marktwerking/uitvoering en toezicht

45zorg & financiering > 2-2007

den we niet anders dan hun aanbieding afkeu-ren.’

Overbrugging

De gemeenten Aalsmeer en Uithoorn hebbenmet de huidige aanbieders van huishoudelijkezorg, Amstelring en Thuiszorg Aalsmeer, teroverbrugging van de bij de rechtbank gevoerde

procedure, een tijdelijke overeenkomst afgeslo-ten om tot 1 maart 2007 huishoudelijke zorg tebieden in beide gemeenten. Nu de rechtbank degevolgde aanbestedingsprocedure heeft goedge-keurd, kunnen vanaf 1 maart aanstaande de defi-nitieve overeenkomsten afgesloten worden metde geselecteerde zorgaanbieders.Bron: Gemeente Aalsmeer, 22 januari 2007<

> uitvoering en toezicht

186 identiteitsfraude in de zorg

In de Zorgverzekeringswet wordt onder meeraandacht besteed aan de identificatieplicht. Inde zorgsector lopen momenteel veel projectenwaarbij de implementatie van deze plicht wordtopgepakt. Deze projecten lijken zich vooral terichten op de ICT-zijde en de uitwisseling vanpatiënteninformatie. De vraag hoe identiteit nudaadwerkelijk kan worden gecontroleerd,krijgt echter veel te weinig aandacht.

In artikel 118 van de Zorgverzekeringswet zijn deverplichtingen ten aanzien van de identificatie-plicht voor de verzekerde en de zorgaanbiedervastgelegd. Lid 1 zegt dat een verzekerde aan depersoon of instelling die de zorg of dienst zalverlenen, ter inzage een identiteitsbewijs moetverstrekken. Lid 3 zegt dat deze persoon ofinstelling aan de hand van het verstrekte docu-ment de identiteit vast moet stellen van degeneaan wie de zorg of dienst moet worden verleenden neemt het in dat document opgenomen sofi-nummer (tegenwoordig burgerservicenummer)op in zijn administratie.1

Identiteitsfraude

Identiteitsfraude is een serieus probleem. In mei2006 meldde de Koninklijke Marechaussee dat

er in ons land jaarlijks voor ruim drie miljardeuro aan fraude wordt gepleegd met identiteits-documenten.2

Ook in de zorgsector is fraudebestrijding in eenabsolute noodzaak. In Justitiële Verkenningen is re-cent uitgebreid aandacht besteed aan deze vormvan identiteitsfraude. Door middel van identi-teitsfraude kan medische behandeling wordenverkregen zonder dat men daar recht op heeft.Medische dossiers van goedwillende patiëntenvan wie de identiteit is gestolen, raken vervuildmet verkeerde informatie, wat zeer ernstige con-sequenties kan hebben.3 Van een ziekenhuis hebik bijvoorbeeld het geval vernomen dat bij eenpatiënt het ziektebeeld duidelijk vroeg om ver-wijdering van de blindedarm. Volgens het dos-sier van deze patiënt bleek deze echter al langverwijderd te zijn en gingen de medici vervolgensop zoek naar andere oorzaken van de klachtenvan de patiënt. Uit nader onderzoek bleek echterdat iemand anders zich ‘op’ de identiteit vanbetreffende patiënt had laten behandelen. Naastgeschetste directe geondheidsrisico’s als gevolgvan dossiervervuiling voor de patiënt en mogelijkzelfs ook voor de fraudeur is er natuurlijk ooksprake van financiële schade en ontstaat de vraagwie voor deze schade op zal moeten draaien.

