulei csímídeseiendcuí cm acícupícir gestsus ytemí vez sea, cuí ncuesí u-em ceuscí. eh qtue se preud uce meunercís de íucutuu Icur imuicuruncíl ideid, íuuiemutveis queeadcí año a pmsipeísitsu ele leus prenuisus pa reí Isis Isis pcímcicipeímítes eleveutí cl isuuící dc sus i citerven—eoncurssus. Eh coneurisí representa una verdade- ciones como nuerece la ocasisun, en una especiera leurma canóíí cci de la pcirtici percicímí veci mucíl en ele elsubie esídigo si íuícmhsánecíuuuente cercuiisumuiesh yel mcuderuísu Legeimiés: se desn couucu rssus cíe pi u— fesí iveu, cmi pculsussí u- ccuhoeícmiai. Euí su ~uregcíndetcmreu infeumítil, esmuí peticiouíes clepontiveis, ecunen u— 1991, cl cílcemíde ccumenzcí dc leí sigcuiente uuuemne—sos de disfreuces de ccmnuíemveul, coíuccu risus de reí: «1]olcí, bcmcnas icmrdes. Ysu iengcm cuuía u-cuz quex-chiccmleus eróticos. ecímrercís de serceus. eonecurscus mííás que de pregsunero es de ceizahiersí. percí prsu—de cusís, de petanca, de siecsuycscisíui de ecuhles.. erina remos pregsmuicir. y pregsuuucím couuisí este bcu—Parcí hes semeuuia crul i circuí eh eíy uuítaníientcí buho vmicí se uuucrece». Reeiprsueemmuíeuutc. eh presentemelcurde pruu-eer cciii 104 t ruifesís petra cm hucírmio de icueal cuí ternabcm ersí su lemíguaje lyeumicsu y ecunfucun—unos psueos cemítencíres de huabitemntes. « ¡ Y luego ¡cuelcí con fremiesuisugier preipageumidística sobie ehquieren que cicí secímí conupetitivos t», conuenteiber verísí y dc ha ccultcu ma y leí participaciómí:uncí de Isis organizadores El día de la entregade premios, sobre cl estíado. el alcaide disimu- Buenas tardes, por favor.. Vamos a co-lcsbcu meul icí ceclisí cucíuuelcí cípemícus lleva bem entre— uuieuuzar uícmcst ra semeuuíeu cciii urcíl cuí la qcuegados uncí peirte mneneur de leus gemicurdones, ce— pretemídeuuusus q cíe secí leí miuás ej ucrielcí, la lucísdiendsi enseguida itt puesteu a un comueejecí, quien entrañable, la más participativc de ccídasa su vez delegó cuí un técnico municipal, quien ellas. También pretendemnos. ¡Callaos una su vez acabé delegando en sin responsable uuunmencilo, por favor! Tamuubién pretendemosbemrrial leí iuítermniuuabie teureer de hercer Isis hicuuísí— veseulseur cina serie de vemlores qcue estáuí ciiires al niño veuíceelsur de la carrera de huevos, al poco en desuso en esta sociedad, como es lade la carrera dc saesus, cml de la carrera de pata- auuíistad, la fraternidad, la esuniunicación, to-tas, al de escritura, al dc periodismo, al de pci- dos ellos que estámí un poco en desuso y seca, al jugemelcur ele ecírteus más cincicuno.. imící usive esteiuí exsiuígcmicuudsm (3 Psur rau-sur. cm esuuísimísma—hasta al últinusu corredor del mamatén, pues ción vamos a presentar los plaisus regionales,«taníbién mereceuí tun cíplacuso los tiltimcus». Líe— cl culces y picuisus regisínemies, cli. y cm contiuí ría—gado un punísí del acto, el locutuor comenló cuin ción pues- bueno, liemos hecho una poquitachispa que también él tenía «derecho a pre- sangría que nos vamos a beber entre tcmdosmmci», tsuuncmndcu cl 1 reufeo que le correspondící. Todeus conisí eímuuigsms, eh.. Persí, pcur feíu-sum, IsisLo que inicialnícuíte hícmbrieu cíe ser uuíicí mi tuahi— niños, ej cíe por feivor sc calleuí. ej tic esceíuuíoszacién de la couiupetencia se esunvierte, en el en una semana cultural. Vacuos a denícustrarcontcxteu apropiacísí de la barriada, en un autén- a estos señores que han venielcí de fuera quetico ritrucul dc medistní bución douude isudeus, su cciii ismmnos un pdmccu culteis. N cm vcuycmmneus cíejuutoelcís, llevamí su peirte —leí ej tic desde luegsu usí alísurcí cm.. cm hícícer esuscís qcue mucí estáuí tun psícsuexcluye los piques y las disputas entre rivales, decentes (4 Yo invito desde aquí a que todoEl juego competitivsu se produce. pero dentro de cl mundo participe dentro del pruigreuuna deun sentido más engísubemnte de repeurto ignahitcu— cíctucuciótí qcme teiienísus, dciii rsu de leí senietiucínisí que 1cm scmbscmmiue. «¿Qué, tú ycu tieuíes 5cm pre— en iscí mcmi. Qtu ere decirse qcuc la seuííeímuem ecuiscí—uniotm, pregcu míterba uncí embuelcí ci su mueco. «8cm mcii de este beumnicí es ncuestrcm, ecída el icí la te—tantos que desmerece», conuentó otrsu. nemos que hacer maycir. luercí. leí participa-

Con hábil iíutu icióuí de leí cupeurtun isícící y de ción y’ ha freutemnidemel es icí que hemee a leí fiestala ventaja de jugar en campo preupio, Isus líderes níayor, entonces ycu desde aquí os invito ¡abarniales aprovechan la presencia de las autori- que participeis todos! En toelcus los tenias, endades para tomcínhes públicamente leí peuhesbra. tsmclo el pvcugrcíuncu c~ ue teuíemuucus cuí teucias icíscurrcínccírles prsumuieseii y compromiscís. y lumesemí— ficiteis. cmi teuda la seuuiamucí ccii sural. Psmrej nc

POLIT!CS fi-

La cultura polítict.. 177

una fiesta cultural como ha nuestra, ¡sin par- La actividad en que nosotros colaborábamosticipación no es fiesta, señores! ¡Yo pido proporcioné algún otro ejemplo de este tipo deque.. hay que participar en todo, en todo, divergencias dc sensibilidad Para empezar, lahay que líescer esta fiesta grande! ¡Que sc actividad era en su misma resultado de síuoiga, que se exphique por toelsí Leganés que equívoco. El año anterior se había convocadoaquí en este barrio taníbién sabemos hacer un concurso dc fotografía del barrio: u-arios ve-ficstas!¡í-lay que participar cmi todos los te- cmos comprendieron mal las bases y presenta-mcrsl ron fotos antiguas que tenían guardadas en ca-

5w Un animador ingenioso pensó entonces enComo es obvio, no todo cl mundo tiene la reconvertir el error en pretexto para una nueva

nuusmncí facilidad para esta alternancia dc códi- actividad partieipeítix-a en leí siguiente cdicis’ungos. invitado a intervenir para solicitar al alcal- de la fiesta.de un local, eh portavoz de la naciente asocia- Pero el abismo que dista entre la actividadción juvenil se trababa con has coletillas de la de charlar sobre fotos y la de construir un dis-jerga administrativa al tiempo que he entraba curso coherente con texto e imágenes se hizola risa por la presemucía mmitrsumnisiva de su panda, notar desde la primera reunión La devociónque aprovechaba para tirarle fotos sobre eh es- entusiasta por recuperar oralmente el pasadotraelsí. iba tiñéndose de autodesvalorizcíción e insegu-

rielad ante la exigencia tácita de producir unComo representante de-asociación del gru- resultado sujeto a criterios cíe rendimiento,

po juvenil qcíe queníamcus formar, queríamos Nuestra pretensión de limitarnos a proponer unpedirle ah señcun alcalde unas subvenciones, fsurmatcm expresivo sun intrusión sobre los esun-un local, que icí tiene Zarze-uqueniada y Lega- tenidos del reiatsu final era, en realidad, total-cies., Conio en el barricí del Candil. Vereda mente fictuema: pues es precisamente esa recodí-de Isis Estudiantes, también pagamsus impues- ficación ha que permite a la cultura peupular serisis, queremos exigir.. 1-leí dicho qsme en suépoca no tenían locales Antes se iba en bici- reconocida, por parte de ha cultura letrada, co-cleter u- ahorcí se u-cm cuí coche. Los tiempos han mo auténtica «cultura» —es dcciv, como algousí exen 1cm dc dignidad cuí tu reil, El trerbcmjeí mia—ecu bicmdleu. No mc tiréis Isuccus! crí red de lcr memeuria ceulectiva, una y mil veces

Leí réplica del alcalde csuruservcí también un reccunstruida a diaricí en los corrillos de esusturadoble nivel, invocando el interés general (encar- a la puerta de las casas. necesitaba pasar psír lanaelcí por la institución encarnada en su perscu- sistemnáticer escolar de la escritura x el muralna), el alcaide recondujo la cuestión a los mo- para exponerse, objetivada, en la semana festi-dcii ícgítimnsus cíe intervención y organización va. Lcu ejcme esa aparente «dignificación» tiene dcque rigen bajsu su mando, pero lo hizo con la icuuposícisin nos Isí hicieron sentir sin querer lashabilidad de integrar has aspiraciones legítima- preupias interesadas, ya fcuera a través de su su-cuente peurticnhanisícís dc Isis muchachos dcl ba- misión, dc susihísiunos rechazos su de involunta-mío, una vez subordinadas al umniversalismeu de ricís distanciamienteus, «Yo a eso no le pongo ha1 cmi brunas, mansí euícícucí». se juistifícaber, refmriéndsíse cuí

niural, una de las señoras nsu escolarizadeus queLite barrio tiene todo lo que tienen todos más liderazgo asumió en la primeva parte dcl

leus beirnisis. Ysu sahuelsí la iniciativa de este trabajo, el de la evocación y la charla, «Cómogrupcm de jóvenes. persí no sc puede ir a lo os citareis riendo de nosotras», sc preguntabafácil. ah dinero del contribuyente. Tenéis que otra, «citareis deseanelsí que acabe esto paralíaceros asociación, icuucis que hacer un dejar de venir aquí a perder el íiempouu. A me-prsuyecio,., Lsu que quería yo decir con lo de nudo sc nos reclamó un criterio que clarificar-aantes es que lo importante es el trabajo. eh la dirección que imprimir -al relausí que estabanesfuerzo (.4 Ya une gustaría que todos los construyendo, y que trataban más como nues-barrios tuvieran locales. Vamos a intentarlo tro que como suyo<’,1..) Es atributo de la juventud eh protestar, yo En realidad, ese criterio fue introduciéndosetambién fui joven, Para eso estais los jóvenes, paulatinamente a lo largo de los días, sin nues-petra reivindicar lo que aún ncu se ha conse- ira intervención explícita, por la pura inercia deguido, Adelante ecun ello has demandas dc lcr tarea, Sus dos electos más

POtI5I4~Y

178 Francisco Cruces y Angel Díaz de Rada

cIareis fueron la des,’uersonalizac-icin del relatcm qué meelielcí se treuicí meeíimíícmíte de esuscís dife—inicial y la progresiva sustitución de la ordena— mentes?chin espacia/ de has fotos (según calles y lugares Conectar ambos órdenes de realidad supeinesimbólicamente cargados, como el pozo central reconocer que. precisaníente, el problema fun-o el poste de leu luz) por cina ordenación te-milo— deumenteul dc tsudcr ideolsugía reside, cuí leí prácti—ral (expresada en la sinestesia que superponía ca. en la edificación de un «nsusotrcus» políticodiversos ejes semánticos en un sólcí movimiento que sea capaz de uiusuvilizar a leus individuos anarrativo: de izquierda a derecha, del -antes ah partir del meiserial simbóliccu brutsu prcuporeio-ahora. dcl blanco y negro al color, de la pobre- nado por otros dominios de ¡cm u-idem social,za al progreso) Cuestiones como eh meconocinuiento de un por-

Lo interesante fue comprobar cómo la leetu- tavoz legítimo: ha articulación de los principiosm que del mural hizo el pó bliccí, uncí vez ex— de acciómí cemn leí u-idem cocisliesmucí: leí elcmbcuremcisíuípuesto en la plaza. saltaba considerablemente de un lenguaje simbólico satisfactorio: todos és-por encima dc sus ya de por si modestas pm-e- tos son aspectos del trabajo de la ideología so-tensiones textuales para, volviendo ah principio. bre los grupos humanos (Ceertz, l990: Bour-asimilarse a los unodos familiares de ver foto- dieu, 1988). Dicho trabajo se resunie en dosgrafía, que consisten sencillamente en nmirarlas probienucís fundamentales: el problemcm de lajuntos y reconoce-rse en ellas «¿Quién es? identidad (¿díniélues soinos ncísotros’?) y el de la¿Quiénes scmn ésicus?» « ¡ M ircí! ¿ Ncu es ésta trí peurticipacicín (¿ej rué relaciómí existe entre ysu, cci—prinuer?» «Andá. el campo dc fútbol» «Pues es íuuo individuo, y ese «nosotros»?),verdad; esto estaba así» Cónio eran Isis lugares Para la izquierda de tradición marxista, ehdel barrio; quiénes eran y son los personajes en problema histórico de la acción política se cen-la red social de cada cual: ésas fueron las claves traba en la construcción de un «nosotrcus» dede recepción dcl trabajo, como habían sido ini- clase superpuesto o paralelo a otros nuodos decialmente las de su construcción (sobre el «dra- identidad. La conciencia de clase, que redefiníama del mecomícícimieííto» conící le-it n¡otir de los las clases treuuísfemrmáíídohas sic eemtcgcurías de es—géneros populares. CC Martín Barbero, 1987: tu’atificación laboral y ssucieml en grupos de ere-147) Con ello se puso de nanifiesto el absurdo ción política revolucionaria, resultaba así, desdede enfrentar a unas mujeres cuyo sentido vital el punto de vista de la nuoderuíes ideología delreside en convertirse en nodo de una ved de universalismo, un hibrido peculiar; con un mcii-vinculaciones a que hablen de éstas olvidándose 1ro internacionalista y otro parroquial7, Inver-de quién es quién en ellas, de manera concreta. saníente, el nódulo de ha acción política bur-«Pero ¿por qué uío han puesto las lechas?», se guesa habría consistido —en lo tocante aextrañó uno de nuestros amigos universitarios recreación de ideíícidades— en ha bija dc otro«Habría quedado todo mucho más claro», hibrido: las identidades nacionales y su autono-

muzación respecto a las diferencias internas (re-guonales. gremiales o clasistas> dentro del Esta-

4. Los antropólogos do. Por variados motivos, hoy leus distintsus

la cultura agentes de la política activa convergen en laante cc;nstmucción de un sujeto político consideremble-política moderna mente abstracto, pluralizado y globalizado

-— —ilciuuiese «cl puebící», «leí sociedeudí>. «leí ciudcí—

dcíuíící», «eh electorcudsuí>. «leí geuite». Es tun «uící—olvicudo a la anécdota que inició es— sotros» poco especificado socialumíenie, uncís lun-te artículo: nuestra amiga debía de daelcí en valores universales que en grupsustener razón, puesto que un texto co- dotados de un perfil nítido. nucis allá de la comí-

mo éste, inicialmense destinado a la reivindica- creemón que pudiera darle su enecíje en cts dife-ción dcl peso de ha sensibilidad local en política, rentes demarcaciones territoriales, En ese sentí-acaba distrayendo a todas luces el foco cíe ha do, la «cultura cívica» es la formna íuíínimcm dcargumentación y lo desvía hacia suras cosas idecuhogící que cuadra a uncí denuocracia repre-supuestamente más acordes con el gusto de un sentativa desarrollada. Tieuie que ver cciii haantropólogo: las pertenencias primarias. la ora- ceuuístitución de ese vago sujeto esuiectivo, titularhelad, la identidad barrial, la fiesta, Pero ¿en dc Isis derechos de soberanía. Escí significa qcme

POLITICS 5—

La cultura política.. 1 79

el /ocas privi Icgicuclsu cíe srm estrídio uísí deluiemeu del couuipomtamientcu en su inexisteuite purezeu,ser tumumecí ni prineipcmimuueuítc el indiu-iduci ascímis— sino las h i brielcícicunes y ciii relazamientcus de esatemmnenie ccuuusideradcu. sitio la cíccivicleid de las faceta hemecul esun icís ceusurelenesdeus u niversalisteusinstil ¡ucisunes seubre Isis espeucicis cciii circules e~ cíe de uuí muí unclsu inmegraelcí y soinclisisí a fcurtísimcmsccíeuí bajcu su cliii bitsi ele actucícicíuí, y- cts csumuí— demncumíelcís dc reucicutializacicin,plejeus relcuehuncs ej míe cíllí sc ¡ remuuíeuuí. Ejeuuí pícís eínpíricsus dc sales Iuibridaeiouies los

‘u’ * pmcupsírcicuna esuntiuucíccmnente lcr luretensión psi—líticcí sic geuiercír ~-‘ el incumuuizar identielcíeles Icuccí—

Desde el Ictuiciumna 1 isuuicí, cl parcídigmes cíntusí— les, percí scubsímcli mucudas cmi preucescí umuiversalis—peulógiecí cíe su icíccíl hcí sielsí eh tevritsumio. La ta de leí institcucisumiaiizerción demcíerátiea. Csuuuíouuícsáfcu reí miicmliii suw sk icí cm ci cíe leí iii ci el-cc cm rumí lucí señ cmi cídcu D cmiiisímít. existe c<uu mu deseo dc mciu —

ticmpem crultrí mcd y- territorial. u- la cístificcícióuí trsuelcmcir cicmteu curcicicí dc iícílisuuísu cuí muruestrasdcl í meíbcíjsu ele eeuu psi ecuuuisí niéscícící se fiunelsí isuciedeucles imídiu-iclucílistems, persu esto sólo pcíedeelcurcíuíie eléccideis cuí leí exisíe,íeic¡ de grcupsus lleveurse cm cetiuo cuí uuiveles sííbsmrdiuucudos clarcí—tu sumemucus acotemelos termiteumial uiuctíte qcue mciii- mente eímsiecíiadeus, de nuamíemeu que se evita tsudsuu en íe tui feu ruuíems ele cci liii ¡cm cii ii ctani en le i cii susi mí — esmuí ibcl su ini psírt ciii te esmuí el u--cuí or pred cmiii i uícín teercísuccís. Temuuccí es ersí ej cíe, pci mcm mncíehísís eríticcus sí lun uuíerrieu» (1987: 252) Lis hheunícíelcís del Esta—ele leí ud ci ismrcí mus ti leí u’, el i ¡ci bajcí dc cci m no cci— dci cm leí jía rl ¡ci petcidii ciiicci btu sea mí restituir leusrnsu unéisícisí pierde scíchcu cuí el esícícicí ele ací cícul isí mníeís dc erultu mcc qcue eh prcuccscí de unsudemni—inri miel icí hizeícísiui ccciii sun cci y social, cii el ej nc ycm zeíci6un (del cric! 1 él mis nio es u ¡u cígente cictivo>uní exístemí cusmas isicís ej cíe leus iííu-’entcídems ecícla lía cíbsuhielsí, Isis gruí peus qume hes sepa vado y lascien ci 1 ícm psi pu u r eh mcmbi uuis ini s muía de leí i miel ris— perteuíencmas ej nc lía fraguuientael sí, re-ecu rricnsieutricí euutcuucul esun freccueíucicm luecra chisa, si es necescírio a uuívsí—

Sití cuííbcmrgsm. pcmsilulemncuííe dichas eríticcus misí cay icí muíás pvi muucímel ¡ah, 1cm mcii atáviccí sí icí másIi ecgem mí sin su prsuls un gcmr leí icienti fiecícióu en 5re leí típiccm, su ecucrí mcmn ifieste-u lucísccc cismé pu nL su lesIcíccíl u- isí scmritsurieui. Mictuírers dicte leí rmniu-emscu— piáctiecí pculísie-eu. psír ilcustiadei y univerieuhistcilielcíd resulta cíe u uicí lureteuusicíuí ideal dci qríe dítíC se q níercí. sc pu ocí rice sic muí pw isubre un sne-cící úcm (ecucímiel sí mucí cíe cm mící p rsuvccci dci cci uícepí tul leí resbeul cueii zsu y cup~mesi Así el p rsubhcm ci Ii cíhi—del sí bie ru-cid cuí). 1 cts ji reí et ¡ccii lucí miucí mícís isí u, íuo y Lucí 1 pci reí el íucul it iccí u el 1uvsí Ncmuí cm cm ex pl iccídcli mí iciómí, sieruí pre Icucciles: se refieren presciuter— psím eh observemelsír— es scm mnccuíucícidieuel peircí uuuí—eicu uící 1 e i udcxi ecu líneuí te cm leí íususic i ciii del c~ cíe leus psm mtcí y tcut cml incmute cmi len cutí uje de leí gesti símí Icíseleccíta: estáuu icíex svicccbherííeuícc ligadas cm nuí expresividaeies isícalcí cuí nuuc-hsui caseus culencísercuce u rmcpcci ble cíe cm reumusící mucicís que im íulicecn e irreductibles es teiles íuutenteus (CI Dícíz dc Rem-cii sujctcu de leí acción cmi rumí eciiiipeí ele fuerzeus. dci y Cruces. 1994)1-cm Isíccí u puede esuuieebimsc. cmi ciscí cueepeisín * * *

mcmmiste vn t su ricul - cuí témmiii ucus ele cid riel 1 cís cx pe—rueneucus. dispeusicisuries y ecmííelicisunes de vida cci— Leí tiocicítí de ecuiccíma pohíticcí se hailcí cusemí—mrespsuííeiieuíccs cm rumí espacisí isucicíl deseruuíincmdsu: cada. psur ehsícemííte que prueelcí uíecrecer. isubre chciii sustenicí ele sulucuesisis y sa beyes clifíeihmeuutc supuestsu cíe uuící discucicución natural entre ccii—rumuiversa iizcibies pcurq cíe pertenecemí ci cmncí íremmíía tu mcm y’ politices Príes. si no lcmercuuí órdenes deríuumeem u- u mí cuí smuuícmuu su (u uuiccí ele leí iumáeticeí icuciemí, reahicleid difereuítes. ¿teuídrící sentielsí plcmnteemrseEn ese semí t icicí. cruuuisí muí cuy bieuí lía esc-ritem K irs— tun esmnceluto q cíe los cuna? Ccunvieuic cícicíreur que,mcmi II cisc mcmp. « í cusí sus ssuruí cmi mí cii iv-cus cíe cuígú mí aeleuui cii de cmii post cm leud ci cciiiumetí, dichci el iscucicí—lucí uícisí.> I 993: 175>> Li ccuuityasue icícal ¡cíuíiu-er— cióuu constiscíve cmuí hecho isucicíl subjetiu-su, cvi—

semí íucí uemíuií ¡viet ccii eu leí cli lercuicicí cuitre isí temri— elcuite cutre ususcuircus. Leí lerger webe viet mier ¡sísumiaim’cíetice a mmerigeíeleí y 1cm esísní supcílitcm, si cící icientificcí csum sí leí <sccrm 5olieimizeícis$mi cte leus eeím—

miucis bieuí cm cii uíucuusisuuícs ele leí acciótí ej tic prie— psis sic acción». nuicí de las metrecus inconfcmndi—dcii emuccumut u-cm use cuí ciii muí ismuucí tevmiísmyicí u- cmi bies de leí nícudemnieleíel. Debido a dicha cm cítsuno—sí musís muí mit-ii sus cígemí ces í ímsmm e ¡euuipisí. cuí la fommem íuuizaciómí, «psuiiticcí» y «cuiturcí» lícun vemuicísí cisic cutía emiscrneí míci u sic «isuuímeas» ceumuucí leí que esciuídirse histómicamemute en leus icuciedeucles cíe—esmuí creísteí leí eíeci ciii ¡itria 1 1 remite cm leí dcci sión cicle ntci les, descí y rsí hianelsí pcireelcís dc eccti u- ideudlucí rsuereit ecu Y [cme~ nc u esrí luí emeciemíteunemí te míe— iuídepeíuctieuítes y doccídeus cíe criterios de leítiti—cescírící i mívesí igeir suiuí uusí u ,m Isis císpeetos isuecuies micicíd ciifemeiucicudsus —esunící asurmí mimo leus iuus—

POLITICAP

180 Francisco Cruces y Angel Diaz de Rada

tituciones de leí cesínoinící, ha religión, el dere— zón híemedaelcí ele leí cml rsípolsugía íuohítica deleho, la educación o la ciencia. No cíbstante, xix y el enfrensamienící de Maine a los filósofosexiste un límite a temí disociación, que es cuece- (Abélés, 1990)— es uncí estrategia de repliegue,sarmaníente imperfecta Leí cmlterneutiu-eí nucis frecuemíte cuí leí luistoricí de

En el discurseu públiccí, ha noción ilustrada de ¡a disciplina lía sido la reclusión en el estudicícultum políticcí tiende u mí puente cutre los dcii de Icís seuciedeudes «prinuisiveus», «sin Estacicí» odominios sepecrados, cufreciendo umu mcidelcu cml <seccéfcuicusí>, deunde lcr imuexisteuucia de ciii círdeuímismo tiempo normativo y descriptivo de la político que se segregne rcudiccílmuíente dci resícírelación entre ellos, Pues es la cultura política, de ha vieja social deja iuucumestisunado el utillajeentendida como un saber acumulable y de valor conceptual y los hábitos dc trabajo hohistas deluniversal, leí q tme pci-mice eh ejercicicí reucioncíl dc cmiii rcípólsugcu. Ocreí supeiduí lía sielcí u mu exeumuienlos derechos y deberes ciudadanos cmi demnocra- crítico dc los fundamentos de tal dhsoci~ueiomi decia, teuíiendo las institcíciones leí euíccumiemídcí dc leí cual eh unejcur ejemplo es cl címícilisus esmuí1u~íra—promover entre leí cicudeudanies diclícus seuberes u- Ñu-o de Drunusius de leí idecíleugící del induviel na—actitudes. huno nuoderno. haciendo ver la contuuimíenema

Para la tradición bol isteí de leí emntrsupeulsugia, Ii isiórica ele escí csínfign reución idesilcuguca ~mteuuuiu—donde psulítica, cultura y sociedad se tienden a ¡-adcura de los áníbitos de lo icucial (1987) Unacontempícír eemmnsu doininicus iii tegraelcus. un esulí— última pcmsibilidad ha sielsí leí críticcí relatuvust~m acepto tal peca necesariamente de varios vicios este cipo de crnocentrisiuío —la furia ele CeihemíEs ssíciocémítricdí: tsumnem ha reicionahideid polítiecí ecuuutrcí los-- incímeul isteis y srm etpiiceicióui de leímoderna conucí algsu dado de antemano, mio ecu- filoscifía moral, comí iris apriorismcus isubre lamo una posibilidad entre otras Es inteiectua- míaturaleza humana, al problema enípírico delista: concibe la práctica política en términos de las formas de la polhí (1993). La crítica mdciii-conciencia, razón y conocimiento Es objetivis- vista ha dejesdo intacto el fondo de ha cruestióntem: concibe los sujetos políticos esumo idensicla— —tal vez porqrue elící mismuies secí huijcí dc cuncídes cstctblcs al nuargemí del proceso de srm esmuís— cl isocicícióuí simiheir y esurrelcuciva cm la ele la po—titucicín —del cruemí ci sistema pohiticcí mismo es lítica y leí culí urcí: lcu que hhevc’u cm ha icuciculcígiaun agente cíctiusí, Heubría que hacer leí geuíecí— de leí uncíncí de leu filsíscufía pculíticeí ilust meisicí,logia de leu uioción de cuí tríra política, hoy pri— mniení u-cus ejtic Isis cmi mopsíhemgcus eííuigrcmbcíuu cm susvihegiada y asumida mayoritariamnente por la colonias exteriores e interiores en eh ejercicio deizquierda cuauíelcí se trcstcí de herbicír dc las ca— címuálisis inváhielsus peurcí uncí icuciedeid «civil», es—rencias ideológicas del propio país, y por leí toes, ya fumídeumentada por rumí priuuier eíc-teí con-derecha ecmandsí dc Isí qcue se treuta es de lía bleur treretual de «Crulí u reí Psuh íticcu» cicmeladauía (A bé—despectivamente de los «terceros niundos» que lés, 1990: 59).ncu conocen la auténtica deruícucracia, Lo cual Es a causa de este divorcio ludir lo que suenaprobablemente indiccí ej cíe las demoercícias de cciii difícil (fimercí dc 1 ugeir, imuel uscí) lucícer cmlii rcu—antañeí frieron, para las élites de entonces, lo pculogia psuhítica en las sociedades esunteníporel-que has de hemy ucun para el «primer inundo»: cmii necus —lo crucíl nem ssíiem eq cíiveulelver uiecescí ría—raro privilegio- N nestrcu ncucióuí de cultura miente a pcuuuer en ehieilsugem t reudicicumíes elepolítica arrastra ha historia de este origen cen- pcns~mmuemíto social distintas: sino, antes que na-sitaricí de leí democracia brírguescí, a leí qrue ucí dci, a pcuuíev en diálcugsí rin esuuícepto de Cuí trírcísc accede sino por un trabajo dc pedagogía Política con mayúsculas, y umí concepto cmuítmcm-

