MONUMENTAAL NR. 2 2016 I 29

GRAVURE UIT HET BOEKAROOA TEMPE 1654 (BRONHAAGS GEMEENTEARCHIEF).

JACOB WESTERBAEN (BRONHAAGS GEMEENTEARCHIEF).

Buitenplaats Ockenburgh leeft weer. Dankzij de inzet en

het enthousiasme van onvermoeibare burgers en tientallen

vrijwilligers. Hiermee wordt recht gedaan aan de bijzondere

geschiedenis van deze plek, die teruggaat tot het midden van

de 17eeeuw.

Arctoa Tempe - Noordelijk Tempeldal- zo noemt de Neder­

landse dichter en bon vivant Jacob Westerbaen zijn buiten­

plaats Ockenburgh in zijn tweehonderd pagina's tellende

lofdicht uit 1653. Het gebied ten zuidwesten van Den Haag is

dan nog relatief onontgonnen, ver van de drukte van de stad.

Ongerepte strandwallen en duinvalleien strekken zich uit, in

het oosten geflankeerd door de lege polders van Delfland en

5egbroek. Het is de aanleg van de Loosduinse vaart, ook wei

'Haagvaart' genoemd, die het gebied in de eerste helft van de

17e eeuw bereikbaar maakt. In de jaren erna stichten de Haag­

se rijken er zo'n dertig buitenplaatsen, waarvan er vandaag

de dag nog slechts vijf over zijn. Zij varen vooral 's zomers per

schuit naar hun bUitenverblijf, maar niet Jacob Westerbaen. Hij

is zo verzot op zijn Ockenburgh dat hij er permanent woont.

WesterbaenWesterbaen blijkt een echte levensgenieter. Hij vult zijn dagen

metjagen, paardrijden, wandelen, lezen en dichten. Zijn

huwelijk met de gefortuneerde Anna Weytsen maakt deze

luxueuze levensstijl mogelijk. Zelf is Westerbaen van relatief

eenvoudige komaf. Hij wordt in 1599 geboren als zoon van

een Haagse lijndraaier. Aanvankelijk studeert hij theologie,

maar later stapt hij over op medicijnen. In 1622 promoveert

hij en vestigt zich als geneesheer in zijn geboortestad. Door

zijn huwelijk met Anna in 1625 verwerft Westerbaen de titel

'heer van Brandwijk en Gybeland: Hij komt terecht in gegoede

kringen en raakt bevriend met onder anderen Hugo de Groot,

Constantijn Huygens, Jacob Cats, Joan Blasius en Jan Vos.

Tijdens zijn huwelijk woont hij op buitenplaats West-Camp te

Loosduinen. Wanneer Anna in 1647 overlijdt, besluit hij zijn

eigen landhuis te bouwen. Het pand wordt in c1assicistische

stijl opgetrokken, met bakstenen gevels onder een fors schild­

dak voorzien van twee schoorstenen. In 1652 is buitenplaats

Ockenburgh gereed.

HerenboerVanaf het moment dat Westerbaen op Ockenburgh woont,

leidt hij het leven van een rijke herenboer. Hij legt zijn praktijk

als arts neer en stort zich op zijn grote hobby's dichten en

jagen. Ook ontwikkelt hij een passie voor fruitteelt en tuin­

bouw. In dit laatste is hij zeer succesvol. Hij kan zelfs worden

beschouwd als de grondlegger van de fruitteelt en tuinbouw

in Loosduinen en hetWestland. Ondanks dit succes laat hij bij

zijn overlijden in 1670 grote schulden na. Zijn directe erfgena­

men aanvaarden de erfenis dan ook niet. Ockenburgh wordt

verkocht. In de jaren die volgen, wisseIt het goed regelmatig

van eigenaar. ledere bewoner drukt zijn eigen stempel op de

buitenplaats. Het landhuis wordt verbouwd en vergroot, de

dienstgebouwen gewijzigd en het interieur aangepast aan de

smaak van de tijd. Het duurt echter tot in de 1ge eeuw voordat

het huis zijn huidige aanzien krijgt.