1. Bron: wettekst Zorgverzekeringswet, ministerie van VWS.

2. Bron: ANP.3. Prof. dr. mr. J. Grijpink, ‘Identiteitsfraude en overheid’,

Justitiële Verkenningen, november 2006, nr. 7.

stelsel

46 2-2007 > zorg & financiering

Maatregelen

Veel activiteiten bij de implementatie van de iden-tificatieplicht in de zorgsector richten zich op dekoppeling van het burgerservicenummer (bsn)aan de achterliggende persoon en diens medi-sche en administratieve gegevens. De focus lijktdaarbij vooral op ICT-infrastructuurvraagstukkente liggen: hoe wordt het bsn gekoppeld aan hetlandelijk elektronisch patiëntendossier (EPD),hoe kan het bsn opgevraagd worden bij de Sec-torale Berichtenvoorziening in de Zorg (SBV-Z)en hoe worden de zorgverleners bij dit opvragenzelf weer gecontroleerd door de unieke zorgaan-biedersidentificatiepas of het -certificaat (UZI)?Bij banken, verzekeraars, werkgevers, uitzend-organisaties en telecombedrijven is preventievan identiteitsfraude vaak al een vanzelfspre-kend onderdeel van de bedrijfsprocessen gewor-den. Het is duidelijk dat ook de zorgsector nu opzoek is naar oplossingen om fraude te voorko-men. Opvallend is dat in alle discussies en be-richtgeving bij het nemen van maatregelen omdeze fraude tegen te gaan één belangrijke staponderbelicht wordt: de identiteitscontrole zelf.De infrastructuur die momenteel aangelegdwordt, is zonder twijfel een belangrijke voor-waarde om fraude te voorkomen. Echter, als inde allereerste stap – het koppelen van het bsnaan de achterliggende persoon – geen goedeidentiteitscontrole wordt uitgevoerd heeft degehele infrastructuur geen enkele zin. Sterkernog: een persoon die het eenmaal is gelukt ommet het (bestaande) bsn van iemand anders inde diverse – vaak gekoppelde – systemen terechtte komen kan vrijwel ongehinderd gebruikma-ken van zorgverlening met de eerder geschetsteernstige consequenties voor rechthebbendepatiënten en financiële schade als gevolg.

Wat is identiteitscontrole?

In de nieuwsbrief ‘Burgerservicenummer in dezorg’ van het ministerie van VWS en ook in ZMMagazine wordt ingegaan op de identiteitscon-

trole in de zorg.4 Maar hoe voer je deze controleuit? Een identiteitscontrole is meer dan bijvoor-beeld enkel het overnemen van het bsn dat ophet paspoort, de identiteitskaart of op het rijbe-wijs van de in te schrijven patiënt staat. En watals we met (buitenlandse) documenten te makenhebben waar helemaal geen bsn op is vermeld? In grote lijnen zullen in ieder geval twee zakenmoeten plaatsvinden. Allereerst zal het identi-teitsdocument zélf van de persoon moeten wor-den gecontroleerd. Ten tweede zal moeten wor-den gecontroleerd of de persoon die het identi-teitsdocument overhandigt wel degene is die bijdat document hoort, dus of het degene is die opde pasfoto is afgebeeld. Dit laatste – het gebrui-ken van een op zich rechtsgeldig document datvan iemand anders is dan van degene die het do-cument aanbiedt maar die wel veel fysieke gelij-kenis vertoont is een vorm van fraude, de zoge-noemde lookalike fraude – is een vorm van fraudedie we in Nederland steeds meer tegenkomen.Het grote probleem is dat medewerkers vanzorginstellingen geen specialisten zijn op hetgebied van het controleren van identiteitsdocu-menten en het zogenoemde profilen (het vergelij-ken van de pasfoto op een document met dege-ne die het document aanbiedt). Daarnaast zijndeze medewerkers, veelal mensen die aan debalie werken, vooral gericht op het snel helpenvan de patiënt die zich aanmeldt.

Praktische tips

In de markt zijn diverse oplossingen (boeken eninternetapplicaties waarmee identiteitsdocu-menten kunnen worden gecontroleerd) verkrijg-baar, maar met een paar eenvoudige stappen isal een eerste controle op identiteit(sfraude)mogelijk. Deze stappen zijn in het kader afge-beeld. Belangrijk daarbij is dat alle stappen wor-den uitgevoerd en dat dit consequent gebeurt.