Así las cosas, la acepción corriente de s<cultcm- peulóaíeo muías plural y Icicalizado, de <-<cuitrírasra política» supone un durcu escolio para el tra- políticas» u menelcí sus mehacisímíes psusibles, y. uuucisbajo antropológico cuando éste desplaza su allá, sus quiebras y desciucuenuros, En otras pa-punto de nuira heicicí sociedeudes cotuucí icís uíuues— hembras ecunio híemeer nmíes tesíricí pohiciecí uísí ini—tras, Ello se debe a e~ ue diclící nsucióuu forma tu uciouícul i sicí (extreí cm pa reí i nitisucisunal, cmlparte, simultáneamente, del sistema pohisiesí; de unoelcí etnográfico), en una sociedad que es ¡ns-las disciplinas que lo estudian, lo transfornían titrucionahista, que se piensa desde las institucio-y leí fundeimentemn; y tamuu bién dcl sentielsí comúuí nes, u- cuycms imustil ucisuuues lucíuí sielsí cuí bricmicíde nuestro entoruíuu. En genereul, la esesitrud de leus petite ¡nre-mílsmclas psi r la filosculící psuhisieem misuncí.antreupóleugos ante lcr disemneruucía couuceptual que en los albores ele la seuciedesel burguesa’? ¿eómsmeste tipo de picmnteamiento geuíereí —rina desa- vocuper ecumí umucí tecurící psul isiccí —leí ej ríe iíembicí

POLITPCy

1 ~acultura política.., 181

dc su mící Ccmhtu mcm Pcuhitiea—- ci tic se heuhla líissóyi— el «metreiscí», musís umpedimeus cuitender leus meuzcí—caníetite te-cm/iscíc/c¡ u- c’m-mc-cmm-naclcí cmi imístituciemnes? nes dc su eumuacmómuicem vigeuícicí Les rigidez del(Y seubre tsidsí,¿eómnsi hemecricí simí pcmr ello dejeur esq tueuíua tnsideruisucémitriccu iuiupiele ver nuestreusdc icuelsí el inipreseiuuelible cimiálisis dc cts ínstit cm— sismos perfiles, mencís nítidos en cmi supsusmcísuííesciolies?) fáciles ecuuí Sra el lomíclo. sienípre bcirreuisi u- sisen—

Es cciii x¿e u ¡en te cuí este ¡mcm uitsu 1 leí un eu y leí aten— ¡ci. de Icus «si mí Es temelcí» —-—su, pci reu Icí ej rie lícícecidmí isíbre el u-cusir esíuuípemmemtivsu ele icus cíuucilisis nuás cml ceuscí. de icís «1 reíeiicieunahes», leus «círuicírí—uveberl cmiicus, Iremí te ci leí hect síreí sesgacicí ej ume ci cccvi cís» y Isis «pci mrsuej tui cm hes » - De ecínseguu ir ha—nuencíelsí sc herce de sus ecmnceptsus impriuniendcí ccv fcíco ssíbre esos perfiles menos nítidos (neutun setusiel sí rin icliníemusicuncíl al emnál Isis de la unsu— isubre Isí ejcme usus dlisti uígrie pohític-amneuute esmunsíejercí Id ~~e1(esumuucí srmeic ser eh ecíscí cuí 1cm refevemíte ‘cucciclentales y ‘uuucudemnsis<, sincí ssíbme lo ejrmecm leus su psusiei su mies reí ci iccí les en cre cm cm cci riel cid creí — u cmi emsemejcm cuí tciii tsu cícíe seres crí hicm reiles si muelicisí mier 1 vi. rcic¡símí cmi - éliccí cíe cm ecu mí viccí cutí ns empellidos> es precisauuiemí Sc de 1 su ej nc se 5 ratcívietéc iccí dc leí mes psi mí scmbi hielcid, y- si un i 1 cires) LI ecu — es leí lucíreí de semí ir dcl isnpasse ele u mucí ecu ncepeióíímcietc y <u mí iccí del el escsrmsml sí psul it iccí succidemuí ccl migiel atuiente mii it cmei curielIi sicí ele leí psi lii iccí.mute mesó cm Wcbey uísu isíl uí lucí reí esmuí prende y leí * * *

peurticríiarielcíel dc mu ríescreis i nstitrmcicmmíes, su uísííauuu luién pci reí esiinpreiielem muícjsír la ele cus ras l)csde la treudición de leí a uítmsípsuisígía, repetí—épcmeas y civi hizacisímies: 1usiy cjemn~uisu. ci elesarmsí— seur ci esuncepteí cíe ermIt urcí(s) peulmime «s) ecumíeluce

u su dcl muí ci cuelcí ri lucí tsu chi mmci es u mncu u mící cl cisc a rumí eicrteí esq cm ¡sufren cuí - l’cur rin u pci ríe, lapcmhíticem ele lícuíuucmuuistcís hes remelsus rasliecíhmnente videí icícicul mnisnící cíe Isis csuuidehucsus cíe «cruhicírcí»dii ti nt cm del críe mpsu sic psi liciccus p mcufesieunem les cuí y «peul it ¡cci» Isis lucí discucicusicí de fas u o despeuí i —

réginíeuí de pa rsielcms (Weluey 1992 III), (‘sin tizesmíelsí Isis muí rmnelcis ele la u mcl } u- tcuídicmuclsí eutcudeí segcmrislaei leus idecís scubme el i mudivisí cusí y esuicuear lers instamícicís pemí luiccus mas alía de ecícíl—las cst mcucícm reus pci 1 itiecís cm él emscíci cid cus isí mu ú ni — ej nier detcruuí iii cíe i ciii Icuecí - Psi r smt u m í u fidel ideudccii y especifiecís dc Occ-icleuííc Pero ci tcídcís cm ha esísí utnbre fuerzcm cml cmi rsu~uóisugci cm mecí rrir1 síces sc lía excígemacisí el cmmgcimcnící, cuí cina en alusumícís elefi uíieieuuuemlcs y visulenteis cteccíns—cxcesmvcí fcmcethizaeis$íi ssubmc la huistcuricí cicciclen— truccisunes cciii temí de meuuítener el hsuhisuiisí de sutemí, cine hace sic leí cci! círa meuclemucí ccussu úíí cuí visiómí freuute a cuna icuciedad que uucí es hsul isteíen ¡ureíctieauuieuu ¡e tcuelsis Isis ci relemíes dc les cxii— y usí ceunsielercí has decisicunes de gcubierno mcm—1 encí cm: el cíescí y reulicí sic leí cíeuícici u- ch csunsuei — te ricí sic cínál isis cutí tureul, mii leus estreitegicus cío—un iemítsu. leí cíbsí memeciómí etíl utica, las estmcuctcmmeís uuíéstieas cusunto de címícihisis jucuhíticcí. N sí es cíeuncí icculegemies higeucicís cmi Esí adsu de clcreeiisí, los ext vañeur ejcme Isis cleuuicis ecílegeis de Icís cíeíícíecs

lemuóuííeuísus ele leí ecuuuciemucia imíeliviciucul, ¡cts rehi— liumeuuucís scueiccn enccmuítmcur caíes elefinicicunes dc-ci sities ci u- i les. cte. A pci rí ir ele tu tucí su peusicisin nícusi cidsí ciii ducís y poccí supe mciiiu-cus pci reí lucí bícírluásiccí cnt re Isis «tnsiclemncis» y Isis «cutros», (De— eie—lsí—qrue—se—qcuiere—líembhemr: procescus esuncretoseidcmí ¡e sc lucí pcuuscudcu a sí níisuíísu ni rucho más bien delimitados, congruentes con el sentido co—esumuisí cirilizsmc’iciti (cmi ci sentielsí ihcímninistcm del mún de Isis cucteures. Desde ese pníuuscí sic vistcu,íéruuu imusí), ej cíe esíuíusu ci,lwma prsupieumuiente el ichucí el pvcmblemneí sic leí pcuhisicec creí y’ es el prsíbhemna¡en cl sen 1 icí su cm cuí rcí pcul sígiecí > Fsm cm cutí idiuuierusisí— del Es sesel su. sí u ci es muedes. Y leus cnt iceus 1 mcmíenuícul izcíciómí del semíciclsu eu-sulcuí ivcu cíe leí hisísímicí reuzón en desdeñar len vagutedades ele muuestrecsíuísíeleruueí (sccrm leí vizcícisín. eícíícmuusuuííizeueión de musícicunes nícul clehimuíitcudas cte lo peuhitico y mu ues—

eeuu psis. pmi curiel cusí cíe 1 iii cliv-id rucí, cmniverieti isin sí) 5 rsu suscí am-rin ¡luí-ms. ex plicculi u-em emite ci rerí leí y, deelilicrí ítem el mecsmuucíeim ictí isí sic emejcuei Isis cuspeetos «la euit urcí» (Cf (ieertz 1990: 214: Almonel ycíe mi cucstrcm prcueu=scuicicicí 1 e~tte tidí cubedecemí ci su Vertucí, 1970: 69ycusí tduuieieepcisíli meíeisumíemhizemelcí 1 icus. psír císí hicí— Mcci el problemuua inverso es el que resulta detui cm visís. 1í¿mii/ cs Pm! cv ene-sí y, scu bre icud ci, de iva Set r lcr ermit tires ceumci rina u-em nicí ble i udepenel 1—erueruuicí cíesutítece cuí ese hímuuiíe exceruisí ecpcumcerdem nuble del prcucessm lusulíticcí foríííalizemdcu y de lapcuv ssícleís cts cmiii cm veis hsuy’ isuincí deis a pícucescus vepresenterción umuiverseulistcí de sus esmeemutes yunix isis ele muusuderuí izcíción u- resi itemícicís Ah a vro— fumíeiemuíes. Cciii elící se culu-’ideu dicte la cupeuriciónjet y su ej cíe ucí emícajcu cciii mnsídeicís pu rsus dc sic Icís i mustitucisunes del Esicuelsí cieinsucreíticsu fuesccrm icunuzacusucí. ci cíe ci ¡visión cíe lusíderes, o de umí eícouítecimnieuutcu ¡‘elcíciva merite pecuhicur cuí laruegcí dc pcivsi elsus, cmi reiii ci cíe [cm«cm nemersí níes» u- Iiisteí rieu listínci uucí —euu uíq ríe desde 1 umegsu muí tan

PQLITICAfr

182 Francisco Cruces y Angel Díaz de Rada

único ni tan mistericuso como es veces se quiere arrojando cnanteu se le resiste al infierusí dc 1cmhacer ercer—, tendieuído en consecuencia a de- inculto, lo carencial y lo deficitario. Mas ¿dejar inanali’zado como incuestionable y aproble- qué o de quién pudieran ser los déficits halladosunáticcí el arbitrario cultural que scubyacc ci iris en eh «parrsiejuiahismcuí>. cuí la «frcguuienieieidmi»,instituciones. Si la antropología consiste en el cuí el «cinismo político», en el «familiccrisíuíoanálisis del etnocentrismo, una noción difusa de moral», en el «chientehisuuuo»? No es preciso caercultura es, en un munelcí de liunites cerda vez mcii en el momanticismu’io populista para darse cuentadifusos, un heurísticcí necesario para escapar a dc que no se trata de un cléjisit de- <it/imci delas simplificaciones y la unidimensionahidad de quienes responden las encuestas, sino de uuí cié-nuestro propisí —y moderno— seuutielcí comúuí, ¡7s-ií <le- lsc,’itimniclcmcl de leus cí tic líacetí icís ~ireguui—Pues leí que a primera vista sorprende ah hacer tas, Impermeables a algunas dc las cuestisumíestrabajo de canípo es la tremenda asiníesria en- que se les plamutean. scubeuhsumess y cosmnsuvusmo-tre la «dureza» visible de las institucicunes y Isí nes diferentes coexisten en el seno ele ni susceníaescurridizo y lábil de Isis procesos de legitima- cuuayor cuya demnuinacióuí está íuíás ci nuenos ención y de articulación sobre los que están cons- entrediclucí, Pcur eso las apmoxiníacisuuícs cuí con-tituidas. Lsí que asom br-a cío es ej uíc los cicíder— cepto de ccuhsn reí psuhíticcí ¡uds cífimues cm u mící vusícumídanos sean más o menos cínicos, nuás o menos antropológica son, ya las que temnatizan cl pro-familiarisceus, simio cónísí, a pesar de ej suc lo scun, bienucí de leí couíssrcucciómí sic leí líegeuneuííía cuí—las instituciones siguen y —es de esperar— se- tríral —el misterio de cómiusí unos grupos lleganguirán existicuido. Hableur dcl eeuutrsu desde los a hemeer u-euler cíuute cítrcus srm eieumiuicicióuu—, yeíbeurdes, los márgenes y las fracturas de la efica- las que, en el polo opuesto. se ecuncentran en lcrcia dcl Estado es también una forma de dibujar truncada vocación de integridad e inconnuenin-el suelo msmved izcí y ceusidicuuio sobre el ej nc se rabil icicíd críht urcul de los gmcupsus h uu’nemiisus; icusasienta su siempre sorprendente solidez juegos de lenguaje; sus patmsunes dc práctica y

El concepto de cultura es campo de una do- creencia; su pretensión última —y en últimoble bateulla: en leí vielcí real, de leí lnchcu psím el término, ecumpletatuiente u uscímicí— sic tsmtcílreconocinuieuíto y leí legitimacisín del prsípio antsunomicí simuubsiliccí, Leí iuumereseun te peircí leí re—modo de u-ida; en el terreno teórico, de ha lucha flexión es el hecho de que el construcicí dc «cuí-por las definiciones conceptuales más apropia- cura política» sea a un tiempo juez y parte endas del inundo social, Los usos de «cultura ese proceso de construcción de la legitinuidadpolítica», con sus bandeos y ambigúedades. del Estado,ilustran algo repetielsí también en otros campos:una victoria pírrica de ha antropología frente aversiones más duras de la ciencia social. La NOTASincorporación del sentido antropológico dcltérmino, con su pretensión conuparativa y suinterés por leu e uesti sin de ha alterideid y cl 1 ugecr ¡ Bici iuívestigeucis$uí lite cealizcusicí rieti mcci del programadel «nosotros» entre un «ellos» diverso —ha «Caiiíbicus sic vcuisuccs y csuunpsurieuíííiemi¡mus poictiesis Cii Cus-tintos eciniextius dc ucesnsfsurmuiaci(umi sduciemii-. fuuíctuieiaslsu psisrelación horizontal entre las culturas—, ha ve- leí cxsmcx’T tI’B59-ti149>. Agradeccuisus a ¡os veciuísus riel

nido a cnt remezelcurse con leus usos verticales y Ii ucrusí de ¡a Vereda de io.s Esírtdicmu,¡cs técnicos sic iet 1) mii-distinguidos que marean unas feurmas de eultcu tecstd íd Popíuietc y demás inlcurniantes cii tegcuíiés síu míes-

rcu frente a otreus, jercurquizeiíidol-as. Esto no re uní u tule csuiaimsuraeisSn.u ¡ imiiivecseuiisnisí esujiusí c=tcaeierísticetFuisiecí sic las ideo—

sulta dc un scsgcu mnetodológico de Isis procedí ¡suelas y ¡cm sucgcmnizc iciéuí psuíííiecm pnu¡uicms cíe ¡cm uiuoderuuislcts¡

mientos de encuesta —con su imposición lii sídcu príesisí de melieve. euuire cutres, mier ‘i’Uunnies Wetuer

ortodireccicmnal de has preguntas reheveuiises——— sí r suetsc¡í. Pacscuns u- Dunioiui tCf. espeeicíiuííeuule Meít’raníctsu.

no que es efecto de la propia mucítrí ralezeu dc ¡993>. En esie at’tíevule, «aniverscu¡isia— se diere cm ¡ ¡ci

orden le-gil uno materializado por el sistema extsicu,cíet tic íííící jereurejulcí de veticur qrue ¡uruuie en ¡utinicí1 éctii i no cmi mi rl iv rl rl ci ccuuiíci Crí miiuncei(iii ceuiéciecí ¡retite u

político; pues, si has formas de ecultura no se sus brunas concreías dc pertenencia prinicíricí cm cmii teclejerarqutizarau en su sensí, eh Es seudo, en 1 siga r de isuciní: 2) ¡ ci concepción de ¡ci sociccicid en mdciii míos cíe tunen

un orden, seria un caos Sencilicímente lo que agregeícic$n de individrucus ic¡nuí/c.u c inteceauruiuinbies: y 3) ¡a

ocurre es ej cíe, como bieuí ncís ecu-isa Paiseron, el cosigruicume cefereticicí de las insiiuttcnunes buroccáuleas a un¡isucizonie isicicil tuuiiu-c=vicmi ~acuuicjrte tccriisirialuiieuums=sic—

método del i nvessigemdcur juega ci fcívsuv de este nictreesdo en ¡cus límites del Limado nacional ‘males euunlierí-

orden, icí reprsuduce en uuí terrensí conceptual, caciones hauí sido pcuestcus en o¡isusueucuti ya sea ci ¡ci orienta-

POLITIC4y

La cultura política... 183

cicítí ¡;oí’tu’íí(ío’cs’tí¡ cje las iulstiiut’icurtes prinictrias (¡‘ciriruniL Boicuííuiu-:ic. 1’. (¡989): la’ clisti,tclchí. (r9cí’¡cu y /uasc’.s scuc-icí/c’sal hcu/is,oíu dc las scícíedndes prenícudcríícms li)iínícunt) o cm los dcl 9íNo. Meudrid. Tacitas.uí,~c-tiicis /iP¡milcul’c/fci/c’.5 r¡sme permuicauí ¡isur ¿susmeuier isis iirtevcii lisise u-ii-Ni St mcix Síus> ~t ti 988>: dcíiu/uio c/c’íuucys’í’il¡c’uc u’estados ¡ic,sieculc,íiccíles dcl creer Mundo )5iecrs4 Nuiesirsí (¡04 ¡uolí(h’cí. N.’’ 73, cucitumure—dicicn-t¡ure.éiiiasis at¡Lii esici cii e’íuiiiruunuar e> uitiiu-crsalisnisi dci ¡ursicescí GiS ¡988): licitas <it’ ííjuhíiíin ¡mi 42 Abríl—janicapoliucesí cciii turnia> ríe etuimsuta It’eaiuiienie art’aigaslzts. sitíu<i N. R. 1993): —.Amiirsu

1ísiloght i>sui<uica—.. cuí H. Velasco- Ac¡tu¡íietiíios ar¡eui el csíuue’epiíí cíe ¡a ssue:su¡ogící del esuntu— ¡ci ciulí lucí u os suilí nitis. 1>-it 1011.5 <it <Oíl riujuti>i4jui siu<hm)

ciíiuieiiisu sic Selusuí, y t.suektiuantu. itunde’ -- u¡irtuudcu tic ¡a visía» u’ cn¡¡r,rcíl. Pp. 471~4í)8.se refiere a ese cinutíuio sic ¡a re¡íiidasl qí¡e cl sajelsí nuíruuicul mil-ii muí Rsius A.: duum’s’u-s. E. ¡994): -Petrarlcujas u- perpie—uiucmime dci ¡ucur ¡ít’essu¡íL¡esutu sic tuicíricta a¡íroiuienuieicet desde jiriades del ctgente ¡ícu¡fuiesu en sun ecílutexicí ímicicieruuc,ctdcu.¡a icuilsucí del senuisití conicití ) l977:25r .iííli’o¡ucí/cuqícc. 7: 29 55>.

- ¡‘am-cm esO’ ree¡iristrí¡s:ci¿uíí nuis líetucus servidítí sotíre ¡sucio I)ilrs4uuNr L. (¡987>: /Úitsííííss scuí’tc s’ iítdií’hhíuíljsmntu. Mci—cíe Itus texisus sic xmo-ii. 1992: Altncind u- Verba ¡97>1: d;ih— rírisí. A¡ictiuc’ct.buís. ¡989: N-msutíícm-su u- ‘¡surcct¡. 1991>: i.cS¡íe, i’iíítcír 108?’ u i’155’icI-IA i>tuii¡mÁii liii Auum’u muís —Luis ‘ixcus mí] SAN Ac,í’s—el mmícutítuercifiesí sic 1) c-íiííts-uí¡cí¡-icií¡ S’oclct/ 988 mt.’’ 73. t ix» ¡ l9~>¡ y La polúlui’cí it’ las íítujc’re» Luía /‘iíu/ucuc’slo

- 1-ls necesario sím¡íuctvar la r¡isiiuieisií tt’acsatla mitur esie did¡jc’¡jc’a ¡‘cocí iíacs’¡’ his¡cuí’juí ) ¡93 — 199t>). »letdriti Eslilsí—cííLhuc entre el »iíislivic>imcu enipírictí-— u- cl ——individrutí esímiucí rial lisupiulcur.val tít’,. c> m’epu’eseítmaci it ecacriccí en el esu¡í)exísu cíe la dcci— Cií-:t-:us’u di <¡990>: 1.» iít¡u’i’pi’u’l<íc’<c$íu it’ (ca- c’íí/íí¿icís. Raree—ltug<ccm iiíos>ecmua lsuiicm. Gesliscí.

-- ttí ejcuíí¡íisu sic srmííermutusicisin sic iiíi reíais, iíisms3riccu ditiumuiris. J. ¡<<¡989>: (‘íuuí¡í’iíí¡ucuucííí’ ¡ucu/iiic’íí/ s’ihltiíí’s’. 1’oIiiii.sescaisílogiesí isitíre el cocití ílci,cu cíe iii isis-es lueemies ¡sí Pm o ¡uius¡íííou/í’ríí cap’. icuncíres. Sage.coiistmisive el trabajo por ura ¡icírie nismu- ituterescírite sic leí dittts;xsux. 5’; Píssvni i~. i. c. <¡982): Scíc’icíiopic’ di’ luíEsettcia i>tupsílcír tic Arlulitís .- ¡ os ¡~ioos cíe Sauí Agrusuímu=—. cfi suíc’iíu/osjuí ds s s n/ííuíc’s /utufuul/utctcs i’ muís duDES.tas ciiiín¡nas escriben so pruu¡íia luisisuricí cciii cutía st>, cm HAsíiuici K ¡¡99’> «‘¡‘tic nective u-cute, muirí ihe cunirsíptí—veces tuis v-s-ntri’¡uuc-imcm c¡mtc pro¡íia. Así me’cttícu parle del texisí ¡sugiecuí í isusutí» Lot ¡of xiííi/n’cí¡uoloqí \ícul ¡ p trí 2. icumuisí.sic la encriesuce iii lícitiurící cicí es sutr:t ecuscí que ilticí leurga .iN/ t u ) 1984) ——i m stucied>cus> espatiula. Píesente. pemiasísííiiat-ctia cíe toda itt ¡icmíiucimíis¡at¡ en busca cíe ¡ci crutís¡suisiet ríe u- isuesmí cii’ ~mtu u mii, cf íd. Espumo., lot ¡0< st’oh ¡umíl ti¡ci liberícid .> Antes 51mw uisustuii’as lía líaluisisí cuiríclícís tui’— /i¡ínm’uu Nl sírusí itusuiuuuíí sic t’lstsic¡icí-, 1 ecunsumiesus. ¡>mí.

57~¡cm-es 5- tícuuuubt’c.s rísie liaut trcibcc¡císhu ¡~ira m¡cme ci uícmnrisu sca 9kuuicis libre y nicis ciii i citO! 1 iNi uit R >1982): la; cpuiítíciít poHíc <u u spouícu/c¡: lis’!

- —«4 ¡ci ciasc cm di¡cceíueic¡ cíe ícm nacicun presetíta dcii floííc¡oísííío ci (cm tic muc’c-í’aicí Muiduití 5 iS¡i¡ísus cíe- scecituticmmiuiemumcí sitící lucu¡ u,íuííu:il s¡ume ciii etí 1cm base »isiults\-tstu 5;. (¡993): c-i>au’ctslcujas del siííisersa¡isnícu-’, Pc—sic su’ u-íuecmcicíii í¡-cmtísíuaetuuiíal ti estas’ sc siecla mufles, í-i.s¡cí loic’ru¿ic-icííic¡l cl’’ J-’¡ic,scultcí Prulíejtyí ¡:7—2<>.

ciiierui:meisuiialcstcí 1: s dimití ‘e, tít ml t¡iic ssu,’i¡cuie. en catiubící. Sisis u iN—Rsiiiui-itti. J. >1987): De It>. liit’d/O>5’ cm ¡cm»’ iuíc’d,cii-¡o¡ic’s.cl ccit’aem—rtumerus: )~ íirie,im%mm mimeuute excisisivtu) sic ssís dc,íouríjc-cuc¡cht. c-íílmíuí’cí u /ic—qí’mnouíío Mé-iccí 51. dliii.ermicrisus cíe irieifliriari psi te¡iemicu.m’- <Marramao uí)í)):l

2>. MuiNcl:itcu .1. R.: ‘itumucui - M ) ¡ 99(1): «La esiltrura ¡ísulítiect-- >ese a la luvia dliii iii, meimín. cimin exisietí partes dcl sIc sus espeifísules: peucuicís sic eoííminois>cmri u- eanibic ‘Ls—

uiuuinciíí cii ¡05 que ¡u cale e etictíeuumca cuí cascí. en el ¡oía, 99.setutisicí sic r¡ríe esuuucíceo ese cipieldí isucicul ~emnuudlcíces ¡usí— Mslmus=.M 1 < i99t: »A)gsmncus rctlexicu¡ucs cuí tsurtisu cm leísible s¡sme etí recíliduisí mucí ¡ci eiuticiíslciiu-- > Hcísirmt~u ¡993: i 7~> iuí¡’¡siemicicm sic Isis uuieclisus sic cdínitmnieaeis’utu cii leí fsíruuicmcic5ií

-- Ocurre curtí sctiuejcuiuie cciii ¡ci rcdocciia sic síu íuctsidcu— u- ctmrc-mcrerísuiecms sic leí ciuiunta pcuiítcccu cíe ¡sus espcmfícíies-’¡sigla ti ¡cm ecu¡usuctues’icín sic ¡pus idecules. ¡ucísandcí ¡usur cílirí PhIS 57.cl aprecictiule esfuíer,íí dc Wciíer pci cuí gcííccc-ím’icís a partir cíe M mciuíu¡.su. E. >1984>: “leí crisis? riel Estcmsisu’u cmi i. Y liii,,¡ci ccíiííprensis’uíi sic etími¡igmircmeicíiies imisIcuriccms ¡ícmruierí¡cuces. oy <‘it., ¡‘tu. 27—45.

Rvxccsci-:uu. N, J <¡989>-» iíuecunirnemusrmi’ctiuilimu- iiuieruicític,ncti

Tiuccirí- cínsí ¡he Ecctgmetuttcticuuu uf Westcríu i>cu¡iuiceíl dct¡—

8 lB t. u (DG RAFIA mure—, en Y R - c;ibbins cují iii Pp ‘377 55>5cm uí’uz A.: «<1K MANN u b ) 1977>: ¡ci» c—síaíu-ícírtís uit! juico—

</o tic ¡ci í:idtí. Bímeuícus Aoci Aiíícurríírimu.Aiui-:i>-s Nl. <1 99<>):iii¡liu’cíptíluisíií’ u/e I’Lící¡. ‘círís. Aruuicumusí ‘ríuur R. <¡989>: .— i’culiiie’m¡ d bítíge cutid I’cuiiticcu¡ csulimure cuu

C’cuiiut, Brisain, 959—87-u. en 1 R sumiuluias, op. cii. Pp. 52—80,Airviuusiu 51. A.: Y’iiciuí. 51970<: luí euu/iici’íí chis-o. Meusirití \‘i-:uíscsu. ti. <¡992): «isleiítis> si eiuitsuc:ul u- pcu¡ftica—í Reris-ici

tu reí ii-te ruccí. cíe Fis! cc/ita ¡‘o fil ¡cius 78 ¡ N Lucí 1 E pcucc-iARto, R. ¡1992>: ‘—mntrsusituccic$ii»t’lii M Wi~lBLR. LI ¡ítñi’í/c-o uviiumit M >1 99?)- Fi ¡uíi/í¡uí ci i u c’¡c’uítífic’íu. Meucirid Alicuuí—

u ii c’/uuíufl-tí. M cícicisí. Aliccíuící. ,eu.Buí ‘iuoii:i -. ¡u >¡ 9>~): —‘Luí tle¡egcuciuín u- el lcticliisiííci Wií.i[AMS R. >1 97iu>: ¡sc o tui ci> —1 Víueuíbo/cíiv ofd’íuhnus’ unid

ísii<¡icíí-’. ca 5’íssuí» u/¡c’iirís, iteurceitumía dierlusa Sí»uÑí Nrmeva Ycurk: (uxícírcí Luuivccsitv I’rcss.