1ge-eeuws karakterIn 1848 wordt Henricus Jacob Huygens eigenaar van Oc­

kenburgh. Hij laat het huis drie jaar later renoveren volgens

30 I MONUMENTAAL NR.2 2016

De natuur rand Ockenburgh met daarbij een prachtig

hyacintenbos, maakt dee/ uit van een beschermd Natura

2000 gebied, beheerd door hetZuid-Hollands Landschap.

Beha/ve wande/en kunnen bezoekers er genieten van de

gezellige ambiance in Brasserie Ock. De openingstijden

staan op www.buitenp/aatsockenburgh.n/

OCKENBURGH AlS JEUGD­HERBERG (BRON HAAGSGEMEENTEARCHIEF).

Natuur onderdeelvan Natura 2000

Jeugdherberg van formaatNa de oorlog geeft de gemeente Den Haag vergunning om

in het landhuis een jeugdherberg onder te brengen.

Om plaats te kunnen bieden aan tweehonderd bedden

verrijzen aan het voorplein een nieuwe zuidvleugel en enkele

bijgebouwen. In de

villa wordt de begane

grond doorgebroken,

ten faveure van de

eetzaal en keuken.

Op de eerste verdie­

ping komen sanitaire

voorzieningen. De

interieurafwerking uit

de 18e en 1ge eeuw

gaat bij deze groot-

scheepse verbouwing Landgoederenzone

grotendeels verloren. Zuid-Holland is rijk aan /andgoederen en buitenp/aatsen.

De gevels van het Ze werden eeuwen ge/eden gesticht door we/geste/de

landhuis blijven echter regenten en koop/ieden uit Hoar/em, Leiden en Den

ongewijzigd en be- Haag. Deze cu/tuurhistorische 'pare/s' vormen een lint

houden hun neoclas- 'I dot is uitgeraepen tot Landgoederenzone. Meer op www.

sicistische uitstraling. geschiedenisvanzuidholland.n///andgoederenzoneIn 1949 opent de ~

jeugdherberg haar deuren.

De jeugdherberg is een succes. Tussen 1967 en 1975 wordt

het complex in verschillende fases verbouwd en uitgebreid

met nog eens tweehonderd bedden. De meest ingrijpende

wijziging is de bouw van een nieuwe noordvleugel, naast het

voorplein. De Amsterdamse architect F. van Klingeren ont-

Turbulente tijdenHet overlijden van Van den Bergh in 1916 betekent het einde

van het particulier eigenaarschap van landgoed Ockenburgh

en de start van roerige tijden. Aan het begin van de 20e eeuw

is er maar weinig begrip voor de 1ge-eeuwse neostijlen. Met

moeite wordt het landgoed verkocht aan een combinatie van

bouwgrondmaatschappijen, die de gronden uitgeven voor

kassenbouw en woonbebouwing. In 1927 komt Ockenburgh

in handen van de gemeente Den Haag, die er in 1931 een

psychiatrische inrichting onderbrengt. Bij deze renovatie wor­

den de verschillende karakteristieke daken vervangen door

platte daken. In 1939 wordt het landhuis korte tijd gebruikt

als tijdelijke verblijfplaats voor uit Oostenrijk gevluchte Joodse

kinderen. Later wordt het pand gevorderd door de bezetter.

Tijdens de oorlog raken de villa en bijgebouwen flink bescha­

digd door verschillende bombardementen. De stallen worden

verwoest en ook het typerende torentje op het dak moet het

ontgelden. Nog altijd herinneren sporen van granaatinslagen

in de spanten ervan aan deze heftige tijd.

de in die periode heersende neoclassicistische smaak. Zeer

waarschijnlijk wordt het huis bij deze renovatie voor het eerst

bepleisterd. Ook stammen het portiekbalkon met de gietijze­

ren kolommen en het merendeel van de huidige vensters uit

die tijd. De laatste zijn voorzien van bovenlichten met prach­

tige rondboogmotieven. Vervolgens wordt het huis in 1888

verkocht aan S.J. van den Bergh, die vermoedelijk de houten

veranda en erker heeft laten plaatsen en het trappenhuis Iiet

aanpassen. Het typerende koepeltorentje dateert eveneens

uit de 1ge eeuw, net als de tuinaanleg in landschapstijl.