4. Nieuwsbrief ‘Burgerservicenummer in de zorg’, eenmaligenieuwsbrief van het ministerie van VWS, augustus 2006, endrs. H. de Graaf, ‘Landelijk elektronisch patiëntendossier:betere zorg door betere informatie’, ZM Magazine, 2005, nr. 12.

uitvoering en toezicht

47zorg & financiering > 2-2007

CHECKLIST CONTROLE IDENTITEITSDOCUMENTEN

Algemene aanwijzingen• Controleer altijd originele identiteitsdocumenten, accepteer nooit kopieën. Maak indien nodig zelf

een kopie of scan ten behoeve van uw administratie en vraag daarbij altijd om toestemming aan de

houder van het document.

• Volg altijd dezelfde werkwijze van controleren en let op details.

• Controleer altijd op meerdere echtheidskenmerken.

Tien praktische tips1. Vergelijk de foto op het document nauwkeurig met degene die het document aan u heeft gegeven.

Let daarbij op de afstandsverhoudingen tussen ogen, oren, lippen en kin en niet op bijvoorbeeld de

lengte en kleur van het haar.

2. Vraag de leeftijd van de persoon en vergelijk dat met de geboortedatum op het document.

3. Controleer de geldigheidsduur van het document.

4. Controleer het document op beschadigingen, insnijdingen en lijmresten.

5. Controleer bij een paspoort het aantal pagina’s, de volgorde en de nummering. Alle pagina’s moe-

ten doorlopend genummerd zijn. Op alle pagina’s moet hetzelfde documentnummer staan.

6. Houd het paspoort tegen het licht en controleer het watermerk.

7. Houd het document onder een uv-lamp. Echte documenten blijven donker onder uv-licht, het

watermerk (bij paspoorten) mag noot zichtbaar worden onder uv-licht.

8. Alle Nederlandse documenten van kunststof hebben een tweede foto, die aangebracht is in gaatjes.

Houd het document tegen het licht en controleer of dit dezelfde foto is als die op het document

staat afgebeeld (dit geldt ook het nieuwe rijbewijs creditcardmodel en het kunststof verblijfsdocu-

ment voor vreemdelingen).

9. De tweede foto bij deze kunststof documenten wordt zichtbaar als een lichte vlek onder de uv-lamp.

10. Bij deze kunststof documenten wordt tevens bij kantelen een hologram (kinegram) zichtbaar, dat

gedeeltelijk over de foto loopt.

© Keesing Reference Systems B.V.

En de verzekeraars?

Tot slot valt het mij – als buitenstaander in dezorgsector – op dat de verzekeraars de zorgin-stellingen enigszins in de kou laten staan.Artikel 4 van de Zorgverzekeringswet zegt datook de zorgverzekeraar de identiteit van de ver-zekerde dient vast te stellen ‘voor zover redelij-kerwijs nodig’. De feitelijke controle op iden-titeit ligt in de praktijk toch vooral bij de zorg-instellingen zelf; daar meldt de verzekerde zichimmers fysiek aan de balie. Zeer weinig verze-kerden melden zich tegenwoordig nog fysiek bij

de zorgverzekeraar. Het zou de zorgverzeke-raars sieren als zij de zorginstellingen zoudenondersteunen bij het uitvoeren van de identifica-tieplicht, daar waar dit nu eenmaal het meesteffectief kan: aan de balie van de zorginstelling.Bovendien is er ook een zakelijk argument: niet-ontdekte fraude met identiteitsdocumentenbrengt kosten mee voor de verzekeraar. En inhet kader van kwaliteit van dienstverlening zouje mogen verwachten dat verzekeraars hun eigencliënten beschermen tegen het slachtoffer wor-den van identiteitsfraude door anderen. Ik hebmet diverse ziekenhuizen gesproken over het

stelsel

48 2-2007 > zorg & financiering

invoeren van identiteitscontroles, maar tot opheden ben ik nog geen gevallen tegengekomenwaarbij verzekeraars dit actief ondersteunen.