PO3~ITIC4fr

185

Los límites 1, Introducción

económicos delEstado del Bienestar 1 Liscuelcí del h3iemíestcmv es leí expre-

sión del esínsenso psuhítieeu, ccsumiómi—cci y scucicrl cmi tsuríící al qcíc se círga—

uuizcí leí u- iei cm estropca al fi iíeu 1 dc leí segu miel cmguerra mííuuídiemh, Cciii el pemtrcucinicí cisuesmiuicul deicís tesinas keymuesietuiecs. expmesasicms pcuesus ami cusciiites en srm subreu esencial, Rs-cric: (Je-ucrol cje ¡cl

Om’upas’icn, ci Inwm-és y cl Dimme-m-o (1936), leusíueulítieems que dcli uíemí este miuevsi niuudehcu sc eeuu—

Juan GómezCastañeda tran en el inserveuicmsunusmnsu eccumísinuiccí este¡ tal,cuí íes scmci ciii¡erció u ele leí prcucl smeci sí mí y- cuí leítedistribsuciómí ssueicci. beuscísící cuí emmniulisus uuísí—grcí muucís de segn rielad ssícia ¡ ~< servicisís sociesles,

Sin cmii lueirgcu. ucí es esí cm pmoy’eecisíui ssicicui-memite bcncfcmetsumem leí e~ ue ea remeteviza cmi excicí—suvema este muucudelcu. Estesuiisus cíe accíercící eeuucuculcímes esmmnrí J esmuies O Csuiumucum. Icumí (josuelí ycutreus meprescuítesmítes de las uíruevas esurmiemítesccómieecs presicrípeueleus psum el csssmciisi dci i-lssemdsudel Bienestar desde ha peuspecuiva de ha ceo-nsum leí peul it ica en has ciécacleus de Isis setcuítem u-de Isis suclíenta, que sus Irunemomies esencicilesseviamí rcahcneiutc icís de iegit imneición, emeumn culcí—ción y repmodcmcción.

La fruuíei ciii ele ls-ii hmmc’ ida e:s leí ej cue dcli ncescí teuvecí de creciciómí cíe u mí esuiuplio esínsemíscípsuiii ico y icucicíl en tsumuío ah msielelsu sic cecí—misunuicí ceupit ahísta ele mercasisí después dc la se—grundes gríerres muí tmnclicul. El Estado benefeucteur leíesíuusí miste mediante la prsuvísíóii cíe un esunj ctiitdicíe servicisus seumuita visís y seucicuhes y atendiemudeu,aeleiuiás, cts presteucismuies ci las elcíses persívas,segursí dc desemuiplesí, etc.

Leí itt uicic’í ¡u ele smc-rialu/smc-ida ertemuderící leus exi-gencias del sector privado dc ha economía enfsírmneí ele cmpcuysís y’ preuteccióuí al sectcur prsielcue—tivcu medicumute subveneisumies. i u vcrsi ruties 1umíbii—cecs. ciesgrau-cucisumíes fiscales, etc.

Leí fcíííc i sin sic re-pmodu £55’ Oíl —cifucid idem psi(iormgh a las elcís tucící icisumíales, meccuuucucideus pcura sítcu ves ecmrnsu ci señemiemelcí O’ Gemí musir y qrue, másbien, jets euiglsmbcu— cm siy’’íuíizctcuouu esícuicíl cíe cireprsuclucc-ióíu ssieí<ml misí icí ma sitísí leí i ntcmvemí—ción del l-¿steuelsm cuí eh pmsíecseu sic prsmslruecióííssíeicu 1 ci el iiicliv i cl cusí (re ¡u sud u cci ciii bicuí cígi cci,constuuuicí eecuneíruu ecu y ssiemalización), Esta fcun—cisín dc repmsuel ciccicutí ecumuípcumtec dos msueleuhiclcu-eles: el icí herri sí scuem u (cciii i cutis o sic beíucfici sus cuícli míe mcm cm yuusinetcuvisís mí a mude miel cus cm leí psibí euci síuu

Jímeun 5)s$uuie’, d’emstcítucs¡cm. Depeirmemuuienisí cíe Ecrímísuníícm A¡íiieeudcm V. Liniu-ei’sicmacl dcutuu¡í¡umtcií»c. N-Iciclris¡Ptí/h/mui u- .Siui-icíicici, luN’ ( ¡995> -iluíclrici t¡up. ¡.55—194)

186 man Gómez Castañeda

eíctivem cm no activcm que ciumemutalí ha cempacidael Sin cm bcurgcu. leu exidente vi¡íccuhacis’umu de estede csuuuíprem de cumící pobícíciótí: pensicunes. desem— muisudelsí de bieuuesteir a tu mí ecímutexicí ecsimióunieempIco, etc.) y eh consumo social (servicios que se expansiveu luiancea el principal probienía, queconsumen directerníente conio valores de uso dc será el eíbjetivo priuuíordiah del que nos ocupa-la poblaciómí eíeti va y mío cíetivcí: seinidad y edn— reunos cmi este trcubeíjo: Lcus liunites eceumióniieoscación, por ejenipio). del Essadsu del Bienestar,

El desecrreillo del Esteido del Bienestar cmii— ¿Qué cícurrimá cuando veuríeuí aquellas jure—PO rtó la csintreudicismrieu necesidad de couiupagí— muíusas cesmn cínííeecs y leí crisis se imísteíhe crí Icísneur la hógicer de leí prodnícciómí industrial cuí leí peulses beuicficieiri cus del estemel su beuuefeuccsír? Lesbúsqueda del beneficio y la lógica de la míecesi- respuesta es sencilla: aparecerán graves proble-dad h utuiana, lo ci ue cciii vierte a icís i místi trucisumíes ruicís ele fi mucimicicición de icís accivideisles del Es—estatales en uuíeclieidciras enure el capiteil y cl uadsu a ircuvés cie Isis ini pumcst os. ya que éstsustrabeujsu, cídemás de en órgcmncus de i uuterveuíciómí vienemí Ii miii tacicus ¡usí y la míecesislad cíe cii uuui muerren los preucescus eceuuíóuniccus o de eccímuí uleuciótí. ci, al muiensus. redrucir Icís decidís pemtumrbeídsumes

Pero ch cumpíi mientcu de esteus fu mucismuies exige cisme gemuercíría uncí iuuu posici ciii excesiva ssubre lauuuems preuniscís eccímuóm ieers ceímeu las cí cíe se el ie— cmliii zemeicín eficiemute dc leus recrj micus eecunsi—ron en los países de la Europa occidental du- niucos,ran te la eteupa de prcusperidemd que eulca¡uzó desde E-stsís prsíbiemuíems fimucuuicieros del Esteíelcu del1945 henstes 1973, prácricermente dc cumueu manera Bienestar definen la dencmníinadcu ej-isis fiscal.imui¡íserrcmm pielcí: el pleuusm empleo, fruertes índices muucírcaelcí peur leí i miceípemcidacl de los iuígreseus fis—sic creeinuientcu dcl ¡IB y una expansión de la cales para cubrir los gastos del listado y, con-cuctívielcuel eccunómuu ccc ;uevuuuitierciuí ha fi uíeíuuciem— secruemutcuíícnte, psuv la empamiciómí dcl déficit púbí—cucun dc los emníplisus preugremnícís de geusto públiccí cci y el endecuelemmuuieííteí pemuuícuncnte y cstrcucicumalsocial requeridos por este nuevcu nuodeho de Es- de las Haciendas Públicas, codo ello en el níameotaelcí a través dc imuuuuuíestos perscuuíerles prcugresi— de leus crisis ecsuuuóíuíiceus ej ríe sc x-ieuuen uneiuuifes—vos y de ecutizacisumues socicíles, u igeideus a uncí teundo ci parsi r de la segnínelcí muuisad de Isis cmñcusconsistente actividad productiva (J. Velarde setentaFuertes, 1994),

Saldo presupuestario del sector públicoDéficit (—), o superávit (1-), en porcentaje sobre PIR

419~ íc fi990s I~99I 1944(P> -

2,7-34 4~ -3,6 -EEUU. --15Canadá -— 3,0 - 4, 1 - 6.1 6 6 7,0 —5,4Japón LS 3,0 24 1 --0,4 -27U? -0,9 1,7 —25 39 —4,3 3,8UF 2» 41 —4,7 50 -tíO 6.1Bélgica - 6.7 - 5.7 — 6,7 7 1 - 7.0 -- 6Ai)inaníamea -0,5 1,4 —2,2 ‘6 — 4.4 4,9Aleníania 0,2 20 3» ~6 - 33 — 4,0Grecia 18,3 — 18.8 —154 13’ — 15.5 15,4España - 2,7 - 40 — 4.9 4 ti —2.2 - 7,2Francia --- ¡ 2 -14 1,9 —3,8 5,5 —5,9Irlanda —3,5 —2,5 - 2,4 —2.3 -23 3.2Itcíhicí --10,1 — ¡09 - 102 9.5 —94 89Luxcníbncgsu 4,3 St> ¡.5 - 2,5 —2,5 23Hoheumida --52 —4,9 - 35 3 5 —4» —4,1Portugal —3,4 - 5,5 —5.7 - 3,3 -4,0 —82Reino Unido 1,3 - 1,3 — 2.7 — 62 --7,6 —6,8

f’íicui /e: ()( D[i’ < Ec-cuntuuulic- Onzicucuk—d ieiem bie ¡ >9 ~> F u u u s 1 cii tu/lee-u ‘u it’.

(A) = Avance.ti>> -- previsecunes

POLI!ICflfr

Los límites económicos del Estado <le Bienestar 187

2. Las dimensionesactuales Ccmnío pcucde cubseíx—crrsc cmi eh eneiciro antemicir.dc la crisis fiscal el salelcí mícgeu tivsu cíe 1 cmi e rieti seis públiccís es umící

constante en ucudos Isis países analizados. Desca-cci leí tuiecli cm sic Isis pemíses cíe leí ti mí ióiu Ecumsmpeem,dicte se uiuríeve cuí isí mnsi cmi - 6 % el turcumíce Isis císís

suuíísí cíeembeumuí cii ele señemící r. elsus scímí dii imuí os ecñdis. cciii tu uicí cl ci reí te muele muci ci cueciemí tecus fémíóunc¡í cus ejcíe íue rhjícmn leí em-isis desde fi uíeu les ele leí déeeíci cm cíe Isis sucheuí tcí - El ci cm cci

fisecíl ej nc defimie leus limites cecimió— espa liol es más mucgai mu-sí, smicuáuuelsíse crí cl ciuccur—muíicsus del Estemelsí dcl Biemíesicír: el clélicis prescí— mísí dcl - 7 %, íucrcu siemícisí isuperaelsí 1uciy cus dep neiccí vi su y ci cuidecid cmiii cuí cci cíe 1 seeccur púbí iccí (1 recicí. Psimt rugeí 1 e 1 ccci icí. esumuj cm mit su cíe pcilies

Si mí cxuemíclevíícís cm perspeci i vas huisisiriecus. cisme luerifériccus cii luís ej ríe el Esteicisí dci Biemíesicírmusís esuuuci cm ci rícímí cm leí crisis dc u cus cm Visís se te muí cm. luí-ese muí cm muí cm votes pmcí iulemii cus ele su huer vivemiel a¡idus u-em nícus cm i i cliiicmv cm scñ cmi cmv 1 cts cli iuieliii 5uiiei (su. cuí cuíg cmiicus ccci sus. ele i muí íuieu mí teiciómu).cíes dci hes cíe e miii buís ictí eluuiemí cus cuí Isis princ i pem hes [lite pci mí cm mcciii cm psíesm cml ciii cid civ sc emgrem u-em uící —

pci lies del muí cutid sí, leí bleuíu ente cml ccumusicleucí r este sccrm uu dci criad rsu:

Endeudauniento del sector públicoDeuda Pública en porcentaje sobre el i>IB

1989 1990 1991 1992 1943 (<~~) 1994 (P)

EL.LÍ(J i 554 589 617 634 64,1(anadci 579 58,8 60.5 62,8 65.7 (<79iemps$n 71>6 6’L8 682 673 683 71>3-(<7 579 588 60.5 (>28 65.7 679

LIII 56.5 57.2 58.8 60,9 659 69,7Bélgica ¡279 ¡28,3 129,5 131,9 138,4 1 4(t4Diuícínucímccí 66.4 66.4 71.7 73.4 78,5 813Aiciiucmnie-m 41.8 435 44± 44,8 489 4~L8(Ivecicí 859 95,3 ¡00,9 11)6.7 113,6 ¡ 20,1iispcmfici 44,4 45.5 455 482 559 65>7Ereumícicí 344 354 35.5 39,5 441 51>1¡ clemnelcí u t>27 96.1 95,9 916 929 89,8licilia 95.6 97,8 11>1,4 11)8<> 1181 1 ¡ 9.8Lrtxeuuulmnvgsí 83 7,0 6.2 7.3 ¡ <>0 ¡2,2FI cuiauídcí 79 2 788 79,0 79,7 83,1 84,6í’címtrmgal 721 68,4 67,4 635 69.5 74,7Reinsí tlnidcu 43,1 396 41,0 47,3 5 2 57.6

Pííc’íííc’’ CeDí-? u i:uuuíituiíuic- Oííí/uuuuiu—siicicmííbre ¡993) !ic’tuiituuíuiu’ L¡íutu1uu—s-uiuís-.¡Al Au-cmncc.1 i’í ¡‘mes i’cisuiucs.

Segúmí ciccus electeus. leí clermelcí eícrum cmicreicí de ci ón se pvcíd cuce ecucíuuelsí ha 1 iq ruielacisiui del pre—sus períses cci miiisicu-ercí cus cusí isí 1cm supereí. peur 1 su srm puesto cmv rsuj es cmii «déficit íuriuuí cmvio» (eléfici

¿cmicreil. ha cifucí dcl líO % del Pi B. ináximsi cid— existente sin ecímícar la ecirga psur i mutemeses cíe leímuí iii clsí psiy leus cci mielici sities sic ecun veuge mícier cíe riel crí y. si ni cmicci hect uuíeuí te. Isis ti psis cíe imite mésecu rnupea cm pruibemelcís cuí Isis Acuemeicus ele Mcccii— efecti u-cus cíe escí elerucicí se sitúan peur cuiciuiucí dclvi clic, si uusí c~ cíe cii ríes u mcm cutí cm te tiche nci cm emeciemí te leí temseu ele ciescíy rcí 11cm mucí iii i rící 1 dcl PL B, Este creí—ce muera 1 izetelcí cuí Isis ú it i mii cus ci míesí ecO cus ci ríe, cmi beujeu su lurcí ~ccej cíe ciccís ecu uídicisí mies yeu se lucí uícm igcu tisis cci isis, usucí ríeu 11ev cmv cm lsu ej ríe se lía de— e cmiii p lidci cuí ch ecíscí cijucí fi cuí: exi suc ciéfi cit pmi —

filuielcí ecíruisí ccsitrucmeisiii exphsísiu--eí dci emuclecudem— uuiemuicí desde 1991 <3 7-ii cuí 1994> u-’ sus tipos deuuíucuumsi>. mí temés efecí i u--cus de leí deuda publica aluís» uncí—

1-luí efectsu, seg dci rin cii sud icí mccii izecci su psur el el cm ííueuu te ci 5 94 =- 1 0 94 cíe p mcini ccli sí el e interéspreufeisíy J sisé i.smi s 1< cm u- muísí ¡íd tI 993), u cuí sic rící— mí cuuíu i rící 1 cuí 1993—49 t cíe teiscí sic iii fi euei (muí)

POLITIrSfr

188 Juan Gómez Castañeda

superan a las tasas nominales dc crecimiento 1.1. Inc-remnsnur o del qasr cm ¡uúlul¡ccudel PIB desde hace varios años y, especial-mente, desde 1992 (en 1993 la tasa de variación Siguiendo a uno dc los principales especiahis-fue negativa: — 1 mu). tas españoles en la materia (Ci. Rodríguez Ca-

Solamente un níayor crecimiento económico brero, 1980) tres han sido Icís principales fuenteso una disminución de los tipos reales de interés de ereeiunientei de los gastos de los estados, con-evitarían cuna sitríación ecíhificcíelcí de explosiva clicicunances de su enderudeumíuueuíto:porque, comsí señala el prcufescur Fueuutes Quin-teína (1993), la dectelcí pública cucumemuteuría de a) Lsus requcrimnien tos ele! ciun biisí pvsudcmesi—fornící iliunitaelcí peímeu scustenem leí ecírga ele iuucere— u-o pruveicící de leí eccuuucuuuíucm ejcue, en cmpcuyopara la superación de la crisis, demandanses y el clélicit teutal.

Queda claro, por lo tanto, que la crisis fiscal. nuaysures snbvenciomíes, desgravacionesmanifestada a través del déficit y dcl ensicusia- (gastos fiscales), apoyos a sectores en crí-nuiento, esteubiece los 1 imites cii Lucido del Bie— su. eíyudcms peurcí les pruesteu cuí mncmrchem elenestar receun versisuuues sectoriemíes, apoycu creeliti-y condiciona su futuro, obligando a ití cio, regulaciones de empleo, etc. Ssmn lostransformación eh hecho cierto que el Estadodel Bienestar deseable ya no coincide esín el geusí cus de leí fcínción ele aswaulc,c’ich¡, ej nc

se x-en uncreuuientados con la crisis, auníen-Estado del Bienestar posible. tanelcí nocablenuense eh sector prsutegido de

leí cesunomnící (sector empresaricul privadcuq cíe sc ni cueve cmi incirgemí del muiercemelsí y

3. Las principalescausas se basa crí apoyos y subvenciones oficia-les) (P. Schwartz, 1981), Son gastsus, ende la crisis fiscal definitiva, destinados a socializar gastos

de leí fruerza de trembajsu y fi mícímícia y iuíu pcuv—

císeumos a ancilizar, a contiuuumacíón, fu) tances ecustes de ceupitemí fijeu.las principales causas que Las maysures demandas de servicios so-nan has citadas manifestaciones de ha ciales (sanidad y asisuencia social) y pres-

fiscal (déficit y endeudamiento público) y, tacicínes ecomisimiceus (eleseniplesu. peuusio-crisis fles, etc,), que se ven aumentadas con lapor extensión, las causas de esos límites econó- crisis ecouiómnica y qcue el Essadeu ha de¡nucos del Estado del Bienestar que obligan a su satisfeucer para proveer la función de le-necesaria revisión y al replanteamiemito de algu— gil ínmac-¡on, qume esín tribuye cml csumísemuseunos de sus posculados básicos. del orden político y económico de ha so-

ciedeud -

s) El crecimííieíutsm bcmrcmcmáticsu y leí iuíeficcieia1. La crisis económica de leus sectores públicos de los estados

intervencionistas son fuentes añadidas

La finalización del ciclo largo de prosperi- del importante crecimiento del gasto pú-dad que se iniciara en Europa al final de la blicosegunda guerra nínnelial como consecuencia Conviene citar en este ciníbito la tendenciadel «shock» energético del año 1923, dio lugar observada en los presupuestos de determinadosa una ermsus económica profunda y duradera países, eh español es un claro ejempicí duranteque, tras una etapa nuevamente expansiva. se los últimos añcus, hacia uneu gran «laxitud pre-reprodujo a finales de ha década ele los años supuestaria» (González Pámauuío. 1993) y (Fuen-cíclíenta e inicicus de Isis noventa. La crísus ccci— ces Quintana, 1993). lo que permite observar unnómica es el primer factor causante de los de- grau distauuciamiento cutre el «presupuesto pro-sequilibricus fiscales que aníenazan leí estabi¡i- graníado y el presupuesteu ejecutaelsí» (Edo. Dedad del Estado benefactor. Pablos, Valiño. 1988), El presupuesto deja así

Estas crisis económicas determinan la crisis de cumplir una de sus frunciones esenciales (pre-fiscal desde la doble perspectiva de un mere- vísuouí nominativa), peruuuiticndsu qcme se dispeire ehmento de los gastos públicos y de una disminu- geusto y generando una clara propensión al ere-ción de los ingrescus. cinuiento del déficit público

POLITICA?

Los límites económicos del Estado de Bienestar 189

2. ¡)¡s¡m muí nc-¡ciii sic u;ucjrc’s0s pu/u íic-cus 2. G lobalizacién o mundializac¡ónde la economía

[cuscsumuseccmcmíeicms lisca hes de leí crisis cesutící— Eh niemelelcí eccunsímico eeupitcm listeí de níercado,nuca desde ci haelcí cíe Isis uigmeisis icutí fácil— cuí csíveu scnsu ucíce y sc desemrmcullem el Estemelcí delmuietute ccuuíupmcmísibies y está u ituliciemí temente Bienesteir. es cli ííáuuuiccí y cvculcucisuna visible—aveulemelcí 5 hoy Isis elatrus cinc cufrece leí realidad - muicuite. En leus íultiííueus ciemiujucus :se subsemvem cuí élEn 5cm hes circuí mus teimícícmi: rumí feuíóíuucuí sí ecunsícicísí esmuísu «gícm beíIi zercióuí» sí

«uuiumidiahizcmcis’in» cíe ieu eecuííeuuuuía, ejruc csuuívmemícsí) i)isuíu iii suyen Isis imígmescís peur impcmestsus elistiíígcuim sic Isis témunumucus «i uuccrmíeícicuuuahizec—

cii mcct cus. Leí muí cuí civ emes iv’ i elcicí p rcud ríes iv-cm cm síu» cm «mii tuis i ncuei su mícíhizecei ciii>- - E ¡u el ámii bit cini i mísí reí el benelicicí cíe cts ení prescís y eccuuióní ecu se está 1umsídcueiemidlo címucí cicricí temí—

a cuhiíeíutcí leí pcublcmeicimí siesempleaslcí: en dcncieu cm 1cm iculeulislcid. ci leí glsulícuiideud. ci Icí mísíceíuí seetueuícicí, el ismíí iii tuve leí meca ucleuciómí ex ustemicicí ele edutui peimtuiuieuuteui ííeícicííucules u- ci-ele leí i muí pcuiiei miii isíbre ci beneficie) de las tcmteulei cuí Isis prsueessus cecuuióní jesus ele pmsucl tic—icíciecí cides, leí del i muuptmcstcu seu bre heu mcmi— cióuí y cl istribucióuu, tenelemucicí cícemisuacící psum haleí pe risímí cci u- leí ele leus cietnás nipuciccus prsugmesmveí supresiótí dc las bcm vrcrems cml esumncí—cli rectos. Seg si mu eletc sus sic u Ni iii i sccrmsu es— eusm u- pcir Isis prcmeeseus de iii temeretel sí ¡u cmi mule mecí—lucifusul ele h;ecíciciríuíem u- II eíciemícici. leí pre— cl sus srm~umciii cid suticí les.vísi ómí cíe mccci ucicíció u pcim 1 uuípcuestcus cii— 1.-su cleuuícíí isis íííás ecumemete risí ccii ele citemeeccís crí el ejercicisí 1993 sc sitrusí tutu pucucescí (Viciemí VilIcí. 1990). serícímí:5,81 94 psur clehucíjsí cíe cts pme\-isleímues umu¡—ci cuí mcii te mcli ej cusías en el humes u p cuesto — La rs; lor¡zcu¡oa ¡;iuuudicd chI c -cipO u! El u-cm—(muuirícmrcmei dii ele mccci tmdemci ómí = 375000 isur de icís uuíercancíems u- las esunel icisuuíes cíe pmsi—cmiii sí mies cíe íucsetems). elcucciómí sc establecen a tuivel m rumudia 1. uísí na-

¡u> Dii muí i mu cuy-e leí recercí dcici dii psi r inip cies— ci orí cuí - Así, leí <“mupci it imiclt¡c/ sí ticí de cutí citcus i miel i recisus lem crisis se refleja esmn cunjumescí yem mucí clepeuuele ririieetiuuciice de icís cciii—uuitielez cmi tutía dhsmíí mí ucisin del ceumuscímíío si iciouíes cíe prsueicteeióui cuí eh país en dísme seu- ele cmi 5 mauusemeei sities ccuníeyeiales. ehlsu clesarveuí leí su cíctivisícící, si uucí ej tic se estembiece cmigeuíercí cm mía mu uicuucmeisiii dc leus mí grescís ecu hucuración con cuí reus ciii presas cíe ¿mmii biicm

hurcuceelen tes 1 aiitsu cíe leus i muí pcícstos ge— muí umuelial. Si cíuímes ci mííercadcu esmuí pecitívsu emsmg—uuerc¡hes isí b me el u-cuí u níeuí ele vemuteus cci— uíesbem de fcíymneu eficcíz sus vceu u-isis denurcí sic Isisuuí su ele Isis curie gmemveí mu Isis csímístumsus es— Esicislos hícícicuíelcu ciciempeimecer a len empreicuspecífiecus. Sin ir ííuás lejsus, el añsu 1993. cíbssulcteus y psucsu reuuicílules, este pucícescí hem sal—ejercicicí de u uící gra mu vccesióuí eccuuuómuui- temelsí Isis mííámgeuues ele leus lmcuuuteras míacicuuícíles ycci cuí Es pci ñcm. h cm srm psies 5cm sun cm muí muí surcí— cmpiezcí cm ope mccv es mii u-el uuu cm nel i cmi -ci ¿u mu de ini pci cii cmi miel ii-ecl cus en el píe— — Tuina q/aiucí/ dc jc’c’ish>ae.u- saNt un ¿bu/u/le>srm pcicii sí esper ñ cuí dc cciii el 1 5 94 dc 1 cmi ¡mmu¡íclicí 1, ¡u.u ¡mt¡sioauf. leus elcciii sumies de p rsícl cíc—;umeu- ísusí uícs iniciales (735.000 mii cutíes cióui, ele cutilizeucióuí sIc runsís cm cuí msms prsmeessusmemícís). prcíci uct iv-sus su cíe rumí cus ci susreí s teeu síisugícís, iii—

e) Scmíu íuíemíeumcs las ccmtmzcmemcuuíes scmeiales. ehuscí de repeurtcu cíe beuueficios, se beíscíuí lísuy cmiN su hace falta scuhuraya y deíuícmsieudcu cstcí icís necesideides y cuí leus vestí 1 icíelcus ele leí etnpre—<mfi muiación si icuucmíícus huresentes Isis cicítsís set a míivel muí u mudial u- uísí cmi ciii isulcí Estemelo Ehele ha teiscí ele jucírcí ejume tisis sufrecemí icís subjetivcu ele las ciii presas no es. psr ejempící.estemelísí iccís, cspeeiemiuuícííte en ha Ecu rcupeí geircíuutizar cl emplesí de leus trembajerdores de Sru—cíe isis 12. Si cm priuícipisus ele Isis afucus zu k i-Semntcuuucm su asegcuram leí íurcud uccicímí cuí leísíeluejí ¡ eu 1 98 1> leí leí set cíe desemíulecu creí ííla mí leí sevi 1 leimía dc (‘ iJ leí le. si ¡ucí >navunhzcn- suele 1 7,7 94 u ele leí psiluí emci ciii ci cti vcu cci muí tu mii — lucac’/icJo qlolutú.teiricí. cmi 993 ci dcl 10.494 En Espcmñeu —- Luc’c¿lizc¡t-idn sup! ituíc¿ inri Jiclitd, tic) iuas’¡o,uc¿l.cus el cmi cmi 55imí, ecu uncí es set bici su, más ceutí— ixm cii veutegi ci sic las empreseis mísí se esíneibe,

crí uueleuutes: 144 94 (1981) u- 22,7 (19931. evideuiscuiicnte. en umí una reo uueueusuííerl, uncíscgci mí dci tcii sic leí 1’? tienest cm de Psi bícmei símí mn umíel icí 1: icis plesmí teis pmcielrieti u--cus mío se 1 cuecí lizcí —