MONUMENTAAL NR. 2 2016 I 31

werpt een functionalistisch gebouw in staal en glas. Tegen de

westgevel verrijst een brede verbindingsgang. Met in totaal

400 bedden wordt Ockenburgh een van de grootste jeugd­

herbergen ter wereld. De verbouwingen hebben enorme

impact op de oorspronkelijke opzet van de buitenplaats.

Verwaarlozing en vervalIn 1998 verhuist de jeugdherberg naar de binnenstad van

Den Haag. Vanaf die tijd staat de buitenplaats te koop. Mid­

den jaren negentig vestigt een kunstenaarsgroep zich in de

villa, die door gebrekkig onderhoud steeds verder in verval

raakt.

In 2010 wordt de moderne noordvleugel van Van Klingeren

gedemonteerd om elders herplaatst te worden. De lokale

overheid worstelt met de herbestemming van het landhuis

en schrijft voorjaar 2014 een tender uit. Zes plannen worden

ingediend, die aile in de prullenbak verdwijnen. Drie partijen

bundelen vervolgens de krachten en vormen 'Plan B: Ze ont­

wikkelen een plan voor een kleinschalige, laagdrempelige en

rendabele toekomst voor de bUitenplaats, waarbij burgers,

ondernemers en andere betrokkenen samenwerken. Dit

plan wekt de interesse van de gemeente, die in oktober 2014

contact zoekt met initiatiefneemster Petra Brekelmans.

NieuwlevenIn januari 2015 is de'Stichting tot behoud van de Historische

Buitenplaats Ockenburgh' (SHBO) opgericht. Vorig jaar zomer

slaagt de stichting er in om in drie weken tijd een 'pop-up'

restaurant uit de grond te stampen.

Met hulp van betrokken buurtbewoners wordt een nieuw

toegangspad aangelegd, de inboedel opgeknapt, de heg

gesnoeid en het interieur geschilderd. Op 12 september

2015 - Open Monumentendag - opent'Brasserie Ock' haar

deuren. Vanaf het eerste uur is het restaurant een succes. Oc­

kenburgh is getransformeerd van verlaten plek tot gezellige

ontmoetingsplaats voor buurtbewoners en recreanten.

In de eerste helft van ditjaar wordt de buitenkant van de villa

gerestaureerd, met steun van de gemeente Den Haag en de

pravincie Zuid-Holland. De stichting zet zich ondertussen

in voor het werven van fondsen voor de restauratie van de

binnenzijde. Brasserie Ock heeft om die reden het pand weer

verlaten en is nu ondergebracht in een naast de villa gelegen

kas. Zo blijft BUitenplaats Ockenburgh ook tijdens de restau­

ratiewerkzaamheden een bijzondere plek voor ontmoeting

en recreatie. Een waardige nieuwe ral voor Jacob Wester­

baens eens zo geliefde buitenplaats.

LiteratuurBooys, F. de, 'Brasserie Ock laat villa Ockenburgh weer brui­

sen; in: Haagse Kracht, nr. 10,2015.

Dijk, A., 'Ockenburgh herleeft; 15-09-2015, www.denhaagdi­

rect.nl

Hoeve, J.A. van der, 'Huis Ockenburgh, Den Haag. Bouwhisto­

rische opname; 2007.

Wessels, B., 'Geschiedenis van Buitenplaats Ockenburgh;

2007 www.buitenplaatsockenburgh.nl

SHBO BLiES DE BUITEN­PLAATS NIEUW LEVEN IN(FOTO SHBO). '

MONUMENTAAL NR. 2 2016 I 33