Auteur: drs. Henk-Jan Engelhardt, directeur vanKeesing Reference Systems<

187 actiz steunt roep politiek om transparantie en toezicht inthuiszorg

Regels voor goed bestuur, een transparante be-drijfsstructuur en het leveren van verantwoordezorg zijn essentiële voorwaarden om de markt-werking in de thuiszorg te laten slagen. Ookspreekt het voor zich dat gemeenten en zorg-kantoren toezicht kunnen (en moeten) houdenop ondernemingen die thuiszorgdiensten leve-ren.

Dat stelt ActiZ, organisatie van zorgonderne-mers, in reactie op de berichtgeving in de Volks-krant over misstanden rond faillissementen in dethuiszorg. ActiZ vertegenwoordigt zo’n tweederde van de aanbieders in de thuiszorg in onsland. In de Volkskrant werd 20 januari jl. bericht overmismanagement en misbruik van voorgescho-ten AWBZ-gelden, waaruit de thuiszorg wordtgefinancierd. Alhoewel de krant zelf schrijft datdergelijke misstanden ‘niet beeldbepalend voorde branche zijn, waarin de meeste ondernemin-gen te goeder trouw handelen’, betreurt direc-teur-voorzitter Mariëlle Rompa van ActiZ debeeldvorming die door dit soort wangedrag tochontstaat. ‘De organisaties waarover de Volkskrant schrijft,zijn geen lid van ActiZ. Maar dat is een schraletroost. Iedereen die elke dag aan de slag gaat omgoede thuiszorg te leveren, krijgt een knauwwanneer dit soort berichten over onze brancheverschijnen. Ik ben ervan overtuigd dat dit soort“cowboys”, zoals de krant ze noemt, een betreu-renswaardig maar marginaal verschijnsel vor-men. Fatsoen moet je doen. Dat geldt ook inonze branche. Wie dat niet als norm aanvaardt,mag wat mij betreft hard aangepakt worden.’

Sleutelwoorden

Transparantie, toezicht, regels voor goed bestuur(‘governance’) en kwaliteitskeurmerken zijn voorActiZ sleutelwoorden om een goed speelveldvoor marktwerking in de thuiszorg te borgen.Rompa: ‘Wij bestaan van gemeenschapsgeld.Dat vraagt om gedegen en open verantwoording.Niet alleen onze dienstverlening, maar ook deopzet van onze bedrijfsprocessen moeten daar-om van hoge kwaliteit zijn. Wij willen van hartemeewerken en waar mogelijk voorop lopen inhet ontwikkelen van richtlijnen waardoor wij ditkunnen realiseren.’ Volgens Rompa is ook eenbelangrijke rol weggelegd voor de zorgkantoren.Onlangs bleek uit een onderzoek van Zorg Con-sult Nederland dat zorgkantoren geen eenduidigbeeld van handelen geven. ‘Goed toezicht is voorde fatsoenlijke ondernemers in de thuiszorg vangroot belang. We hebben ons imago niet alleenin eigen hand. Een sterke toezichthouder kanhelpen voorkomen dat een hele branche in eenkwaad daglicht komt te staan door de ontsporin-gen van een enkeling.’

NZa

Binnenkort verschijnt een onderzoek van de Ne-derlandse Zorgautoriteit (NZa), waarin de beste-ding van AWBZ-gelden onder de loep wordt ge-nomen. Rompa: ‘Ik heb vertrouwen in de uit-komst en ben ervan overtuigd dat de NZa tot deconclusie komt dat er over de hele linie sprake isvan een goede besteding van deze gelden. Demarktwerking in de thuiszorg is een feit. Latenwe verbeteren wat verbeterd kan en moet worden.’Bron: ActiZ, 24 januari 2007<