Activa máuí cuí fruuueióuu ele Isis imutereses del pemís simísí de

POIJTICSfr

190 Juan Gómez Castañeda

la competitividecel relativa de la empresa. El ca- blemnense a hacer posible este proceso de gisuba-sem de Seat-Volkswagen es pamadigmático: la hización eceunónuica, ya que desborelcmn y hacenmultinacional alemana invierte en Espafia gua- estériles niumelios de los controles y restriccionescías al saneamiento que realiza el Estado de ha frcunterizas que isuporta el proceso y eontmi-vieja empresa española, comienza a producir y, buyen al increníenccu dc ha prsuducsividad a tra-cucmndo suis imítereses lo econscjan, sc treislaelcí en vés de las siguientes uuieumiifeitcccisumues: la prsuelne—bueuía parte ci leus países del este (leí cumítigucí ciómí en mascí, leí segmemíteuciómí cíe leus prsucessusChecoslovaquia), manteniéndose en Esparma só- pusuductivos y su consiguiente nítmndiahizcíción,lo si cl Esteudo (Centreul ci Gemuereulideid cacala mucí) el esuncrol a si isicíuucicí de Isis pvsucescus de u-cuitas,emportem leus inyeccicuuici dc ¡ ieíuidez cIne exige leí cúsumnpreui, culrneiccuiaje, fimíamíciemcióuí, ccc, leí heu—cuenta global de resultados de la enípresa. Que- nuogencízacuon de los productos, la generaliza-da cierra, por tamutcu, leí i udeluendemucicí y cmcmtsu— cic’uui de Isis ni ismuusus há bilsus ele csmíuscumncu, leí lucí—¡uounier de deeisióuí de icís greuuudes cm prescís res— muiolcueuemción de Isis sistemíias de vemuteus, ctspecco de leus Estecelos. gremndes imuneivemeusuuies emu materier ele treuuusportes

— Financ-iatida muadíal. Igucul qcue leus prcucc— y ceumunuecicmouics. etc.seis preuduccivos y de tomem de decisiones, teuun— Toelsus estos síuiceimas, dicte pemfi cmii su uíem ecuní—bién se mundiculizcí la fitícuncíacton. Leí níox-ili— petenera econónieca interneíciouial, tendrátí —yecdad del ecípital es hoy i Ii nuitaelcí, euyudadem íusir u-cuí temuieuíeleí— cicírcís imuflrmencieus seubre eh Esta—los avances ceensulógicos en la transmisión de dci sic Bienestar que cemnocenícus, ya que, esíniodatos y decisiones Circulan librenuente los ca- se enípieza a observar, los países emergentes delpitemies y clifíei u mnense se pueden i uíserpcuuíer en irueleste cusiál ecu, cíe suelecmnériecí cm del este etí reí—este proceso len megruleicismnes su corsempuscís res— pecí serán fcucsu ele cmt remeció u peircí cmii presastrictiveis de erigríncus Estados. umírmíersas cmi eses esumpeicuicicí iii cm míclial, qcue síes—

Ehisí facihilcí, uueuscíral níente, leí peurticipacisín sic piazcíráuí cullí su prsud ruceisímí cciii cícíras cecí—capitales cíe diferentes curigenes uuacuoncules en leí uícuuíííeís de ecustes; ellsu simí citar el <cd rímpi uugpropiedad de la emuupresa, haciendo posible que social» que niuchas veces se produce y que ve-la mundiculizeuciómí mucí sólo culcauíce a lecs expheuteu— icílta écicem u- eesuuuómieeuíneuute ecincienabie. ¡‘ciicuones prod uctiu-ecs sincí tambiéuí a ha propiedad eh ccuuítreírio, Isis períses cuecidemítemies ecurcupecus,empreseuricul y ci la percepcióuu de benefucisus. douucle el Esceuclo bemuefaeccír mííás btu ndió iris

— A4erct¡duu mundial. Preeisemmuueuute es esicí raíces, pierden competitixidael y’ contemuupleununa condiciómí fcuuiclcimuíenteuh, qcíe sc está ceunisí— umuicí tendencia a leí fcígeí de detemnuimíadas cuí pre—helando paulcmtiuuemmente leus últimos eíñsus, parcí seis prod uctiveis, gcnereíuíeio rumí euídrí reci uíuicn tsufacilitar leí uuucundicul izeición dc ha economía. co— cíe las ceundicisunes de ircmbajsu y ele Isis semící visís,nio prruebeu¡u leus ececuerdos alcemuizcuelcís en ha Ron— címnemuazando, cuclenuás, esmuí mcii riccicíuies del bie—da U rugrueíy del GATT. El comercicí ni umudicul nesíerr, frí ndemíííemutemh uuiente pcur reuzcumíes eccuuící—está demndo cl pascí desde la ccum peteuícicí «imuter— nuiccís deriveucicís sic leí crisis fliccí 1.nacuoncul» a leí com petencia su uter—ení preseurial»con la progresiva apertura comercial. Si los Es-tados jugaban —y juegan— un importante pa- 3. D¡sfunciones del sistemapcI en lcu fsurníeucióui del precio de leí pmcudrueciónintericir, fijeunelcí pohíticcus csuíuícrciales exterisures Se srcrteu, cm contiuiuaeión, de emneulizar cmii cciii—(barreras arancelarias, subvcncismnes ¿u la expor- junicí de aspecísus que tienen una relación bila-sación, etc.> o pcíi iciecís econóuííiccus interiores teremí esun el icuíua básico de nruestrsu cumuál isis: Isisdeterminantes (seula nos. ceusizcícisumíes icuciemies, 1 iuuí ites eccunciuniccus del Esteudcí del Bieuíesta u Emíclrureccióuí de leí ci rneceleu, veicaciomies, etc.), 1cm cii— efcctsu, del uuíismuusu ínodsu ej cíe leí ineficicuite ges—ni un cució u de 1 reí beus cmi cci uuíerci su mi ccrneuci ciii cuí tisimí del geísccu púbí iesu, el frcm cuele fisecí1, sus vosheurá psusi bie u uící cucítéuuticcí comuípetemucia i uter— [mcmcides y csurrcí pcchas en los servicicus sociales ycmii presarial. Emí cuna eccumucumíííeu cíbiericí el deseu— srm luu-e¡ucicuuues cceumisímniccis. leí empeimicisin ele feur—rrsuiio ecouíóuuíieo elepeuíde. pcum tamumcu. cuí gra mí uuicís cíe eceuuíoruí icí sumergida su i rrcgrmia y, cte.medida, de ha couuípetiti vislecel releitivct dc iris icumí couíseccuenemer de emigrmnas de las deficieneicisproducciones. u- disfcumueicíuucs dcl estaelsu beuieh¿ucí cmv. tcumíu iuién se

— Desarrollo tec’aolocjitiu. El msudcruuo elveuuí— cciii vuertemí en ceuruscus ele irus hímuuiies ecemmusíuuí cciice de heis mucuexcus teencuheugícís csuuitribtíye uíoieí— cuiclcigencus, agtuel izcímíelcí la crisis fisceul cí cue es srm

POLITICSfr

Los límites económicos del Estado de Bienestar 191

muíciii i fcsteucisin íuueís cci íígi bie A mící Viet mcmii sus cci cia rin ci meuci síucíl izemci óuí ele srm gcst si n íua rcu su btemuecmii su cíe est cus cmi peescus di sl’ru mi cicí mu cmies tu cuciemiel su ccciii cmiii leís en ch getil di pCi bhico q ríe ahiviemí icísrefe remu ci cm cm Isis dci teu s crí cmuuti temí ivcus ej ríe uí sus leus u ouues liiialuciereis q ute genercí ci [st cid su cidcufrece pecrcicculeívmnemísc el ecíscí cilucí ñcíl Bicuesteur. especicílmuieuí te ecucuuício la crisis eccuuísí—

muímecí ituecí xci sru s í remsii cisí mucíles beuses dc fui muei cm—namuumento En tal dirección sería neccsarteu:

3. 1 - (Scsi idmí tic’! cjc;sl ¿u jmblu tú — clifu nel mr cm ecu mueme mí cm cm del eeust e cíe Isis ser—

Csiiuicu seña heS bennsus muucis emrri beí. está sulicicuí— vicios 1uú bhiccís:teuíiente eeuuít uemsteícísu e cíe cm mía ele leus ceumísecrueuí— — crecír eumui iiiemites cci mii pct it i u--cus petra leuscicís ej ríe cieuier m el 1 st mdci dcl l3icmicsta y es cl rineciacles publicas de culericí dc servícícus;crecí muí mcmi icí cíe 1 cciii sí cíe 1 Sees cmv Púbí iccu y, cii — ex tenel ev leí tu rsuviii ciii ~ivestí Prmcit círí cm Cdi timismo tuetuujusí este cm ccliii emito esiut mibuve cc hursucí ruecióuí pri veicla cíe biemues púluhiecus:

curie muí cmv leí p cii eíei ciii ele Isis semu-’ici cii idi—crisis cíe uej riel ( ciii x mene señemia y. ucí culusteuntecicle u ncm pa u

tc ele este umí síblemncí se debe cm las cuales al i niemés cíe Isis cusucí rucus:deficiencí mí cíe It erestusití dc ciii geisisí púluhiccí etcétera.cría ¡utisuscí ½dii ccumuSeecueuiei~m, más clilleil sic ges—0cm mu cmv mccci ciii cmliii emite cm muí ccl si cm círí e-cm u muíe muí cm itt 32. /-‘ rcínclc ¡ísculusttemiitícm.

El ccuííjrmnrsu dc leí CE lía visco increíuueííteír leí existencicí ele esta dislcuuíeusímí, reccmncucí ble16,5 puntos leí pctrlieipcueisín del gemito púbhiesí enel Pl B cuitee 960 (cl cíe represenlalucí cl 32.1 94) u- cuí leí geuuerculidael ele Isis sistemeis fiscemíes del

992 (e ríe císeemí dic í cmi 48,6 94) ( M sun cusccvi o niumuielo, es especiculniemite visible cuí Espcu ña.1991). Es pci lucí. psír cutí-cm pci mcc se lucí pruestcu cuí elleí cl sumiele srm el eveisí cm crí cmii tu cm afee set mí cm isí 1 esuuiemíte

cuí cite címuu tui cci cuí el cmi mice ciú os muue musís. lucíb icuucí ~ cm leí mccci sudcíci ciii y sri ficie mielci el eh si itení cm cmi lucí—leí rlci, si mu su cisme cmli ercí mcmiii bi ému ~cm ccitt isí cid mícee—erecicicí eh geuilsí uú luí ecu, cmii re Isis cífucís 1975 u-1 992, 21,4 puntos cuí srm pci mlici pemel ciii crí eh 1>1 B, set mmcm peircí legí tini cmv leí exigemíeicm sic u e tu nipl i —

llegcu miel su cm metí mesemit cmv ci 46,3 ~ cuí 199’ uíuientsí ele [cusdeberes fisceules lucir tsídeus IcísF’1stsus cl ¿it sísy cid cm cliii cimiii ea ele i míereuíí en su ci cusícící ciii sus

sic u gemstsu i mielsmc-en ci pregcmmit curse st es posible Lcís ci cmi sus del freicuele fi secí h cmi Es pañem peumn míenset muí su cuí i cmii uoesu lic ni psi u- me-ms leí r bie u. eles cm vlsi (si mí muícl cmiv leí segsu mm cicucí isucucí1) cmi 5%geisí ci del 1>18: nicis sic 3 liii icumues ele lucieseis, segrímí

l)c este miusuelcí muí uchucís cíe 1 cus u miii usus qcíe i uíei— sícrtcís cId ¡ nstitcmtcu cíe li-st neneus i”iseem¡cs. e~ ríe cciiisic mí cuí ch es¡ miel i tu sic u gemscsu lucí Nl mecí prcu pcuguucí mírící ucílsí el esumítu’cuh dc srm emeemmííucntsí uncí teuuíí— pe viii it i mící mu ecurn íue mu icí y el ciéfieií 1mev isisí cuí Isistuién la lucí murcí ele srm gesí icíuí lía íei cubsemíer el Pmestííucuestcus Geíícmerics del Esterelo perra 1994N sí isí cm inri u- cm tící mielami tes mii cli frí ¡idisisus Isisuuucíycmv bcmuelici sí pcísi tule cíe Isis ¡ecumicus cmliii—¡cielos, u a lía cii ci ecrecí ele leí ecu cmiii icí y’ cci muí

1ususí ci ciii ci ciIi íride fisecíl, su erucíl ecímutrilucuve cm cciimuueíuteurlcí yUncí ele cusís euuucíhmsus muucís u ecuemutes icubí ecyem

cíce rccmdeí une mute. ecu mí ve Femeuí ejem cml ecíscí es pci ñcuí, he mii tu muía rlci, pevsi h os cl cm ccii di sp-cí ni bies mícus pecIne «uncí de len Ojucicities íucmlític~cs que- mejor miii temí esínerelcír Isis si cci emites aspeeccus cuí [tírmísícci remeteri ¡cmii ci cci iii íucumcci un ic mu cci el eh seeccí r pci— ¡

bí icí u siesele 1975 es leí e~ cíe bei p ruesí sí lcr ccicuí icí cid I¡iu¡uuss¡ o so/urs’ it; Rs’;;! ci tic> ¡cus Pc’;-s-oacuscíe recrí visís geusicí dcii lucir elelcíuute ele leí cechidemel ¡ isis cts Eh freirusle cuí este iíuípruesicu, segúuí Isiscl ch semv ici cm», cm fi viii cm mícldi dittC «cutí su dc leus pcmsi — tu ciii ti úi del prsufessu r Lemgeu mes (1 99(i) u-’ cuí mcmiu-smi de leí cuceleretel cu cci tuis ydcci ómí del Esceisí su del ni ci s, cm pliccu miel su el tipsi iii cclicm efecí i vcu ele grcm u-em—Biemí cii eu r es pciñcmi ti emie srm cci cm set cli mecíci cuí leí uuiemí cm icís mcmi teus cíen 1 ccii. císce mielerící cuí cl cm ñ sudecisicín dc cxííancli u el gccstcí uní ciccídicír síste— 1989 cm simící ciñen situmemela entre 1,2 y 1,8 billonesuíícítieeínucn te has sípeidímíes en téruuui neus ele cfi— de pesetas.cícuicucí y- sin refsumuuuemr leí etelniiniitremcicími ptíbiieeí ‘aí¡nis’.s-¡o .is>iuj-t el Valor ,Áiit¡tiimio: Csmri mefeuctí—u- 1 cts cii rtmetríuas sic pvcmviiisími cíe Isis servicicus cia cmi ini puciccí scu bre eh Vemí civ A fi ccci dci pueciepú luí iccus» ((Isunzález Pci reimuicí, 1993). lucí bla rse, sigríiensisí cálen Isis isuivemí íes, de cm mící

Según esta ecíuístataei óui, cuin ph iermuíente esiun— ímévdiislcí de cm prcuxiuuueíslemuíucmu te cl 26 54 cíe leí re—peirtí eJem u- cine cci muí pci rt i iii sus se 1ut ce míe cesa mmcm cci cusí~icmciii psute mícicí 1, ee~ cmi u--em cuí te cuí ese ej erci —

POLITIC*t

192 Juan Gómez Castañeda

cio de 1989, a 0,7 biLlones de pesetas (González- de ocultación que impulsa a determinados su-Pramo, 1993). jetos económicos a encubrir conscientemente

ImpuestoioN-e el Beneficio de Soeiedadcus: Sc— sc>s actividades productivas, musís permitiría de—gún otro trabajo reciente (Truyohs. 1993). los finir la econonufa sutnergida como el conjuntobeneficios no eleclaradeus por las sociedades no dc actividades que generan valor afladielcí yfinancieras se sitúcmn para ese mismo año 1989 que. debicuido formar parte dcl PIB, son eons-en el 36 ~% lo qsíe supeune umucí pérdideí de iii— ciemuiemente sucuiteudeus cuí reníistrci síficiemí. Engresos de unos 340.000 millones dc pesetas. consecuencicí, quedan al margen de los registros

En conjuntcu, el fraude estiníado pava ese año de actividad y de empico. no generan ingresos1989 oscilaría entre 2,3 y 2,9 billones de pesetas impositivos y tampoco cotizaciones sociales.(entre eh 5,1 y ci 6,4% dcl PIR de aquel ejerei- Eres grandes apartados pueden agrupar alcio), a lo que habría que añadir otros 2 billones conjunto de las actividades económicas inclui-dc fraude a la segruridad social. das en la eccunomía sumergida: a) producción

Frente a este fenómeno, que afecta niucho legal dc bienes que es ocultada a has autoridadesmenos a has rentas del trabajcu: una media del públicas para evitar el pago dc impuestos cm cay-5.694 en 1990 (Díaz y Fernández de Santiago, gas similares: ¡u) producción de bienes y servicios1993). que a has deniás cherses de venta y es ilegales (contrabando, tráfico de drogas. prosti-discriminatoricí, pcur ello, en términos de equi- tucicín, ccc.); s-) ingresos adicicínales encubiertos.dad, es preciso cíelsupteur cuhgnmmics meelideus en leu No cubstcíuíte, sítrer impsumtante leuguuící qtuelínea dc uuiejorar la administración tributaria, de sufreceuí Isis estudisus disponibles sobre la eccm—procurar la mejsura de ha calidad técnica de has nsuínícu sumergida es su falta de precisión ynormeis tribsíccírias e, imucluscí, sic beijar leus tipos acuerdo isubre la eveilucíción del teuunemño qcmemarginales más elevados, que incentivan eh alcanza este fenómencí en los principales países.fretude. En icuelcí ecíscí, líeuy que desiegitimeir eu leus Sri mnediciótí resumhtem, lógicauneuíce, difícil lucir susdefraudadores fiscales y ele otras prestaciones propias características, si bien son varias laseconómicas y de servicios públicos: desempleo, técnicas utilizadas en cl empeño No obstante,pensiones, etc, con la buena gestión dcl gasto ni los muíétodos de estimación directa (basadospúblico y ha eficaz prestación de Isis servicios en investigaciones muestrales. en consultas apúblicos cml ci nídeudano, feumentanelsí cines cíiicmnza expericus o en los dacei que prcipd)rcicunci leíimplícita entre una administración eficiente y Contabilidad Nacional) ni los procedinuientosaustera y los ciudadanos, en ecuntra de quienes indirectos (que se apcuyan en los daisus dcl Irau-defraudemn al Esterdo y a la seuciedesd. de fiscecí, cii la iii ucicisítí del uuiercemelcí lccbcireul, en

la evculución níemnetetricí y cuí icís ditermeencicís

3.3. La economía .s’rmícrqitía entre ingresos y geusteus de las estaelísí cas cuficicí—les) permiteuu eaptcmr una mecí 1 icleid dciii cc>uuí píe jcu

Es éste un fenóuuieno de incidencia bilateral y naturalmente opaca.con ch de los límites del Estado del Bienestar, Un trabajo publicado en 1984 y traducidocuyo análisis nos viene ocupando. La econoníla postemiorníente en España (Frey y Wech-Han-sumergida, al afectar a la recaudación de los neman, 1987) ofrece unas estimaciones del ta-impuestos, a las cotizaciones de la seguridad maño de la economía sumergida, en porcentajeSocial, a los sistemas de seguros dc enfernuedad. del PNB. en 17 países dc ha OCDE. Medianteal nivel de bieneiccír eccunónuico y ci lcr estmcuctnu— estimeucisuuíes indirecteis, este i rebeujcm eupsirteí losra de ha producción (Skolka, 1987), agudiza ha siguientes damos:crisis fiscal y esundicisuna al Estaelsí del Bienes-tar. Por el ceuntraridí. el incremento de ha pre- Suecia: 13,2 <¼ Alemania: 8,6 tusion fiscal y la creciente reglamentación de la Bélgica: 12,1 94 EE.UU.: 8.394u-ida económica, fenómenos u-inculadcus, entre Dinaunarca: 11,8 94 G. Bretaña: 8,0%otrcus, al axance del Estcídcm del Bienestar e 1 teulicí: 11,4 94 Fituheundia: 7,6 ~intervencicunisca, se citan entre las causas de la 1>. Bajos: 9,6011 Irlanda: 7,2%economía sunuergida (Buttier, 1987). Francia: 9,4 94 España: 6,5%

Peur sus preupicus ccmnííotacíomues, resulta difícil Nornuegeu: 9.2 94 Scíizeu: 4,3 94ofrecer un concepto inequívoco dc este fenónie- Austria: 8,9”o Japón: 4,1 94no, aunque su principal característica: cl ánimo Cemnadá: 8,7 00

POLI7ICSy

[os límites económicos del Estado de Bienestar 193

Qí mcmi t rembetí cus (5 R cuesgcm 1988> sc sícupatí cíe Efectiu-amuícuí te. el déficit púbí cecí pmcmu-síca rumísu frecer cm mící u--em ri cícicí geí ni cm cíe dcitos. íuc mtcííccue mu— ¡míemeuuien t sí ele leí ciemuí ci miel en cm gmegeucí cm - pmcii cumící mu —

íes cm ciscuel cus de di fememíces a uteuves y pci lies y el su Isis precicus cuí cuí ¡cm u- subí i germuel su cm leí íum’áe m iccíbem setci cus cmi mcicusí cuí síidems sic cále cuí sí chist i ci ccii cíe u mucí ticíl it i cci mnsuííetcm ricm veis rieti u-em ej tic e uuccí—

dicte, u emití mcmliii cuí te íleo iii ci vestí it cid cus unu y’ chis— mece ch p mecicí cid cli ne] sí Acícmii cii. e mí cm ucí ccci —

lucí mes. Psi y lucí iíe y cl e cm pisu de Lis pciñ ci. ese creí— mící un icí cm biemcci ciccí su i tu cícícutí gemie mcm miiicm íuémcii—

lucuj su su li-eec Isis sigcu mcii tes cl u isis: el cm ele ecu un pciiii y-icí íd ej ríe srm lurcí y-cm el p reí tu cmii cm1 mustiirutcm cíe Estcmdlucus h—ccumicumuiiecis. 1994).13 ‘Fcreeim ci ( 1979) 33.0 ~ Pl 13 Acímuíiiideí leí mei¡usuuus mbíhíclemci del Esicicisí del

B. Dc h-is¡uetui u (1980> 13 ~ PiB Bieuiesteir cuí leí ccuuufmnuum mdciii cíe- temí simnucícícumí. u-M A. Mcultíu (1981> 2.3> Pi B simí persíuecíivem cíes rímel m ‘u meucí leí meecumíípcís¡cicííí

Cci len 1 ci miel sí su ni cciici - cii cus eh cm tcus u ~ ~— chel crí ríili bmisí frí ííeicínecí ele u muítudel sí e mu ini femietumemríeíuí cuí muíás dcl 1(1 ‘‘jí del PiB cm luruuícípísus iuuiciemies (mii leí crisis eesmuisiuuíieeu mii cm cu-siicuciouidc leí clécercí cm ele Idhi cíe líe muí ci. lucíree mí teije curte, dletlídugídiiceu mii Isis u ríe u-sus esq rteiiicts Scueieiíes u-limevisible muiemíte lucí yem i ci sí i muere muí cmi cciiiel cm cuí 1cm fa miii ¡jet mes 1 sí pemuuí i temí), sc cm bre ci cíe lucíle emee mecí1 eu rgeí ciéccísí cm creí mí sen y riel cm cci su ecu mí see tuemie i cm sic e cucí 1 sercí cl fru tu mci ele cite ni cíelcí cm e mu evisíscíe u ~ dccIsis cíe leí crisis u- cíe cm cuníemímci ex herí — 1 miel mmcl cmb he muíemite, 1 cmi cmbtu cusí cmii íes sí luíííl ciiiestuie muí cid 5i lucí y leí presidí mu li seemí - ejrue estc’m cmpcuuíeumíslsu leí hiteucítrí reí esíueeicíhiíeudem

A pescír sic leí feihicí cíe excíetitucí dc Isis demtsus muíAs ¡‘eciemute cílucírceemí ccuuuciieíuumueueieii ¡icir .ini—cli spcu mmi luí ci. lucid Ciii dii cci miel cmir afi mmii cmii el o ej ríe leí cisus de u-em It) r dcci sígícos cíe has ejrue, cuí esteccciii cliii íer srm uííe reí dci ecu uit mi btu y-e ti cítembíencuite psi ml muí icdí temuí cm, es cli fíei 1 cm lucí i cciv. Sc tibie mu-em mí,cm establecer ¡u miii cíe escus 1 ímíí i ces ccciiisíuuu ictus cutí e cuí este áuíí luitci, tres ~mamuelesteuíelemucicus ((cuhie.esuuisiieisimieíui el muíeímícecmíuuíueuítcí del Esicísisí cId 1984):ISicríesicí y en leus iéríííimísus ccueumít¡tcícix-cus hícísicíIt cmx— cciiisícicí ~ 1 - Leí cíe cíeírueiisms autsu mes ci nc. fsuertenieiise

tuis ~mireucící 5 lucí ¡ lucís iei cmii es i i lucí-em hes. p re—cemíelemí redel mmiii el ~ut¡ucl del Esiacicí cuí leí

4. Unas conclusiones: cesumícmní icí u-ecl ucuencisí u-- 1 muí tanelo ci rcísii—ceirnemute ití tctiíiciii5i ~ iris fcmncisumiei cílícír—

El i ncieti o futuro del cíansímí cii iiimsuuu cm ¡ uemuu lucí ti u i tumenisí [urdí—

Estado dc Bienestar ercí uuucí sic ~ummxci tmnteicumues cíe servucucís

ímú bhiecus. En est a it uuca se uncí síu-cuí cliua~ mcl iguíu mi mecu u- pusuuíercí E A - 1-1 eíyek,

- sí hamgcí cíe leus 1 iuuceus pmececleíítes muisutuel amistas esumuisí M - Erice] uíían. repte—híemuusus prsíccumcusitu cípsírterr cuncí serie idlitcilitdí del «piubhie clismice» (J Mcíe ele míiemí Isis ele cmiiálisis ci cíe pemmr i — B ríe [uu mí un) y ccciiisu miii st cus de leí sí leviet

cciii cci mute un íui cmv leí luamusí meiuíu iccí cíe Isis 1 ini i ces ( L m fíe u ) e mitre tít rsísecmínsímuuicíís dcl liii cícící del Biemiesí cír cuí ha déccí— 2. Lci ele cí rumenes se mui rucstremcu macuca imuieuítedci cíe Isis ¡ucuvemíccí. Ficcís se ni cutí ifiesteimí en rímucí reticentes del pci pci clcseni íucñemdlsm cuí leímg udci crisis fi secí 1 t cid cm cisi cm cuí Isis un psi viet mutes cecí lucí iii leí ludir cl IIcm muiemel sí Esceccí su sic 1 13 ic—déficit s púbí iccís u- cmi el ctuciccmeietmui icmít cm emecieuí- nesteir desde ¡usuiucícíuues emítiecís cíe ize1 ríier-te c~ cíe presemí cciii Isis sed rimes pú luiiccus sic Isis ejem, isusscuiicnslsu qcme sólsí Isis iii tercies delururíempales Juemíses -eipeeíahmuueiite en mc~pecui— ecípitahismuicí uuuás círtcuelcuxcu merad úemuu cuí muluemiefie ¡cmvi cus ch tu reítule leí s Cuí ti mcm cts eléceí dii dc 1 os luemicfici sí, ccp mci veetucí miel su leí crisis u- eh sic—imitemuí cmi ele p mci ¡ccci ciii y huicii cst cmv ssíei cml. seq ciiiib mi su sic ‘Lic rieti y’ bí sud ríes cuí leí ccci —

(‘cumuisí ecuuiseecucuiciem sic cus mueeeativ-smi cleeteus mícuuííícu ruícmmusiicmh leus ivcmchicisumicmhei frumícicí—ccciii címuí ccii cicle gen e mcm cii cm iii cm eíci ciii, muíeuiii fes— ríes cíe cíeci tui cm leíci sí mu u- legi ti muí cmción ejrueicieleus cuí miii ¡miel emiucciusí cíe leí míflemeisíui, cíe Isis exiuhiecímí leí vcrcleieletci rcmís~mu ele ser dclti jitu sic mmii emes ½cl el sléfici t cxi cmi sur, se prsísl cm — Esí cm cl cm hucíídci ci sur.eeuu ci míen cli sic u u su sities cIcle cmii sí miuceetí el [cmmiel sí— 3. Leí cíe Isis ej cte p vsup cm gncmii ciii cm refcurmuí cuí cm —

uicicnteuuism ½it u eeruuiercuciómu del siscemuicí cesmiucí— cicímí sic leus l’cmuídemmuíenicís tesiriesís del Es—uuuccí, ci 5usu5uiiaiudldi ciii muumsíuící leí csuuificiuie§ci sic Icícicí dci Biemiciceir íuemrcm cielapteutisus cm leíleus cm gemutes cuí u fní mcm mci sic leí eecm uucuíuu icí. mccclici cid ~umesen te ele ha cm ¡ iii cecí tu (miiicci

POLITICA>-

194 Juan Gómez Castañeda

y fiscal atuse el peligro cierto dc cía udiccí — ¡umeusí circí del Ercíusie en ci iR PI-ii ud ¡ nsm i m mmmci ríe Esmusticus

cicímí del miíodeisi. Pareu éstos mesulicí nsur— Fiscales ceíycus de-tisis se culutemííeumi ¡ucír esuiuireuuue cte leus uíeug—muimnmsles clecícureusleis cuí ci iR ‘E cciii cstuuiueuctcuuics huucuersieccí—

mal que leus preugramas de ingreseus y geus- ic~uíucaí.

idus públicos se vean afectemelsus cmi su Lucí y - Luí— Rumí cus. [y VAijicí. A: su Diteremicicí eííire

eficemci a y objetivos. pe mo picí uicemn enecí pu ~rmpcmcst sí e¡ccc rustrí u pre,uu¡íumcsisu prrigranuemcisuuí, Vn—meir cl frí trí mcm desde uncu posicisíu de Pc-íes s/c Fc nnsuuintm 1 sptumiciisi mi» 37/1985¡ E,u~udsu cid ilicuesí mr pcisitíic——. Pm-kas, s/c! !ímsIiuuutnaprendizaje de leí experiencier pemiacicí peircí sic i siuusiusus 15 sc;ucuuuiis cus í ¡ “1 ucusu¿s Estrudicí iuímrcíriuuc—

uíuejsuremr eh eeíuilibrisu y leí eficiemícicí delsector pú bliecí y eviccír eh clesuííeínteleí kw B 5 Wi cii [1XN\ u Nl SN 1-1.: “La cecínoniíci cucculia:

uniento del Estemelcí dcl Bienesteir. t bu u u mu alíE ucí ree’uítr-us¡m-u Rsu’ts(s; cts’! /íms-¡iusu/,u dc’ Es—iímsbnc 1 s’ouusumuuítcs mí’ ¡ m 957

Particuherrníenie, desecumíficuincus del mnodelcí luí Ni t s Qrit -Ni ‘XN-\ y ururmnie leí ucurdící e inemcemluemcicu nící-econóníiccu y socicuí resultante de leí eu íuiicección sicrn ,aeisSii dci sccicuu cíuiíiiccu es¡icm fusuh-. Pn¡us/c s/c- ¡<o—

estricta de leus prsupcmestes situadeus cmi el aparta— umoníící E síucnuuu/c, mv’ >7 -¡993diduv-’!Ñu í .‘ P síu uNís> t M cI’uutduica plumíticcí y esiuivergen-

dci 1 , coimícidi mcii con emlgu nsí dc Isis ciiiáh isis cia: it nicislcrut, ucusíuí dci sed sur pm/u iii icsi-, Pcmpu’/ss tic En—

teóricos ofrecielcus prír qnímeuues se si túcumí en eh ¡uuuuhu;s; E spnncu/s; u u7 ¡993cupartado 2, acumuqrme míos iuichinauííos por sohucicí— disít:s,uu latí Ls cumzsuuuun po/Ñus cm s/c! Escsmchu de/ Risnc’sicíu.

nes más bieuu oricuiscídas psmr las propcmesteís el Vi ‘usivusí. ii. Bismnie Educuuínes. ¡982.Ms>”. simusucucí, 5cir¡sus.’ -c ‘It geusící uimibliccí estire el Mere-uciríqumienes se integmeimí cuí ci 3. c uuuccí», Psi¡usIcs s/c Fc-cutmsuuuuísz E.’c¡usnící/c, ~‘‘ ~s ¡ ~j~)¡

Nadie deberící cl tuelcí r lío y ya de la i n sostemii su es INNsIR, i cirniese Lo crisis /uscnl dc’! Lsisuc/cu 8 crecisin

bi1 idad del muíodel cm de bienes cciv u-iuícnm lcídsí cm los u d Ucines Pen luso la i 98

tiemnpcus de prsusperielcíd crecicuite e identificado R su sucuscí BARA icisé Lnui.s: --Les ant niémiccí dc ¡ u Ducid u

cl intervencisunisnící oninímodo y los uscus 1 rub¡ieem>-. Cmicisisiumo,s tic Ip/¿uu’uumsis’idmm Essuumcuutmís u mm scon N 7~i/ciclcuíure dc ¡993.ineficieuíces en la gestisín públiecí. persí rumí des Rcuuímc usa-mí CAmíR mmcci. (ircgcírisu: --Unu’ fusceuí Fui mdci lic

nuan teham ien cci vesdical y temxeui i u-o de este mode íd icícíu-’. Psmps’ics’ sic Esn¡umníuu’ss E.s1ís;ñuulsi. u> ¡ ¡9511

lo, que aeaberreu hesites comí los últimcus atisbos Ru jis ‘c. Seu uisis Mx Al cipo inc/su s/c 1cm c’ssuumcumnící. (‘simio>

dcl bi cmi estcur s cíe i cuí. osu es len isí luciómí sí liiimcm ¡mmc 1 5>5151 It, c’s ‘Ch 50i1í5i .s sim mss-mci it/cm c’u 1 /ús1ísmuícm Vi cusí rici ¡ Sri it.u mriniide, ¡988.que debes prcupugncurse. Esta eleberící peisar, en sc u mus siux. Pedro: -cFI seccor prcíicgido en España--. Psm¡uc’-

tendemos, por introducir las reformas necesa tu dc’ hcoíícuuuuín Fsptuiícñsí, u’’ 7/1981.rieti en el Estado del Bienestar ej ríe comítmibuycun Sen leí ci arisír que ci sectrur prsuicgidsu es uíuás aniplisí que

eu hacerlo vicubie, eseííciemluíuemusc psurqrue, cutre ci scctcir pcíb¡icsi, u’ esíníprende juncí paule esumísidcratuie dci

leí necesideid cíe su mantemuimiemíteu secirir prusasicí sicuisicí prrmciua cíe cusí cm ¡iuícuiieiacicíií ¡inivi—otreus cosas, legiasicí u anccics u regicirnentacisunes adniinisurcuiivas prsí-convive, en pie de igualdad, con ha exigencicí ele iccícireis de ¡u cus usleud ecsuuis$nuiceu priu-eusleu.suu t reí mí iforun aci dimí (Velcí mdc. 1 994). 5K SiLK -u ¡mmm —Xi on ucus dci ccís ucutíre ¡a eccinsuní(ci síu uuici’uui-

sin>—, Rs s usíuí cts! /uu.si/jnuicu s/c /Ssíhus/isms Ec-cicms/mmmic’cu,-. mi.’¡987

Tices-sim s Vi A m ¡ iuniucuesusi usíbre ucíciesiasles en iu§ruíiiuirusNOTAS Y B113 LI OG RAFIA dc cciii lahuid isí micícicunal u>, i usíit tuis> de Fsmmídisís ¡-‘isecí ¡es.

I>sipcic s de ¡mn/msijcí. mi’’ 2/ m 993.

BLJTTi.rms, Citinier: «iii eccuuicunihm suuíuergideu. Línuites sic síu Vii stciui u uit mcmi u Juman: «d’cinsicicremcitines ucíbre el Fsmeudsícsunmvs i Ecu ls/cm tic’! Jmuu-miiu,icu de E’s’u¡,siicu.s Ec’si,muí¡umis-cu.s. tu;’ ud Bieuíesí ir—— cii Rs’,isísi u/s/ iumsiijj,lcu dc 1 smuducus ¡so1-1987 mucímíuit os mi 1 ¡994

CALI - ti 5 smi R flnc’icuudcm PmiHis -tm u’ Cm-isis Fc‘snmd,mdt-si. Mcm — Se rcccímuí mc íd j 1 u ¡ cci tire u cíe es it iii tIsis sic ¡ i c u su ¡ tic u sinsinisí 1 siueucumucs iGl. i 984. luistuirie u sic ims persíueciivcts ¡nutrí mu dc mmii [si uncí dcl

Dis-z d> u Rs 5 E u E IR N -Ñ Síus-ji tic Su NrtAS Sí R.: «El ¡‘rau- Bienestar en el sus 5 decesriencia; ccíns1 uí~u mlii uíuand¡cí --A nidc cii icus cmii mu dci irembemjcu. Seiicuvicís y pensicuuies.-, ítem— jímicicí ¡ u ¡icigu u pcu¡iuicem xci uicí ijene niiiguiíi scííuucisí cii Isiscuencí u i uluime u Es¡ueuiicuieu (nsmticrnos s/c Ac’tíumslislsmsi. mí.’ peiNes ruccus cuí mcl ucicumí crin el N-us1ci 1 st jsici sic

1 Bicuiesí mu2;’ 99, cutre ¡sus que sc cltciuieuulrei Es¡u umís 1 sic Lii e musís> Sc,lciEsicus mnumcurcs ssísiueíícn cuí este sreutuajsi. beusciuícicíse en la cmrmesicírciui dc éi eu¡nmellos resisis qnte unu es¡uccicuinieiumc eficcí—

Lsiemsiístue u Ano mi de Rerenedrures. ej oc los Indices sic ¡ma cdc ces y ej suieuí se eu¡uruuume ci síu ciefeuíscí cmpuuesieu cuí cctiíciiisu qruepci reí s

5m m rísus u pc mí susíuds sc cm ¡‘reí mí cuí tun 6 u- mi 3 9/. líe ‘cicrei ¡ci ecuríe re u -rcspeccuu-arncuíic icímí 5.6 <¼peurcí ci isuicil de Isis ihugrescís riel Vttí,ui. VuLu<u. 1.:> El ceípiieulismiuci reeuiíííeuíic exisieuíle—. cuí ¡siuveclueujcuí crírruuucuí prír iccuisí el luislice sic £reíí=sle cutí— /Siyumcuuumuícm Mnumcu/icu/ smc ¡cus- 9<1. Tcuuí/cmus’isu.u u’ c/cssdisus. Mcm—menisisí pari csie iipcí cíe reiulcms. priv leí -cUcuniisisiií Evcu— cInc! Eslil. ¡—‘ti-! FM i?ecumucuííuíím. ¡9951.

POLITICAfr

195

casia tutía de estas melacicumíes: pheucu. peircial. iii ininio yEl resurgir del anaisís¡ nulcí. Lcus tmcmtuajadcires y ¡sus capitalisicis quedan perfee—temuneute deíiííisicus cm ¡sí iangcu cíe estas tres dimensucunese

de ías ciases ¡os directivos císeilan desde ci ecínirol pleno su parcial,isíbre veumicís de, percí un u sudas. has dimeusisumues lucusta elecuuut rsui u tun usulume el ceipitemí iísiecu u- Imneuuucie to y sciisucutí eoutrsíi peureicul su mnhuuimuucu scíbre el trcíbajcu. Este es—sí nuemuicí panece ssu icucisíuícír ¡cm cuicsnitSmi cíe ¡cus prculc’sisumucuicsu- sécímiesis mmci slireetiu-cus NI ieu ireus sirte ¡sus di neciiu-cusercmn ceimctcueni-,etdsus ecunusí sinurulicí ucaumuen te bnrgmueses yprsuietemnios, las prísicisínes técuiica s y profesicuuuales scuucarciccerizcucicis esunísí p rcuhetetmi as Y peej nefucí—brí rgtiesens altui isnucí iicm po. Prsuieia ricís priV su carácter asalariado y

En k Olin XX’ right peqneñsí-bnrgnescus psum su clevadicí graelcí sic emuituusumuuía(‘Pises, M <md rucl, Sigí ~ xxi en eh clesemnpcñcu cíe srus aesi vidades la bcíreíies. Se traía

ríe omm csincrsi u scubre su prsí uia ¡tuerza sic tnabajcu, dc unesíní rsu ¡ uuuíninícu scubrc ¡rus nuesticí, fui-cris de ¡urcíslueción

y isulire las u uu-crsusíues.Cuatro sc> u sic acríercisí crin el murcupio Wright. los

pviuuei pales prcubieuuucus iec’uu’ieos del picuiiseamieíissu cíe leusCciii ecunsiciemable mervascí a¡icívece en casíeiicmnsu esící ptísicisunes esín m radiciomicis de clase.

sibrct dei ¡umnufescur sic ¡a timíiversidcisi de Meidiscuuí ¡Wis— ¡ - F/ c-síicicic’i s-ouuims¡tIic’íccmio tic’ /ís siru¡cíc’io;uc-.s con—ccumusi u) 1/Vi k ~i mí Wright. pci blicacia prur vez priuuíc ra rrcídicq sir/sus Luí ci cascí sic sus ciirceuiu-cus el piamíseaííí en—hace clic, cifícus. Pcusic rin muicímí e cm este ¡ i bnsm Wri e’hr ha ¡su inicial es seniva bie. dadrí que csuuuubinan rasgos cte lapublicas! su sisís subías muí cis (cxci nuycí uncí cíe ha cual es clase sibrercí u- de la bu rísoesící Es decir, icudrían iutere—ecualí 1 sur scuiure leí mccci nsm ruecicítí riel muíacx ismcu) en cts ses i u mermiaííucute imíecíusísteuces: por u u lado su psuioque cm brurelcí el temuucí ríe las clases u- reilexisíne í y címplía sílurersí se supouíd uleí radicalmente a srm prulo bu rgnc’s. Sinlos meuiucis embrí releudns en a sulurcí su tíjeicí cte csíuuueuíiarucí eiuibargti, esta idea es di fíciimuíeuute aplicable en el cascíMe reí/ercí a lbs’ I)e/ísuí e simm (/cusícs ¡ Liunsí res. Verso dc iris enipicaelcis seuuiiaucc$uisiiiucus Decir qrue sus in ¡cre—IScisí k y ¡989) ——subra ej nc reccuge leus aprí ruacisíuíes de ses souí u umeruuameume i uccinsismences s ¡gucijea que eh poicípetisetrící mes cnt iccus erín su pen ucí m ieuiicu-~ y al recienie prruletarici cíe su iiiruaeiciu ele ciases geui=raintereses que¡mmiemm05jni ¡muo lums’u¡uíci Iii u-. ¡(sss uu’.s- síu u dI’ /ass Am-ma / u-’. is. Sc>— cc-inc reídieeuu cm Isis cíeni u- cid sus de srm sic cm acisí mí cíe clase

- ¡cm /isio su tic! ‘\-í su mxv ¡‘un Lrumí sites Vericí Bciciks, ¡ 994). t reí— peej cíeño—burgoescí. ¿ Pcir ej mié mii ciii u-su ¡cm cm umciiisu muí te> cuí elbemjcu en el s~cíe reesi¡ui lo cíuuterisí res mío tíhicacicuuies en re— trembajcí i lucí a entrar en ecu nirasliecícín ecuuí ¡cus i titeresesvisteis es¡íceia iceidas u- cmi e’Vjn sine cuí ruu arcíeuuicí oc! fíat’ cuí—jet i u-cus dc leí clase síbrercí? Lci ruismasí cabría decir esun

Si mí nudo Wright es sin sí de iris a tuis> res más siesíaccí— respecí su a isis pequeños cmii picadríres. Es verdad quesí sus ¡íciy cuí ci icí cmi ¡sí ej nc se refiere a la ¡esurizocisin u- puedemí sí pnunerse cm la expausiciuí del gremn capisol. peroemucil isis cmii píriccís usíbre los ciases scícia hes. Es ci muuás esí sí uísí sigmuifica que sus intereses sean opumestcís a oscha mdi re¡uveseímso ume ele la i uímerpmemaci síu nenia rxisma sic dc Isis ea piccílista s. En cciiisecueuícia, ¡sí qrue en pri uci picílas ciesigoetid adíes sic clase frente cm ¡ a ‘ucer¡urecaci sin necí— \V righ t iiamnCu pcusieiones ecumut raclicicí vias un ás biemí sonwcbeviana cuysu ao trur nucus crí usucicicí es el ssueicilogci iii — posiei rínes duales su betevsígéueas.glés iculí mí (isilcim usurpe. 2 Ecu cima oumouiuícu c-omm-uc, omm c-mitcn¡.’í de c-Insc’. Aej cuí el

leí cílurcí que csuuuieuutemuucus está clivielisicí cuí dcii peines: pvsubhcmneu remeliecí cuí leí eciusideremeicín dc ¡cm cmnmonsimíanmmící mcci rica, e u ¡cm Wriiuu veileucicuuía sri bre sus pianmeanuien— ecuuuucí un carcíeser peq neñuutímí rgués. .~ qríí superan prír ¡síxsís cm uiic-ricurcs u’ ucíbre ¡cts ucuevas prcu¡unestas que lanza u- nuencis tres prsíbieuuucms. En priuííe r logar, habría que psi—cuí va cuuupíniecí en ¡cm ej cíe ureuící cíe esíní prsíbeur. cm partir de mier cuí el cudcm el ecireicter u nisíutumsu del lrabajsu del pe—ouucí euíenuesiem. la validez cíe síu mu míevcu esq muenía de elcíses cj neñnibnrgnés. En ni nuelucis cuccísi cunes leí peej nueña bu y—

La evcu¡ rueiCm del pemísain en icí sic Wright lía sisicí ial guesía gcu-zet cíe umía acuscí uníníla muí uy reducida en srmque ¡usieicmui cus bahía y, psur sí uuiensus, de leí ex isceucicí cte trabajo Aquí superan ¡as restriceisínes impuestas psi r elsicís m ipeus ciisriu tris de ea megní vizacicunes en su cutírcí. 1-li uííe reado, ¡rus bauccís Isis enuniveuí sís erín empresas eapi—pvi nuer Wright es cl cíe (‘/cuss. cml’.!’. u- es; acto t Viasí riel, u alisca y cte. i>ciy cuí rsu lad sí. muí nebsus t rabeije-idcures ejercenSigisí XXI. ¡983) y el scgoudrí seria ci dcl i rabojcí ej nc mm elevasicí graelcí cíe conirsul ssí bre srm pmnupísu 5rabaj ni.esumuientomuicus. Clases. ¡—1 ¡ ¡unimuier m ipcu de cuuícil isis suele i~su mi muiesí ej nc diferencia teíjantenucuse cm la pequeña bu r—esímmsíccí-se esímuicí el sic las ¡ucusicicunes ccíuímreíciicmom’icus y eh guesía de la clase cíbrera es que la primera es propietariasegiuuncí ecu uncí eh sic leus exphcuuacicínes mmiiii pies. cíe ¡os medisís de prcusl uceisin.

E-u U/cuse. cráis u- es; susto existen tres eniterisus su cii níen— Oi rcí grau-e prsíbieíuía que plantea la cuestión cíe hassíncs cíe icís ciases: reiaeiomíes de esinímol scubre eh eempitoi sem iacmioncumuiía es so iuucieienmninemcis’imu estructural. Cier—Fina uciersí, icíbre eh capitemí físiccí y sobre la fuerzcí sic iris cun plecís e u muuínus cení rsís de ira bcujsu grízamí dc munchaura líajsí cm ¡sus c¡ nc seañeícien va ricus niveles de ecuni rcui en cío csíucumui ía u- en cuí ros es u cm la. Wright pone el cjeuuí¡uicu

PO>LIYISAY

196

de un réeíuieo de ¡absurcutrurio euíysu jefe cree que leí cucuuní— tauítsm, falsa uncí tercera condición y es que el grnu1usi A

nouuulcí de los íécuíiecus ha de ser nula. Este ni síu sí sdcu ecu impide —o treita de impedir y ¡sí esunsigrie, cuí nuensus enpnídría trabajar en ot vsi laborcíccírio cus-sí respríuísabie le términos histómiccis— s~uue B se retire del j siegrí.esunced icra un eheveicicí grado cíe cío isuuusumía. En ecínse— Wright incroclumee munevos eieuuíeumcís de ex¡ulcítacióu acoencia. el esuneepisí de sem —cío icuuusíuí (a dista de ser útil leí ya iu’adieisumíah expicítocicín ceupi tahisicí deriu-cmdcu sic leídebido a esta alta vsuiubiiidad. pí-opiedad cíe Isis muiedisus cte prcisicueciCun. E-ms esuuíercccí

E-/u tercer —y mil ti uuisí— pmsíblemna crin la cuestión dc cíñade drus unevcís e ¡es dc expisílneicun: eh ecumutmcii ele laha seuíi—ansoiísumnía es sine piamímecí mnuehufsi uuisus cl ileuíuos sírganixación y la renta bu uzacucurí de leus credencia les crin-en leí iii vestigemeicín emiupírica. Si la eíntouícumía se deñ nc ccii iveus tespeciemimímente mu unís ersiteivios). ¡ su erial tiene crí-en témnui usus riel control ssubre lo que uuio produce tisis uncí resníhiado una p~irrm lii esuunpnesia prír elsíce psísieinuucspodemcus encontrar ecín que el grado de autonsumnía dc de clase. ta primer m CV un elmuisión es la que se prsuduceun crumuserje es niecysir que el de smc pihoccí de aviones cíímre los propietarios de Isis medicís dc prcusluuccisítí teapi-

3. tas c’lc¡ses en It; sos-jedad psis! —s’apñ su//sic,. El esqrue— teilisias, peq rueñsus cuí presarucus y pes1uueña bmumgcuesícm tu-em—mci de has posicinunes cci usradicio ricís neuda dice sri bre leí clicisuna y y Isis asohariacícus. Esícís dutinísus clan 1 ngeu r cm icísposibilidad de umící isuciedad post—ea piteihisto que usí iCíl restantes nueve pnisicicínes, esivuetoradas a isí icirgri sic susscucmaiusia. e¡es pcusesisíu—mísu ~ucusesióuíde cící /vcis de nirgcmnizaeiCmii y

4 El paso de ¡cm e’p/orsue/ósm sc la dcusníumsceíc/sm - Este es dc ecmcrtificacisin (direccivsus expertos, divectivsus semuiicxpcr—eh priuicipal iucoiivenieute de lo eemtegcurízacícín anterisír. iris u’ clirecí vos sin titulación; su¡uevviscíves ex pevinus.El ecuneepto de posicisímí ecuuul rad doria dc cheuse descamiso srm pervíscuves semuexpemtsis y síu pervissíu-es si mu ti ini ietei ciii;sobre la domiiuemcicíui cmi 1 rugar de hacemísí sobre la expiní— emplecicisis ex¡uertsus. eniplecid cus semmíi-expevisus y ¡umsuicteu—tacióuí. Priv ejeuiupící, a ¡cus directivius Isis considera bcí ecu— ricís —estos sisís u/mIli nínís gmu¡icus sic 05cmicívicícísus esííusti—mdi ocupauítes de su nucíciouues esuuitmadicccurieis debicící ci crí imícíuí leus cicíses tía beujadrívas y ci ¡‘esicí has ciases ucd cmiique al uíuismo dienípo cran dcumni ucmnmes u- dsumi nados. Esíní En eh moren sic las expisutacicínes muí uitipies Wright líasupcíue desvincrmiar el análisis de clase de los intereses cíe emumprendid sí el h hameid su Pvsus-ccí sí ( cmi¡u cremí ivcí cíe es—hus clases. El esmneepio de dominación no implica que los imocunma de cícíses. E-sic proyeeio ecunio el propicí Wrigbuactrures tengan intereses subjetivsus. Pcír ejemplo. ¡sus padres ex pi cci, surge esumo esuuísecnueueu u cíe lis deficiencias de—pueden drumimuar a sus hijcís, ¡sí que no implica que ceuígauí tectadas en la investigación nía u ucusta unibre leus dci ses.intereses clistiuccís. 1/1 couícepio de expiotaciómí sí imuiphiccí la Hcísia hace bien pcuecu las investí míteisiuies ciii píriecís dedivergencia de intereses entre cismas clases y sirreus. esírte tuietrucustes se habían rcstrmíí”íclci u It’. Iui’.-est iuíaciní-

Este es eh emísul lasiersí cmi que se enesuncra tící Wright Su nes históricas sí a los de ecurte cmi mlii mi mu ci Pnur pec ríe dcprcublemem era eómsm nievsul ver al coneepísí de clase ha ccii— iris uuíeírx isias habící uncí fruerie sí pcisicióu ci i cusí ci ¡ sí c¡netralideid de la explotación ty así esquivar la memítación pud ercí identiFico rse erín ci psísimiv istuucí. ini ej ríe ex íuiiea cluveberiana). La mespuesta a esce problema ¡umocede riel reeheuzcí cm las iii vestigacisunes sic ecuríe esícíd isí crí.ceononiustes norreamuuerieanci iohcu Roemer El concepicí Wrigtus couusiderer qcme len Cínica tuianera de qcue el uuiar-dc explotación es tun íuuocící particrmiar ríe auaiic’ar las .x isuíío sea considercícisí comsí rumí en fnuq oc serirí y rignurcí—desigríaidades dc reuuta, de consunio, etc.. dc uuianercí ejcuc so cuí los címuibientes académicos es hemeer ver ci pnuderdescribir una desigualdad conící reflejo de la expiotacisiuí cx pl casi vsi de esta mediría El uíuo mx isuiurí Inel nircíría mii mu—significa scístener que existe rumí tipo particcílar de reicícisí u ebsí si se aprcuu-echasc de las ventajas derivad os de leícausal entre has remitas de ¡cus di ¡erenies acinures. Mcli mmvesri gación esiadísciecí.concretamente. cuí eh emnáhisis de R ocíner se ami rma ej oc Isis timío de los murimícimía ¡es pucubieuííos crin que trcupic¡aneos expisutauí a Isis prubres cruamícísí puede demcusirarse que este iii tentsu es ¡cm a nuseuícia cíe sicítrus eu¡ircupiacicís ;uemretel bienesuar de Isis ricrís depende causalnuente cíe Icís priva— llevar ci cabsí ial iiivesí igaciómí. Isí ejmmc suprumie leí uueccsi—emones que pemelecemí Isis polures —Isis riesís son ricos psírqrue cícíd sic cicíboyar los dlaccus. M ruchícís veces se ¡ucíce clifíci 1los pobres son pobres, son ricos a ex¡íeuísas de sumís esunsegni y iiueíueicucicín para una iuvesí ugeiciómí ejoc se

Es impsurtante resaltar que éste un es el cascí sic icudeis presente en témíuiíísís nía rucusiaslas desigualdades. Un campesino puede co-zar de un ele- Hoy en día este proyecto se está recííi-zamído, o ycí sc líavado bienesteir masemicul pcurqríe crerbaja muí ocho, y om rcu meculizadrí, en pemíses comcu Fimad cus ti uuicicus. 5nuecicí Reimísípruede ser pobre porque preFiere el sueinu al trabajo. Ex ph— Uuuidcu. Finlaud cm. Ansimolicí. Nmueva 7ciauída. Ja¡uón. R cm—ceir ha explotacisiuí scupsuuue deuuisustrar que el bicímesiar de sia. (‘oreo dci Sor. maiwan y tauíí bién España ten unesí u-suuna persona sc obtiene a cosicí dc cuíras persouías Diebsí 1íeíis el pmiuííem iuulsurme ¡‘nc escrito ¡usir J cuatí Jesús Ucunzá—en térmiuisis más feurmneítcs un gucuprí cte aecsurcs A expioccí leí y pcubiieerdeu priv leí Crímumuideid cte Merdrid cuí ¡9921.a tun grupo de acinumes E si (a) existe un jruegcu a lmemnemtiu-sí t.sís fsíesís de iu tcrc<s icó riccí de esie ~uusuyecisí icímí un cii—y viable en el ejnc ¡3 estaría cuí iuuejsir situcución que en leí tiples Baste cciii citar has upu en íes á mccii: riesen peicí usituación auterisír y b) esuuíl o conseesueuícía A vencí dis— sic esí ruuctríras de el cuses de ciiferemí íes ¡ucílses. esí mmci rusmmnnur su bienesicur Esicus dos criterirus no 5cm soFicieuítes crínípa malivcus de cii rucio veis de ciases. poner ex pi icesiivnipara definir la explotación. Cciii estsís el cus requisitos de siifereuces teorías de has ciases. ccuííeicuícia dc cheusepodría considemarse que ¡os paradrus su mus uíiuosveilielcus tem pcumah dad y cuí mci u reí de cío ses. 1 cmi ni rujeres cuí leíque cobran subsidios explotan cm has personcís enun euuupiesí. cii rucio mcm cíe cicíses. el graelsí de ape rtuu reí de os ñ’cí u me-Es decir, las perisumías cciii emplesí u- iximían uíuejcur si un reus dc cleuse. ccunípsírtamicntrí clecicíro1. etc.insieran que m remusferir mecomisís a Isis parados y muimuosvcí—idos u’ éstos esteurfan ¡ucor si mío pereibiercímí srm bsmsiusís Pou Rafael Feito Alonso

POLITICSfr

197

sienupre difícil articulación icó riccí entre lo maercí u- suLas uumerrí. curVe lo global y ¡sí local, y pamím subrayar que escutí i iii psi mi cviite el p Vsi u-ecl ci cíe mmmi emulccti vsi CO msu ¡cipart¡cipat¡ vas fsínuiia y las nelacisines e u que sc sosienia leí ermit rocció u

csut diana de ese ¡uncuyecicí Percí iruuí couícepisís Vencí va-dos y ¡ulauiicasisus cciii otí ¡engruaje cimeuirí —iii odias ve-ces nmeiafómiecu—--- y- esíuíí preíísi bie miare; cría ir¡ nier lecí sur

r¡tte Sea tutu md cciii ¡sus témní inris té-en e-os de los cuíud idi-isis cuecuuiicusiacl cus cuí cl set ben dc sos cii sei píenos.

Lii eoemiqo en ceíssu esicus y cuí rcus ce ucepios que apa—recemí en eí mes cci no se esunsírruyeiu para clasificar leíccumuipiej dad ríe leus accecí nes \- crí ud rieseis icícíales Simfunción nuctcucicuicígic u sólcí ecubra semítielcí cuí el níarerí dc

Tomas R Viii asante la ¡ureruen ~¿di5íii ¡un u i adeiga y cuí leí mmioíl ipí icideud de

1-lOA C Mete! mi cl. 199 ~ cismes crí ¡ccii u mu u en el desecí sic cífrecer 1 usímumení sus

1icmrcu ci cuuuusudt ie’ncusuueci cm Isis prsupirís cucisures ssieieulcs.Viiieuscmuívc uchuuyc cuí efecicí. leus elcísificcícicuuues euceícieuíui—císteus u- eciauudrí ci usífuecí leus ecíuuíbiíueíicorieus cutre los ele—tuientris re’.prinrieiu u ¡a cci ni plej ciad ríe ¡sí ucícial. prsumisi—tuemí, nmiiiiiatirisu ruin m uuietcifcuncm. ecimuirí le grisicí líemeer cii

liceicí un muicíesí mci ej oc cxistcuí intelectuales uCumuiados a u crin. ledo t mu ea lciciosccipieau danubio mies, éu iccís u- es—cii ud icíscus serienma visís. vi ocus iiivenían eaíuuiucus y Isis mci cas. U u c¡etiupísí sic cuí í pems¡íectivo: ni el psusicicuuia-

cutmcus u’e¡íilemu esc¡nueuííeus desde leí eciruusmciideuri de síu des— mniemuicí priluiuccí electcimml dc 1 is peridhuias mii las ecmnsicte—¡ueíelísm. ‘[cinucis R. Vilicísemiure se euícmmeuítrcí emuire ¡cus pmi— veis erulecmu½muse puiedemí mmviii,’ mt desde el clilemuicí sí—unmí mencus y. eísieuííeís síu uímunme es mmmi cieseufící: escí-ibir cm pc-unir sí buteuisu—uumahci se rs¡ireueuií±uiinirícur cciii leí figuurcí de cujícíe leus cuiieniíeítivcus mreíuusfcunuíícmclcumcus c¡íme empouircímí mutes— vemreíleííucm iqcuu apamede la bruelicí sic i. ibeiñez--—— ejnueuncís usícícria des u- í resící r cíe u- iv y u su s¡ne cien líe, ti u ejení— pernuite la irani’ cm salud íd enví e ecímusinemas ríe diverso¡ilsí sic esicí niríemuteieíc’uei u- sic uní ircuvedisireci iuiieie’etrtet¡ ¡sí uimící: rúsuuiucisci pemucí uní svubueiumuci tiróníesul y reu-ersmvsupmní¡ucíu’eisíueíuí Isis c/c mumus u cus ¿sc> /msii’(is-i/ucitim’cis. rumí litírcí tiíruuuuscrísticcu).rírme ¡ireicuurie ‘iuerric’at u csuuictcmeím r-ómmísc ¡uciulc’mncus coma— Persu. icubre irídrí. es éste tun texto qnue. empreudicucisí(<muir demmíc>c’cscc’iics fusil ¡mr míícuhcí cus y smllc’mmisi(izcus s/c .scuc’¿s’— de exmuemieuíeieís recules refcuu-uííruleu leí Mecí sic rleuunuemeíeieichic!-> u- --res¡icí udc r cm ¡ u’. pu cítuienucii cas nuás esuacrelcts y cíe íua níiei tícíciómí. ¡a clemiuciercício hsuy un puede serrumie musus lucí ¡cueemdcu u-mu u u u lis ex¡ucrueuíeueís recmiuíeuuic reduucisheu cm leí rdlureuemmícueiouí cm tucuvés tic peunuiduus dife—exíiteuitcs--. remícicísícus prur ini ¡ucisicióuí en rímící ¡mecí riesuiCugíecí de

Es miii cm una cubro mírí cn simm sus e iu fsírííuaeisuues de i ¡ej cm ie rna—derecha y’ íuíesiicííute s istemeis elceusína les ej ncex ¡icnieuucias práci iccis sic pat u idi flOcidímí dciii cícreiticcí ucí mísísi bu i tau leí participación de las ~uíincurias. N sí existe-—-¡uniuiieueu sic Icís tres íuau íes dci litírrí—-. deuemnrcuiieídeus cumící isulcí técuilecí su tina unís; leuíiiimuieic:is’uiu. hety cítrcms ¡sir—cuí psi bieíei cunes mcm reile’. u u ib mmiii cíe mínesí rsu país den- nuas de leglí niación ej oc mící pasan lucir Isis partid susinris civiesís planes inicerí les sí -- sIesomcii ¡sí ¡ocal íuianes psi

1 iteccus, ni prur Isis siuicmn tu dcci curales t radicicínales.cíe rurbeuuíisuuusu u viv-ieuiri-u esiessubueruisi cuí leí eudn,irtiitueu— Leus deíuucíereíeicms lícíuí cíe e«suiau pritcuucícír e uiecum¡ucmmemrcirio ¡cueemí cíe.). cuí Amuicí cm 1 iuíncí (Vilící LI Semiu-emsisír u- uucueveis frumnícus de pcumtueupueícuuu sísunície leí s-tcieuiicírica>umuí rcus muí nuuieiíuiíus gculucí íumsiíís ¡ucur izqmuieu’dcm t/nisiem cuí ¡uí¡tcls’ jmr tun pape] iuiipiuu’iaiu¡c y Situuisie leí niií—eu’sisiemdPerú. emieunas ex herid miemos sic” su bien mi ci Icueetí riel 1- rente cíe sí peicunes e inidiemí iv mu sic liase —pcíl fi icas y míoAmuiplisí cuí Unmuerucus-, ríe ~-,muuicim/uuí¡ucino trícícus— cuí Pci— prulíticcís—. cíe iííemu-curuau sc sic uuuincimías cuuerueiuireuí cclii—rogrmcmu-. sic --(círuscí R -‘ cuí Vemíezumelcí. dci Peurticicí riel ces de vinci ~ueinuicipcícicSunecesemricí parcí el civeuiuce de leíi’ueutíeíjsí cuí Breisel 1. y- cuí i:o mcc ¡íes cíce cutíes y’ ¡u rsugmcí mdus isuciesicid.

‘vi ucumí ad síu cm ¡cus mii miv ini e nisís sí ¡uve muí u-ende u’ des mii mije— N sí es íunísi bie si ntet u cir cmi este breve esiuiieuica mdi lasres. cuí ¡ucuuies ecísmírí imeulcem 1-roiuciem. /iíg¡cmterrcu, A lcíííeí— eliverseis prn>pnesias muíe icudrí lógíccís que picmndea el autoru ueif ecímní muiecan su sus dc pcuccncicteióii cíe ese avauuce. Se

Es. ¡umur cuí ‘mu ciclo, síu geucute u- surig ucd en leí une¡sucio— ¡u rsipsiu en uuiéicisimis (¡tic lucriul ¡ciii dY5i u micer en ciies ir> u Isisrueda —- - iegru mmdci ¡íamíe de la cutí ma—— que prrípsuuc y qrue bí suc¡ mmes urícia les existen íes y ver a quién u- qué ti psi de

lící veuuinicí eíísemvemuísirí cuí niivcruems iuíu-esmigeícisuuds real— cilio u/as fa vsíneeeu las cucel cines yuíí blicas sude cuí rcus amíen—¡cudeus cmi IÁs¡uciñcm u’ cii i .auimurueiuíuémidcm. Qruieti hcíu-em icíduí íes scueieuies. Sugiere fónuuirulcis ucines evemicucmr eh siescumroilcíhumus siuscus cuuuuc-ricímcs esuuuusí Rco’simcu sí’ (/ucsluum/is/cc ~ con enuíerisus de ecílidemsí de sicící y’ uní sic iimple prcugrcscu[‘¡Nccsí ci muíAs recieuíte /uís c-¡ímc/sis/s’.u lcsmlu!smo. reccíuusícemciu imuccinvrcilcisisu rí nieseírrníiiismuísu. Reix-iuidiccu y- fnímneuuicí leíeuusegcuicicm iienm’emuiiiemuieís mííeinusisiis’íeiesís cnuuuisí Isis crin— csmcnehem ci leí cmecumiv-icieisi riel ‘uprísier -¿suiustitruycmíte- dc leíce pl rus sic us’c/c-s ‘.nc ¿cdc’’.. c’sums/ssu St u-u.u cls cts”’¿mC,> 5 -uuO,mom ¿cts— ucíelcclcid - sic ¡síu u-mi sí vi muí le mm Écí u ssuei el ic,u cuí es míedie ¡ —uoíl—

slccccs immfAm-’uuísm/c’s qm’ímpcus s/c’ smmzimmzsus/cmrc’s. m’cf¿mcmm!s’s de /su mci cuí iris sulíjetiucís ecumíiní en sos [íunuiietssic cíecucuuí—.i/uícssmc’mm t/c’! ;usuí/í’m’. cíe.. que le sirven Jictí-cí eumíeíiizcur leí ¡icuní simí uuuiíifieeuu’ ¡su ¡iuupruicmr. (uiiiecu leí íulauuifiecueimuuu

POLIT!CDY

198

comuicí u u nínudelo cerrado u- acíscniscí a Isis técuiccus y¡su ¡izoción y la desburoeralizcíción, leí piamuificación. lo re—políticos y se indican formas y experiencias de articular ación entre su local y su global, etc Y, por óhtiuíío, seplanificación y participación Podníamuuos seguir el listes- reflexiona sobre la intererecisin de toelsí dIn con un ¿cccv-dci, pero estas pequeñas muestras pmsiponciouaráii al lee- aun sistema» tuuuoviuíuieuítsus ssueiaies. cisociacismnes, colec-ron una idea de tos couítenidos y procediíuuienteus uuieto- tivos. ONGs. fruuidaciones) y srís pcítc’uucieciidcídes l’cro,dohógicos que encontrará crí el libro imísistcmmsus, siem¡uVe desde u no perspectiva que ccíumíbi rna.

No obstante, debemos subrayar ejrmc. en nuestra opí- comí cmli iemigrucmjc accesible, [o cmcadétiuico y lo práctico.ni óui, la aportación teóricci~metodsulógica mcii inno va— esmuí sí lo prcuebo ej nc ha mercero u- mili iuuicí parte riel librodora de esta obra respecto a textos anteriores —y es esté dedicada a experiencias preicticas dc parsicipeiciCunaquí donde parece eje se encríentra ci prírmisí del camiun ciudadana en has cine se han euscuyasicu cílgun cus nuéicusisusque aesuaiíuieuííe t meiza Viliascmnte— es ha rcflex ióuu y leí explicarlos erín uiiaycír detalle en os sisís pci ríes emule—aponicíciómí de experiencias concreías de 1 uvestigeícióu- Visires.Acción— Peinticipa tiva (¡AP) —se u-en silvas tunetm leus, la de Lii defuííit iva se trata de u u ¡ itínsí s~cue reccuge ex pe-FaIs Horda y Paulo Freire—, con so consmiamisí de Pmo- nicucias, fomento preguntas y pvsí¡ísíne uuiétodos paragramo de Antoregutacióuí integral (PAL) Uno nuesado- emícomumrar respuestas prelemicas que remuevan las deíiio-logia luarsicipativa basada en eh pniucipisí de veflexividad eracias hasta hacerlas realuiienie panticipativas Lic es sodel otíservadeur y de los sujetos —ncí objetos— sociemies luilo eoíudríctor Tal u’e-¿. reqííieva sícíbajos pruscerioresy en la potencia de ha cm icusirgo uizaeióu de Isis iii 5iu-Z— poma 1 sugrein u no etniieniacióu uuiás nien rsusa entre la

5inuientos sociales para desbordar tas limitaciones dc [cts versidad de tetíías y críesmmomíes que crícer. persu. cm hafrurmas de pantieipacióuí habituales U u míuéi od su práctico altura del caííí i no ej nc unís euuecín t vanínus. resulta reí siunía—(praxeculsugiet es el término que la define) de csínstrvíir miucuime útil e iíítcresanve petra iíiteiectvíates nsííuícmsiems, pa—alternativas, pues «las siemsucmsucias pemrcieipaii vas real— no quienes se preocupan por ¡cm snueiedeíd y bu secímí emiten—nicuute exisuentes las conoceremos niás psur sus méicudos natiu-as. y cóíuío ncí, para quienes desde los movimiemilcusy prácticas aprendidos como prolongaciones de Isis pmsu- sociales, pantielsís pohíticcís y lo Administración Pci biicapios movimientos iuustiluyenues, que por surganigmamas umenemí hoy la imperiosa resuusunsabilidad de ecunsirumirinstituidos j uncí icameuce» rieuíísícmacias cícmní iei pacías.

Desde has enucí rdenemsias señeuladeis se absurdeiuí cruesí cu-nes tan ecmnden íes csuuuinu leus piauí iccideis psur ha deseeuí ira— Ja4ier Garrido

PPS3TIC#~,9

199

Breve reseña biográfica de los autores

ROL) A ‘. A - ¡ lisu suri cid sun ¡‘su miii cusí su cii Cali fomuici. es d escí e Ñsíc ‘¿a / c’upei¿esuc’c’ su íd su mm rímrtupc>lsicjii‘cuí Psis>ivleds¡e ( Rsuri —

¡lace SíU ncc añnus prsífessí y riel deparmamuientrí de An— u hecige. ¡994). Las dsus Cmli imas escritas en esula tícmnaciósíinripnuisígía en ¡ a Un u-e ruidos! de Aíuustemdeuuíí. Síu cubrí y cciii Angel Día,’ de Racícímnvescigadcira dcc meo sic iris prríccscís revsíi ocisumuariosesta meecugisio en su Ii tírcí Re; ñínk’ ¿uuq Remsdm;r ¿cutí u RAFA EL CRUZ, Pmsífessí y de H iii su cicí riel Pensamuuuemul sucm míA 1$>/ /ccti mc VIsuls~ms 5>: Sm m,cl¿srs cumí Coums - e¡u t - ‘1 ‘lms’om u - ríe ¡sus M o u- imii iemm isis Ssíe ial es y Psi líticos cuí 1cm Ecí—cutís] A-le! l;cucl (¡990>. y es crí usucida entre u císcum rcus pcír coitan de Ciencias Piuliticas y Sociolcígio ríe la U ni ver-su ciruciasicí artico ¡su «R eccun siciencución de leus teorías sidad Ucumuipí niense sic Mas! nid. Es anisur dci hitírní FIu-es-sil nucí rumiarías -- íuí tí ¡ i cci sicu ¡ucír Zsumís> -4 bisel tu .,Xe— ¡‘surtido (‘u uuuí su ¡sic> tic /ú’.pcumísi cmi icm 11 R c

1,uilu /iccm - A e—crucíiuiicuímc mu mli mli sríbvc cumeslicíuíes reiemcisuuuaeieus crímí tuccíníemíte ircíbalcí en luisisíricí sic leí ;meeic/mn ecuieeiivcm u¡es terurmí u el nícicicicí sic leí emeciCímí criieciivem. Isis uíísuu’imnccuicus isuciemies cuí leí F-spemñem cíe eniu-cgvíerrcís.

JOSE. AIX XRE/ Ji NCO, Es ¡imuuícmr de la Cátedra ANGEL L)IAZ DE RADA, Profesor del DeparronuenioPríncipe dc Así u nicí u en Tuufís E-) miivemsinu’. NIassaeh rus— de Amutmopcílcugia Scucioi en ha E-/u ve musían Nemeicínalseis u caí ccli it ecu de FI uncí mio riel Peusauuiiemumri u’ de cíe Ecl ucemei ón a Distancia, ci sumude se risucicíró en 1993.¡sus Mciv uuííucííisís Ssícicmies cmi ¡cm Ecicrulictrí sic Ciencicís Hei recuiiz.cmnisu nlis-eysnus mreubcmjcus cíe cauiipci en Exmneuííem—iículítieeís y Scueisíicueicu. Uuiiuersisieusl Csuuuípluutemíse cíe sicura u- Mescirid. esuuí el u tiíí5ii leí ecitucición u- leí lusuhiticcíN’ícisinisi. E! c’uuíps’u’cuílou’ mis’! ¡csmm’ci/e/sm: 1.srmuunix m /su As erímuisí pnincipeules míe mu de uiiiersts. Es cucuicun sic I.cus

u mmtms¡os¡ ¿su pc~ u / ¿sic; (1 991)> es srm miii iinri lib mci pci bíteaci su pr /moc’rsis cíe It; sIc mus u luís um/i ¡muí cus rs,mumti; lis ‘sus. U u-mciAetrucmiíuueuu te sri imivcstigemeisuii g i reí emires!cd cuí riel te ni m simmc;cjualítu ¡it; rs u ¡cm cm mmmc su m/s /a i‘¿u ls/mm ¡mus! umuto c-uí (a / tIc’s]uie cmc¡rmi lisis ¡umcseuítcu scuiure el c¡oe tucíuí tpaiccudsi ¡tu etu.u-t’mínumn tNleísim mcl Sugisí XXI cuí prenicí). crícícutrírrecmemitemuieiitc veuvicus emniícolnus cuí ¡itírcus ci mcu u5ta5 es de Riuocclcs y ¡uros cusí sca msA Cuí esiuud¡su s’cumuupsmma(hcupctñcíies y uicirtecmmiueniccumiris. cii s-muuc’su zsuJ-ucus c’spmunsulnu tMmnisicnisi cíe Crultrmma. ¡992)

u- eríed it sur de Les/mu m’cm.u- s/c’ Att ¡su pu ulsuc¡ ¿tu ¡it/mc; ss/sic cus/o—A/NTONi() ARI SO X i LLARRO VA. Es doctor en Sri res (Memsinid: Truivia. 1993>.

ciruisugící ~ iieciicieurlsu cuí (iccigmeifía e i’Jiscsuu ma L¡emeepniulescir de icíciohogia de la U uiu ersudad dc JUAN GOMEZ CASIASEDA. Iieeuciadsí en Cien-

\>euieuucicí. Heu invesmimeasisí cuí eh caní PO de ha ssícísí ¡ rugí -m eicms Pcuiítieas. Ecs,nóiuiiccmi u- Comerciales t ¡974). Dcue—ríe ¡ cm colí curo siescle cm ucí luerumuecí i u-cm huí ónuca u cutre cci m cuí Cieuícias Prulitiecís y Soci olsugía (¡980). Prsufesrunsnus pcubiicemeicíuues diesteíeeuuí. bes/ss. ,‘itíms;lu u s’mc’smmc-s-s’ titríicír dc i-iemciemislcm Pribliccí tDemueírtauíueuuicu de Eco—

1988). ¡cm c’itmtlsmtl m’iícusml (1 99~ preuííicí de iuivetuemeuruu neuuuícm Aphiceucicí ½. Acuicír cíe u-emrieís prtbiicaeísiiuesriel Mimuiscemisí sic Cuulicurem). El s-cu!cuus]cmri fc stm;m cm It; iculíre eímbiisís divenisis cíe leí Eecuuusíuííicm Pímbliecí: pre—Vtil¿tis-¿cu s-cuiutcumupor¿mumcsu (¡75<> 19 ?(i) ti 993) Fsm mm-inri— su¡ummestsu, geisicus e imígrescus ¡uóhlim cus así esímímo mdciii—/izcus’icimm suuc-isul s/c’ los mm-msmííurc,s 11í,cumiusi iumsemssí 1994. cmi unu cuí fircíecusí dc etmuicuuiizeiciCun [¡semi euurcupecí Secre—

lívemíscí ). icumusí de leí Feuccuiiemsi de Cieuícicus Pruluvie u u Ssucisuisígícude la 52CM desde níarzo dc ¡986 h muí í ucptieuuibre cíe

FRA .N CISCO CRt; CES. 1 uveucu”udor muociacicí al De- ¡988. Vicerrector de PiauiFicacusíuu de ¡u E-/CM desdepci vía nueuuicí sic Ant rcípcíisugío Scueí u ¡ cíe ¡ í U miivensideicí sud ubre cíe 1994.Ncmcisuuieil sic Fniucacióuí e’ Diii muleta u cicícisur en ese1 )epo ni anie u tui (¡995). Hm cies mmmciii icisí u u t rabaj su de MA RIOLEí N ‘1 HA Rl. Prcufesrum i de h usina isucia 1 u-ecu muí psi en a mccii ni reiles ríe Lxi mcm así uum’a cuí ¡ m ciii ecsínsíuuiea cuí it Liii vensisiarí dc A uiisrerdam. A otcírasícící sic Mar!vid usí bre Fieuí cts, clisen rscu y ¡ucul tic í Envíe dc varusís antucoinus icubre ecuesiiruímes fimuauucieroi u- ~s—síus puutílieeíeiníuícs diesteuceumí ¿ dómuisí lícuc-c’m sccss;s c omm ceules cii iii reí icucimí cotí ¡cm fiunmuacióuí cíe ¡rus Fucetelcus¡urs cqrs ‘muí sus? 1:71 pu-sic -sso s/c’ ¡urs md cm sc -isi u su-u ¡cm u fue st cus t/c e cursiperis pi ib ¡ mcci síu tesis sicucí ci mcm ¡ - T/í s mm-mc; It ¡uzc¡ o] -X—lsuc/uisl. cuí (‘cmi’femrei su su!. tesis.) (‘ccmuumuuíiscmc ¡omm 1 musil 1 líouujc ous s(sulc lVcuu-. ¡uo/iIics sumud /¡mmauc-e s/iurimmsj ¡lis’

mmm/cmmlcus scusiculs’s (1 994¡: Vich/ls- (c’lclírcmbsumuu uu; a upu> Dcm¡ch sí oh cuí ¡993.mmli msulls’u. cuí J. I3cuisseveíiui ted.)c Rc’u¡tsu/u ummt¡ ¡ oms>¡it-cutí Ri/suíu!s ( Rrusuilesige. ¡992): y ‘¡‘/is mmm; sic mus u of GLORIA NíAR ¡ iN EL DORADO. firsífesora Asociadammmísurmmsuúcuuu —. Scmuícc’ pucñuls’muís ¡mm síu> smith u/ls’ tmmcs¡/vsic’ cíe Dcuciriuucms u’ Msiu-iuuuueuimsís Ssueiemies. cuí la 1-’eícnitad/nu¡c¡tusuqs uuflircís’(iss’. cmi K. lieisinnmp P ¡ ¡cmx uk (cris) de CC PP y Scucicuirigfcm sic leí U uíixevsidcuci Ccuuiipicuteui—

PPLITWPY

200

se de Madrid. Su invesuigación doctoral es sobre la PABLO SANCHFZ LEON. Iieeticiado en historiaPrimera Guerra Carlista desde una perspectiva eom- Moderna y Ccunteníporeíuea ponía E-iuiversidad Anító-parada, y en el muiarecí de leí formacisín niel Estadrí ununucí de Madvid (1987) y [)ríctnímen 1-1 isicuria M ciclen—español - Recieuutemense lucí poblicemnicí «La fcu mnueución mía priv esa ni usmo U uíiu-emsidad t~ 993). 5u tesis d sícisí—dci Estado y cm accióíí ccii ccciu-cm e u Espcuñ cm: i 81)8— reí 1 -1 bsc u/uit ¿síu-muí u’ Csiuum cm; is/cuc/. t ¡mm sumíA/isis 5 ‘su; mu/it; mc mc/su1845>-, e mu ha revisteí II (st curial Socia/. Hcm sid su ¡cm esucí r— As’! descu mrculío po/it ¿cuí cmi (custi//su. sitj/cus u ¡u>— u- ru. sedi nadorcí de este u uimuiercí mcm sugráficru icubre Srucio— encruesmí ma cii premisa Sus trabo isis de iíívesmigcíeió u selogia Histórica ecímíramí cuí cruesíiones de scíei cuí rugía prílísico cmii re ha

ketja Edad Medien y el Final del Antigvío Régiuuieuí [-SuRA MON RAMOS rORRE. Es dcuecor por la U u iver— ha eíeccuem¡ideíd cí sim ta de oua tueca ¡isist—nisicisival cii ci

sidad Cnunuplrmceuse y1írsufeucím cicnhcuí de Sociología en (en ter for Sníeiai Thecívy a nd Cnuní ¡ucí noii ve U isicíny

leí Facuiccud de Ciencias Pníiíticas y Sociculnígící dc cii- tu (LA) dciudc realiza uuía investigación sribre Isischa Universideid Es a uccun de Cronos D¿u’It/ido (NI a— sumígeuues del emeciíííieuít su ecnuuCuuiiieri de Ceísti u la simm—dnid, 1990>, conípilcídor de I’¿euuupo y sociedad t Meidmid matute la primuicra Edad Msurienuía cuí pems1ueei u-cm cnuiui—1992) y lucí ccuíítribuidní ci distinuas publicaciones cci— panadcm. Es nuiení bro de la red acciómí de la reu-i sialectivas y revistas cspeeicuiizadeís. /suuucu ,1í,isrtcu.

JAVIER RODRíGUEZ. Licenciado en Ciencias Fo- CHARLES TILIA. Distinguislíed Profeison de ssueio-líticas y Sociolcugía por la UCM en i986. Estudió logia e hisicunia. y directrur del (‘cuten frur Ssuudies cufposigrasto en ha ccF reic U nivensitatí- sic Berlín (antes Ssuei al Cha uge en la New- Setucícíl ¡sin Ssícia 1 Resea nehoccidental). Desde 1990 es prsufcsor en el deparcanuen- de la ciudad de Nueva York Síus investigaciones seto de Ssucisuhcígía de ¡a UNEl). douíde nubíuu-ru eh grad sí centran en eh canubicí scucial sic ¡argo el u raciómí y sude dríescur en ¡994 erín la tesis «Ls; Tes»ísu sic ¡o ¡uisIo— velaeic’uui esun la cicción esuicct i u-em ííO lucí lar. Srus u tírcisrmcru sIc- Al - Wc/uen dirigid cm priv ci p no fe ssu r sic> u (17-arlos muí cii meeme u íes ssí mí (sus-rs isín, <cm/uit su! ~m- /sus Esm cus/sus csmusu—Moya Vaigañón. Fu leí acm uaiidad contiuí cia y ccum— peos 990—1991) ¡999 -- imíg ¡991)—). ¡sss remo/umeisuumespleca sus invesuicaciones en el ámbito cíe Iris estudios ecu-apeas, /492-) 992 (1995, —ing. 1993—). y 1’oímmí)smrsobre la obra del menciouadcí acuicír ahemamí (“símil emítmom; mmm Urs-cuí Brhcmim-m ¡ 75S— 1834 ti 995).

POLITJC4ft

201

ResúmenesEnglish Summaries

A N ‘fON 1 () A RiNO ½‘¡lLAR R( )X’ A: Mci’. cm//cC c/e (cm cuí ricí a uueíiíuiesi de Isis scucicSinigsus: psi y el cmlVsi. el nísunicíusus isu/sus!ís5 /uís! ómví cm. cuí ej nc o níbas ni iseipleuds incsur¡unireiu ci t ictuiprí en sus

— cuí raicíciaA ¡cm Ini, dc ¡cus cmii ccii mcci tuisícus en luís mil tiuuicus o ucus. s i niemp retal i vas. ‘lales ci ifememícias. ci pescí r deser relcucímuies. mmci iuuipinien el nicseurnsuisi sic leí ssíeisilsígíemleus ueiiieuiivcus sic fnuuurlir sirus siisei¡u¡immcm ecímíisí leí snícicuicígieí luisic5niecm.5’ ¡cm iíisicumiet cml Uncí mmnices cicuicicí usícicíl sieuusumuiineída‘cssieicu¡sigí’em luisiómiccí-> pemneceuí tuember fm’cueemseínicí. Diciucífreuceuscí creí iíuevitcílílc. ¡inurrjnue si biemí un musís baiieumíícís R-XM(uN RAMON TORRE: Omm u/me muícirs¡imms of /miscsuri—cmii Sr: e nipu-ese mu cutíso i cuí cmiiiemite iiierín uííc mus míreíbies mcmiii ~ c - su! sc mc - ¡cm /sisjy: su mu cm pprsícu s - ¡u (su u lis u lísjuu-u ir’’. /is! ‘mecí u so—cci snímí cnuextemísívems. Nicis cíilei dc cutes cruiusicucemeióiu. el c’¿cu/suriu cusís! /msslsutli’.presente ortie ni sí pi-cíe mide iu te r¡ínei ar ¡ci ssíeiculsígio bis— ‘Fue cutre ni cii ucosuisun sin hisí cunical icíciní icíc’v ib cíuvsim’uu’ieeí cumule uuucicí emuir;: miii ciucliceudcir cuuucial riel qbsm ¡be siiffícoimu iii ¡líe ,ucehucí ccncnt rif cm hemrnícumíicemí mí—/uisusím-is-uu cuí leus cicuucicus ucícicules que imuipliecí rumí vecnímusí— iegrcmtusuuí cuí urícunul ogs- inri bu sto mu. Bemied rumí chis eviden—cmi e niní riel ecu rácie r ecuuísí mcii tuvsi que 1 ictíemí petra cl srn ce. u bis p m pci cmii ¡utí muí ~cu i he mi uffcremuees thai sepcmmateseucicul ¡cm ítem mmcmein5uí u’ leí teuuupnuu-emlisleurfi Uní ese semmuicírí. leí líruilí discupluuíes muid gis e uínucuumí sí necnurrerit mutegmculisuiuemetueuí teuinící ssueinu¡sSgicei un 1ícmesie dcscímrcui¡emrse cusiecnucí— ¡urcíblemuis ¡ ss-su siul<cicííu ¡cutí’. cuí ciifl’cneuícieumisuuu cure uncí—clcíiiucuute si uní es pnsufcsemnsisí sumící cííu¡cu¡sígíeí qsiceisniinei prísesí: cine mu ilie nimilcí cucc bcuweeu ulie ucmmremtiuc cus—dielícus cliuííeuísicuuíes u leus ituccimpníre ieuíímiuiianueiute cciiiisu ecunmnun: rif ]íistsíricíuís tun ihe emuucíivuiceul ciisccínmnse síf usí—f,insuucms de ecuuísieuiíumeiítcc ciolsueesise che cuilíer u iusíuv tícuilí cliseiplimíes iiiesinpsureuirt

tiuuie mí ibeir iuíierpreteímive sirategies. Snueiu siiffercmucesA N‘¡Y)NI 1> Al? iNO í/ ¡LI A R RO YA: Be u’ouíc/ 7/ce 1/Ls’— i míspite t líeiu- relevo ncc. sic u lucí ¡ preveuí m irruía lime deveicup-

csumis’su/ S’cmsicu/cu{¡ i . uueuív suf iíiscsunieal ssíeisuisígy.

,Xi ¡he ¡Cmii y sil che e riticisítí receiverí iii í be hasí feuvyea rs ib e etitemuipe icí muierge tuvci siiseipiiuíes Wc isuciolcí— JAViER RODRíGUEZ: Isis c’cuueocum’ícss cíe /uí /uislciris’cue u- cmii ci h i st unu iii t su sitie ci tuiqcíe so cicmi icie mice uícíme d síu /cm sos- ¡o /oy scm cie-VIa u’ Wc’bs’r

luisis inca ¡ ucící cuí cugs’» seeuuus ¡ su ha ve tueca a ecu pIde En ci presente antículcí se cubnurda el tenía de ha decuriafeíi ¡cure. Suclí litio u e uvas sino veuida bie becemuse u bese en— de lo históniecí sic NI ccx \\-ebem. Eh píanmeanuientrí usítenfirises u u e muemí ¡ ten o tíscul u mclv iuuccuíuimcnsruratule non persigue una descripción de so visión de la H ucino. srmecie’. temísítule Bes ciad ibis venifices unu - 1 he presen í ~uapen el agnósuiesí y síus tennicucias cíe cicsanrsuilrí, si un que está¡urciciucis mu st uds i be iii un ricoh scueicuícigy aboye ah 05 a euufrícad sí a la elcucidaei Cm u cíe Isis co neepisus mcii cc-ne’mi—erucicul unte iicuu cii ilie /iis(curis-sml ¡mmmii iii scucieui seceulces cris cciii ejrue Weber lucuce piusíbie cl esicídmsí culupínuesí cíesu’ h ch ini muí les tic cuek n síuu-ierlgenieuui cii ube enímusí u motive finsucescís iiistsímicsus. Fsvsui ccuueeíuí síu gemídricos sí cateeiicir;ieucn ihesí bsuth uiemrreisiniui muid ieuuípsirem¡it~ tu tus. ¡sin gcumíeis iiisíórieeui snumu crueíursí: leí reucicuuíeuiizcueisíuí el e muísulie isícicil ¡ucinís. iii tías seuse. ube liresciut scieucuiriTuecml muicí leí cisiiuíileicióui nuuuírucí de esfencís colioreiles u cl pu muí¡itecuru- ecimiunuí lue adcs¡nueuiclv cleve¡si¡uesi it u mu íícut pmo cipisí cíe tueíersuuunímíííeí euiure leus e-:uuiseetucuici5uu s lisleus: uug cmii cuuutnulnigv eisstuuuiiuiy umíctí dimcuuuiciiis cuuísí cíe ¡cm cucciómí tclesihógicei. Flsteus unuiuneíuuisets ceitegniricisuv¡icclí u cible ¡ci iuicsir1isureute ilicuui ¡egiuiuiiemtels mu iS pes cledecisicis ci jícmntir cíe leí crítiecí r~cme Wclucn hucíce al ecínmuí’ kuusiuvledgc. cepísí iíisrsunieismeu dc Vsu/!csocism: e; enímítiíurueícucuuí unu

irle mii ificací ¡u u esdod icuricis pa mtico ¡esrizadcimente en niife-RA NI O N RA NI OS 10 R RE: ¡¿mu /cus umcirc¡emues s/e /a so— rentes ecun leí ¡ síu peri enecien íes cm sus mí vesí igocicícues

s’isu!oc¡ísi /uistsírií cm: muís’ si/um’cuYimmusuc-ic,mm cm /51.5 s/ispiu/s15 cuí— snustcuuitiu-as uugsuucuíclcí el surriemí emnuiiculs’ugiccu de mecíhizcí—tic’ /cm ssus’icu/cuft/ci 1’ /51 /misu,umcsu. ciómí sic It’. miíusm tu Nrueituct cnuuuclsusiCutu es qnue. cm cliSe—

[cus acm mmci ¡es sic heuies ucí bu-e ha usuciculogia hiscórica reucia cíe ciii mu uuienprciaci cunes ríe esta teuuictí icaíuísuestreíiu leí cliíieuuitcusl sic cilcemiuzar alíe; iuíegmcmein’ímu ar— ( Mcuuiíuuiscuu Seiuirmciíucn(. Wchcr cípercí cmi el ccuuuí¡ísí dc leíuííóiuieem sic leí unícirulsígící u’ leí tuisícuries. l>eírticmucisu de ciccí iuvestigctcmnuiu scícuru liiuicínicem crumí niuicí muiemimiz eetiegcinicíiev ide mmci ci. este ¡ ratía sí eeuu reí srm o teucinín en ¡os cii feren— cíe euat ncu cicíuíenisus cuí la s]tmc pese o iris mcmiii cinesci eec ej míe sc¡ua van es cmiii lías cl iseipí i mící u y generan sus me— lógicas ríe pi ímící pusí crí nviven esímupre usinuuí y explica—er;nreuítes ¡urnubieuíuems ríe imímeoneíeiómí. Dcii icuul Isis piciuidus cióii uucurreutivct y címiálisis. ieuuupníreíiidemd y ccuíuu¡uemremciómí.ríe ciifereuieicmcis’ín íumnímíuuesmcís: ¡isur cmii leucící. leí difememucicí So iccinící de ¡sí luistóniccí eusiqvuienc eícittemlislcid en el así—cumime ci siisessnsnu uíeurncmuivcu sic Isis luisísínicísiríves y ci clii— uuien mci presente. tauccí en el camuu ¡icí acaslénuiccí dc la

POI,pTICp ft

202

isuciohogla histórica como en ci más general de ha (¿aáuu (finanees), anel obtaiuiíug chení frouui che pnípuiesuion cccposible?) representación de ha Historia en nuesirsí gící- clic intevinmr of ibese siates. om fvouui forcigmí. mbnougbbalizado mundo. different kiuíds of comuflicís.

JAVIER RODR 1 CIU EZ: 1-1 !sboriea/ ciaeqcurics i,m u /ic so— R NFA EL CRUZ: -<E/ muustí ¡tiuu de ¡mus umuuñist rumuis frñuí ‘u.e¿o/suys smf Max Wc-bey. 1.-a fomutuas - ¿simm ¿¡s/ 12sf culo c mu /5; Es psi ñs¡ s - su;; tu-tu mp cu-

Ya mmcci.This arcicle u eonceruiug witb the Mas Weber histo-

rica] uheory rs Is uot its arguumuent a deseniptiomí rut luis «El más frisí de los muiensiruucus fnicísuu ircíta usubie havusuon of Hiscory. not a diagnosis or rievelopmeui ten- relevancia del análisis de la Isurmoción del Estado en hadeucies cicher. Rathcr chan ibis its focus is ihe ciariFica- España ecuntemporánca, para crunstruir iutcrpretaeiouestion smf ihe mosí genenie cnuneepus used by Webev fon acerca de luís más variados remas de a vida social.scudyiug enupinical bisionical proeesses The muientioned Señala, en un pniuícipio, lo carencia dc Isis enfoques bis-concepts ame fouv: racionahization, chanisma. mutual as- ionismgráfiecus que hacen hincapié cuí eh fraccíscí de leísimilarion of cultural spberes, aud the heieroucumy pnin- industrialización y en ha debilidad dci Esiado por serciple among ihe premises and ube couísequences cíf ¡be análisis eufámicos. Posteniorníente. argunienra, con dostbelesuiogicai actinín 5 cucb ecuneepus civ histoviecul categrí— ejemplos luistóniecis españnuics. sci bre leí reicición ciii reries derive frsum ube Webcr crine to ibe Vo/k.s’qei;s \ fiscalidad y crisis polfticas y sobre los origenes de ¡osconcejil, aud they are deduced Finst. identified emnd ex- uctcusíucmhisuíios periféricos.plained later in a way wbieb follows bis main auahyscsin (heir cluronotogical orden. Qur conelusion. in cuppnusi- RAFAEL CRE-J/> Dic ecu/des; c4 t/ís’ sumíA muusimís¿c-rs». 1/metion <su olbeví (M omuimuisen, Sebicuchuer), is thai a meuirix Esurm,msution of ¡ ¡mc Csiuicenmzporsuru’ S¡icuuu/u/u Slaíc’.of Isírur casegories u working omí Weber’s socio-histonical ucilie coidesí of <he coid monsiensuu is esmncemuied svicbanalyses Therc are logical tcusions anuong ibese foom ibe relevonce of siate fonmnatiomí u coucempovary Spain.concepis of che uuíatrix, bus couuuprebension auud expía- if we waut ¡o advauce some iutenpreiations on severalnation. narration aud anahysis, teuuiporcmliuy aud compa- inicial conflicis and dinamies. ‘¡‘he stonting psuiui of it ¡svison are ahí inchuded on it. His theory of ihe bistovieai -u relevaní on today s acadeuuiic Ficid suf Hiscorical ~0 ube níení ouí cuf mime nuisnuciersí ad ings cii nucídels tícísedomí che f-ailvmre of imídcmstniculizatiouu anel rumí Suc weaknessciology, but it is ahscu impontat fon ube more general (yet cuf ube siate in Spain. because tbcy are siatie euualysispossible?) vepresenlatinun cuí history in riur global izecí Afterwcirds tiíe eirgumuíeuui cii uhe articie gimes tlinouígbiworld. two Spanisb unes síu ibe rciai ionsbips betus--cen ccix

sysiem and jmnul ‘muces! erisise ansi ciii u be curigins cuí uemui o—MARJOLEIN T- HART: Desarrollo dc-rerníinanre ¿le la nahism in peniptíemial Spain.

flurmac:iócu riel Esucirisí. Lsís cmuatrcu tenias sruucisu (es cts5IU/~ XVII. JOSE A LVA REZ JUNCO: E/U es u ncus’iuincí/isummsu cspcmmío/

Este articulo absurda un estudio ecímparativo entre Este artículo es uncí aprsiximaciniu a has fuentes delvarios Estados europeos. tomemndo comsu variables ex- ííaciorxalismuuo español. de sus génesis y dc itt cruntradie-plicativas «Isis cuat mo temas cruciales dci siglo xviii>, Ci tomicí desa mnoiinu a ini ¡a rgsu de Isis siglos xix y xx. Parcísaber: guerra, fiscalidad, deuda y conflicto La relación heuluicur dc cUsí. el emutor hace previcuuííenve un recorridocutre esos aspectos cheuve habría determincídrí la peculiar pcír diferentes teorías e interpretaciones del nacicínahis-formación estatal mespeetiva. La asítora sostiene qcme di- nísí. Le interesa acotar cciii rigor el ermueepto dc miaciuí-fe-mentes tipos de Estadcu resultaron de las diversas nía- nahismo. pero también estudiamlsu esíuuio procescí bisíóni-neras de encarar la enorme y costosa empmcsa de hacer co singular Es decir, este artículo traía de diseñan mutuala guerra, buscando recumscís económicos (Fiscalidad), or- teoría copas de explicar, bajo mino meya luz. el difícil u-ganizemnelsí los iluisuuicus (finanzas), y obieniéndoinus de lo pamadójierí pncíceso dc fnínuiacisin del nacisuno h isuuiní es—misma población de esnus Estados, o del exterior a través peuñoi.de diferentes formas de conflicto.

los u ALVAREZ it 1 NCO: F/líes sund Spcumm¿s/m Nsml iommcm—MARJOLEIN T HART: Dcíeruniuuimmq deee/opmmuenís in /¿smum.

suele fsum-msmt¿sun. ‘//te ¡mmcm inicial dic-mes ¿uf dic semen-reendu cc-ruury. - Tuis anide is o new iusigbt in icí t be suinmees sí] Spo—

nistí neucisuncílisní, of its birtb aud iii eoutradictníry de—Tbis anide u a compavative study betweeui some velopment ibrongh iwnu ceutrmnies ‘u dcuing sri. ulie aruilmor

Enropean itates, aud it talses as cxphauandnm «ibe fonr begius firsí witb ube expianation of diticrení iheonies audcrucial ihemes of ihe 1 7tb Ceucuryuu, thai u: war, fisco— intevpretotions absmos naticunahisní He is inrenesmed u ality, debí aud conFicí. The relaiiousbip bctweeu ibese rígsuroos aproaclí ini ilie concepí of muamionalisní, os weiikey aspecus esmuid bave determiuíed che distiuct fonmuis cuf as in studyiug it as a singular bisinunical pvoccss Thai ustate achieved. Thc aotbor argues chan ellifemení iypes of no soy, ibis artiele u tmyiug to dehiuícote o thecuvy wbieiistate were ibe result smf diverses ways of eonfmcuut ibe conuid be able to expíain. onder a new iigiii. ibe difFieniieuormous aud expensive deal of makiug war, seorehing aud paradoxical ¡uncíceis cíf nbe fnímníation of Spauíisheconontume resonvees (Fiseaiicy). building aud organization uaeionaiism.

POLITI¶At

203

ROl) AY’ A: Ls u /urcu c ss/cm s ‘ouuusu psi/u? ¿sc;: c¡ c-ums’rcm/¿zac’ /s/ii u’ CHAR 1 ES Ti L L Y: 1? ef/ex iuum-ms suum Psi ¡imi ¡cuí <‘simm! ccm (¿mmmic’ u’p/¿c sus - ¿simm síu ¿cm ssus - ¿mí /suqí¿ u /uís ¡sim ls-cm. Circou /3mb cm ¿ti - / 758— ¡ 834.

Este emntietilcm Ivemicí sic iuumnníricucir culmínmucis elcínifiecícicí— ibis cíntiele is peíní rif ihie wnimk ‘muí pvsigness ihie cmnilínurmíes cmi el uuuruy riebeuticicí teuuicí cíe cm pnníiestem pcipuuiemr. lucís beeuí rinuiuug cutí icírge—uccíle usícicul cheunges cumuní ‘misDes¡u uds ríe cuí oluiceen tuno ti uruicigíeu de ¡sus episnudisis dc reicuvicunsb ip mci ¡usípn leus ccii cciive cící sin i u Omccii Bmi—cuecisumí esulcctivcm. cl teimní expliecí ¡cmi fsurííícms y ecíutcuíidnus mcmiii. Tbe iiming síf llie ¡ucuper u fmcumíí 1758 icí ¡834 iiíemíbeisiesus de cts cuccisuules. LI císmicín icusticíle c]tue leus CV5iui5i u ini seis’ ilie seeírs wíieui. etc-cnimsiinmí mci (1. TII¡u-. ubeisígícis sic leus ¡uvcuiesicus pci¡uuuhctres se euícnueuumreimi esinectící— Brilisb relieniruime cíf ecuuíieuuiisuuí eiícííígesi. Tiunsísugiuníríiííícmmie enirre¡eucisuuueicieis cnumí ¡cmi ríe ¡cm culicí {usuiíiieei. ~ ilie cmuícíiitie ¡íisinírv rif unuelí Mmmci cíf ciucímíges. clic cmnuilíníriuísieeeuslsun híeísiení cíe leí cu¡unimirumiicieuci ¡icurcí el uiuciu-’mmmi’meuiíni iuííerpvem tiíeuíí ini re¡cmuicuuí icí lcmu’gc—uccuie pnsíeesses. Besi—es tener auíí’mgcís ¡isudercíscís emíení cris débi íes ci euuiibnms ci des, líe ciii 1uba sizes llie erín tiuígency cíf inicial eícmisu mí:[cmvez. Lx1ilieemr ¡cm pu’suiestec se reduce. psur icimumsí ci cive— wbcmt cisc ecucíiní luave luec¡upeuied? A serie rif iuismnuniecm¡mí e’uam ucíture los i uieuueinííues, los capacidades y ¡cts síjicur— al íemnam ives cure u resen ¡ cci by llie cío ilícíy aun ibe u’ oremrusíiriemdes. sic imicusisí que el emucilisis 1utiedem siedmucin leí misil Fiemisumí cilhíen netnsusíueetive uvishies html ememcucíl ¡unussi—pmnutestem de leí siisuetciCuui cuí leí r¡nue se cuieuueuiincuui Isis bihities cusí muí ecíse cínlíer esuuííiíiuuemiiemuís cíf ¡iculiticol cíctisímípsu¡encieuies iuiipiiecmnlcus. 1:1 cicuisir isistieuie que este uuiéísi cíuud pnupoicír csmuí¡emíiicíuí svsíuu¡ni cuceuunneci. ‘mime mícíper emmdsdci ucí ¡umíede ser visisí esumuucí millet reenimctinictcin’uum. Si de us-illí ciii expiciíuciiiniuu emtucmmut ulie pneci¡iiceíuuis cufcicuuínuemcucs.cuigrí se treticí. es cíe reesuííciec-r cuí él cl uuuétnudsí riel que sesirveuí leí íuueuvsiriem cíe ¡cus scíeic’u¡cugcus bistCírienus sic ¡cm uncí— PAHi.o SAN(H EZ i.17()N: ~: Asiusímuuiumu/cu csucmucm/ su 5/cusestesicí pruptulcí y. fmsmsuut-memitsus¡susi’: ( mu.

‘sumís ‘c’ ¡urs !cs um,su u y 5.51-cfi cg ¿cus c/c ji;—

cuí¿¿¿sus - mcm;! cm; s5mc ¡su ios¡ (cm ¡u ¿su sir ¡sc.’ dei s suma/u ¿su sos - ¿su/-it ( ) 1) AY A: Pus, ¡s.s! cus Pm> Iii is’s: qemus-rs u ¡¿csut ¿simm cumí si c’xp/su—

uucuu¿smum simm íl¿stmuris’cm/ Ssuc¿uu/cuc¡í. Leis iuiu-estuíueueusuuies sí smc [ucmnpmsurncí vinci en Iris mili

Thiucuriic¡e secis’. vsi ‘mííurcícíímcc scuíííe cicíril”mccvúníns mmi lucís cuuícís ci cictuemie unubre leí eícumnuuímíuíífeu riel Luicícící cii—ilie uuucueh ciiscníusesi tcu1uie rif prupriicmn prsutest. Afien lucí— cuenucun cíe imeclusí ouící s-ensióuu uíetucmtiu-cí y estemiemiistcm de le;vimie cuí euiíiisíucsi cm tu-cuicugv cii esmímecí ‘mu-e emeticímí c1uiscucíes. tesínící de leí niucurienuiizcmeióui. Luí leí primuiercí ¡icmnte ríe esteilie curul > cirtícuuicí se discute leí u-cuide, emiupíríecí cíe Isis euiieuiuuustucusie .... cutid ccuuíteuui cuí time emeiucíuís cíve msucum¡uíuecm scñure ceuscus cíe cm cusí uucuíuí ¡cm esictí cuí cuí ¡u rsícescus ríe eeuu biciluí teruuus cuf ibein fcínuuí cíeiícíuís cine selcetive íííctiucusiuc iníciemí cm treivés del ejeuiupící cíe ,¡et¡uóuí. ¡-ji nlebemie inílíne leícímící síp¡ícínmríuistic’. T¡íc cícutimcur eieíiuuus timemí pnupmuiau 1uucutesis’ eí’nuuusí¡nígies cicuscís ccívu’eleu¡c uuiilí clic tíuiuuiihi cuf emruícumucímícm esicticul lící uvsuclcueidsí cuí nemmnivemniní iuíterésluiglí pnutities. T¡íc beusis: iuísiicemísím rif cuíilusirmninutx fcíu mlle lucir leí esmiíu¡unusieióui de ¡cts cicíses unícicuíes u- Isis veicucicuuíesni síu-cunen m ‘mu mci ha ve 1iciwet’ío ¡ fnicnds. wecu k cíleni íes ~ ‘mmíircí—ciemse. Lii leí segumuídcu ¡ucine del círlíemulní se ecuuíu¡uíí—tundí. Lxptcíimuing ¡umnicest tiucreinure bnuits dcusvuí ini imuuniumíg u-cutí Isis esíuíeepínus s¡cue Nl ducid Mcm mí u- Meicínice Zeiiliuícmii cibsictí ‘mci ~ us~ ¿ cíe sus que ecumuupnímíeríthai tbc eumualu-sts ~ ccu1ue;tiiiiuieu emuiní cup¡unín:cumuiiucs emuipiceun peurcí clefiuuir fr-u’ uuicmimnuu es imusepeircu—steel ncc prni teid inri muí che smttteitmnin ¡cts el eties y se cirgí; uieiiieí qruc srmrif í be su-cío ¡si—líe pccíicsmers. ‘[líe cío tínur dci ‘muís Ibis mci— tule de has ¡crí rieti y ¡cmi estrategias de iiiu-cuí ieuaei cuí cíe Isishurí ecíuímírít iuc seemí eec ci rcccinxíiieudeítiomí. II eííiytlíiíug. cmnuisires. Leí ecumicitusis5mu es c¡cuc el cuuícílisis im’mstónicci—cciui—mi mu cm reecuguuiiinuuu cuf llie umucitínuní íuícuui líismcíniecul usícicí— texumíemí de Zeilliuí es mcii cíl’iííemsicí c¡cue leí iipníicugieu uíícucí’cí—scucinilocíiecu dc Meuuuuí.Isigisus cuí priptilcí r jursítesí cuse.

UHARLkiS’FI [¡Y: /tefle.ximuumem ssu/irc’ ¡tu lime/it; pum/mu/dr PARLO SANCHI’’/. titiN’ Aiuicumi.:uuuiju’ c< ¡/un’ S;smts cuí-Gm ssmm Bu cus smi -u 1 7S8— / 3 4 1’ ‘u’suc¿unc’uu /s’c/ (isius;’u -- (‘su;; c c-juí u 1 ‘/wsum/c-s sumísl Síus; rs’—

sp es of /uí sc’’.! ¿¿¡cml¿síu; u;; 1/mí (síu ¿sc;1 $is - ¡cm ¿dg u sil Ssuc - ¿cu¡

E-sic mu tuctulcí ¡cunumicí peine dic riuucí iimvesuiíí~mcisuui muías (/ucummqecímplicí. c¡uíe cl umuisír lucí reciiizcusisi usuture iris pmnícesnís dcl’símníeíeisííí cumutal u sieseímrsul¡cu dci ceup’mteíiisuíuo cuí (insumí Cuurneuit u’escemneiu icíesuued síu ilie niebemie ciii sicute curíicí—Bretaña en se; mcl mcm (un erín ¡cm 1 odie; pnipulcur. El perírucicí u cuuuíy u hused liv cm iicgatuuc umirí siemicilisí vensisun rifcíe esisuniucí ar¡ruu eruíuteuíííuleíniní es sic ¡758 cm ¡834 es dccii uíícídenuíizemtisuuí mluecuru luí miíe ¡mí st peuní rif iluis cmnmicie ¡líeIris cumisis el-ms-e ¡u-mu-; uíícísmveín. segúuu leí visióuí cíe E- 1 ull~ euuipiniecíl fcucuuíclemtinuuís cuí mlle iii ilvuis al’ liiumsiricet) ecísesiris ccsíííbusíu sic u e¡ícnmuuniní sic leus imuebeus psípruieíres muele cuf ucine ctnmniuisuíuíy cule qrueuimnuuíed tiíi’cíog¡i tiuc exeímuí¡íicseis. Leí ¡luutcuu it íuícmiímireí de icuies ecíníbicís ¡íeruííumc al rif Jeuticuuí. ilie detucitc ciii umate -írmtníuísurns- lícís vemícuvecícícumnur uísí sólní iuíiempu-eieír cusís ccmmluisuu cuí rciemcisSuí cm ilie iuítevesí cíboruí iííireseicíss cnuuíi¡unuuiiicuu; cutis] vcieuiisímís—¡unsueescus cíe leumgcu cloremeinSuu. siuíní liemumícur leí euieuicióuí ucí— iíips. Ilie seecíuusí pemrí cii mliii muele 5 cm ccuuuupcmrissuiubre leí ccuuíniuigeuícici sic ¡cm ciccióuí unucicíl. ¿Quicí ¡usidnící betweeuu mime ecímícepus tusen] by Mielicí-cí Memuiuí emud Mcmi—licitien peusemnisí cmsieuíueiu cíe Ini s¡rue ¡ucusó’? Divevucís culienrucí— rice Zeilliuí isí niefiuie ¡líe fremguííeums clemuses címe esiuíu¡ususcdiiu-ems iuismóniecus isuuí minesenicuclcis ucur cii ctnmisuu’. uicí ecuuuisí rife it u círgrucn¡ tiucul diese ecuuícepis cune pemní emíid í~emveehfcccicuuies sí siesenís ci mnírcu ¡ucíscíniní. simící ccumcí psíuibiliciemd wishu ilie ihesunies cíuíd nesecmnclí síu’ctme~ics rif tiíc ctrutíusímu.mccii crí delici dc iueulícrsc urcídsucicicí ecíuuuluiuemeiouues clife— ‘¡líe cmntiele ccuuícirmnlcs cií’gtuing dlíemí ib-e líistcímiecui—esínmíex—remites cutre cuccióuí pcuiíticeu y Icuelicí puiprílcmn. El curuieuuicí trucíl cuuicthyuis ¡uy Zeithin u mcure snmitembie fsm biutcuni—esinelní u-r’ cmi csínniceísuimeu y psiisigy rifex¡umuííicíísisí sic existeuícicí sic la ccii scíeisu¡cígs- ibeimí ibe muueucrci—scieiculnie’iceti ¡deuucuerocieu. NI

5t mí mu

POLITIFAt

=04

FRANCISCO CRUCFS y AN(iLL i)IAZ DF RAt)A: nigluis and dudes of a eiciccnsiuiyí ‘muí dcuuíocmacy. lnsiimu-Li; cité síu-sm ¡ucí ¿9k-su: ¿ci psi mu e ¿¡e ¡su ¡mci frs u’s’c u u - mu/cm; mc A, mu 1 ‘mciii u uve’ su íd lucís-e clic subí igelti sin smi’ uirnuuiurit ‘muíg i irisees psi mcc s/c’ ¡sc fmi-u (mc mr-mm, u> <>5 jucm mmc’ dc’ ¡mm u-mu/cm cus;:> le mu ouu- lcdges cmiii su ng <líe cii i/eiii.

¡cuí ¡líe bnuliutee ireuriimiruum cuí’ Auítiutsi¡usuisíícu su lucís. lucíEn el esc1neuia us-cbeni’í mio cutía dcc los careucterísí ‘meas luí e en It mime mmmci usíeiely cure sumís niel urb u ¡ile tui cseígh

beisicas de la nucmnicí miii] íd resude cmi lo a nutrí mísinuuzeucicun muí aíamíu mmc fíctunsuí usuelí cm esíuíeepm mil Pmu¡uíuc ci ( mulítuis.de los canijícus de mecmnulí Dr lmidcu o si icho axil cuunutuíi-/cm h is unu cutí detenis it ji sníciníccuut mmc u alemmi’ 1 sun or iuuiedcién, «política> u- <‘enmilímí m -> Ii muí s-cmuic{o cm discícicírse tus íw. uxurunicí mu mimultciecíi u’eum’mumuucuiimu It 15 uíiteilectií ulusimeuórie-a,uíeuite en leus .ssueucsimcies mnsidenmicis. riesorícul leí musís eruulecí’ mmiii tía,> ¡uuilí Intuí ium’etCt’mce u u mci lis cii eciuucícutisáuuubitnui de att iviti d - ekrescudo:s y cinuueíujsus dc eritema’. uí~s’. me usnin mmm ] le nrmwircdce. it mu sítiuccí u’ si me sieeuííingde legiximuiidacl prcíyuísís Li mmsucirSuí i 1 cusí reído cíe (‘cmii su mcm Clic pcíiiuur>ml ‘.stb~ects cml itectule idciitimucu itícis p’ussííumzPolíciecí Sicuide xiii mocil te catre’ ¡cus dos ci mím i n síu. tire rus-e ulie pucíceus rif lucir crumuuuimcuimcín —--cxi us-luiclí (líeseuuteiuid cuse en el ciiscuui’ssu ¡uciblicní e mumuisí tun u equmusuusí unu ciecí 1 sí—siermí icseif ‘mu o u cuetive acciiinccescír’mci pesreí ¡cm ecutucíl iruuuitttsucuuialui mcmiii niel usitemn 4-rcmuíí icte puíiuíí smf depeuríríre cuí uní ctiuuinígrcípiiy rumípcul iuicní y so tunen fcíuíc’m cundía ten ini Así ¡ u ( u ts-ui i a ce lebremí rumí rif en cciii timol uvecle muí u lmtmic ue’mghbour-Política, euuteuin¡ideí euuuiicí miii seutír r ieaiuu cii ibIs. de u Ixciníd cuí 1 egcm uds NI cid nid . uve Sí’. luí u risínneus ascii líenion universal. >ueniiuiiihící ci ejemeunusí u acicííu.íl dc luís sic— lejiusí nuf rciccciciuísiii1ís tuctwccui ilie ir-id cmi ‘.}iniiiuieu« muidmecimos y deberes cindadauícus en dctuuííer it u u 1 ti unstí — <líe t’held of --cmiii ore». Ilie uiurusí mc les oíl u mcl t su ecuuísideríxueinuiieu tieuíeuí. priv ucumílsí. ¡cx uiblmgse;suii ríe junsuuulsixer i~ íííc íusíí’mm’mcesí c¡em’muíí iii surden ini ‘r-iíerctte ecuuní cuiu,uuícmíeruchos soberues etre leí ciuudcmdcíamcm ¡use mí mcícuisiu’mci. uculicírc¡’mcmcmóuug í¡íeuíu uní ilie ciuimucí u ííusuuc

Pcmr,u ¡sí tu mciucmnuuí limulísicí sic leí cuuulrmipculnm’ími dciuuds. pícuceus nu¡’nícuuunucrecc’me suísiiinuuiruuiaiiícítiruuí: cm rl mmmix s’.líu ¡upohíuie~ - . ol ti r y umíciesicud srun sepeuncubies síuisí [muirLiii i u mini’. u eiisteííces cm un luí-sud rices ¡leí ncinicuuceecsi iii ti u lucí mi’ficciómí aui,ílumuc u rumí comicepicí mcml peces tuecesaruauuícuííc dc ~ yíníí’míieeui ¡um-eící’mcc. mini muicímíer íunuw eiuíiglíis.ííeni cmxcivarucus vicisis E-u ucucisícén ¡ ricní: icunicí leí u memnuuía lucí íd tutu ni semí suc cciii be. ‘mr culuvel vi si;ucu’emtiulg dimí tiic¿’.iituuitru-poiític5i mxínudenuu u esuuuicí cuigní ricídcí cíe cuuiteuiuamiuí un cci mini nípcnqcue gnnuciiici rif icíccíl críluuures <it; ¡u¡tmrc;it umíd clíeuímc, tino pcísmbmimni mmi cmii me cuinos. Ls imímeiccrrí tiusí 1 clin ~ u u of rcl’lcsiu-ic’. - mli os negnímiemí luís mueceus tui

1’. st ibtibe leí pu ,uctica p cuí]; ‘mcci cuí tm¿ríii ‘muí cmi cíe ecu neme leí cm m a ¿cuí u líe mii mmi cm di lijeciii tícíleí mice.y csíuíocíuuiueíít su Es sutuueuivista: eomuei be iris simiO mupolíl ‘mccii csumuíuu ideíut mci irle’. crí cm bies al muictu’geii riel pncí—eessu de so e cumísnil nucucuuí riel gnie cumeul cl sisícílící pnílhí ‘mcmi JUAN CONI L/ U ASiA NL DA: /.-sus /huuiu e.u es-ouuoomic-su,umusnícm es ami cmeculle >ícm mu cm c/~’¡ / ¿ cusís u s/c / Blmuuesc so’.

A ¡ucmrcin ele mumícsmr-u cimusuuur’ííio cíe icí celcluíeueismuí cíe Li íuueunuulc imatí ‘mil prememucie esinuciicír sus prsubieuuueusuuící semana ccuhtcuu ti cmi uuí ;icr

1nieñni tuarricí cíe tegeuuiés, que sc drru ami. pum ci leí (utmu’iu-euicieu del rluauiuiuuiuicucici Li—tramaremos sic ingerí> cuí uní tmpru dc- meiae’mcíuíeu ciii re cl ¡ cusicm del Buen e ¡ mí dc leus ehevanleus i cusas dc ende udc—ecauipo ríe la mmjumuiíuuc mi u nl dc ¡cm s<ciiltureu=.Li f¿íin’ímuueuisi urm’meuumcí u delici; ¡irubliccus sume, ecumtisí cuiaseemíerueicm cíe leínícus siguuificacivcu cx n smuusisicu mu es u preremisión política crisis ni u uulio ¡ - se cítusemn’aíí en leus cas. ni ir d isis sed sumesde geuucrau y dinaíuimtuu idemíl dimes ir e míe’. pci su sabcuu — pmiuiiicsms de ¡sus pu’i uíeipo les pause u sí eme adsuíui cm rc’n esediuduídoicís al pmcucesrí u miii cm s<uiust,i civ umisí ítcmeusuu’htlul u— míucínici su.cidmí demcuemát’mccs: cmiii pu emenumnuuí que eulecmeuit nc mr susts.íu— Ircís cuiíaiizcur la dimiucusiótí dr] 1urmíblrm u se liegei o leídeis y generes s’mlnuaeisuuies pmn5tcicijms. ir i->tmcs It pi metie 5 csiuíci míses>umu cíe s]nme es ííecesaniem ciii u mcmii sionrnocciómi ticpolítica. por muí cuy’ iltísí ímni u 5 u iiuuci salisí x q cíe sc quid >u. luís viejos ecuuicepí sus y esqcmcmmí ci- sic eculusuuí dci Sed civse ría siemuupre ucíbre el u nícisí m estí mE-mci 1/su y nupuclí dc lis pím bliccí. cuí sin sen 1 inicm noei cuuícíIi, dcii u sic bmisc1íuec¡sm siccuitrírcís locales /en piní xi) y isis mcuninís de u eflex mu idod, leí elicicuucia. pci u-em piusien geu ma ni ‘mía u í u pci y mu-e ucia cíe seateneemidmí qruc iiegcic’memr cciii ciícms cmi difícil eqitilibnicí. hsecuc¡su niel i3iemicsicmn cciii diiíien.;icuíícs miucis m,uuíciercuricms

íícncí cciii mmmi fímí cursi uuucumos iuícicr¡ci.FRANCISCO CRUCES u- ANGEL DiA/ Dli RADA:

Jhs> Ps4Ú¿ccu/ ¿“mm /1umus’: /s ¡/ sc />cuím o mPs’ (‘su¿u cucu/ Po— it” AN dOM E/. CAS’t ANFi’) A: ¡‘fis’ Ls ‘s usmsm sim ¿c - fluid;.r sj¿U¿su-, sur ¿s lx sí Pcsu’t su/’ 1/mt> Po/ii /s-u’. síu- ¿u 1.1 su /~cq-csmf - ¿¡un’ tVe l/?uu-c- Sícuí c.(/is’ (udhmv-r’?

~1’be ¡umese cus ‘u-sur le cicí ‘mmiii uní sí cmxiv u líe ps-ni/u ¡cmiii u imemCmxc civ time bensie í vesiss of míinudcnmíers su-it h ‘muí thue su-che- mliv mise snuí’u-ju-cí 1 rif <líe sri cci ¡ ¡cd Weifcm me Siente mescí it Fi’nímxu

mían selíemne es tlue dcutcuuiculíu’mYcsteOui ~ shc Ficicis rif cícuinín. tíxe luiglí dclii cruel ¡usutilie clefic’mc reítes. iluemt cus> es enimíse—duvius’ to unclí an iniuínumn’mñntuni u pr i’mm’mes md -ceo tu mc>- nl oc’ncc cii’ che st síu ¡nlxv’mdc ccci iiniiuiCe emiuis al-e sí buervecíhect-e beemí husucunme cus- elmusnící steel urdí cnuuutdurmnu smi’ tnct’m— ‘muí tite cnurmumis cuí lime psibl’mt ieeucíns cmi’ <Líe uíucust iuíipsum’tcnuinvicy- uvh mcli erre segre«eiucd cruel cucínísí cd tu ‘mt/u en’micn’mdins cci íunt ríe u su mmli suícix cm svsteoí.suf legmtmííu~ccx cuí síus.; u síus tu E-be cuí ugixtemíed uní sin cii’ Aítem -iuueulyuu mi” suc uícígmuii orle smf tite sumeuíl i sumíesí ¡uro—Pnilil‘mc ml U nílinmí e 5 tírcius u t hnmnljte accmcuss dIese cus-ni dci— tulcuuí. dic iuutcm u eníuuies mci m líe esmunciosiní mu 1 liii us mi micen—míiau ni Sueb m usuumsimí t ppeauu muí ube pu b líe niiscsurmnsc cus ucí rs: un cli‘míuee clic cusí Pctlul e Seeccur esmíxee pus amis] uuicí—ex míecesucí y ricutí rímel tnír a ¡cusí mmíutmicmnmcuuicii’m,emcisuuí cii’ míeugcuííeuít uN ulemas tuy mcmi inuuieul’m¿’mmmnt ansi e¡’Ficieuieypoiii’ms.5u1 su sicíuí uuírí m

tmu onusud 1 cimíenuninmn’ ‘¡‘lucís, clic ¡‘su— secle’mug niel u ~s.i’. m~u nursier ini emíesbie i lueuuí crí cuso re Wcl—¡ icicetí Cciitune, cicemuied eec en coní cuicís ‘mu-e Ls uuos-v ¡erige uv’m mli E-cre Scccuc su ny ‘m u-cuí rs-it hin uuinure ínusíderai cd si ‘mmneuisinumuuetunmu-e rial temíoc. tu-suri íd cutir, us- clic reí su míe; 1 cxc reese cmi’ tu cmi ‘u- iii cm icis tumun,> it cmiii ni itt ‘e.

POL5TICSfr

LIBROS RECIBIDOS:

JAZAI RY. Indris et al.: The suure of’ world rural poverty. Ntueva York, New’ YorkUn¡versity Press.1992

BI-LNNLTT. 1. W.: ¡Jwucnh Ecaloqí os Human Belíavior. New Brunswick, TransaeticínPtublisher, 1993.

Ni— 1 5<)N, K -, el sil: Alteríní tu e mosleis of ¡ami/y ~urc.~~rííu/¡oit: Jan miii iuased .serIuises ittcontex, Springfield. Charles(7. Thcinias Publisher, 1992.

BRITIsH LiI3RARY (II- POLITICAI. AND ECoNOMIc 5(1 lINCE: Inrernatio;cal Bibí/o—qraphí of Sos’isños¿í, vcml. XXXIX, Lond res, Rcuui ledge. 1992.

CID E. MINISTERIO 1)1: 1- [9tJCAC [6 N ‘y> Ch1 NCI A: Jidusación síu fronteras, Acteus delSeuuuineuricm. Csumisis5n Españsíla de la U neseo, Madrid, 1995.

VAv’ÁRCI:i l~vin-z. MS.. y VERDÚ JORDÁ, M.: Observas-iones y ev-aluacisí;i de laensenc;nza soma;;; va/iva de lens¿ nos- miudernas, Madrid, Cl DE. Nl iii i stefl cm de 1—Iducd —

cic$n y Ciemucia, 1995.

(iii - Vi L LA, F.: Ita pto-tic’ ipav ¿sufí ulenmocrdt ita cuí los centros de enseña uuza no u u ¡ver.sfla—Ños. Madrid, CIDE, Miiuisterio de Educación y Ciencia, 1995.

ROSENBF.RG, i.: Tlue e;;¡pi¡-e sj civil soviet u, Lsundrcs, Verscm. 1994.

STEINI-.R, H.: Ami essav on ris>iuís, Oxford, Blackwe’ll, 1994.

K LATí NG. M .: Tlue ius>lit iss of modern Europe: tite siate and po/it it-sil authority iii Ríemna>uor slenuoc-racíes. Alderslíot, Hants, UK, Edwcírd Elgar Publishing, 1993.

1 NTI{R l)L PIÁN Dl’ NCL Ci- NiLR: Po/Uit-al ¿-líange. ti-asic sund invesí níent: uíem-v intemíatíonal;ealities frr ihe 1 990s. Papers from the Tenth ¡ utemnaticunal Momíetary and TradeConference. Fi ladeltia, Global lnterdependence Center, 1990.

IJRHAN INNOX-A[IONS GROUP, UNIX-’ERSiTY cl> CAIIrORNIA & PIÁRLOIÁL, 11. Sc Theart .s ñu time es ononmie 1/fe of / he vil y: a stnd y, N uevcu York, Arnericecmu Co u nci í [cir IheArts. 1979.

1 ~.áVÍA MARTIN EL, Cris-ti lucí: A reas ssn-iales e¡í el sis 1 ema urbano vs¡ss o, Viisuri a, iii st it cm —

lo Vcmscsu cíe Admninistracic5n Pública, 1995.

Sociologíadel TrabajoNUEVA EPOCA

Direccióuí: Juiuí; climnciiisí S:íuíti:sgss chísíciimi 5 mclii> uiuismo

5?onsejo de Itedacción: Vuscusce Aibul.icinjcs. Acus:mimici iS:sguí:wcni imusuus 1 5 Ám,stiiicí .S:miu—

-rhsgsí Síuucsticu. ¿sc-suc tisumr-dí LissN ¡‘smi. 5 uuScul ¡-icísuus. F:sumnncsícu MC1,—sssl’¡ez. i<iuriu Mdk—

musís>. Aiicuumsci síu—mi N’t:uuítsn’i ¡~¿ cc—-y —u- u’iss:t:m. d.uu-¡sm iíniccsu L—íc:ic’ui 5.miuibicni. Auui suisisí

J - SÁuíslícz.

Núuííero 24 (priuííavercm de 1995)

Cultura del trabajo y fuentes orales

Pablo Patenzuela, Jume -umitumr-s u5-c uusils4si- u ‘u msi¡su sss) sus-Sim, smuiuu-is¡ssm/iin¡i:m.

Antonio Calzado y ulicarsio C, ‘Iorrem. 2.. s - /i mí’miSíes’ u-ssS-e: i muí sufíhs.mswm - ulmuisí su u--u si

15 me 5 stis ¡sse

Encarnación Aguuiiar Criado, l’5m> u~u-~--~--~’e ¡‘si’i/us5¿s’issslruiussmism/ie: 1 íssi siysu’ssx¡muusmsimCss sí’)—ruisí.

1-iciemía Hiruira, Mich el Husmon y Niariha Roiduin, U s.s-> sm-smícim msisissmíie ¡srsssluss-sii-.c.

ssumu u/síu íms ¡su s¿¿u’¿e¿siui .‘i-x-imss ¡ u>’

1 um-iul..qii ;‘s(s’ 1 s’mmifs¿ ¡i-¡i-uuúuu.u ffrsc.5¡ í .xfsKntssi

Alvaro Soto Caruuíona, Sim- ¡su msprmss’íuusisvs’ms ¡su sssysumss’smsisms umsusrmsmssui uccri— u 97?.

Angel Suniclí, ¡su >‘uií-u-rsu síu ¡sic sssmstiuususus. SÑiuui/uisi ss’smsis/sis’¡ss’ c’>> u;siti:nusue eums/Wsu¡si s’ ‘5 /5 ¡u>—

síusmimsssi lI/Su-— ¡u-u 4,

u mmmi cus

í.aiu Abranio.’—De Paula Leite, Márcisí: 5> ¡kssmmss sIm- tssu¡s.uc¡uís: :\smm’íí. uu-m-uusulssnú.u.s¿>-tuiim¡iiu/i’ íu¡uí’;scrusi

Redacción: i{evhcsi Smssism iss~4s uscs¡J’m-su/ms¡¡ss.

F:mcmmizsmsi dc 5 deuuei.ms ¡icuiin¡rsss u- Ssusio¡sugi:s.

5 <smíspsms dc Ssimuumisie’si-sn ~-uii_3 Musidífr

Edición, administración y suscripciones: Siydcc xx; de i-lsp:sS:m íiniitcuccu. 5. A.

culis, ¡~iciec .i 2s’1u4.i Meisímicí

i’cióuk, 259 48 5}s) — 73’) 4’) 18 Fue 7%’i 45 5?

Suscripción anual:Es

1íiií:s: 3.smusus pias. (us¿muuícrsmsssc¡ucu: i mmm ;‘t¡mnj

Extrsusujsecsí: 3.Smumu ¡cusís, fmufsmusc’u’custiciccs: 1.515 pu-sss.>.

REVISTA INTERNACIONAL DE

r

1INSTITUTO DE ESTUDIOS SOCIALES AVANZADOS

TERCERA EPOCA - N.o 10 - ENERO-ABRIL, 1995

EDIltiR: Sculs adusu Ssiuscr E SL LI DiiiI)IRECTORc ti suar ¡‘cusÍ 1 rs OL( siSE S4d RiXITAL Y eso-mico ES?RiSCWRA 1. EN (A iClESis\ 5’AT5Ii.iC’A

SECRETARiO: Fstcardru Mssu uusmí 1051 PI’Ris/Slu tRiNO. RICHARD A.StjIít)ENJIERR.iOSF L,SEQtJFIRiIS YIES\ \NDALtciA L-XUtFN(F X 1111150

Ecímí scsss U mus’rcssi ansi Sernicimís MSluip¡cn OiYiiR¡TOS iii i’RiT5IS ¡5 OiiSTRiAiIIS. LAN 5JEVA OR5CANi/IuC ION PRO¡iLC-stscl 5 u-Luís udc, Pus/al u/u - 1 ii/04-cOROOBA TIS -u rs tuPANTc[t 9í i(i¡ SG i-’axÑé?-2lt¡40 Il4%JOSF(ttmiiLLO

- css=ursa «u ismccuisi, 5W5i. Ci ES iI/L(Fi IRAS 1 SMti]ARIIS cOMPLEIAS: lA FORMACiON Di l:AMiu¡ASM(iLi’iPm+S FN ENEAS st

CONSEJO [lE 1 ONSiJO ASí SOR: MiGUEl. RFQLTNAREDACCION: ti Sir saLa s Aage¡euLópús

Xi. uietirésí lis asirlE ELíspe NOTASY SAr-abaD xl 5 Dssrusu F. Les-es LA CONS’mRL’vC¡DN Dr LA iDEN’¡liuAD PERSONAL Y 5’O[.ECTi5’A EN EL1-. La~usucua 1 Xi sic, Scicmlám 2, Mi rste;udsuieu FLNDAsiENTALiSMO SALVADOREÑO2,1. 5’asu¡iiss 5- tríes Surea’ u- Nava- cre JUAN LUiS RElImO ADRtmx)S1. R, Nicmuiesss ti 5 maccs uÑí c misto st Ocmi NACIONAl - d?ATOLi5uSMO. LAICAuXI Y IESLiTAS EN LA BARCEWNA líE tOSL. N-iuiremsm Sssicéad Siccci:s 1.. Pcurcuumicu C55ARE\1-51.. Scsi, 1. Ubí-misis u- Pérez ifa, 1-RAM ¡St uit tRItON stFERNÁNDEZ

E 5’msuuí,áis, de 1cm Ef 5. Ruuiumun ~ u-AiSlO ¡it \OLsx,’iOí Y DFSAHROLLS) RLÚtONsIL: ¿ESFFC¡AnuZ.AC¡ONO, ilnmssus E. Reimiares PLL\iBt O PROIIL CCiON EN MASA PLEXIIILE?2. ¡saisuicus 51 Rnisicig’uezt?ubm-srum ARSI S\D<i HRNSNDEZ STEINI(O1—1 i.asmmss &— Fisp’msuseuem 1. ReasIncuse, u-ii¡asewesL i.scmkuuín ¡.2. Teharicí INFORMIS

LOS BuRDOS uOBREiUVENTuiD EN FSPANA:5ON¡TXu’Os DE JN PROCESO DF¡‘RECIOS DESUSCRiPUmON (NSFST¡i

5A~¡ON ACCiON uPara España ¡‘ariel es-tranjero it AS SOL MuI4iNAaíai (3 uúnín’cs IlmO píemu susmuesí 13 uuduuiernssj - =00pías R1S1NXS RIBLIOGRAFICASN’ úuíuecsm umeimus 575 picas. N úmieums sae¡iss 2 Allí> puas.

LA5ONS Fid5 CicIN DL iu¡SCLRSC¡’EORICOSOi>RF LOS ESruflutOS DIZPOISLA-(?SiC. Servicio de Pu blie-aciouies CiON spmí 105551 SdsiI ¡NAijAs

25/Xis, y ‘mmmcm u-so. Nl XL [Hí5 MiLI SN 5-mARXMadrid mEspciftcmm EL 1(1 Sri e LuDo DucEN-LSDF iDENTiDAD EN Fi. Mt?N~J sXIN¡EM00RANEO

spcn ALVARO PA/OS,KENN EFLi 1 t IIIRO EN

Conseja Superior de Investigaciones Científicas

CISCentro deInvestigaciOneseSociológicas

ReisRevista Española Jesús M. de Miguel Juan García Garcíade Investigaciones Esteban Pinilla de las Nación, identidadSociológicas Heras -in níemoniams paradoja: una

perspectiva relacionalEsteban Pinilla para el estudio delde las lleras nacionalismo¿Por qué continuamentese está reescribiendo la Maria Jesús Funeshielan a? Rivas

Procesos de

67 Eipaatiocflañsn,o comun’míania estudioJoaquín Pedro López socialización yNovo participación

Julio-Septiembre 1994 Orientación de ¡a acciónCarmen Lamela

Director José Castillo Castillo La ciudad de provincias:Joaqruin Aranga Funciones sociales del lugar de cambios y desecretaría consumo: un caso identdadesMencedes Canmreras Paría extremo

Carmen Ruidiaz GarciaConse1o Editorial Rafael Gobernado Los españoles ante laInés Albenúl, -José Jiménez Rianco Emulo Arribas Justicia penal: actitudesCama de Espinosa José Maria Manavail, Modernidad y y expec4aúvasJuan Diez N’mcolás Jesús M. de ivigoel estratificación social:Ludailo ¡‘aramio, Alfonso Pérez-Agote.Jasé E. Tezanos, Angeles valera análisis comparativo de Julián Atienza, RubénRedacción y suscripciones las estructuras sociales Blanco y José MariaCenmno de Investigaciones Sociológicas de Cataluña y Andalucía IranzoMontalbán. 8, 28014 Madrid tEspaña> Luctwik Fleck y losTeisa. 5807607(5807614 José Manuel o(vidosde¡aSoc’uo¡ogiaFax: 58076 19 Fernández Sobrado

Distribución La búsqueda del objeto: Ludwik FleckSiglo XXI de España Editares, SA. la eterna cuestión de la Sobre ¡acñsis de laPlaza, 528043 Madrid Sociologia msRea¡idadcApdo. Postal 48023Tel. 7594809 Fax 7594557 José Maria Uribe Crítica de librosPrecios de suscripciónAnual (4 números>: 4.000 pias. ~ $ USA) Tiempo y espacio enNuimora suelle: 1.200ptas. atención primaria de(12$ USA.> salud

BOLETÍN DE SUSCRIPCIÓNNombre y apellidosDirecciónPoblación: O PPaís: NIF/CIF: Teléfono

— Deseo suscribirme a la Revista: POLÍTICA Y SOCIEDAD a partir del n.”Deseo recibir los números siguientes:

II NSj (1988) E NNO (1992)LI N’> 2 (1989) iii Nt 11 (1992) - ESPAÑA: PUBLICACIÓN CUATRU5AESTRALLi N.” 3 (1989) LI N.” 12 (1993) Precio suscripción anual:

E Ni’ 4 (1989) ib N.” 13 (1993) — Individual 325m0 pias.LI N.> 5 (1990) Li Nt 14-lS (1993-94) —Institucional 4OCmO pias.LI Ni’ 6-7 (1990) Li N0 16 (1994) Precio n. suelto. 1.500 pias.

Li N0 8 (1991) E N.0 17 (1994) EXTRANJERO:Precio suscripción anual:Li N.> 9 (1991) E Nc 18 (1995) — ¡ndcvidoal 40$

— Institucional 50$que abonaré mediante: Precio u.’> suelto: 155

LI Giro postal.LOS PEDIDOS POR FAX SERÁNLI Talán nominativo adjunto ATENDIDOS CON MAYOR RAPIDEZ

Li Transferencia Banco CentralAvda Complutense, s/n. Ag. 2196 Fax: (94>394 6382 ¡

dc ni> 151 8-10 SERVICIO DE ATENCION

28040 Madrid - AL CLIENTELI Domiciliación bancaria í’eiéfonos (91>3946372/73/77

¿Desea recibir nuesino caiáiog-u? Li SiTOTAL PEDIDO PTA5 II No

DATOS BANCARIOSTITULAR:BANCO/CAJADIRECCION: O PiPOBLACIÓN: . . PROVINCIA:

Código Ciení a Ciienie (CCCI¡ Entidad Oficina DC Númerodecuenfí

DOMICILIACIÓN BANCARIASr Director del/de la Sanco/Caja:Dirección: SucursaLPoblación: Provincia: C Pi

Muy Sr. mío: Autorizo a esa entidad para que se cargue en mi cuenta corriente/li-breta número los recibos que el Servicio de PublicacionesUniversidad Complutense ha de librarme a partir de la fecha.

Aprovecho esta oportunidad para saludarle muy atentamente, Fecha y firma

TITULAR

Enviar a: Servicio de Publicaciones. Universidad ComplutenseDonoso Cortés, 65. 28015 Madrid

De no consignar completamente los datos bancarios, la suscripción no se hará efectiva